Do kids think of sperm donors as family? | Veerle Provoost

Tłumaczenie: Krystian Aparta Korekta: Kinga Skorupska

What is a parent?

Kogo uznajemy za rodzica?

What is a parent?

Kogo nazywamy rodzicem?

To trudne pytanie.

It's not an easy question.

Today we have adoption,

Mamy adopcję,

rodziny zastępcze,

stepfamilies,

surrogate mothers.

zastępcze matki.

Many parents face tough questions

Przed wieloma rodzicami stoją ciężkie decyzje.

and tough decisions.

Shall we tell our child about the sperm donation?

Czy powiedzieć dziecku o dawcy nasienia?

If so, when?

Jeśli tak, to kiedy?

I jak to ująć w słowa?

What words to use?

Sperm donors are often referred to as "biological fathers,"

Dawcę często określa się mianem "ojca biologicznego",

but should we really be using the word "father?"

ale czy "ojciec" to na pewno właściwy tutaj termin?

As a philosopher and social scientist,

Jestem filozofką i socjolożką

I have been studying these questions about the concept of parenthood.

i badam pojęcie rodzicielstwa.

Dzisiaj opowiem o tym,

But today, I will talk to you about what I learned

co odkryłam w rozmowach z rodzicami i dziećmi.

from talking to parents and children.

I will show you that they know what matters most in a family,

Pokażę, że wiedzą oni, co się liczy w rodzinie,

even though their family looks a little different.

mimo tego, że ich rodzina jest nieco specyficzna.

Opowiem, jak w pomysłowy sposób odpowiadają na trudne pytania,

I will show you their creative ways of dealing with tough questions.

But I will also show you the parents' uncertainties.

ale także zarysuję, co w tych rodzicach budzi niepewność.

We interviewed couples

Przeprowadziliśmy wywiady z parami

who received fertility treatment at Ghent University Hospital,

korzystających z kliniki płodności szpitala uniwersyteckiego w Gandawie,

które musiały skorzystać z banku nasienia.

using sperm from a donor.

In this treatment timeline,

W ciągu każdej takiej terapii przeprowadzaliśmy dwie rozmowy.

you can see two points at which we conducted interviews.

We included heterosexual couples,

Wśród rozmówców były pary heteroseksualne,

w których był problem z jakością nasienia mężczyzny,

where the man for some reason did not have good-quality sperm,

and lesbian couples who obviously needed to find sperm elsewhere.

oraz pary lesbijskie,

które z oczywistych powodów potrzebowały dawcy.

We also included children.

Rozmawialiśmy także z dziećmi.

I wanted to know

Zastanawiałam się,

how those children define concepts like parenthood and family.

jak te dzieci rozumieją pojęcia takie jak "rodzic" i "rodzina".

Pytałam je o to, ale nie bezpośrednio.

In fact, that is what I asked them,

only not in that way.

I drew an apple tree instead.

Narysowałam dla nich jabłoń.

Dzięki temu narzędziu mogłam zadawać abstrakcyjne, filozoficzne pytania,

This way, I could ask abstract, philosophical questions

in a way that did not make them run off.

ale tak, żeby dzieci nie pouciekały.

So as you can see,

Jak widzicie, na jabłoni nie ma owoców.

the apple tree is empty.

And that illustrates my research approach.

I od tego wychodzę w badaniu.

By designing techniques like this,

Projektując takie techniki,

I can bring as little meaning and content as possible to the interview,

mogę ograniczyć narzucanie interpretacji i znaczenia,

because I want to hear that from them.

bo chcę, żeby dzieci określiły to na swój sposób.

I asked them:

Pytam: "Jak wyglądałaby twoja rodzina,

What would your family look like if it were an apple tree?

gdyby pokazać ją na tej jabłonce?"

And they could take a paper apple for everyone who, in their view,

Dla każdej osoby, która dla dziecka stanowi członka rodziny,

was a member of the family,

dziecko bierze papierowe jabłko, podpisuje imieniem i wiesza, gdzie chce.

write a name on it and hang it wherever they wanted.

And I would ask questions.

A ja dopytuję.

Większość dzieci zaczyna od jabłka z rodzicem, bratem lub siostrą.

Most children started with a parent or a sibling.

One started with "Boxer,"

Jedno na pierwszym jabłku napisało "Boxer",

the dead dog of his grandparents.

bo tak wabił się nieżyjący już pies dziadków.

At this point, none of the children started mentioning the donor.

Ale żadne z dzieci na tym etapie nie wspominało o dawcy.

So, I asked them about their birth story.

Dlatego poruszałam temat ich powstania.

"Zanim przyszłaś na świat, byli tylko mama i tata,

I said, "Before you were born,

it was just your mom and dad,

or mom and mommy.

albo były tylko mamusie.

Can you tell me how you came into the family?"

A jak ty pojawiłaś się w rodzinie?"

And they explained.

I dzieci tłumaczyły.

One said,

Jedno opowiedziało to tak:

"My parents did not have good seeds,

"Rodzice nie mieli dobrych nasion,

but there are friendly men out there who have spare seeds.

ale niektórzy mili panowie mają zapasowe nasienia.

They bring them to the hospital,

Przynoszą je do szpitala,

a tam ktoś je chowa w słoiku.

and they put them in a big jar.

My mommy went there,

Mamusia tam poszła,

and she took two from the jar,

wzięła sobie ze słoika dwa nasienia,

one for me and one for my sister.

żeby było jedno dla mnie, a drugie dla siostry.

