What really happens when you mix medications? | Russ Altman

Tłumaczenie: Krzysztof Bożejewicz Korekta: Rysia Wand

So you go to the doctor and get some tests.

Idziecie do lekarza, lekarz robi wam badania.

The doctor determines that you have high cholesterol

Okazuje się, że macie wysoki cholesterol

and you would benefit from medication to treat it.

i warto byłoby wziąć na to lekarstwo.

So you get a pillbox.

Dostajecie tabletki.

You have some confidence,

Wierzycie, że to pomoże.

your physician has some confidence that this is going to work.

I lekarz też w to wierzy.

The company that invented it did a lot of studies, submitted it to the FDA.

Lek został zbadany przez twórców i przesłany do Agencji Żywności i Leków.

They studied it very carefully, skeptically, they approved it.

Agencja zrobiła kolejne badania i w końcu lek zatwierdziła.

They have a rough idea of how it works,

Wiedzą mniej więcej, jak działa

they have a rough idea of what the side effects are.

i jakie są efekty uboczne.

It should be OK.

Powinno być dobrze.

You have a little more of a conversation with your physician

Rozmawiacie jeszcze z lekarzem

and the physician is a little worried because you've been blue,

i trochę go martwicie, bo jesteście ostatnio jacyś smutni,

haven't felt like yourself,

nieswoi,

you haven't been able to enjoy things in life quite as much as you usually do.

nie czerpiecie z życia tyle radości, co zwykle.

Your physician says, "You know, I think you have some depression.

Lekarz mówi: "Podejrzewam depresję.

I'm going to have to give you another pill."

Przepiszę jeszcze jedne tabletki".

So now we're talking about two medications.

No i teraz mamy dwa leki.

This pill also -- millions of people have taken it,

Ten drugi też bierze mnóstwo osób,

the company did studies, the FDA looked at it -- all good.

twórcy zrobili badania, agencja też.

Wszystko wygląda dobrze. Powinno pójść gladko.

Think things should go OK.

Think things should go OK.

I z tym chyba też.

Well, wait a minute.

Ale zaraz.

How much have we studied these two together?

Czy zbadano skutki brania tych leków razem?

Well, it's very hard to do that.

Trudno to zrobić.

In fact, it's not traditionally done.

Właściwie się tego nie robi.

We totally depend on what we call "post-marketing surveillance,"

Polegamy tutaj na tzw. "kontroli po wprowadzeniu do obrotu",

after the drugs hit the market.

po tym, jak leki wejdą na rynek.

How can we figure out if bad things are happening

Skąd wiadomo, czy między dwoma lekami

between two medications?

nie zachodzą niepożądane interakcje?

Three? Five? Seven?

A pomiędzy trzema? Pięcioma? Siedmioma?

Ask your favorite person who has several diagnoses

Zapytajcie znajomego z kilkoma diagnozami,

how many medications they're on.

ile bierze leków.

Why do I care about this problem?

Dlaczego tak się tym przejmuję?

I care about it deeply.

A przejmuję się mocno.

I'm an informatics and data science guy and really, in my opinion,

Zajmuję się informatyką i analizą danych nieuporządkowanych.

the only hope -- only hope -- to understand these interactions

Moim zdaniem, jedyną nadzieją na zrozumienie tych interakcji

is to leverage lots of different sources of data

jest porównanie różnych źródeł danych,

in order to figure out when drugs can be used together safely

żeby stwierdzić, kiedy można bezpiecznie przyjmować leki razem,

and when it's not so safe.

a kiedy nie.

So let me tell you a data science story.

Opowiem pewną historię.

And it begins with my student Nick.

Zaczyna się od mojego studenta, Nicka.

Let's call him "Nick," because that's his name.

Będę go nazywał "Nick", bo tak ma na imię.

(Laughter)

(Śmiech)

Nick was a young student.

Był młodym studentem.

I said, "You know, Nick, we have to understand how drugs work

Powiedziałem mu: "Nick, musimy dowiedzieć się, jak działają leki.

and how they work together and how they work separately,

Jak działają razem i oddzielnie,

and we don't have a great understanding.

bo obecnie nie do końca to rozumiemy".

