How the Panama Papers journalists broke the biggest leak in history | Gerard Ryle

Tłumaczenie: Barbara Lawniczek Korekta: Rysia Wand

What do you do if you had to figure out the information

Jak wyciągnąć informacje

behind 11.5 million documents,

z jedenastu i pół miliona dokumentów?

verify it and make sense of it?

Zbadać ich prawdziwość, zrozumieć je?

That was a challenge

Takie wyzwanie spotkało dziennikarzy

that a group of journalists had to face late last year.

w zeszłym roku.

An anonymous person calling himself John Doe

Człowiek pod pseudonimem John Doe

had somehow managed to copy nearly 40 years of records

zdołał skopiować dane z blisko 40 lat

of the Panamanian law firm Mossack Fonseca.

działalności kancelarii prawniczej Mossack Fonseca z Panamy.

This is one of many firms around the world

Jest to jedna z wielu firm zajmujących się

that specialize in setting up accounts in offshore tax havens

zakładaniem kont w rajach podatkowych,

like the British Virgin Islands,

takich jak Brytyjskie Wyspy Dziewicze,

for rich and powerful people who like to keep secrets.

bogatym tuzom, mającym coś do ukrycia.

John Doe had managed to copy every spreadsheet from this firm,

John Doe zdołał skopiować każdy arkusz,

every client file,

wszystkie pliki klientów,

every email,

każdy e-mail,

from 1977 to the present day.

od 1977 roku aż do dziś.

It represented the biggest cache

Był to największy zbiór informacji

of inside information into the tax haven system

dających wgląd w system rajów podatkowych,

that anyone had ever seen.

jaki dotąd widziano.

But it also presented a gigantic challenge to investigative journalism.

A zarazem gigantyczne wyzwanie dla dziennikarstwa śledczego.

Think about it: 11.5 million documents,

Pomyślcie: 11 i pół miliona dokumentów,

containing the secrets of people from more than 200 different countries.

zawierających sekrety ludzi z ponad 200 krajów.

Where do you start with such a vast resource?

Jak zacząć pracę z tak wielkim źródłem?

Where do you even begin to tell a story

Od czego zacząć wątek,

that can trail off into every corner of the globe,

mogący prowadzić w każdy zakątek świata,

and that can affect almost any person in any language,

mogący dotknąć niemal każdego,

sometimes in ways they don't even know yet.

czasem w nieoczekiwany sposób?

John Doe had given the information to two journalists

John przekazał informacje 2 dziennikarzom

at the German newspaper Süddeutsche Zeitung.

niemieckiej gazety Süddeutsche Zeitung.

He said he was motivated by -- and I quote --

Mówił, że skłoniła go do tego, cytuję:

"The scale of the injustice that the documents would reveal."

"Skala niesprawiedliwości, jaką te dokumenty demaskują".

But one user alone can never make sense

Ale nikt nie dałby rady sam przejrzeć

of such a vast amount of information.

tak dużej ilości informacji.

So the Süddeutsche Zeitung reached out

Süddeutsche Zeitung skontaktował się

to my organization in Washington, DC,

z moją organizacją w Waszyngtonie,

The International Consortium of Investigative Journalists.

Międzynarodowym Konsorcjum Dziennikarzy Śledczych.

We decided to do something that was the very opposite

Postanowiliśmy zanegować wszystko,

of everything we'd been taught to do as journalists:

czego nauczyło nas dziennikarstwo

share.

i podzielić się.

(Laughter)

(Śmiech)

By nature, investigative reporters are lone wolves.

Dziennikarze śledczy to samotne wilki.

We fiercely guard our secrets,

Zaciekle bronimy swych sekretów,

at times even from our editors,

czasem nawet przed redaktorami,

because we know that the moment we tell them what we have,

bo wiemy, że gdy usłyszą, co mamy,

they'll want that story right away.

będą od razu chcieli materiał.

And to be frank,

A prawda jest taka,

when you get a good story,

że gdy masz dobry materiał

you like to keep the glory to yourself.

to sam chcesz całej chwały.

But there's no doubt that we live in a shrinking world,

Choć niewątpliwie nasz świat się kurczy,

and that the media has largely been slow to wake up to this.

z czego media bardzo wolno zdają sobie sprawę.

The issues we report on are more and more transnational.

Coraz częściej poruszamy kwestie ponadnarodowe.

Giant corporations operate on a global level.

Wielkie korporacje mają zasięg globalny.

Environmental and health crises are global.

Kryzysy ekologiczny i zdrowotny również.

So, too, are financial flows and financial crises.

Podobnie przepływy pieniężne i kryzysy finansowe.

