Eva Zeisel: The playful search for beauty

Tłumaczenie: Barbara Gieburowska Korekta: Jeremi Ochab

So I understand that this meeting was planned,

Rozumiem, że to jest spotkanie

and the slogan was From Was to Still.

pod hasłem: Od "kiedyś" do "wciąż".

And I am illustrating Still.

I ja obrazuję to "wciąż".

Which, of course, I am not agreeing with because,

Z czym się oczywiście nie zgadzam, ponieważ,

although I am 94, I am not still working.

mimo że mam 94 lata, nie pracuję "wciąż".

And anybody who asks me, "Are you still doing this or that?"

I kiedy ktoś mnie pyta: "Czy wciąż robisz to albo tamto?"

I don't answer because I'm not doing things still, I'm doing it like I always did.

Nie odpowiadam, bo nie robię "wciąż", tylko tak, jak zawsze robiłam.

I still have -- or did I use the word still? I didn't mean that.

Wciąż mam -- czy ja powiedziałam "wciąż"? Nie to miałam na myśli.

(Laughter)

(Śmiech)

I have my file which is called To Do. I have my plans.

Mam teczkę z rzeczami "Do zrobienia". Mam plany.

I have my clients. I am doing my work like I always did.

Mam klientów. Pracuję, jak zawsze.

So this takes care of my age.

To nie pozwala mi myśleć o wieku.

I want to show you my work so you know what I am doing and why I am here.

Pokażę wam moje prace, żebyście wiedzieli, co robię i czemu tu jestem.

This was about 1925.

To z około 1925 roku.

All of these things were made during the last 75 years.

Wszystkie te rzeczy zrobiłam przez ostatnie... 75 lat.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Oklaski)

But, of course, I'm working since 25,

Ale, rzecz jasna, pracuję od 25. roku życia,

doing more or less what you see here. This is Castleton China.

nad takimi rzeczami, jak tu widzicie. To jest Castleton.

This was an exhibition at the Museum of Modern Art.

To z wystawy w Muzeum Sztuki Współczesnej.

This is now for sale at the Metropolitan Museum.

To można teraz kupić w Metropolitan Museum.

This is still at the Metropolitan Museum now for sale.

To wciąż można kupić w Metropolitan Museum.

This is a portrait of my daughter and myself.

To przedstawia mnie i moją córkę.

(Applause)

(Oklaski)

These were just some of the things I've made.

To tylko niektóre z moich prac.

I made hundreds of them for the last 75 years.

Stworzyłam setki takich przez ostatnie 75 lat.

I call myself a maker of things.

Nazywam siebie "twórcą rzeczy".

I don't call myself an industrial designer because I'm other things.

Nie uważam się za projektanta przemysłowego,

Industrial designers want to make novel things.

bo projektanci przemysłowi chcą tworzyć rzeczy nowatorskie.

Novelty is a concept of commerce, not an aesthetic concept.

Nowatorstwo to pojęcie komercyjne, nie estetyczne.

The industrial design magazine, I believe, is called "Innovation."

Pismo dla projektantów przemysłowych nazywa się chyba "Innovation".

Innovation is not part of the aim of my work.

Innowacja nie jest celem mojej pracy.

Well, makers of things: they make things more beautiful, more elegant,

Cóż, twórcy rzeczy...tworzą przedmioty piękniejsze, elegantsze,

more comfortable than just the craftsmen do.

wygodniejsze niż te robione przez rzemieślników.

I have so much to say. I have to think what I am going to say.

Tyle chciałabym powiedzieć... Aż się muszę zastanowić, co.

Well, to describe our profession otherwise,

Inaczej mówiąc, nasza praca

we are actually concerned with the playful search for beauty.

to radosne poszukiwanie piękna.

That means the playful search for beauty was called the first activity of Man.

To znaczy, radosne poszukiwanie piękna było pierwszą czynnością człowieka.

Sarah Smith, who was a mathematics professor at MIT, wrote,

Sarah Smith, profesor matematyki w MIT, napisała:

"The playful search for beauty was Man's first activity --

"Radosne poszukiwanie piękna było pierwszą czynnością człowieka --

that all useful qualities and all material qualities

wszystkie rzeczy przydatne i materialne

were developed from the playful search for beauty."

powstały wskutek radosnego poszukiwania piękna".

These are tiles. The word, "playful" is a necessary aspect of our work

To są kafelki. Słowo "radosne" jest ważnym elementem naszej pracy,

because, actually, one of our problems is that we have to make,

ponieważ, w zasadzie, jednym z problemów jest to, że musimy

produce, lovely things throughout all of life, and this for me is now 75 years.

tworzyć cudowne rzeczy całe nasze życie, w moim przypadku to już 75 lat.

