Derek Paravicini and Adam Ockelford: In the key of genius

Tłumaczenie: Anna Pawlowska Korekta: Rysia Wand

Adam Ockelford: I promise there won't be too much

Adam Ockelford: Obiecuję, że nie będę za dużo mówił

of me talking, and a lot of Derek playing,

za to Derek będzie dużo grał,

but I thought it would just be nice to recap

ale chciałbym podsumować,

on how Derek got to where he is today.

co sprawiło, że Derek jest, gdzie jest.

It's amazing now, because he's so much bigger than me,

To wspaniałe, że Derek jest o tyle większy ode mnie,

but when Derek was born,

ale kiedy się urodził,

he could have fitted on the palm of your hand.

mogłem go zmieścić na dłoni.

He was born three and a half months premature,

Urodził się o 3,5 miesiąca za wcześnie

and really it was a fantastic fight for him to survive.

i stoczył niezwykłą walkę o przeżycie.

He had to have a lot of oxygen,

Podawano mu dużo tlenu,

and that affected your eyes, Derek,

a to miało wpływ na twoje oczy, Derek,

and also the way you understand language

na twoje rozumienie języka,

and the way you understand the world.

i postrzeganie świata.

But that was the end of the bad news,

Ale tu złe wieści się skończyły,

because when Derek came home from the hospital,

bo po gdy przybył do domu ze szpitala,

his family decided to employ the redoubtable nanny

jego rodzina zatrudniła srogą nianię,

who was going to look after you, Derek,

która miała się tobą zaopiekować,

really for the rest of your childhood.

przez resztę twojego dzieciństwa.

And Nanny's great insight, really,

Genialną myślą tej niani było:

was to think, here's a child who can't see.

oto niewidzące dziecko.

Music must be the thing for Derek.

Muzyka to coś dla niego.

And sure enough, she sang, or as Derek called it, warbled,

Zaczęła mu śpiewać, czy jak mówił Derek: gruchać,

to him for his first few years of life.

przez kilka pierwszych lat życia.

And I think it was that excitement with hearing her voice

Myślę, że ta ekscytacja na dźwięk jej głosu,

hour after hour every day that made him think

przez wiele godzin dziennie pobudziła go do myślenia,

maybe, you know, in his brain something was stirring,

poruszyła coś w jego umyśle,

some sort of musical gift.

jakiś dar muzykalności.

Here's a little picture of Derek going up now,

Mam tu zdjęcie

when you were with your nanny.

Dereka z nianią.

Now Nanny's great other insight was to think,

Kolejnym genialnym pomysłem niani

perhaps we should get Derek something to play,

było podsunięcie Derekowi instrumentu.

and sure enough, she dragged this little keyboard

Zaraz wyciągnęła mały keyboard

out of the loft, never thinking really

ze strychu, nie myśląc nawet,

that anything much would come of it.

co z tego wyniknie.

But Derek, your tiny hand must have gone out to that thing

Derek położył rączki na klawiaturze

and actually bashed it,

i zaczął w nią walić tak mocno,

bashed it so hard they thought it was going to break.

że myśleli, że się rozleci.

But out of all the bashing, after a few months,

Po kilku miesiącach walenia w klawiaturę,

emerged the most fantastic music,

wynikła z tego fantastyczna muzyka,

and I think there was just a miracle moment, really, Derek,

chyba chwila cudu,

when you realized that all the sounds you hear in the world

kiedy pojąłeś, że słyszane dźwięki

out there is something that you can copy on the keyboard.

możesz odtworzyć na keyboardzie.

That was the great eureka moment.

Pomyślałeś: Eureka!

Now, not being able to see meant, of course,

Brak wzroku oznaczał,

that you taught yourself.

że sam się tego nauczyłeś.

Derek Paravicini: I taught myself to play.

Derek Paravicini: Sam się nauczyłem grać.

AO: You did teach yourself to play,

AO: Tak, sam się nauczyłeś,

and as a consequence,

w wyniku tego,

playing the piano for you, Derek,

gra na pianinie

was a lot of knuckles and karate chops,

wykorzystywała pięści i ciosy karate,

and even a bit of nose going on in there.

i nawet czasem trochę nosa.