So it seems staggering that journalism has been so late

Zatem zaskakuje fakt, że dziennikarstwo tak bardzo spóźnia się

to cover stories in a truly global way.

z ujmowaniem spraw globalnie.

And it also seems staggering that journalism has been so slow

Szokuje również to, że dziennikarstwo tak powoli

to wake up to the possibilities that technology brings,

zaczyna korzystać z możliwości, jakie daje technologia,

rather than being frightened of it.

bo dotychczas się jej obawiało.

The reason journalists are scared of technology is this:

Oto dlaczego dziennikarze boją się technologii:

the profession's largest institutions are going through tough times

ich największe instytucje zawodowe przeżywają ciężkie czasy

because of the changing way that people are consuming news.

z powodu zmiany sposobu, w jaki ludzie pozyskują wiadomości.

The advertising business models that have sustained reporting are broken.

Załamały się modele biznesowe reklamy, które wspierały reportaż.

And this has plunged journalism into crisis,

To pogrążyło dziennikarstwo w kryzysie,

forcing those institutions to reexamine how they function.

zmuszając te instytucje do zmian sposobu funkcjonowania.

But where there is crisis,

Ale wszędzie tam, gdzie kryzys,

there is also opportunity.

jest także okazja.

Pierwszym wyzwaniem postawionym

The first challenge presented

by what would eventually become known as the Panama Papers

przez to, co teraz nazywamy Kwitami z Panamy,

was to make the documents searchable and readable.

było umożliwienie przeszukiwania dokumentów.

There were nearly five million emails,

Było to niemal pięć milionów e-maili,

two million PDFs that needed to be scanned and indexed,

dwa miliony plików PDF, wymagających skanowania i indeksowania,

and millions more files and other kinds of documents.

oraz miliony innych plików i różnych dokumentów.

They all needed to be housed in a safe and secure location

Wszystkie należało umieścić w bezpiecznym miejscu

in the cloud.

w chmurze.

We next invited reporters to have a look at the documents.

Później poprosiliśmy dziennikarzy, aby przyjrzeli się dokumentom.

In all, reporters from more than 100 media organizations

W sumie dziennikarzy z ponad stu organizacji medialnych

in 76 countries --

w 76 krajach,

from the BBC in Britain

od BBC w Wielkiej Brytanii

to Le Monde newspaper in France

przez Le Monde we Francji,

to the Asahi Shimbun in Japan.

po Asahi Shimbun w Japonii.

"Native eyes on native names," we called it, the idea being,

Trzymaliśmy się zasady "Miej na oku rodaka".

who best to tell you who was important to Nigeria

Bo kto lepiej wie, kto jest ważny w Nigerii,

than a Nigerian journalist?

od nigeryjskiego dziennikarza?

Who best in Canada than a Canadian?

Kto lepiej niż Kanadyjczyk zna się na Kanadzie?

There were only two rules for everyone who was invited:

Zaproszonych do współpracy obowiązywały tylko dwie zasady:

we all agreed to share everything that we found with everybody else,

wszyscy podzielimy się tym, co każdy z nas znalazł,

and we all agreed to publish together on the same day.

i opublikujemy to wszyscy jednego dnia.

We chose our media partners based on trust

Wybraliśmy partnerów w oparciu o zaufanie

that had been built up through previous smaller collaborations

zbudowane podczas wcześniejszej współpracy,

and also from leads that jumped out from the documents.

a także w oparciu o tropy zawarte w dokumentach.

Over the next few months,

W kilka miesięcy

my small nonprofit organization of less than 20 people

do mojej niespełna 20-osobowej organizacji non-profit

was joined by more than 350 other reporters from 25 language groups.

dołączyło ponad 350 dziennikarzy z 25 grup językowych.

The biggest information leak in history

Największy przeciek w historii

had now spawned the biggest journalism collaboration in history:

pociągnął za sobą największą współpracę dziennikarską w historii:

376 sets of native eyes doing what journalists normally never do,

376 par oczu, robiących to, czego dziennikarze nigdy nie robią,

working shoulder to shoulder,

pracujących ramię w ramię,

sharing information,

dzielących się informacjami

but telling no one.

ale nikomu nie mówiąc.

For it became clear at this point

Bo jasne było,

that in order to make the biggest kind of noise,

że aby narobić największego hałasu,

we first needed the biggest kind of silence.

najpierw potrzebna jest największa cisza.

To manage the project over the many months it would take,

Aby zarządzać projektem przez miesiące pracy,

we built a secure virtual newsroom.

zbudowaliśmy bezpieczny wirtualny newsroom.

