Sherwin Nuland: How electroshock therapy changed me

Tłumaczenie: Marcin Chwistek Korekta: Piotr Kucharczyk

I'd like to do pretty much what I did the first time,

Chciałbym zrobić mniej więcej tak jak ostatnim razem

which is to choose a lighthearted theme.

czyli wybrać lekki temat.

Last time, I talked about death and dying.

Ostatnio mówiłem na temat śmierci i umierania.

(Laughter)

This time, I'm going to talk about mental illness.

Tym razem opowiem o chorobie psychicznej.

(Laughter)

But it has to be technological,

Ale nie może się obyć bez technologii

so I'll talk about electroshock therapy.

w związku z czym będę mówił na temat terapii elektrowstrząsowej (śmiech)

(Laughter)

You know, ever since man had any notion

Odkąd tylko człowiek miał wyobrażenie

that some of his other people, his colleagues,

że niektórzy ludzie z jego otoczenia, koledzy w pracy

could be different, could be strange, could be severely depressed

mogą być inni, dziwni, mogą być w ciężkiej depresji

or what we now recognize as schizophrenia,

lub też dotknięci tym, co dzisiaj określamy jako schizofrenię

he was certain that this kind of illness had to come from evil spirits

był pewien, że ten rodzaj choroby

był powodowany przez złe duchy, które zawładnęły ludzkim ciałem

getting into the body.

So the way of treating these diseases in early times

Tak więc, żeby wyleczyć te choroby

w dawnych czasach, trzeba było znaleźć sposób

was to, in some way or other, exorcise those evil spirits.

na wypędzenie tych złych duchów. I jak wiecie, z tym wciąż mamy do czynienia dzisiaj

And this is still going on, as you know.

But it wasn't enough to use the priests.

Jednak zabiegi księży nie były wystarczające.

When medicine became somewhat scientific, in about 450 BC,

Kiedy medycyna około 450 p.n.e stała się do pewnego stopnia dziedziną naukową,

with Hippocrates and those boys,

Hipokrates i jego koledzy

they tried to look for herbs, plants

próbowali szukać ziół, roślin

that would literally shake the bad spirits out.

które mogły by dosłownie wytrząsnąć złe duchy.

So they found certain plants that could cause convulsions.

W ten właśnie sposób odkryli istnienie roślin, które mogły wywoływać drgawki.

And the herbals,

Tak więc zielniki - podręczniki botaniki do czasów późnego Średniowiecza

the botanical books of up to the late Middle Ages, the Renaissance,

i okresu Renesansu pełne są receptur

are filled with prescriptions for causing convulsions

na to jak wywołać drgawki, żeby wytrząsnąć złe duchy.

to shake the evil spirits out.

Finally, in about the 16th century,

W końcu, około XVI wieku

a physician whose name was Theophrastus Bombastus Aureolus von Hohenheim --

lekarz, który nazywał się Theophrastus Bombastus Auricularis von Hohenheim,

called Paracelsus, a name probably familiar to some people here --

inaczej nazywany Paracelsusem, imię zapewne znane niektórym z Was

(Laughter)

(śmiech) -- stary, dobry Paracelsus

good old Paracelsus --

found that he could predict the degree of convulsion

odkrył, że jest w stanie przewidzieć siłę drgawek

by using a measured amount of camphor to produce the convulsion.

używając ściśle odmierzonej ilości kamfory do ich wywołania.

Can you imagine going to your closet, pulling out a mothball

Czy możecie sobie wyobrazić, że czując iż nadchodzi depresja idziecie do szafy, wyciągacie kulkę na mole

and chewing on it if you're feeling depressed?

i zaczynacie ją żuć jak gumę?

It's better than Prozac, but I wouldn't recommend it.

To lepsze niż Prozac, ale nie polecam.

(Laughter)

So, what we see in the 17th, 18th century

Tak więc w XVII i XVIII wieku można zaobserwować

is the continued search for medications other than camphor that'll do the trick.

nieustające poszukiwania leków o podobnym do kamfory działaniu.

Well, along comes Benjamin Franklin,

No i tu pojawia się Benjamin Franklin,

and he comes close to convulsing himself

który o mało co sam nie doznał drgawek

with a bolt of electricity off the end of his kite.

po tym jak został porażony prądem ze swojego latawca.

And so people begin thinking in terms of electricity to produce convulsions.

No i tak zaczęto rozważać używanie elektryczności do wywoływania drgawek.

And then we fast-forward to about 1932,

Przewijamy do przodu, do roku około 1932

when three Italian psychiatrists who were largely treating depression

kiedy to trzech włoskich psychiatrów, którzy zajmowali się głównie leczeniem depresji

began to notice among their patients, who were also epileptics,

zaczęło zauważać wśród pacjentów, którzy cierpieli również na epilepsję

że gdy mieli atak padaczki -- serię ataków padaczki,

that if they had a series of epileptic fits, a lot of them in a row --

po licznych następujących po sobie atakach depresja często ulegała poprawie.

the depression would very frequently lift.

Not only would it lift, but it might never return.

Co więcej, w niektórych przypadkach odchodziła na zawsze.