And now, here's what Nanny did also do

Dziełem niani było też

was to press the record button on one of those little

włączenie nagrywania

early tape recorders that they had,

na jednym z wczesnych magnetofonów,

and this is a wonderful tape, now, of Derek playing

mamy cudowne nagranie Dereka

when you were four years old.

w wieku 4 lat.

DP: "Molly Malone (Cockles and Mussels)."

DP: Molly Malone "Cockles and Mussels".

AO: It wasn't actually "Cockles and Mussels."

AO: Właściwie to nie "Cockles and Mussels".

This one is "English Country Garden."

To był "English Country Garden"

DP: "English Country Garden."

DP: "English Country Garden".

(Music: "English Country Garden")

(Muzyka: "English Country Garden")

AO: There you are.

AO: No właśnie.

(Applause)

(Brawa)

I think that's just fantastic.

Myslę, że to po prostu wspaniałe.

You know, there's this little child who can't see,

To małe, niewidome dziecko,

can't really understand much about the world,

które niewiele wie o świecie,

has no one in the family who plays an instrument,

nikt w rodzinie nie gra na żadnym instrumencie,

and yet he taught himself to play that.

a jednak nauczyło się grać tę melodię.

And as you can see from the picture,

Jak widać na zdjęciu,

there was quite a lot of body action going on

dużo się ruszasz

while you were playing, Derek.

podczas grania.

Now, along -- Derek and I met when he was four and a half years old,

Poznałem Dereka, gdy miał 4,5 roku,

and at first, Derek, I thought you were mad, to be honest,

Przyznam, że z początku wydałeś mi się zły,

because when you played the piano,

bo wyglądało, że podczas gry

you seemed to want to play every single note on the keyboard,

chcesz zagrać wszystkie nuty na klawiaturze,

and also you had this little habit

miałeś również w zwyczaju

of hitting me out of the way.

bić mnie, żebym ci nie przeszkadzał.

So as soon as I tried to get near the piano,

Jak tylko podchodziłem do pianina,

I was firmly shoved off.

twardo mnie odsuwałeś.

And having said to your dad, Nic,

Powiedziałem twojemu tacie, Nickowi,

that I would try to teach you, I was then slightly confused

że będę cię uczył, więc nie bardzo wiedziałem

as to how I might go about that

jak się do tego zabrać,

if I wasn't allowed near the piano.

skoro nie mogłem zbliżyć się do pianina.

But after a while, I thought, well, the only way

Po chwili pomyślałem, no trudno,

is to just pick you up, shove Derek over to the other side of the room,

muszę go złapać, odstawić na drugi koniec pokoju

and in the 10 seconds that I got before Derek came back,

i zanim wróci, przez 10 sekund,

I could just play something very quickly

mógłbym szybko coś zagrać,

for him to learn.

żeby go nauczyć.

And in the end, Derek, I think you agreed

Chyba w końcu zgodziłeś się,

that we could actually have some fun playing the piano together.

że wspólne granie może być fajne.

As you can see, there's me in my early,

Tutaj widzicie mnie w młodości,

pre-marriage days with a brown beard,

zanim się ożeniłem, z brązową brodą,

and little Derek concentrating there.

a obok skupiony mały Derek.

I just realized this is going to be recorded, isn't it? Right. Okay.

To się nagra, prawda?

(Laughter)

(Śmiech)

Now then, by the age of 10, Derek really

W wieku dziesięciu lat

had taken the world by storm.

Derek zawojował świat.

This is a photo of you, Derek, playing at the Barbican

Tu Derek gra w Barbican,

with the Royal Philharmonic Pops.

z orkiestrą Royal Philharmonic Pops.

Basically it was just an exciting journey, really.

To była ekscytująca podróż.

And in those days, Derek, you didn't speak very much,

Wtedy Derek nie mówił dużo,

and so there was always a moment of tension

więc czekałem w napięciu,

as to whether you'd actually understood what it was we were going to play

czy aby na pewno zrozumiał, co będziemy grać

and whether you'd play the right piece in the right key,

i czy zagra właściwy utwór w odpowiedniej tonacji,

and all that kind of thing.

i różne inne rzeczy.