But the FDA has made available an amazing database.

Agencja Żywności i Leków udostępniła bazę danych.

It's a database of adverse events.

Bazę skutków ubocznych.

They literally put on the web --

Zamieścili ją w Internecie.

publicly available, you could all download it right now --

Jest powszechnie dostępna, można ją pobrać nawet teraz.

hundreds of thousands of adverse event reports

Opisuje niepożądane działania leków i składa się z setek tysięcy zgłoszeń

from patients, doctors, companies, pharmacists.

dostarczonych przez pacjentów, lekarzy, firmy i farmaceutów.

And these reports are pretty simple:

To bardzo proste zgłoszenia,

it has all the diseases that the patient has,

są w nich wyszczególnione choroby pacjenta,

all the drugs that they're on,

przyjmowane leki

and all the adverse events, or side effects, that they experience.

i wszystkie niepożądane działania oraz skutki uboczne, jakie wystąpiły.

It is not all of the adverse events that are occurring in America today,

Nie ma tam wszystkiego,

but it's hundreds and hundreds of thousands of drugs.

ale i tak opisano setki tysięcy leków.

So I said to Nick,

Powiedziałem więc Nickowi:

"Let's think about glucose.

"Zastanówmy się nad glukozą.

Glucose is very important, and we know it's involved with diabetes.

Wiemy, że jest bardzo ważna, zwłaszcza przy cukrzycy,

Let's see if we can understand glucose response.

zobaczmy, czy uda nam się zaobserwować jej zachowanie".

I sent Nick off. Nick came back.

Odesłałem Nicka, a potem Nick wrócił.

"Russ," he said,

"Russ" - powiedział.

"I've created a classifier that can look at the side effects of a drug

"Stworzyłem klasyfikator, który analizuje efekty uboczne leku

based on looking at this database,

na podstawie bazy danych

and can tell you whether that drug is likely to change glucose or not."

i zwraca informację o tym, który lek wpływa na poziom glukozy".

He did it. It was very simple, in a way.

Udało mu się. To było bardzo proste.

He took all the drugs that were known to change glucose

Wziął wszystkie leki, które zmieniają poziom glukozy

and a bunch of drugs that don't change glucose,

i kilka, które go nie zmieniają,

and said, "What's the difference in their side effects?

i zastanowił się nad różnicą w ich efektach ubocznych.

Differences in fatigue? In appetite? In urination habits?"

Czy jakoś wpływają na zmęczenie? Apetyt? Oddawanie moczu?

All those things conspired to give him a really good predictor.

To wszystko złożyło się na bardzo dobry prognostyk.

He said, "Russ, I can predict with 93 percent accuracy

Powiedział: "Mogę przewidzieć na 93%,

when a drug will change glucose."

kiedy lek zmieni poziom glukozy.

I said, "Nick, that's great."

Odpowiedziałem: "Świetnie".

He's a young student, you have to build his confidence.

To młody student, trzeba w nim umocnić pewność siebie.

"But Nick, there's a problem.

"Ale jest pewien problem.

It's that every physician in the world knows all the drugs that change glucose,

Każdy lekarz zna leki, które zmieniają poziom glukozy,

because it's core to our practice.

bo na tym polega jego praca.

So it's great, good job, but not really that interesting,

Wykonałeś zadanie świetnie, ale to nic interesującego.

definitely not publishable."

Nic do publikacji".

(Laughter)

(Śmiech)

He said, "I know, Russ. I thought you might say that."

Odpowiedział: "Wiem. Podejrzewałem, że tak powiesz".

Nick is smart.

Nick jest mądry.

"I thought you might say that, so I did one other experiment.

"I dlatego zrobiłem jeszcze jeden eksperyment

I looked at people in this database who were on two drugs,

Spojrzałem na pacjentów, którzy przyjmowali dwa leki,

and I looked for signals similar, glucose-changing signals,

i poszukałem oznak zmiany poziomu glukozy

for people taking two drugs,

u takich ludzi;

where each drug alone did not change glucose,

tam gdzie jeden lek nie miał wpływu na zmianę

but together I saw a strong signal."

ale dwa razem już tak".