So they got very interested in producing convulsions,

Tak więc, zainteresowali się prowokacją drgawek,

measured types of convulsions.

kontrolowanych drgawek.

And they thought,

Pomyśleli sobie: "Mamy elektryczność, więc podłączymy kogoś do prądu.

"Well, we've got electricity, we'll plug somebody into the wall.

To za każdym razem stawia włosy dębem i ludzie mają drgawki".

That always makes hair stand up and people shake a lot."

So they tried it on a few pigs, and none of the pigs were killed.

Spróbowali więc na kilku świniach, no i żadna z nich nie zdechła.

So they went to the police and they said,

Więc poszli na policję i powiedzieli,

"We know that at the Rome railroad station,

"Wiemy, że na dworcu głównym w Rzymie

there are all these lost souls wandering around,

jest pełno zagubionych dusz, które włóczą się po torach,

muttering gibberish.

coś tam mrucząc pod nosem. Czy moglibyście któregoś z nich do nas przyprowadzić?

Can you bring one of them to us?"

Someone who is, as the Italians say, "gagootz."

Kogoś, kto jest, jak mówią Włosi, "gaguzz".

So they found this "gagootz" guy,

Tak więc znaleźli jednego "gaguzz" faceta,

a 39-year-old man who was really hopelessly schizophrenic,

39-letniego mężczyznę z beznadziejnym przypadkiem schizofrenii,

who was known, had been known for months,

o którym było wiadomo że od miesięcy

to be literally defecating on himself,

dosłownie załatwia się na siebie

talking nothing that made any sense,

i gada zupełnie bez sensu

and they brought him into the hospital.

i przywieźli go do szpitala.

So these three psychiatrists,

I tych trzech psychiatrów, po około dwóch czy trzech tygodniach obserwacji,

after about two or three weeks of observation,

laid him down on a table,

położyło go na stole,

connected his temples to a very small source of current.

i podłączyło do skroni prąd o bardzo niskim napięciu.

They thought, "Well, we'll try 55 volts, two-tenths of a second.

Pomyśleli, "Spróbujemy 55 voltów przez 0.2 sekundy.

That's not going to do anything terrible to him."

To mu nie zaszkodzi."

So they did that.

Tak też zrobili.

Well, I have the following from a firsthand observer,

To co wam teraz opowiem, pochodzi od kogoś kto widział to na własne oczy

who told me this about 35 years ago,

i opowiedział mi o tym około 35 lat temu,

when I was thinking about these things for some research project of mine.

kiedy trochę o tych rzeczach rozmyślałem

planując projekt naukowy.

He said, "This fellow" -- remember, he wasn't even put to sleep --

Powiedział: "Ten gość" -- pamiętajcie, że jego nawet nie uśpiono --

"after this major grand mal convulsion,

"zaraz po napadach dużych drgawek (grand mal),

sat right up,

usiadł, popatrzył na tych trzech gości i powiedział,

looked at these three fellas and said,

"Co do kurwy, dupki jedne próbujecie ze mną zrobić?"

'What the fuck are you assholes trying to do?'"

(Laughter)

(śmiech)

If I could only say that in Italian.

Gdybym tylko umiał to powiedzieć po włosku.

(Laughter)

Well, they were happy as could be,

No, oni oczywiście byli wniebowzięci,

because he hadn't said a rational word in the weeks of observation.

ponieważ on nie powiedział nic sensownego w ciągu trzech tygodni obserwacji.

(Laughter)

No więc podłączyli go znowu,

So they plugged him in again,

and this time, they used 110 volts for half a second.

ale tym razem użyli 110 woltów przez pół sekundy.

No i ku ich kompletnemu zaskoczeniu, kiedy było już po wszystkim,

And to their amazement, after it was over,

he began speaking like he was perfectly well.

on zaczął mówić jakby był kompletnie zdrowy.

He relapsed a little bit, they gave him a series of treatments,

Kiedy choroba nawróciła, poddali go serii zabiegów,

and he was essentially cured.

i praktycznie został wyleczony.

But of course, having schizophrenia,

Oczywiście, jak to zwykle ze schizofrenią bywa,

within a few months, it returned.

choroba powróciła w ciągu kilku miesięcy.

But they wrote a paper about this,

Ale napisali artykuł na ten temat,

and everybody in the western world began using electricity

i wszyscy na Zachodzie zaczęli używać elektryczności

to convulse people who were either schizophrenic

aby wywołać drgawki u ludzi, którzy mieli albo schizofrenię, albo byli w ciężkiej depresji

or severely depressed.

It didn't work very well on the schizophrenics,

Nie działało to zbyt dobrze na schizofreników,

but it was pretty clear in the '30s and by the middle of the '40s

ale już w latach 30-tych i w połowie lat 40-tych stało się jasne

that electroconvulsive therapy was very, very effective

że terapia elektrowstrząsowa była bardzo, bardzo skuteczna

in the treatment of depression.

w leczeniu depresji.

And of course, in those days, there were no antidepressant drugs,

I oczywiście w tamtych latach nie było leków antydepresyjnych,

and it became very, very popular.

więc ta terapia stała się bardzo, bardzo popularna.

They would anesthetize people, convulse them ...