But the orchestra were wowed as well,

Ale orkiestra była zachwycona,

and the press of the world were fascinated by your ability

a media zafascynowane twoimi zdolnościami

to play these fantastic pieces.

do grania niesamowitych utworów.

Now the question is, how do you do it, Derek?

Pytanie, jak ty to robisz?

And hopefully we can show the audience now

Może pokażemy teraz publiczności,

how it is you do what you do.

jak ci się to udaje.

I think that one of the first things that happened

Myślę, że po pierwsze

when you were very little, Derek,

kiedy byłeś bardzo mały,

was that by the time you were two,

zanim skończyłeś dwa lata,

your musical ear had already outstripped that of most adults.

miałeś lepszy słuch niż większość dorosłych.

And so whenever you heard any note at all --

Kiedy tylko słyszałeś jakiś dźwięk...

if I just play a random note --

jeśli zagram jakąś nutę...

(Piano notes) --

(Dźwięk fortepianu)

you knew instantly what it was,

... od razu wiedziałeś, co to za dźwięk,

and you'd got the ability as well to find that note on the piano.

i umiałeś go odnaleźć na klawiaturze.

Now that's called perfect pitch,

To nazywamy słuchem absolutnym.

and some people have perfect pitch for a few white notes

Niektórzy bezbłędnie rozpoznają kilka białych klawiszy

in the middle of the piano.

na środku klawiatury.

(Piano notes)

(Dźwięk fortepianu)

You can see how -- you get a sense of playing with Derek.

Tak wygląda granie z Derekiem.

(Applause)

(Brawa)

But Derek, your ear is so much more than that.

Ale słuch Dereka to wiele więcej.

If I just put the microphone down for a bit,

Odłożę na chwilę mikrofon,

I'm going to play a cluster of notes.

by zagrać klaster dźwięków.

Those of you who can see will know how many notes,

Można zobaczyć, ile to klawiszy,

but Derek, of course, can't.

ale Derek oczywiście nie widzi.

Not only can you say how many notes,

Nie tylko umiesz powiedzieć, ile nut,

it's being able to play them all at the same time. Here we are.

ale też je zagrać. Proszę bardzo.

(Chords)

(Akordy)

Well, forget the terminology, Derek. Fantastic.

Do licha z terminologią. Wspaniale.

And it's that ability, that ability to hear simultaneous sounds,

Ta właśnie umiejętność rozróżnienia dźwięków w klasterze,

not only just single sounds, but when a whole orchestra is playing,

nie tylko pojedynczych nut, ale całej orkiestry.

Derek, you can hear every note,

Słyszysz każdy dźwięk

and instantly, through all those hours and hours of practice,

i natychmiast, dzięki godzinom ćwiczeń,

reproduce those on the keyboard,

możesz odtworzyć je na klawiaturze,

that makes you, I think, is the basis of all your ability.

i to jest esencja twojego talentu.

Now then.

Teraz tak.

It's no use having that kind of raw ability

Surowy talent jest niczym

without the technique,

bez techniki,

and luckily, Derek, you decided that,

ale na szczęście postanowiłeś,

once we did start learning, you'd let me help you

że dasz się nauczyć

learn all the scale fingerings.

palcowania gam.

So for example using your thumb under with C major.

Na przykład, podkładanie kciuka w gamie C-dur.

(Piano notes)

(Dźwięk fortepianu)

Etc.

I tak dalej.

And in the end, you got so quick,

Nabrałeś takiej biegłości,

that things like "Flight of the Bumblebee"

że utwory takie jak "Lot Trzmiela"

were no problem, were they?

nie stanowiły problemu, prawda?

DP: No.

DP: Prawda.

AO: Right. So here, by the age of 11,

AO: W wieku 11 lat

Derek was playing things like this.

Derek grał takie utwory.

DP: This.

DP: Takie.

(Music: "Flight of the Bumblebee")

(Muzyka: "Lot Trzmiela")

(Applause)

(Brawa)

AO: Derek, let's have a bow.

AO: Derek, ukłońmy się.

Well done.

Dobra robota.