We used encrypted communication systems,

Używaliśmy szyfrowanych systemów komunikacyjnych

and we built a specially designed search engine.

i zaprojektowaliśmy specjalną wyszukiwarkę.

Inside the virtual newsroom,

W wirtualnym newsroomie

the reporters could gather around the themes

reporterzy mogli skupiać się wokół tematów

that were emerging from the documents.

wyłaniających się z dokumentów.

Those interested in blood diamonds or exotic art, for instance,

Ci, których interesują krwawe diamenty lub sztuka egzotyczna,

could share information about how the offshore world was being used

mogli dzielić się informacjami o tym, jak używano zamorskich terenów,

to hide the trade in both of those commodities.

by ukryć handel tymi dobrami.

Those interested in sport could share information

Entuzjaści sportu mogli dzielić się informacjami o tym,

about how famous sports stars were putting their image rights

jak sławni sportowcy przepisywali prawa do swojego wizerunku

into offshore companies,

zagranicznym firmom,

thereby likely avoiding taxes

co pewnie pozwala uniknąć podatków

in the countries where they plied their trade.

w krajach, w których robili interesy.

But perhaps most exciting of all

Ale pewnie najbardziej ekscytująca

were the number of world leaders and elect politicians

jest liczba światowych przywódców i polityków,

that were emerging from the documents --

wyłaniająca się z tych dokumentów,

figures like Petro Poroshenko in Ukraine,

postaci takie jak Petro Poroszenko na Ukrainie,

close associates of Vladimir Putin in Russia

Bliski współpracownik Władimira Putina w Rosji

and the British Prime Minister, David Cameron, who is linked

i premier Wielkiej Brytanii, David Cameron,

through his late father, Ian Cameron.

powiązany przez swego zmarłego ojca, Iana Camerona.

Buried in the documents were secret offshore entities,

Pogrzebane w dokumentach spoczywały sekrety zagranicznych firm,

such as Wintris Inc.,

takich jak Wintris Inc.,

a company in the British Virgin Islands

firma z Brytyjskich Wysp Dziewiczych

that had actually belonged to the sitting Icelandic prime minister.

naprawdę należąca do urzędującego premiera Islandii.

I like to refer to Johannes Kristjansson,

Nazywam Johannesa Kristjanssona,

the Icelandic reporter we invited to join the project,

islandzkiego reportera zaproszonego do udziału w projekcje,

as the loneliest man in the world.

najbardziej samotnym człowiekiem świata.

For nine months, he refused paid work

Przez 9 miesięcy nie brał płatnych zleceń

and lived off the earnings of his wife.

i żył z zarobków żony.

He pasted tarps over the windows of his home

Zakrył okna domu brezentem,

to prevent prying eyes during the long Icelandic winter.

aby uniknąć ciekawskich oczu podczas długiej islandzkiej zimy.

And he soon ran out of excuses to explain his many absences,

Szybko też skończyły mu się wymówki, by usprawiedliwić liczne nieobecności,

as he worked red-eyed,

gdy pracował w pocie czoła

night after night,

noc w noc,

month after month.

miesiąc w miesiąc.

In all that time, he sat on information

Cały ten czas zbierał informacje,

that would eventually bring down the leader of his country.

które w końcu pogrążyły przywódcę jego kraju.

Jeśli jest się dziennikarzem śledczym i pracuje się nad sensacyjnym odkryciem,

Now, when you're an investigative reporter and you make an amazing discovery,

such as your prime minster can be linked to a secret offshore company,

że premier może być powiązany z tajną zagraniczną firmą,

that that company has a financial interest in Icelandic banks --

która ma udział finansowy w islandzkich bankach,

the very issue he's been elected on --

a z ich powodu premier został wybrany,

well, your instinct is to scream out very loud.

to chce się o tym bardzo głośno krzyczeć.

Instead, as one of the few people that he could speak to,

Niestety, nie mogąc się tym podzielić

Johannes and I shared a kind of gallows humor.

Johannes i ja dzieliliśmy wisielcze żarty, w stylu

"Wintris is coming," he used to say.

"Wintris is coming" - mówił.

(Laughter)

(Applause)

(Śmiech)

(Brawa)

We were big fans of "Game of Thrones."

Byliśmy fanami "Gry o Tron".

When reporters like Johannes wanted to scream,

Kiedy tacy jak Johannes chcieli krzyczeć,

they did so inside the virtual newsroom,

robili to w wirtualnym newsroomie,

and then they turned those screams into stories

a potem przekształcali te krzyki w historie,

by going outside the documents to court records,

przechodząc od dokumentów do rejestrów sądowych,

official company registers,

oficjalnych rejestrów spółek,

and by eventually putting questions to those that we intended to name.

w końcu układając pytania dla tych, których chcieli zdemaskować.