So how can you, without drying up,

Więc jak można, nie wypaliwszy się,

make things with the same pleasure, as a gift to others, for so long?

tworzyć z takim samym zapałem i obdarowywać innych przez tak długo?

The playful is therefore an important part of our quality as designer.

Radość jest więc ważna dla nas jako twórców.

Let me tell you some about my life.

Opowiem teraz trochę o moim życiu.

As I said, I started to do these things 75 years ago.

Jak mówiłam, zaczęłam pracę 75 lat temu.

My first exhibition in the United States

W Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy wystawiono moją pracę

was at the Sesquicentennial exhibition in 1926 --

w ramach Sesquicentennial Exposition w 1926 r. --

that the Hungarian government sent one of my hand-drawn pieces as part of the exhibit.

rząd węgierski wysłał tam jeden z moich rysunków.

My work actually took me through many countries,

Moja praca sprawiła, że byłam w wielu krajach,

and showed me a great part of the world.

zobaczyłam kawał świata.

This is not that they took me -- the work didn't take me --

To nawet nie tak, że to przez pracę -- nie ona była przyczyną --

I made the things particularly because I wanted to use them to see the world.

tworzyłam te rzeczy właśnie po to, by dzięki nim zobaczyć świat.

I was incredibly curious to see the world, and I made all these things,

Byłam niezwykle ciekawa świata i tworzyłam te rzeczy,

which then finally did take me to see many countries and many cultures.

które w końcu pozwoliły mi poznać wiele krajów i kultur.

I started as an apprentice to a Hungarian craftsman,

Zaczynałam jako terminator u węgierskiego rzemieślnika,

and this taught me what the guild system was in Middle Ages.

to nauczyło mnie, jak wyglądał system gildii w średniowieczu.

The guild system: that means when I was an apprentice,

System gildii: to znaczy, że gdy byłam terminatorem,

I had to apprentice myself in order to become a pottery master.

musiałam odbyć praktykę, by zostać mistrzem ceramiki.

In my shop where I studied, or learned, there was a traditional hierarchy

W zakładzie, w którym się uczyłam, była tradycyjna hierarchia:

of master, journeyman and learned worker, and apprentice,

mistrz, czeladnik, doświadczony pracownik i terminator.

and I worked as the apprentice.

Ja pracowałam jako terminator.

The work as an apprentice was very primitive.

To była bardzo primitywna praca.

That means I had to actually learn every aspect of making pottery by hand.

To znaczy, że musiałam nauczyć się wszystkiego o ręcznym wyrabianiu ceramiki.

We mashed the clay with our feet when it came from the hillside.

Ucieraliśmy stopami glinę, którą nam dostarczano ze zbocza.

After that, it had to be kneaded. It had to then go in, kind of, a mangle.

Później trzeba ją było ugnieść i włożyć do czegoś podobnego do wyżymaczki.

And then finally it was prepared for the throwing.

Potem przygotowywaliśmy ją do toczenia.

And there I really worked as an apprentice.

Tam naprawdę terminowałam.

My master took me to set ovens

Mój mistrz kazał mi stawiać piece.

because this was part of oven-making, oven-setting, in the time.

W tamtych czasach stawianie pieców było częścią praktyki.

And finally, I had received a document

I w końcu otrzymałam dokument

that I had accomplished my apprenticeship successfully,

potwierdzający odbytą praktykę

that I had behaved morally, and this document was given to me

i moralność mojego zachowania. Ten dokument dostałam

by the Guild of Roof-Coverers, Rail-Diggers, Oven-Setters,

od Cechu Dekarzy, Robotników Kolei, Zdunów,

Chimney Sweeps and Potters.

Kominiarzy i Garncarzy.

(Laughter)

(Śmiech)

I also got at the time a workbook which explained my rights

Dostałam też wtedy książeczkę opisującą moje prawa

and my working conditions, and I still have that workbook.

i warunki pracy. Ciągle ją mam.

First I set up a shop in my own garden,

Najpierw otworzyłam sklep we własnym ogrodzie

and made pottery which I sold on the marketplace in Budapest.

i wyrabiałam ceramikę, by później sprzedawać ją na rynku w Budapeszcie.

And there I was sitting, and my then-boyfriend --

Tam sobie siedziałam, a mój ówczesny chłopak --

I didn't mean it was a boyfriend like it is meant today --

nie chłopak w takim sensie, w jakim się to rozumie dzisiaj --

but my boyfriend and I sat at the market and sold the pots.

w każdym razie on i ja siedzieliśmy na rynku i sprzedawaliśmy ceramikę.