Now the truly amazing thing was, with all those scales, Derek,

Co zdumiewające, dzięki tym gamom

you could not only play "Flight of the Bumblebee"

mogłeś nie tylko zagrać "Lot Trzmiela"

in the usual key, but any note I play,

w zwykłej tonacji, ale od dowolnej nuty

Derek can play it on.

Derek może zacząć grać.

So if I just choose a note at random, like that one.

Wybiorę dźwięk, na przykład ten.

(Piano notes)

(Dźwięk fortepianu)

Can you play "Flight of the Bumblebee" on that note?

Możesz zagrać "Lot Trzmiela" od tej nuty?

DP: "Flight of the Bumblebee" on that note.

DP: "Lot Trzmiela" od tej nuty.

(Music: "Flight of the Bumblebee")

(Muzyka: "Lot Trzmiela")

AO: Or another one? How about in G minor?

AO: A inna? Może g-moll?

DP: G minor.

DP: g-moll.

(Music: "Flight of the Bumblebee")

(Muzyka: "Lot Trzmiela")

AO: Fantastic. Well done, Derek.

AO: Wspaniale. Dobra robota, Derek.

So you see, in your brain, Derek, is this amazing musical computer

Masz w głowie niezwykły muzyczny komputer,

that can instantly recalibrate, recalculate,

który potrafi natychmiast przetworzyć i przeanalizować

all the pieces in the world that are out there.

wszystkie utwory świata.

Most pianists would have a heart attack if you said,

Większość pianistów dostałaby zawału, słysząc pytanie:

"Sorry, do you mind playing 'Flight of the Bumblebee'

"Możesz zagrać "Lot Trzmiela"

in B minor instead of A minor?" as we went on.

w b-moll zamiast a-moll?" w trakcie koncertu.

In fact, the first time, Derek, you played that with an orchestra,

Kiedy grałeś to pierwszy raz z orkiestrą,

you'd learned the version that you'd learned,

ty nauczyłeś się swojej wersji,

and then the orchestra, in fact, did have a different version,

ale orkiestra przygotowała inną,

so while we were waiting in the two hours

więc w ciągu dwóch godzin

before the rehearsal and the concert,

pomiędzy próbą a koncertem

Derek listened to the different version and learned it quickly

Derek posłuchał drugiej wersji i szybko się jej nauczył,

and then was able to play it with the orchestra.

a umiał zagrać ją z orkiestrą.

Fantastic chap.

Niezwykły chłopak.

The other wonderful thing about you is memory.

Następny cud to twoja pamięć.

DP: Memory. AO: Your memory is truly amazing, and every concert we do,

DP: Pamięć. AO: Podczas każdego koncertu

we ask the audience to participate, of course,

prosimy publiczność o sugestie,

by suggesting a piece Derek might like to play.

co Derek mógłby zagrać.

And people say, "Well, that's terribly brave

Publiczność zwykle mówi: "To odważne,

because what happens if Derek doesn't know it?"

bo co, jeśli Derek tego nie zna?"

And I say, "No, it's not brave at all,

Odpowiadam "To żadna odwaga,

because if you ask for something that Derek doesn't know,

bo jeśli Derek tego nie zna,

you're invited to come and sing it first,

najpierw wejdziecie na scenę zaśpiewać,

and then he'll pick it up." (Laughter)

a on to podchwyci". (Śmiech)

So just be thoughtful before you suggest something too outlandish.

Więc uwaga z wybieraniem dziwacznych otworów.

But seriously, would anyone like to choose a piece?

A na poważnie, czy ktoś chciałby wybrać?

DP: Choose a piece. Choose, choose, would you like to choose? AO: Because it's quite dark. You'll just have to shout out.

DP: Wybierzcie utwór. Kto chce? AO: Jest ciemno, więc musicie krzyknąć

Would you like to hear me play?

DP: Co chcielibyście usłyszeć?

(Audience: "Theme of Paganini.")

(Publiczność: "Temat Paganiniego".)

AO: Paganini. DP: "The Theme of Paganini."

AO: Paganini DP: "Temat Paganiniego".

(Laughter)

(Śmiech)

(Music: "Theme of Paganini")

(Muzyka: "Temat Paganiniego" )

(Applause)

(Brawa)

AO: Well done.