Ludzi znieczulano,

i wywoływano drgawki, ale problemem pozostawał

But the real difficulty was that there was no way to paralyze muscles.

brak sposobu na sparaliżowanie mięśni.

So people would have a real grand mal seizure.

Tak wiec ludzie mieli prawdziwe napady dużych drgawek (grand mal) za każdym razem.

Bones were broken; especially in old, fragile people, you couldn't use it.

Kości się łamały -- i szczególnie u ludzi starych, słabszych

nie można było stosować tej terapii.

And then in the late 1950s, the so-called "muscle relaxants"

No i wtedy w latach 1950-tych, późnych 1950-tych, tzw. leki zwiotczające

were developed by pharmacologists,

zostały odkryte przez farmakologów,

and it got so that you could induce a complete convulsion,

i wtedy można było indukować epizod drgawek,

an electroencephalographic convulsion -- you could see it on the brain waves --

potwierdzony na elektroencefalogramie -- można było zaobserwować zmianę fal mózgowych --

without causing any convulsion in the body

bez wywoływania drgawek w ciele, za wyjątkiem nieznacznego drgania palców u nóg.

except a little bit of twitching of the toes.

So again, it was very, very popular and very, very useful.

Tak więc znów ten sposób leczenia stał się bardzo, bardzo popularny i bardzo, bardzo użyteczny.

Well, you know, in the middle '60s, the first antidepressants came out.

Jak wiecie, w połowie lat 60-tych

odkryto pierwsze leki przeciwdepresyjne. Pierwszy był Tofranil.

Tofranil was the first.

In the late '70s, early '80s, there were others,

W późnych latach 70-tych, i wczesnych 80-tych dołączyły następne,

and they were very effective.

i wszystkie były bardzo skuteczne.

And patients' rights groups seemed to get very upset

A grupy broniące praw pacjentów były bardzo niezadowolone

about the kinds of things that they would witness,

z zabiegów które widzieli.

so the whole idea of electroconvulsive, electroshock therapy disappeared,

I tak cała koncepcja terapii elektrowstrząsowej praktycznie zniknęła

but has had a renaissance in the last 10 years.

-- aczkolwiek nastąpił jej renesans w ciągu ostatnich 10 lat.

And the reason that it has had a renaissance

A główną przyczyną tego renesansu

is that probably about 10 percent of the people, severe depressives,

jest to, że prawdopodobnie około 10% ludzi którzy są w ciężkiej depresji

do not respond, regardless of what is done for them.

nie reaguje na leczenie, bez względu na metodę.

Now why am I telling you this story at this meeting?

No ale czemu opowiadam tą historię teraz, na tej konferencji?

I'm telling you this story because, actually,

Opowiadam tą historię, ponieważ odkąd tylko

ever since Richard called me and asked me to talk about --

Richard zadzwonił do mnie i poprosił, abym przygotował coś

as he asked all of his speakers --

-- tak samo jak poprosił pozostałych wykładowców --

to talk about something that would be new to this audience

abym przygotował coś nowego dla słuchaczy,

that we had never talked about, never written about.

coś, o czym nigdy wcześniej ani nie mówiliśmy, ani nie pisaliśmy,

I've been planning this moment.

Tak więc, planowałem ten moment od jakiegoś czasu.

This reason really is that I am a man who, almost 30 years ago,

Prawdę powiedziawszy, mówię o tym ponieważ niecałe 30 lat temu

dwie długie serie terapii elektrowstrząsowej uratowały mi życie.

had his life saved by two long courses of electroshock therapy.

And let me tell you this story.

I pozwólcie że opowiem wam tę historię.

I was, in the 1960s, in a marriage.

W latach 1960-tych byłem w związku małżeńskim... który określić jako "zły"

To use the word "bad" would be perhaps the understatement of the year.

byłoby niedopowiedzeniem roku.

It was dreadful.

Ten związek był okropny.

There are, I'm sure, enough divorced people in this room

Jestem pewien, że na sali jest sporo ludzi, którzy przeszli przez rozwód

to know about the hostility, the anger, who knows what.

i wiedzą o całej tej wrogości, złości, i kto wie co jeszcze.

Being someone who had had a very difficult childhood,

Będąc osobą, która miała bardzo trudne dzieciństwo,

a very difficult adolescence --

bardzo trudny okres dorastania

it had to do with not quite poverty, but close.

-- było to też związane -- z życiem na pograniczu ubóstwa.

It had to do with being brought up in a family where no one spoke English,

Było to związane z dorastaniem w rodzinie, gdzie nikt nie mówił po angielsku,

no one could read or write English.

nikt nie potrafił ani czytać, ani pisać po angielsku.

It had to do with death and disease and lots of other things.

Było to związane ze śmiercią, chorobą i wielu innymi rzeczami.

I was a little prone to depression.

-- krótko mówiąc, byłem osobą podatną na depresję.

So, as things got worse, as we really began to hate each other,

Tak więc, gdy sprawy zaczęły iść ku gorszemu, zaczęliśmy naprawdę się nienawidzić

I became progressively depressed over a period of a couple of years

i w ciągu paru lat stopniowo wpadałem w coraz głębszą depresję,

trying to save this marriage,

próbując ocalić małżeństwo,

which was inevitably not to be saved.

którego nie dało się ocalić.