My mother thought that this was not very proper,

Moja matka uważała, że to niestosowne,

so she sat with us to add propriety to this activity.

więc siedziała z nami, by przydać stosowności temu zajęciu.

(Laughter)

(Śmiech)

However, after a while there was a new factory being built in Budapest,

Jednak po jakimś czasie w Budapeszcie powstała nowa fabryka.

a pottery factory, a large one.

Duża fabryka ceramiki.

And I visited it with several ladies, and asked all sorts of questions of the director.

Odwiedziłam ją z kilkoma paniami, zadając dyrektorowi mnóstwo pytań.

Then the director asked me, why do you ask all these questions?

Wtedy on mnie zapytał: "Czemu o to wszystko pytasz?"

I said, I also have a pottery.

Powiedziałam, że też mam ceramikę.

So he asked me, could he please visit me, and then finally he did,

Zapytał, czy mógłby mnie odwiedzić i gdy w końcu przyszedł,

and explained to me that what I did now in my shop was an anachronism,

wytłumaczył mi, że to, co wyrabiam w sklepie, jest anachroniczne,

that the industrial revolution had broken out,

że rozpoczęła się rewolucja przemysłowa

and that I rather should join the factory.

i że powinnam zacząć pracować w fabryce.

There he made an art department for me where I worked for several months.

Zrobił mi tam dział sztuki, gdzie pracowałam kilka miesięcy.

However, everybody in the factory spent his time at the art department.

Okazało się, że wszyscy w fabryce przychodzili do działu sztuki.

The director there said there were several women casting

Dyrektor powiedział, że kilka kobiet zaczęło

and producing my designs now in molds, and this was sold also to America.

produkować moje wzory z formy i sprzedawać je w Ameryce.

I remember that it was quite successful.

Pamiętam, że odniosły spory sukces.

However, the director, the chemist, model maker -- everybody --

Jednak dyrektor, chemik, modelarz --wszyscy --

concerned himself much more with the art department --

o wiele więcej uwagi poświęcali działowi sztuki --

that means, with my work -- than making toilets,

to znaczy, mojej pracy -- niż zrobieniu toalet,

so finally they got a letter from the center, from the bank who owned the factory,

więc w końcu przyszedł list od banku -- właściciela fabryki,

saying, make toilet-setting behind the art department, and that was my end.

w którym kazano zbudować toalety za działem sztuki, i to był mój koniec.

So this gave me the possibility because now I was a journeyman,

Ale to dało mi nową szansę: byłam już czeladnikiem

and journeymen also take their satchel and go to see the world.

i mogłam wziąć swoją sakwę i wyruszyć w świat.

So as a journeyman, I put an ad into the paper that I had studied,

Więc umieściłam w gazecie ogłoszenie, pisząc, że jestem wykształconym,

that I was a down-to-earth potter's journeyman

rozsądnym czeladnikiem garncarza

and I was looking for a job as a journeyman.

i że szukam pracy.

And I got several answers, and I accepted the one

Dostałam kilka ofert i przyjęłam tę

which was farthest from home and practically, I thought, halfway to America.

najdalej od domu i, jak mi się wydawało, w pół drogi do Ameryki.

And that was in Hamburg.

To był Hamburg.

Then I first took this job in Hamburg, at an art pottery

Więc podjęłam pracę w Hamburgu przy ceramice artystycznej,

where everything was done on the wheel,

gdzie wszystko się robiło na kole.

and so I worked in a shop where there were several potters.

Pracowałam tam w zakładzie z kilkoma garncarzami.

And the first day, I was coming to take my place at the turntable --

Pierwszego dnia, zajęłam miejsce przy kole --

there were three or four turntables -- and one of them, behind where I was sitting,

a było ich trzy czy cztery -- przy którym siedział garbus,

was a hunchback, a deaf-mute hunchback, who smelled very bad.

głuchoniemy garbus, który bardzo śmierdział.

So I doused him in cologne every day, which he thought was very nice,

Więc pryskałam go codziennie wodą kolońską, co mu się bardzo podobało

and therefore he brought bread and butter every day,

i w zamian przynosił mi co dzień chleb z masłem,

which I had to eat out of courtesy.

który zjadałam przez grzeczność.

The first day I came to work in this shop

Pierwszego dnia, kiedy przyszłam do tego zakładu

there was on my wheel a surprise for me.

na kole czekała na mnie niespodzianka.