Panama Papers actually allowed the reporters to look at the world

Kwity z Panamy pozwoliły spojrzeć dziennikarzom na świat

through a different lens from everybody else.

z innej perspektywy.

As we were researching the story,

Kiedy badaliśmy te historie,

unconnected to us,

zupełnie niezależnie

a major political bribery scandal happened in Brazil.

Brazylią wstrząsnęło duże przekupstwo polityczne.

A new leader was elected in Argentina.

Argentyna wybrała nowego przywódcę.

The FBI began to indict officials at FIFA,

FBI zaczęło oskarżać członków FIFA,

the organization that controls the world of professional soccer.

organizacji kontrolującej światowy futbol.

Kwity z Panamy umożliwiły wyjątkowy wgląd

The Panama Papers actually had unique insights

into each one of these unfolding events.

w każde z tych nadchodzących wydarzeń.

So you can imagine the pressure and the ego dramas

Możecie sobie zatem wyobrazić presję i frustracje,

that could have ruined what we were trying to do.

mogące zrujnować wszystko, co próbowaliśmy zrobić.

Any of one of these journalists,

Każdy z tych dziennikarzy

they could have broken the pact.

mógł złamać pakt.

But they didn't.

Ale tego nie zrobili.

And on April 3 this year,

I trzeciego kwietnia tego roku

at exactly 8pm German time,

dokładnie o 20:00 czasu środkowoeuropejskiego

we published simultaneously in 76 countries.

opublikowaliśmy to równocześnie w 76 krajach.

(Applause)

(Brawa)

The Panama Papers quickly became one of the biggest stories of the year.

Kwity z Panamy szybko stały się jedną z największych historii roku.

This is the scene in Iceland the day after we published.

Oto scena z Islandii dzień po naszej publikacji.

It was the first of many protests.

Odbył się pierwszy z wielu protestów.

The Icelandic prime minister had to resign.

Premier Islandii musiał ustąpić.

It was a first of many resignations.

Była to pierwsza z wielu dymisji.

Zidentyfikowaliśmy wiele sław, takich jak Lionel Messi,

We spotlighted many famous people such as Lionel Messi,

the most famous soccer player in the world.

najsławniejszy piłkarz świata.

And there were some unintended consequences.

Było kilka niezamierzonych konsekwencji.

These alleged members of a Mexican drug cartel were arrested

Ujęto rzekomych członków meksykańskiego kartelu narkotykowego,

after we published details about their hideout.

gdy opublikowaliśmy szczegóły ich kryjówki.

They'd been using the address

Ukrywali się pod tym samym adresem,

to register their offshore company.

pod którym zarejestrowali swoją spółkę.

(Laughter)

(Śmiech)

W naszym osiągnięciu jest jakaś ironia.

There's a kind of irony in what we've been able to do.

The technology -- the Internet -- that has broken the business model

Internet, technika, która złamała dotychczasowy model biznesowy,

is allowing us to reinvent journalism itself.

pozwala nam przedefiniować dziennikarstwo.

And this dynamic is producing

A to umożliwia

utrzymanie jawności informacji na niespotykanym dotąd poziomie.

unprecedented levels of transparency and impact.

We showed how a group of journalists can effect change across the world

Pokazaliśmy, jak grupa dziennikarzy może oddziaływać na świat

by applying new methods and old-fashioned journalism techniques

przez połączenie nowych metod ze starymi technikami dziennikarskimi

to vast amounts of leaked information.

w pracy nad ogromną ilością informacji z przecieku.

We put all-important context around what was given to us by John Doe.

Nadaliśmy cały kontekst temu, co przyniósł nam John Doe.

And by sharing resources,

Dzięki wspólnym wysiłkom

we were able to dig deep --

zdołaliśmy sięgnąć głęboko,

much deeper and longer than most media organizations allow these days,

dużo głębiej i dalej, niż sięgnąć może większość organizacji medialnych,

because of financial concerns.

z powodów finansowych.

Now, it was a big risk,

Tak, ryzyko było duże

and it wouldn't work for every story,

i nie w każdym przypadku by się powiodło,

but we showed with the Panama Papers

ale przy Kwitach z Panamy pokazaliśmy,

that you can write about any country from just about anywhere,

że o każdym kraju można pisać skądkolwiek,

and then choose your preferred battleground to defend your work.

by potem wybrać dogodny teren do obrony swojej pracy.