Finally, I would schedule -- all my major surgical cases,

W końcu doszło do tego, że planowałem wszystkie moje poważniejsze operacje,

I was scheduling them for 12, one o'clock in the afternoon,

planowałem je na godzinę 12-tą, pierwszą po południu

because I couldn't get out of bed before about 11 o'clock.

ponieważ nie byłem w stanie zwlec się z łóżka przed godziną 11-tą.

Anybody who's been depressed here knows what that's like.

Ktokolwiek przeszedł przez depresję, wie jak to wygląda.

Nie mogłem nawet zsunąć z siebie kołdry.

I couldn't even pull the covers off myself.

Well, you're in a university medical center,

Pracowałem wtedy w akademickim centrum medycznym,

where everybody knows everybody.

gdzie wszyscy dobrze się znają, więc moi koledzy dobrze wiedzieli co się dzieje,

And it's perfectly clear to my colleagues, so my referrals began to decrease.

tak więc przestali przysyłać do mnie pacjentów.

As my referrals began to decrease,

I w miarę jak liczba pacjentów zaczęła spadać,

I clearly became increasingly depressed,

moja depresja się pogłębiała

until I thought, "My God, I can't work anymore."

aż doszło do momentu, kiedy pomyślałem, o mój Boże, ja już nie mogę pracować.

And, in fact, it didn't make any difference,

Ale tak naprawdę nie miało to żadnego znaczenia.

because I didn't have any patients anymore.

bo już wtedy żadni pacjenci do mnie nie przychodzili.

So, with the advice of my physician,

Tak więc za poradą mojego lekarza,

I had myself admitted to the acute care psychiatric unit

zgłosiłem się na Oddział Psychiatryczny Intensywnej Terapii naszego szpitala uniwersyteckiego.

of our university hospital.

And my colleagues, who had known me since medical school,

A moi koledzy, których znałem od czasów studiów

in that place, said, "Don't worry, Shep.

powiedzieli: "Człowieku, nie martw się. Za sześć tygodni

Six weeks, you're back in the operating room.

będziesz z powrotem na sali operacyjnej. Wszystko będzie w porządku."

Everything's going to be great."

Well, you know what bovine stercus is?

Czy wiecie, co to jest "bovine stercus"?

That proved to be a lot of bovine stercus.

Okazało się, że to właśnie był w dużej mierze "bovine stercus".

(Laughter)

I know some people who got tenure in that place with lies like that.

Znam ludzi, którzy zrobili tam profesurę opowiadając takie bzdury.

(Laughter)

(śmiech)

(Laughter and applause)

So I was one of their failures.

Tak więc, ja byłem jedną z ich porażek.

But it wasn't that simple,

Co jednak nie było takie proste, ponieważ kiedy

because by the time I got out of that unit,

wypisali mnie z tego oddziału, ja kompletnie nie byłem w stanie funkcjonować.

I was not functional at all.

I could hardly see five feet in front of myself.

Ledwo widziałem na dwa metry przed sobą.

I shuffled when I walked. I was bowed over.

Chodząc, powłóczyłem nogami. Byłem zgarbiony.

I rarely bathed.

Rzadko się kąpałem. Czasami się nie goliłem. To było okropne.

I sometimes didn't shave.

It was dreadful.

And it was clear -- not to me,

I było jasne -- nie dla mnie,

because nothing was clear to me at that time anymore --

bo dla mnie cokolwiek się działo nie miało żadnego sensu --

that I would need long-term hospitalization

że będę potrzebował długoterminowej hospitalizacji

in that awful place called a "mental hospital."

w tym okropnym miejscu zwanym szpitalem psychiatrycznym.

So I was admitted, in the spring of 1973,

Przyjęto mnie w 1973 roku; wiosną 1973 roku

to the Institute of Living, which used to be called the Hartford Retreat.

do Institute of Living, który wcześniej nazywał się Hartford Retreat.

It was founded in the 18th century,

Został założony w XVIII wieku,

the largest psychiatric hospital in the state of Connecticut,

największy szpital psychiatryczny w stanie

other than the huge public hospitals that existed at that time.

Connecticut, nie licząc ogromnych szpitali publicznych

które wtedy istniały.

And they tried everything they had.

No i próbowali wszystkiego co mieli.

They tried the usual psychotherapy.

Próbowali rutynowej psychoterapii.

They tried every medication available in those days.

Próbowali każdego leku dostępnego w tamtych czasach.

And they did have Tofranil and other things -- Mellaril, who knows what.

A wtedy używali Tofranilu i innych -- Mellaril, i kto wie co jeszcze.

Nothing happened except that I got jaundiced from one of these things.

Bez efektów, nie licząc żółtaczki, która była efektem ubocznym po jednym z tych leków.

And finally,

I ostatecznie, ponieważ byłem powszechnie znany w Connecticut,

because I was well-known in Connecticut,

they decided they better have a meeting of the senior staff.

zdecydowali, że lepiej będzie jeśli zbierze się konsylium medyczne.

All the senior staff got together, and I later found out what happened.