AO: Brawo!

Derek's going to L.A. soon,

Wkrótce Derek jedzie do Los Angeles,

and it's a milestone, because it means that Derek and I

to kamień milowy, bo wówczas ja i Derek

will have spent over 100 hours on long-haul flights together,

spędzimy razem ponad 100 godzin długich lotów,

which is quite interesting, isn't it Derek?

ciekawe, co?

DP: Very interesting, Adam, yes. Long-haul flights. Yes.

DP: Bardzo ciekawe. Długie loty.

AO: You may think 13 hours is a long time to keep talking,

AO: Ktoś pomyśli, że 13 godzin to długi czas na gadanie,

but Derek does it effortlessly. Now then.

ale Derekowi nie sprawia to problemu.

(Laughter)

(Śmiech)

But in America, they've coined this term,

W Stanach nazwali Dereka

"the human iPod" for Derek,

"Człowiek-iPod",

which I think is just missing the point, really,

ale według mnie to bez sensu,

because Derek, you're so much more than an iPod.

bo Derek to coś więcej niż iPod.

You're a fantastic, creative musician,

Jesteś niezwykłym, twórczym muzykiem,

and I think that was nowhere clearer to see, really,

co było wspaniale widać

than when we went to Slovenia,

podczas pobytu w Słowenii.

and someone -- in a longer concert we tend to get people joining in,

Podczas długich koncertów angażujemy publiczność.

and this person, very, very nervously came onto the stage.

Ktoś nerwowo wszedł na scenę.

DP: He played "Chopsticks." AO: And played "Chopsticks."

DP: Zagrał "Kotlety". AO: I zagrał "Kotlety".

DP: "Chopsticks."

DP: "Kotlety".

AO: A bit like this. DP: Like this. Yes.

AO: Trochę tak. DP: Właśnie tak.

(Piano notes)

(Dźwięki fortepianu)

AO: I should really get Derek's manager to come and play it.

AO: Menedżera Dereka powinien to zagrać.

He's sitting there.

Tam siedzi.

DP: Somebody played "Chopsticks" like this. AO: Just teasing, right? Here we go.

DP: Ktoś zagrał "Kotlety" właśnie tak. AO: Żartujesz, prawda? Do dzieła.

(Music: "Chopsticks")

(Muzyka: "Kotlety")

DP: Let Derek play it.

DP: Niech Derek to zagra.

AO: What did you do with it, Derek?

AO: I co wtedy zrobiłeś?

DP: I got to improvise with it, Adam.

DP: Zacząłem improwizować.

AO: This is Derek the musician.

AO: To właśnie Derek, muzyk.

(Music: "Chopsticks" improvisation)

(Muzyka: "Kotlety", improwizacja)

(Applause)

(Brawa)

(Music) (Clapping)

(Muzyka) (Brawa)

Keep up with Derek.

Klaszczcie z Derekiem.

(Music)

(Muzyka)

(Applause)

(Brawa)

The TED people will kill me,

Ludzie z TED mnie zamordują,

but perhaps there's time for one encore.

ale może jest jeszcze czas na bis.

DP: For one encore. AO: One encore, yes.

DP: Jeden bis AO: Tak, jeden bis.

So this is one of Derek's heroes.

To jeden z mistrzów Dereka.

It's the great Art Tatum -- DP: Art Tatum.

Wielki Art Tatum...

AO: -- who also was a pianist who couldn't see,

AO: ... on także był niewidomym pianistą

and also, I think, like Derek,

i chyba też, jak Derek,

thought that all the world was a piano,

myślał, że fortepian to jego cały świat.

so whenever Art Tatum plays something,

Kiedy Art Tatum gra,

it sounds like there's three pianos in the room.

brzmi to jakby grały trzy fortepiany.

And here is Derek's take on Art Tatum's take on "Tiger Rag."

Oto Derek i jego wersja "Tiger Rag" Arta Tatuma.

DP: "Tiger Rag."

DP: "Tiger Rag".

(Music: "Tiger Rag")

(Muzyka: "Tiger Rag")

(Applause)

(Brawa)