Try obtaining a court injunction

Spróbujcie uzyskać sądowy zakaz

that would prevent the telling of a story in 76 different countries.

publikacji danego materiału w 76. różnych krajach.

Try stopping the inevitable.

Spróbujcie powstrzymać nieuchronne.

Shortly after we published, I got a three-word text from Johannes:

Wkrótce po publikacji dostałem krótką wiadomość od Johannesa:

"Wintris has arrived."

"Wintris has arrived".

(Laughter)

(Śmiech)

It had arrived and so, too, perhaps has a new era for journalism.

Razem z Wintrisem przyszła być może nowa era dziennikarstwa.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Bruno Giussani: Gerard, thank you.

Bruno Giussani: Gerard, dzięki.

I guess you're going to send that applause to the 350 journalists

Chyba wyślesz te oklaski tym 350. dziennikarzom,

who worked with you, right?

którzy z tobą pracowali, co?

Now, a couple of questions I would like to ask.

Chciałbym ci zadać kilka pytań.

The first one is,

Oto pierwsze.

you'd been working in secrecy for over a year

Pracowaliście w sekrecie przez ponad rok

with 350-something colleagues from all over the world --

z około 350. kolegami z całego świata.

was there ever a moment when you thought

Czy kiedykolwiek pomyślałeś,

that the leak may be leaked,

że też możecie mieć przeciek,

that the collaboration may just be broken

że ktoś może się wyłamać ze współpracy

by somebody publishing a story?

i opublikować materiał?

Or somebody not in the group releasing some information

Albo że ktoś spoza grupy wyjawi informacje,

that they got to know?

które jakoś zdobył?

Gerard Ryle: We had a series of crises along the way,

Gerard Ryle: Mieliśmy serie kryzysów w trakcie pracy,

including when something major was happening in the world,

łącznie z tym, że kiedy w świecie działo się coś ważnego,

the journalists from that country wanted to publish right away.

dziennikarze z tego kraju chcieli od razu publikować.

We had to calm them down.

Musieliśmy ich uspokajać.

Probably the biggest crisis we had was a week before publication.

Prawdopodobnie największy kryzys mieliśmy tydzień przed publikacją.

We'd sent a series of questions to the associates of Vladimir Putin,

Wysłaliśmy serię pytań współpracownikowi Władimira Putina,

but instead of responding,

ale zamiast odpowiedzi

the Kremlin actually held a press conference and denounced us,

Kreml potępił nas na konferencji prasowej,

and denounced the whole thing as being, I guess, a plot from the West.

twierdząc, że cała afera jest spiskiem Zachodu.

At that point, Putin thought it was just about him.

Wtedy Putin myślał, że chodzi tylko o niego.

And, of course, a lot of editors around the world

I oczywiście wielu wydawców na całym świecie

were very nervous about this.

bardzo się tym denerwowało.

They thought the story was going to get out.

Myśleli, że cała historia się wyda.

You can imagine the amount of time they'd spent,

Wyobraźcie sobie, ile czasu,

the amount of resources, money spent on this.

ludzi i pieniędzy na to poświęcili.

So I had to basically spend the last week calming everyone down,

W tym ostatnim tygodniu musiałem wszystkich uspokajać,

a bit like a general, where you're holding your troops back:

trochę jak generał powstrzymujący oddziały:

"Calm, remain calm."

"Zostańcie na pozycjach".

And then eventually, of course, they all did.

Koniec końców - tak zrobili.

BG: And then a couple weeks ago or so,

BG: A kilka tygodni temu

you released a lot of the documents as an open database

opublikowaliście wiele dokumentów jako otwartą bazę danych,

for everybody to search via keyword, essentially.

którą każdy może przeszukać przy pomocy słów-kluczy.

GR: We very much believe

GR: Gorąco wierzymy,

that the basic information about the offshore world

że podstawowe informacje o zagranicznych interesach

should be made public.

powinny być publiczne.

Now, we didn't publish the underlying documents

Nie opublikowaliśmy wewnętrznych dokumentów

of the journalists we're working with.

dziennikarzy, z którymi pracowaliśmy.

But the basic information such as the name of a person,

Ale podstawowe informacje, takie jak imię osoby,

what their offshore company was and the name of that company,

zakres działalności jej firmy i nazwa tej firmy,

is now all available online.

są teraz dostępne online.

In fact, the biggest resource of its kind basically is out there now

W zasadzie największe tego rodzaju źródło jest już ogólnodostępne.

BG: Gerard, thank you for the work you do.

BG: Gerard, dzięki za twoją pracę.

GR: Thank you.

GR: Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)