Konsylium się zebrało, a później się dowiedziałem, co się wydarzyło.

They put all their heads together,

Po naradzie zdecydowali

and they decided that there was nothing that could be done

że nie ma nic innego, co mogliby zrobić

for this surgeon who had essentially separated himself from the world,

dla chirurga, który praktycznie odseperował się kompletnie od świata.

who by that time had become so overwhelmed,

i który już w tym czasie był tak obezwładniony

not just with depression and feelings of worthlessness and inadequacy,

-- nie tylko przez depresję i poczucie

braku wartości i sensu życia,

but with obsessional thinking,

lecz także przez obsesyjne myśli,

obsessional thinking about coincidences.

obsesyjne myśli o zbiegach okoliczności.

And there were particular numbers that every time I saw them,

A także pewne liczby, które kiedy tylko gdzieś dostrzegłem

just got me dreadfully upset, all kinds of ritualistic observances ...

powodowały, że czułem się okropnie; różnego rodzaju rytualistyczne obrządki --

just awful, awful stuff.

po prostu okropne, okropne rzeczy.

Remember when you were a kid, and you had to step on every line?

Pamiętacie kiedy byliście dziećmi i musieliście nadepnąć na każdą linię na chodniku?

Well, I was a grown man who had all of these rituals,

Byłem dorosłym człowiekiem, a rządziły mną wszystkie te nawyki

and it got so there was a throbbing, there was a ferocious fear in my head.

i doszło do tego, że miałem w głowie poczucie pulsującego -- dzikiego lęku.

You've seen this painting by Edvard Munch, "The Scream."

Widzieliście ten obraz Edwarda Munch'a

"Krzyk". "Krzyk". Każda chwila była takim krzykiem.

Every moment was a scream; it was impossible.

So they decided there was no therapy, there was no treatment.

Nie dało się wytrzymać. Tak więc zdecydowali, że nie ma dla mnie leczenia.

But there was one treatment,

Nie ma leczenia. Ale jednak pozostała jedna opcja,

which actually had been pioneered at the Hartford Hospital

która, notabene, została wprowadzona do medycyny w szpitalu w Hartford we wczesnych latach 1940-tych.

in the early 1940s,

and you can imagine what it was: it was prefrontal lobotomy.

Możecie sobie wyobrazić o czym mówię. Lobotomia płatów czołowych.

(Imitates a popping sound)

So they decided -- I didn't know this, again, I found this out later --

Tak więc zadecydowali -- nie byłem tego wtedy świadomy,

dowiedziałem się o tym później --

that the only thing that could be done

że jedyną rzeczą jaka pozostała do zrobienia

was for this 43-year-old man to have a prefrontal lobotomy.

dla tego 43-letniego człowieka, była właśnie

lobotomia platów czołowych.

Well, as in all hospitals,

Jak we wszystkich szpitalach, był tam lekarz rezydent

there was a resident assigned to my case.

przypisany do mojego przypadku. Miał 27 lat,

He was 27 years old,

and he would meet with me two or three times a week.

i spotykał się ze mną dwa do trzech razy w tygodniu.

And of course, I had been there, what, three or four months at the time.

I oczywiście, ja byłem hospitalizowany -- przez jakieś trzy, cztery miesiące wtedy.

He asked to meet with the senior staff, and they agreed to meet with him,

Poprosił o spotkanie z konsylium lekarskim, i oni się zgodzili

because he was very well thought of in that place.

jako że wszyscy mieli o nim bardzo dobre zdanie.

Przewidywano że czeka go świetlana przyszłość.

They thought he had a really extraordinary future.

And he dug in his heels and said,

I on uparł się i powiedział,

"No. I know this man better than any of you.

"Nie. Znam tego człowieka lepiej niż ktokolwiek z was. Miałem okazję rozmawiać z nim wielokrotnie.

I have met with him over and over again.

You've just seen him from time to time. You've read reports and so forth.

Wy widzieliście go tylko kilka razy. Czytaliście raporty itd.

I really honestly believe that the basic problem here is pure depression,

I naprawdę wierzę, że podstawowym problemem jest czysta depresja,

and all of the obsessional thinking comes out of it.

a wszystkie te obsesyjne myśli są tylko jej rezultatem.

And you know, of course, what'll happen if you do a prefrontal lobotomy.

I oczywiście zdajecie sobie sprawę co się stanie, jeśli skażecie go na lobotomię płatów czołowych.

Any of the results along the spectrum,

Możecie otrzymać całe spektrum rezultatów, począwszy od rzeczy

from pretty bad to terrible, terrible, terrible, is going to happen.

złych do okropnych, okropnych, okropnych.

W najlepszym z możliwych wypadków

If he does the best he can,

he will have no further obsessions,

skończą się obsesje,

probably no depression,

prawdopodobnie także depresja, ale afekt będzie miał zupełnie stępiony,

but his affect will be dulled,

he will never go back to surgery,

już nigdy nie będzie operował,

he will never be the loving father that he was to his two children,

już nigdy nie będzie kochającym ojcem, jakim był dla swoich dzieci,

his life will be changed.

jego życie zmieni się zupełnie. Jeśli rezultat będzie typowy,

If he has the usual result,

he'll end up like 'One Flew Over the Cuckoo's Nest.'

skończy jak w "Locie nad Kukułczym Gniazdem".