And I said, "Oh! You're clever. Good idea. Show me the list."

Powiedziałem: "Bardzo mądrze. Świetny pomysł. Pokaż listę".

And there's a bunch of drugs, not very exciting.

Było na niej kilka leków, nic szczególnego.

But what caught my eye was, on the list there were two drugs:

Mój wzrok przykuły jednak dwa:

paroxetine, or Paxil, an antidepressant;

paroksetyna czy też Paxil - antydepresant

and pravastatin, or Pravachol, a cholesterol medication.

i prawastatyna czy też Pravachol - lek na cholesterol.

And I said, "Huh. There are millions of Americans on those two drugs."

Powiedziałem: "Miliony Amerykanów przyjmuje te dwa leki".

In fact, we learned later,

Jak się później okazało,

15 million Americans on paroxetine at the time, 15 million on pravastatin,

15 mln Amerykanów brało paroksetynę, 15 mln prawastatynę

and a million, we estimated, on both.

i milion brało oba.

So that's a million people

Mamy więc milion osób,

who might be having some problems with their glucose

które mogą mieć problemy z poziomem glukozy,

if this machine-learning mumbo jumbo that he did in the FDA database

jeśli te całe czary mary z bazą danych

actually holds up.

są czegoś warte.

Powiedziałem mu jednak:

But I said, "It's still not publishable,

"To wciąż nie do publikacji.

because I love what you did with the mumbo jumbo,

Podoba mi się to, co zrobiłeś, całe to uczenie maszynowe,

with the machine learning,

but it's not really standard-of-proof evidence that we have."

ale nadal nie mamy mocnego dowodu.

So we have to do something else.

Musimy spróbować czegoś innego.

Let's go into the Stanford electronic medical record.

Weźmy elektroniczny rejestr medyczny Stanford.

We have a copy of it that's OK for research,

Mamy kopię przystosowaną do badań,

we removed identifying information.

bez wrażliwych danych.

And I said, "Let's see if people on these two drugs

Sprawdźmy, czy ludzie na tych dwóch lekach

have problems with their glucose."

mają problemy z glukozą".

Now there are thousands and thousands of people

W rejestrze medycznym Stanford są tysiące ludzi,

in the Stanford medical records that take paroxetine and pravastatin.

którzy biorą paroksetynę i prawastatynę.

But we needed special patients.

Potrzebowaliśmy specjalnej grupy:

We needed patients who were on one of them and had a glucose measurement,

pacjentów, którzy przyjmowali jeden lek i u których zmierzono poziom glukozy,

then got the second one and had another glucose measurement,

a potem zaczęli przyjmować drugi lek i mieli kolejny pomiar.

all within a reasonable period of time -- something like two months.

Wszystko w rozsądnym odstępie czasu, około 2 miesięcy.

And when we did that, we found 10 patients.

Zrobiliśmy to i znaleźliśmy 10 pacjentów.

However, eight out of the 10 had a bump in their glucose

U 8 z tych 10 wzrósł poziom glukozy,

when they got the second P -- we call this P and P --

kiedy dostali drugie P, (nazywamy te leki "P i P")

when they got the second P.

kiedy dostali drugie P.

Either one could be first, the second one comes up,

Nieważne, który lek brali najpierw.

glucose went up 20 milligrams per deciliter.

Kiedy dostali drugi, poziom glukozy wzrósł o 20 mg/dl.

Just as a reminder,

Dla przypomnienia,

you walk around normally, if you're not diabetic,

jeśli nie macie cukrzycy,

with a glucose of around 90.

to normalny poziom wynosi około 90.

And if it gets up to 120, 125,

Jeśli wzrasta do 120, 125,

your doctor begins to think about a potential diagnosis of diabetes.

to lekarz zaczyna się zastanawiać, czy to już nie początek cukrzycy.

So a 20 bump -- pretty significant.