My colleagues had thoughtfully put on the wheel where I was supposed to work

Moi koledzy położyli mi na moim kole, moim miejscu pracy,

a very nicely modeled natural man's organs.

bardzo ładnie ukształtowane -- z gliny -- męskie organy.

(Laughter)

(Śmiech)

After I brushed them off with a hand motion, they were very --

Po tym, jak zrzuciłam je ręką, byli bardzo --

I finally was now accepted, and worked there for some six months.

w końcu mnie zaakceptowali. Pracowałam tam około pół roku.

This was my first job.

To była moja pierwsza praca.

If I go on like this, you will be here till midnight.

Jak tak dalej pójdzie, będziecie tu siedzieć do północy.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Oklaski)

So I will try speed it up a little

Spróbuję się więc trochę pospieszyć.

(Laughter)

(Śmiech)

Moderator: Eva, we have about five minutes.

Moderator: Mamy około pięciu minut.

(Laughter)

(Śmiech)

Eva Zeisel: Are you sure?

Eva Zeisel: Jest pan pewny?

Moderator: Yes, I am sure.

Moderator: Tak, jestem pewny.

EZ: Well, if you are sure,

EZ: Skoro tak,

I have to tell you that within five minutes I will talk very fast.

będę mówiła bardzo szybko przez te pięć minut.

And actually, my work took me to many countries

Moja praca zawiodła mnie do wielu krajów.

because I used my work to fill my curiosity.

Wykorzystywałam ją, by zaspokoić swoją ciekawość.

And among other things, other countries I worked, was in the Soviet Union,

Pracowałam między innymi w Związku Radzieckim

where I worked from '32 to '37 -- actually, to '36.

od '32 do '37 roku -- w zasadzie do '36.

I was finally there, although I had nothing to do -- I was a foreign expert.

Byłam tam, mimo że nie miałam nic do roboty -- jako zagraniczny ekspert.

I became art director of the china and glass industry,

Zostałam dyrektorem artystycznym od porcelany i szkła,

and eventually under Stalin's purges -- at the beginning of Stalin's purges,

i w końcu podczas czystek stalinowskich -- na początku czystek,

I didn't know that hundreds of thousands of innocent people were arrested.

nie wiedziałam, że zaaresztowano setki tysięcy niewinnych ludzi.

So I was arrested quite early in Stalin's purges,

Zaaresztowano i mnie dosyć wcześnie

and spent 16 months in a Russian prison.

i spędziłam 16 miesięcy w rosyjskim więzieniu.

The accusation was that I had successfully prepared an Attentat on Stalin's life.

Oskarżono mnie o zamach na życie Stalina.

This was a very dangerous accusation.

To było bardzo poważne oskarżenie.

And if this is the end of my five minutes, I want to tell you that

Jeśli moje pięć minut dobiega już końca, chcę powiedzieć

I actually did survive, which was a surprise.

że ostatecznie przeżyłam, co było dużą niespodzianką.

But since I survived and I'm here,

A skoro przeżyłam i tu jestem,

and since this is the end of the five minutes, I will --

i skoro czas mi się kończy, powiem --

Moderator: Tell me when your last trip to Russia was.

Moderator: Kiedy ostatnio była pani w Rosji?

Weren't you there recently?

Jakoś niedawno?

EZ: Oh, this summer, in fact,

EZ: Tak, w lecie,

the Lomonosov factory was bought by an American company, invited me.

zaprosiła mnie fabryka Łomonosowa wykupiona przez amerykańską firmę.

They found out that I had worked in '33 at this factory,

Dowiedzieli się, że pracowałam w tej fabryce w '33 roku

and they came to my studio in Rockland County,

i przyjechali do mojej pracowni w hrabstwie Rockland

and brought the 15 of their artists to visit me here.

wraz z 15 swoimi artystami.

And they invited myself to come to the Russian factory last summer,

Zaprosili mnie do rosyjskiej fabryki zeszłego lata

in July, to make some dishes, design some dishes.

w lipcu, by zaprojektować jakieś naczynia.

And since I don't like to travel alone, they also invited my daughter,

A ponieważ nie lubię podróżować sama, wzięłam ze sobą córkę,

son-in-law and granddaughter,

zięcia i wnuczkę

so we had a lovely trip to see Russia today,

i mieliśmy udaną wycieczkę do Rosji,

which is not a very pleasant and happy view.

która nie jest radosnym i przyjemnym miejscem.

Here I am now, if this is the end? Thank you.

Tak więc jestem tu. Czy to już koniec? Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)