And you know about that, just essentially in a stupor the rest of his life."

I wiecie jak to wygląda, stupor do końca życia.

"Well," he said, "can't we try a course of electroshock therapy?"

"A może spróbowalibyśmy terapii elektrowstrząsowej?"

And you know why they agreed?

They agreed to humor him.

I wiecie dlaczego się zgodzili? Zgodzili się, żeby mu dogodzić.

They just thought, "Well, we'll give a course of 10.

Pomyśleli sobie, "Przepiszemy mu serię 10 zabiegów.

So we'll lose a little time. Big deal. It doesn't make any difference."

Po prostu stracimy trochę czasu. Nic wielkiego. W końcu to bez znaczenia."

So they gave the course of 10,

No i przepisali serię 10,

and the first -- the usual course, incidentally, was six to eight,

i pierwsza -- zwykła seria, tak się składa, składała się z sześciu do ośmiu zabiegów

and still is six to eight --

i wciąż jest to sześć do ośmiu --

plugged me into the wires, put me to sleep, gave me the muscle relaxant.

podłączyli mnie do przewodów, uśpili, podali środek zwiotczający.

Six didn't work. Seven didn't work. Eight didn't work.

Sześć sesji nie dało żadnego rezultatu. Siedem też nie zadziałało.

Osiem nie zadziałało. Przy dziewiątym, zauważyłem --

At nine, I noticed --

i to jest cudowne, że mogłem cokolwiek zauważyć

it's wonderful that I could notice anything --

I noticed a change.

-- zauważyłem zmianę. I po 10, zauważyłem prawdziwą zmianę.

And at 10, I noticed a real change.

And he went back to them,

Więc on poprosił ich, i zgodzili się zapisać dodatkową serię 10 zabiegów.

and they agreed to do another 10.

Again, not a single one of them --

I znów, żaden z nich nie wyobrażał sobie

I think there are about seven or eight of them --

-- wydaje mi się, że było ich około siedmiu lub ośmiu --

thought this would do any good.

że to cokolwiek zmieni. Myśleli, że to była tylko chwilowa poprawa.

They thought this was a temporary change.

Ale na przekór im wszystkim, po 16, 17 zabiegach

But, lo and behold, by 16, by 17,

there were demonstrable differences in the way I felt.

czułem się zupełnie inaczej, co można było łatwo zauważyć.

By 18 and 19, I was sleeping through the night.

Po 18 i 19-tym zabiegu byłem w stanie przespać całą noc.

And by 20, I had the sense, I really had the sense,

A po 20-tym, miałem poczucie, naprawdę miałem poczucie

że mogę przezwyciężyć depresję,

that I could overcome this,

that I was now strong enough that by an act of will,

że jestem wystarczająco silny, by aktem woli

I could blow the obsessional thinking away.

zdmuchnąć obsesyjne myśli.

I could blow the depression away.

Zdmuchnąć depresję.

And I've never forgotten -- I never will forget --

Nigdy nie zapomniałem -- i nigdy nie zapomnę

standing in the kitchen of the unit --

-- momentu, kiedy stałem w kuchni na oddziale,

it was a Sunday morning in January of 1974 --

to był niedzielny poranek w styczniu 1973 -- 4 --

standing in the kitchen by myself and thinking,

kiedy stałem sam w kuchni i pomyślałem: "Mam teraz wystarczająco dużo siły, by tego dokonać."

"I've got the strength now to do this."

It was as though those tightly coiled wires in my head had been disconnected,

Poczułem się jakby te ciasno zwinięte przewody w mojej głowie, nagle zostały rozłączone

and I could think clearly.

i znów mogłem jasno myśleć.

But I need a formula.

Ale potrzebuję formuły. Potrzebuję czegoś, co mógłbym sobie powtarzać

I need some thing to say to myself

when I begin thinking obsessionally, obsessively.

kiedy zaczynam mieć znowu obsesyjne myśli.

Well, the Gilbert and Sullivan fans in this room

Fani Pani Gilbert i Sullivan, którzy są tu na sali

will remember "Ruddigore,"

pamiętają "Ruddigore", i pamiętają też "Szaloną Małgorzatę",

and they will remember Mad Margaret,

and they will remember that she was married

i pamiętają, że ona wyszła za mąż

to a fella named Sir Despard Murgatroyd.

za gościa, który nazywał się Sir Despard Murgatroyd.

And she used to go nuts every five minutes or so in the play.

I w sztuce, co kilka minut, zaczynała wariować

And he said to her, "We must have a word to bring you back to reality,

i on powiedział do niej: "Musimy mieć słowo, które sprowadzi cię z powrotem na ziemię"

and the word, my dear, will be 'Basingstoke.'"

i tym słowem, moja droga, będzie "Basingstoke".

So every time she got a little nuts, he would say, "Basingstoke!"

Tak więc, za każdym razem gdy ona trochę wariowała,

on mówił: "Basingtoke!" Na co ona odpowiadała,

And she would say, "Basingstoke, it is!" And she'd be fine for a little while.