Wzrost o 20 jest zatem poważny.

I said, "Nick, this is very cool.

Powiedziałem: "Nick, świetnie.

But, I'm sorry, we still don't have a paper,

Ale to nadal nie nadaje się do publikacji,

because this is 10 patients and -- give me a break --

bo to 10 pacjentów,

czyli za mało".

it's not enough patients."

So we said, what can we do?

Co tu zrobić?

And we said, let's call our friends at Harvard and Vanderbilt,

Zadzwoniliśmy do znajomych z Harvardu i Vanderbilt,

who also -- Harvard in Boston, Vanderbilt in Nashville,

Harvard w Bostonie, a Vanderbilt w Nashville,

who also have electronic medical records similar to ours.

którzy, tak jak my, mają taki elektroniczny rejestr medyczny.

Let's see if they can find similar patients

Może znajdą podobnych pacjentów

with the one P, the other P, the glucose measurements

z jednym i drugim P i pomiarami glukozy,

in that range that we need.

tak, jak potrzebujemy.

God bless them, Vanderbilt in one week found 40 such patients,

Vanderbilt znalazł w tydzień 40 pacjentów.

same trend.

Identyczny trend.

Harvard found 100 patients, same trend.

Harvard znalazł takich 100.

So at the end, we had 150 patients from three diverse medical centers

Mieliśmy więc 150 pacjentów z trzech różnych centrów medycznych,

that were telling us that patients getting these two drugs

co mówiło nam, że poziom glukozy u pacjentów

were having their glucose bump somewhat significantly.

przyjmujących te dwa leki, znacząco wzrastał.

More interestingly, we had left out diabetics,

Co więcej, nie włączaliśmy w to cukrzyków,

because diabetics already have messed up glucose.

bo cukrzycy już i tak mają wysoki poziom glukozy.

When we looked at the glucose of diabetics,

Kiedy spojrzeliśmy na ich wyniki,

it was going up 60 milligrams per deciliter, not just 20.

okazało się, że poziom wzrastał o 60 mg/dl, nie tylko 20.

This was a big deal, and we said, "We've got to publish this."

To było naprawdę coś dużego, musieliśmy to opublikować.

We submitted the paper.

Daliśmy do publikacji.

It was all data evidence,

Wszystko oparte było na danych

data from the FDA, data from Stanford,

z bazy Agencji Żywności i Leków,

ze Stanford, z Vanderbilt i z Harvardu.

data from Vanderbilt, data from Harvard.

We had not done a single real experiment.

Nie zrobiliśmy żadnego eksperymentu.

But we were nervous.

Ale byliśmy niespokojni.

So Nick, while the paper was in review, went to the lab.

Kiedy artykuł recenzowano, Nick udał się do laboratorium.

We found somebody who knew about lab stuff.

Znaleźliśmy kogoś, kto się na tym zna.

I don't do that.

Ja się nie znam.

I take care of patients, but I don't do pipettes.

Opiekuję się pacjentami, ale nie dotykam pipet.

They taught us how to feed mice drugs.

Nauczyli nas, jak podawać leki myszom.

We took mice and we gave them one P, paroxetine.

Wzięliśmy więc myszy i jednym daliśmy paroksetynę.

We gave some other mice pravastatin.

Innym myszom daliśmy prawastatynę.

And we gave a third group of mice both of them.

Trzeciej grupie daliśmy oba leki.

And lo and behold, glucose went up 20 to 60 milligrams per deciliter

I u tej trzeciej grupy glukoza podskoczyła

z 20 do 60 mg/dl.

in the mice.

So the paper was accepted based on the informatics evidence alone,

Publikację zatwierdzono tylko na podstawie danych informatycznych,

but we added a little note at the end,

ale na koniec dodaliśmy wzmiankę,

saying, oh by the way, if you give these to mice, it goes up.

że u myszy działa to tak samo.

That was great, and the story could have ended there.

Było świetnie i historia mogłaby się na tym skończyć.

But I still have six and a half minutes.

Ale mam jeszcze 6,5 minuty.