"Tak jest, Basingstoke." I to ją uspokajało na jakiś czas.

(Laughter)

Well, you know, I'm from the Bronx. I can't say "Basingstoke."

Jednak, wiecie, ja pochodzę z Bronxu. Nie potrafię powiedzieć "Basingstoke."

(Laughter)

But I had something better.

Ale wynalazłem coś lepszego, i do tego coś bardzo prostego.

And it was very simple.

It was, "Ah, fuck it!"

"Aah, pieprzyć to!"

(Laughter)

(śmiech) Działa znacznie lepiej niż Basingstoke,

Much better than "Basingstoke,"

at least for me.

przynajmniej w moim przypadku. I to, mój Boże, naprawde działało.

And it worked! My God, it worked.

Every time I would begin thinking obsessionally --

Za każdym razem, kiedy opanowywały mnie obsesyjne myśli --

again, once more, after 20 shock treatments --

i znów, po raz kolejny, po 20 zabiegach terapii elektrowstrząsowej

-- za każdym razem mówiłem sobie "Aah, pieprzyć to!"

I would say, "Ah, fuck it."

And things got better and better,

I sprawy miały się ku lepszemu,

and within three or four months,

i po około trzech lub czterech miesiącach

I was discharged from that hospital.

zostałem wypisany ze szpitala i dołączyłem do grupy chirurgów

I joined a group of surgeons, where I could work with other people,

co pozwoliło mi pracować z innymi ludźmi z mojego środowiska,

in a community, not in New Haven, but fairly close by.

nie w samym New Haven, ale dość blisko.

I stayed there for three years.

Byłem tam przez trzy lata.

At the end of three years, I went back to New Haven,

I na koniec trzeciego roku wróciłem do New Haven.

had remarried by that time.

Byłem już wtedy żonaty.

I brought my wife with me, actually, to make sure I could get through this.

Przeprowadziłem się razem z żoną, tak naprawdę, żeby się upewnić, że uda mi się przetrwać.

My children

Moje dzieci wróciły aby z nami zamieszkać.

came back

to live with us.

We had two more children after that.

I mieliśmy jeszcze dwójkę potem.

Resuscitated the career,

Udało mi się zreanimować moją karierę, a nawet rozwinąć ją do poziomu wyższego niż ten, który osiągnąłem przed chorobą.

even better than it had been before.

Went right back into the university

Wróciłem na uniwersytet

and began to write books.

i zacząłem pisać książki.

Well, you know,

Miałem cudowne życie,

it's been a wonderful life.

It's been, as I said, close to 30 years.

przez, jak wspominałem, około 30 lat.

I stopped doing surgery about six years ago

Przestałem praktykować chirurgię jakieś sześć lat temu.

and became a full-time writer, as many people know.

i, jak wielu z was wie, poświęciłem się pisarstwu.

But it's been very exciting. It's been very happy.

Moje życie było pasjonujące, bardzo szczęśliwe.

Every once in a while, I have to say, "Ah, fuck it."

I tylko od czasu do czasu muszę zaklnąć, "Aah, pieprzyć to!"

Every once in a while, I get somewhat depressed and a little obsessional.

I tylko od czasu do czasu popadam trochę w depresję i w obsesyjne myśli.

Nie byłem w stanie uwolnić się od niej zupełnie. Ale to zadziałało. To zawsze działało.

So, I'm not free of all of this.

But it's worked. It's always worked.

Why have I chosen,

Ale dlaczego zdecydowałem się o tym opowiedzieć właśnie teraz, choć nigdy wcześniej tego nie zrobiłem?

after never, ever talking about this,

to talk about it now?

Well, those of you who know some of these books

Ci z Was, którzy znają niektóre z tych książek

know that one is about death and dying,

wiedzą, że jedna z nich jest o śmierci i umieraniu,

one is about the human body and the human spirit,

druga jest na temat ludzkiego ciała i ducha,

one is about the way mystical thoughts are constantly in our minds.

kolejna opowiada o tym, że myśli mistyczne nigdy nas nie opuszczają,

And they have always to do with my own personal experiences.

i wszystkie te książki są powiązane z moimi osobistymi doświadczeniami.

One might think reading these books --

Ktoś może pomyśleć, czytając je

and I've gotten thousands of letters about them

-- a dostałem tysiące listów na ten temat

by people who do think this --

od ludzi, którzy tak uważają --

that, based on my life's history as I portray it in the books,

że na podstawie historii mojego życia, tak jak to opisałem w moich książkach,

my early life's history,

na podstawie historii mojego dorastania, jestem kimś komu udało się pokonać przeciwieństwa losu.

I am someone who has overcome adversity,

that I am someone who has drunk -- drank? -- drunk

Jestem kimś kto nieustannie pije

of the bitter dregs of near-disaster in childhood

z kielicha goryczy tej niemal-katastrofy w dzieciństwie

and emerged not just unscathed but strengthened.

i mimo tego wyłonił się nie tylko bez uszczerbku, ale mocniejszy.

I really have it figured out

Naprawdę to rozgryzłem, tak więc mogę doradzać ludziom na temat

so that I can advise people about death and dying,

śmierci i umierania, mogę mówić na temat mistycyzmu i ludzkiego ducha.

so that I can talk about mysticism

and the human spirit.

And I've always felt guilty about that.

I zawsze miałem z tego powodu poczucie winy.

I've always felt that somehow I was an impostor,

Zawsze czułem, że w jakimś sensie jestem hochsztaplerem

because my readers don't know what I have just told you.

ponieważ moi czytelnicy nie wiedzą o mnie tego, co wam właśnie opowiedziałem.

It's known by some people in New Haven, obviously,

Oczywiście, niektórzy w New Haven dobrze o tym wiedzą,

but it is not generally known.

ale nie jest to powszechnie znane.

So one of the reasons that I have come here to talk about this today

Tak więc jednym z powodów, dla których jestem dziś tutaj, aby wam o tym opowiedzieć

jest -- mówiąc wprost --

is to -- frankly, selfishly --

unburden myself and let it be known

moja egoistyczna chęć by się od tego poczucia winy uwolnić i również by oświadczyć

that this is not an untroubled mind that has written all of these books.

że wszystkie te książki zostały poczęte w umyśle, którego nie ominęły nieszczęścia.

But more importantly, I think,

Jednak jeszcze ważniejszy, jak myślę,

is the fact that a very significant proportion of people in this audience

jest fakt, że znacząca część

widowni jest poniżej 30-tki.

are under 30,

and there are many, of course, who are well over 30.

Oczywiście nie brakuje też ludzi, którzy są dużo starsi.

For people under 30,

Dla tych przed 30-tką, i wydaje mi się, że to dotyczy prawie wszystkich z was

and it looks to me like almost all of you, I would say all of you,

-- powiedziałbym nawet że was wszystkich --

are either on the cusp of a magnificent and exciting career

jesteście albo na progu olśniewającej i ekscytującej kariery

or right into a magnificent and exciting career:

albo już w jej trakcie

anything can happen to you.

i wszystko może się wydarzyć. Rzeczy się zmieniają.

Things change.

Accidents happen.

Zdarzają się nieszczęścia. Coś nagle powraca z dzieciństwa, żeby was prześladować.

Something from childhood comes back to haunt you.

You can be thrown off the track.

Możecie zostać wykolejeni przez los.

I hope it happens to none of you,

Mam nadzieję, że nikomu z was się to nie przydarzy,

but it will probably happen to a small percentage of you.

aczkolwiek, prawdopodobnie zdarzy się to niektórym z was.

To those to whom it doesn't happen, there will be adversities.

Ci, którym się to nie przydarzy, napotkają inne przeciwności losu.

If I, with the bleakness of spirit -- with no spirit --

Jeśli ja, naznaczony duchem skrajnego pesymizmu

albo nawet bez ducha, jak to było w latach 1970-tych,

that I had in the 1970s,

and no possibility of recovery

i bez szansy na wyleczenie

as far as that group of very experienced psychiatrists thought,

jak była przekonana ta grupa bardzo doświadczonych psychiatrów,

if I can find my way back from this,

jeśli dałem radę znaleźć dla siebie drogę powrotu

uwierzcie mi, każdy jest w stanie tego dokonać,

believe me, anybody can find their way back

from any adversity that exists in their lives.

pokonać wszelkie przeciwności losu, które napotka w życiu.

And for those who are older,

who have lived through perhaps not something as bad as this,

I ci z was, starsi wiekiem, którzy przeszli w życiu

przez wiele, może nie aż do tego stopnia,

but who have lived through difficult times,

ale którzy doznali w życiu wielu przeciwności,

perhaps where they lost everything, as I did,

być może stracili, tak jak i ja, wszystko co posiadali

and started out all over again:

i zaczęli od nowa, od początku -- niektóre z tych rzeczy będą wam znajome.

some of these things will seem very familiar.

There is recovery.

Powrót do zdrowia jest możliwy.

There is redemption.

Możliwe jest też odkupienie. Możliwe jest odrodzenie.

And there is resurrection.

There are resurrection themes

Wątki odrodzenia można odnaleźć w każdym społeczeństwie, które kiedykolwiek poddane zostało badaniu.

in every society that has ever been studied,

and it is because not just only do we fantasize

i wynika to z faktu, że nie tylko fantazjujemy

about the possibility of resurrection and recovery,

na temat możliwości odrodzenia i powrotu do zdrowia,

but it actually happens.

ale że to naprawdę się zdarza. I co więcej, zdarza się to bardzo często.

And it happens a lot.

Perhaps the most popular resurrection theme,

Wydaje się, że najbardziej popularnym wątkiem związanym z odrodzeniem,

outside of specifically religious ones,

poza tymi związanymi z religią,

is the one about the phoenix, the ancient story of the phoenix,

jest wątek Feniksa, starożytna historia Feniksa

who, every 500 years,

który, co 500 lat, odradza się z popiołów

resurrects itself from its own ashes

to go on to live a life

aby wieść życie, które jest

that is even more beautiful than it was before.

jeszcze piękniejsze niż to, którego doświadczył wcześniej. Richard,

Richard, thanks very much.

dziękuję Ci bardzo.