(Laughter)

(Śmiech)

So we were sitting around thinking about all of this,

Zaczęliśmy się zastanawiać.

and I don't remember who thought of it, but somebody said,

Nie pamiętam, kto właściwie powiedział:

"I wonder if patients who are taking these two drugs

"Ciekawe, czy pacjenci przyjmujący te dwa leki

are noticing side effects of hyperglycemia.

zauważyli u siebie objawy hiperglikemii.

They could and they should.

Mogło, a nawet powinno tak być.

How would we ever determine that?"

Jak możemy to sprawdzić?".

We said, well, what do you do?

Co się wtedy robi?

You're taking a medication, one new medication or two,

Bierzesz lek, potem dochodzi nowy

and you get a funny feeling.

i zaczynasz się dziwnie czuć.

What do you do?

Co robisz?

You go to Google

Sprawdzasz w Google.

and type in the two drugs you're taking or the one drug you're taking,

Wpisujesz oba brane leki albo tylko jeden z nich

and you type in "side effects."

i dodajesz efekty uboczne.

What are you experiencing?

Co czujesz?

So we said OK,

Postanowiliśmy poprosić Google

let's ask Google if they will share their search logs with us,

o udostępnienie rejestrów wyszukiwań,

so that we can look at the search logs

żebyśmy mogli zobaczyć

and see if patients are doing these kinds of searches.

czy pacjenci rzeczywiście tak szukają.

Google, I am sorry to say, denied our request.

Niestety Google odrzuciło naszą prośbę.

So I was bummed.

Nie byłem zadowolony.

I was at a dinner with a colleague who works at Microsoft Research

Poszedłem na kolację z kolegą, który pracuje w Microsoft Research

and I said, "We wanted to do this study,

i opowiedziałem o naszych zamiarach

Google said no, it's kind of a bummer."

oraz odmowie Google.

He said, "Well, we have the Bing searches."

Kolega na to, że mają wyszukania w Bing.

(Laughter)

(Śmiech)

Yeah.

Tak.

That's great.

Świetnie.

Now I felt like I was --

Czułem się, jakbym...

(Laughter)

(Śmiech)

I felt like I was talking to Nick again.

Jakbym znów rozmawiał z Nickiem.

He works for one of the largest companies in the world,

Kolega pracuje w jednej z największych firm na świecie,

and I'm already trying to make him feel better.

a ja się staram nie zrobić mu przykrości.

But he said, "No, Russ -- you might not understand.

Ale on powiedział: "Nie zrozumieliśmy się.

We not only have Bing searches,

Mamy więcej, niż wyszukania Bing.

but if you use Internet Explorer to do searches at Google,

Jeśli ktoś używał Internet Explorera do szukania czegoś w Google,

Yahoo, Bing, any ...

Yahoo, Bingu, czymkolwiek,

Then, for 18 months, we keep that data for research purposes only."

to przechowujemy te dane przez 18 miesięcy w celach badawczych".

I said, "Now you're talking!"

Odpowiedziałem: "Od razu inna rozmowa!".

This was Eric Horvitz, my friend at Microsoft.

To był Eric Horvitz, mój znajomy z Microsoftu.

So we did a study

Zrobiliśmy badanie.

where we defined 50 words that a regular person might type in

Zdefiniowaliśmy 50 słów, jakie mógłby wpisać ktoś,

if they're having hyperglycemia,

kto ma hiperglikemię.

like "fatigue," "loss of appetite," "urinating a lot," "peeing a lot" --

"Zmęczenie", "utrata apetytu", "częsty mocz", "częste sikanie"...

forgive me, but that's one of the things you might type in.

Wybaczcie, ale ludzie tak wpisują.

So we had 50 phrases that we called the "diabetes words."

Mieliśmy 50 fraz, które nazwaliśmy "cukrzycowymi słowami".

And we did first a baseline.

Najpierw określiliśmy bazę.

And it turns out that about .5 to one percent

Okazało się, że od 0,5 do 1% wyszukań

of all searches on the Internet involve one of those words.

zawierało te słowa.

So that's our baseline rate.

Na tym się oparliśmy.

If people type in "paroxetine" or "Paxil" -- those are synonyms --

Jeśli wpisywano "paroksetyna" lub "Paxil" (to synonimy)

and one of those words,

i jedno ze słów,

the rate goes up to about two percent of diabetes-type words,

to liczba wyszukań wzrastała do dwóch procent tych cukrzycowych słów,

if you already know that there's that "paroxetine" word.

jeśli już wiedzieliśmy, że wpisano też: "paroksetyna".

If it's "pravastatin," the rate goes up to about three percent from the baseline.

W przypadku wpisania: "prawastatyna" liczba wzrastała do 3%.

If both "paroxetine" and "pravastatin" are present in the query,

Jeśli obie nazwy pojawiły się w zapytaniu,

it goes up to 10 percent,

to liczba wzrastała do 10%.

a huge three- to four-fold increase

Czyli mieliśmy trzy-, czterokrotny wzrost

in those searches with the two drugs that we were interested in,

w zapytaniach zawierających nazwy naszych dwóch leków

and diabetes-type words or hyperglycemia-type words.

oraz słowa powiązane z cukrzycą czy hiperglikemią.

We published this,

Opublikowaliśmy wyniki

and it got some attention.

i zwrócono na nie uwagę.

The reason it deserves attention

A zasługiwało to na uwagę,

is that patients are telling us their side effects indirectly

bo pacjenci mówili nam o skutkach ubocznych pośrednio,

through their searches.

za pomocą wyszukiwań.

We brought this to the attention of the FDA.

Powiadomiliśmy Agencję Żywności i Leków.

They were interested.

Zainteresowali się sprawą.

They have set up social media surveillance programs

Uruchomili programy obserwacji mediów społecznościowych

to collaborate with Microsoft,

we współpracy z Microsoftem,

which had a nice infrastructure for doing this, and others,

który miał świetną infrastrukturę, oraz z innymi.

to look at Twitter feeds,

Obserwowali Twittera,

to look at Facebook feeds,

Facebooka,

to look at search logs,

rejestry wyszukiwań,

to try to see early signs that drugs, either individually or together,

aby znaleźć sygnał, że leki, osobno lub razem,

are causing problems.

powodują problemy.

What do I take from this? Why tell this story?

Co z tego wynoszę? Po co o tym mówię?

Well, first of all,

Przede wszystkim dlatego,

we have now the promise of big data and medium-sized data

że stoimy przed perspektywą wykorzystania dużych i średnich zbiorów danych,

to help us understand drug interactions

w celu zrozumienia interakcji między lekami

and really, fundamentally, drug actions.

i - zasadniczo - działań leków.

How do drugs work?

Jak leki działają?

This will create and has created a new ecosystem

To pomoże i już pomogło stworzyć nowe środowisko

for understanding how drugs work and to optimize their use.

rozpoznawania działań leków oraz optymalizacji ich przyjmowania.

Nick went on; he's a professor at Columbia now.

Nick jest teraz profesorem na Uniwersytecie Columbia.

He did this in his PhD for hundreds of pairs of drugs.

W doktoracie opisał w ten sposób setki par leków.

He found several very important interactions,

Znalazł kilka znaczących interakcji,

and so we replicated this

więc powieliliśmy badania

and we showed that this is a way that really works

i udowodniliśmy, że da się w ten sposób znaleźć

for finding drug-drug interactions.

wiele interakcji między lekami.

However, there's a couple of things.

Istnieje jednak kilka problemów.

We don't just use pairs of drugs at a time.

Nie korzystamy tylko z dwóch leków na raz.

As I said before, there are patients on three, five, seven, nine drugs.

Niektórzy pacjenci biorą po 3, 5, 7, 9 leków.

Have they been studied with respect to their nine-way interaction?

Czy zbadano taką interakcję dziewięciu leków?

Yes, we can do pair-wise, A and B, A and C, A and D,

Pary możemy zbadać. A i B, A i C, A i D.

but what about A, B, C, D, E, F, G all together,

Ale co, jeśli ten same pacjent bierze

being taken by the same patient,

A, B, C, D, E, F i G,

perhaps interacting with each other

które wchodzą ze sobą w interakcję

in ways that either makes them more effective or less effective

i może stają się przez to mniej lub bardziej skuteczne

or causes side effects that are unexpected?

albo wywołują niespodziewane skutki uboczne?

We really have no idea.

Nie mamy pojęcia.

It's a blue sky, open field for us to use data

To na razie niezbadane lądy i możemy użyć danych,

to try to understand the interaction of drugs.

by spróbować zrozumieć takie interakcje.

Two more lessons:

I jeszcze dwie lekcje:

I want you to think about the power that we were able to generate

Zastanówmy się, jak wiele zdziałaliśmy,

with the data from people who had volunteered their adverse reactions

dzięki danym od ludzi, którzy dobrowolnie zgłosili niepożądane reakcje

through their pharmacists, through themselves, through their doctors,

farmaceutom, sobie nawzajem, lekarzom;

the people who allowed the databases at Stanford, Harvard, Vanderbilt,

ludzi, którzy pozwolili, by bazy danych ze Stanford, Harvardu i Vanderbilt

to be used for research.

wykorzystano w badaniach.

People are worried about data.

Ludzie martwią się o dane.

They're worried about their privacy and security -- they should be.

Martwią się o prywatność i bezpieczeństwo. Powinni.

We need secure systems.

Potrzebujemy bezpiecznego systemu.

But we can't have a system that closes that data off,

Ale nie takiego, który odcina nas od danych,

because it is too rich of a source

bo to zbyt dobre źródło

of inspiration, innovation and discovery

inspiracji, innowacji i odkryć

for new things in medicine.

nowych rzeczy w medycynie.

And the final thing I want to say is,

Na koniec chcę powiedzieć,

in this case we found two drugs and it was a little bit of a sad story.

że ta historia z dwoma lekami była nieco smutna.

The two drugs actually caused problems.

Te leki naprawdę powodowały problem.

They increased glucose.

Podnosiły poziom glukozy.

They could throw somebody into diabetes

Mogły spowodować cukrzycę u kogoś,

who would otherwise not be in diabetes,

kto normalnie by jej nie miał,

and so you would want to use the two drugs very carefully together,

więc ich jednoczesne przyjmowanie wymagało ostrożności.

perhaps not together,

Może nie brać ich razem.

make different choices when you're prescribing.

Podjąć inny wybór przy wypisywaniu recepty.

But there was another possibility.

Ale istniała inna możliwość.

We could have found two drugs or three drugs

Mogło się okazać, że dwa lub trzy leki

that were interacting in a beneficial way.

wchodziły w korzystną interakcję.

We could have found new effects of drugs

Mogliśmy znaleźć nowe działania leków.

that neither of them has alone,

Takie, których nie posiadają oddzielnie,

but together, instead of causing a side effect,

ale razem już tak;

they could be a new and novel treatment

działania, które byłyby zbawienne w leczeniu

for diseases that don't have treatments

chorób, na które nie ma leków

or where the treatments are not effective.

lub takich, w których leki są nieskuteczne.

If we think about drug treatment today,

Jeśli pomyślimy dziś o lekach,

all the major breakthroughs --

to wszystkie przełomowe odkrycia:

for HIV, for tuberculosis, for depression, for diabetes --

leki na HIV, gruźlicę, depresję, cukrzycę

it's always a cocktail of drugs.

są mieszankami.

And so the upside here,

Pozytywny aspekt tej historii

and the subject for a different TED Talk on a different day,

i temat innej prelekcji, innego dnia,

is how can we use the same data sources

jest taki: jak wykorzystać dane,

to find good effects of drugs in combination

by znaleźć dobre współdziałania leków,

that will provide us new treatments,

co pozwoli nam odkryć nowe sposoby leczenia,

new insights into how drugs work

zbadać, jak leki działają,

and enable us to take care of our patients even better?

i lepiej opiekować się pacjentami?

Thank you very much.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)