She put the seeds in her belly --

Wsadziła jakoś nasienia do brzuszka,

somehow --

and her belly grew really big,

brzuszek jej urósł,

and there I was."

no i stąd jestem".

Hmm.

Hmm.

I dopiero kiedy dziecko samo wspomniało dawcę,

So only when they started mentioning the donor,

I asked questions about him, using their own words.

ja zaczynałam podpytywać, stosując słownictwo danego dziecka.

I said,

"A jakby ten miły pan z nasionami miałby mieć swoje jabłko,

"If this would be an apple for the friendly man with the seeds,

what would you do with it?"

co byś z nim zrobił?"

Po usłyszeniu takiego pytania,

And one boy was thinking out loud,

holding the apple.

chłopczyk długo się zastanawiał, z papierowym jabłkiem w ręku.

And he said,

"I won't put this one up there with the others.

"Nie zawieszę tego jabłuszka koło innych.

He's not part of my family.

On nie jest z mojej rodziny.

But I will not put him on the ground.

Ale na ziemi go nie położę.

That's too cold and too hard.

Tam jest za zimno i za twardo.

Powinien być na pniu,

I think he should be in the trunk,

because he made my family possible.

bo dzięki niemu może być moja rodzina.

If he would not have done this,

Jakby tego nie zrobił,

that would really be sad because my family would not be here,

byłoby smutno, bo nie miałbym rodziny

and I would not be here."

i nie byłoby mnie".

So also, parents constructed family tales --

Historie rodzinne konstruują też rodzice,

tales to tell their children.

w postaci opowieści, którymi tłumaczą sytuację pociechom.

One couple explained their insemination

Jedna para, żeby objaśnić proces sztucznego zapłodnienia,

by taking their children to a farm

zabrała dziecko na gospodarstwo, żeby zobaczyło inseminację krów.

to watch a vet inseminate cows.

And why not?

Czemu nie?

To ich sposób na wyjaśnienie.

It's their way of explaining;

their do-it-yourself with family narratives.

Osobiście skonstruowana opowieść rodzinna.

DIY.

Ich własna historia.

And we had another couple who made books --

Inna para napisała książeczki,

a book for each child.

po jednej dla każdego dziecka.

They were really works of art

Prawdziwe dzieła sztuki,

containing their thoughts and feelings throughout the treatment.

przedstawiające ich myśli i odczucia w trakcie całego leczenia.

They even had the hospital parking tickets in there.

Wkleili do środka nawet kwitki ze szpitalnego parkingu.

So it is DIY:

I o to chodzi - o budowanie po swojemu.

finding ways, words and images

O wyszukiwanie zabiegów, słów, obrazów,

to tell your family story to your child.

odpowiednich do tego, żeby opowiedzieć historię własnej rodziny dziecku.

And these stories were highly diverse,

Takie historie bardzo się różnią, ale łączy je jedno:

but they all had one thing in common:

it was a tale of longing for a child

to opowieści o tęsknocie za dzieckiem

and a quest for that child.

i o szukaniu drogi do posiadania potomstwa.

It was about how special and how deeply loved their child was.

Opowieści o tym, jak wyjątkowe jest dziecko

i jak bezgranicznie je kochają.

A dotychczasowe badania wskazują, że te dzieci radzą sobie dobrze.

And research so far shows that these children are doing fine.

They do not have more problems than other kids.

Nie mają więcej problemów niż rówieśnicy.

Yet, these parents also wanted to justify their decisions

Jednak rodzice takimi opowieściami chcą też usprawiedliwić swój wybór.

through the tales they tell.

They hoped that their children would understand their reasons

Mają nadzieję, że dzieci zrozumieją, co nimi kierowało,

for making the family in this way.

kiedy postanowili stworzyć rodzinę akurat w taki sposób.

Underlying was a fear that their children might disapprove

Pod tym kryje się lęk przed potępieniem ze strony dziecka,

and would reject the non-genetic parent.

i przed odrzuceniem rodzica niebiologicznego.

And that fear is understandable,

Ten lęk łatwo zrozumieć,

pamiętając, że żyjemy w społeczeństwie bardzo heteronormatywnym

because we live in a very heteronormative

and geneticized society --

i skupionym na dziedziczeniu i genach;

a world that still believes

w świecie, w którym wciąż panuje przekonanie,

that true families consist of one mom, one dad

że prawdziwa rodzina to jedna matka, jeden ojciec

i spokrewnione z nimi genetycznie dzieci.

and their genetically related children.

Well.

Cóż powiedzieć...

Opowiem o pewnym nastolatku.

I want to tell you about a teenage boy.

He was donor-conceived but not part of our study.

Został poczęty dzięki dawcy, ale nie uczestniczył w naszym badaniu.

One day, he had an argument with his father,

Kiedyś, kłócąc się z tatą, krzyknął:

and he yelled,

"You're telling me what to do?

"Ty mi chcesz rozkazywać?

You're not even my father!"

Nawet nie jesteś moim ojcem!"

That was exactly what the parents in our study feared.

Dokładnie to, czego bali się rodzice, z którymi rozmawialiśmy.

Now, the boy soon felt sorry, and they made up.

Chłopak szybko się zreflektował, pogodził się z tatą.

But it is the reaction of his father that is most interesting.

Jednak najciekawsza w tym jest reakcja ojca.

Skomentował to tak:

He said,

"This outburst had nothing to do with the lack of a genetic link.

"Ten wybuch nie miał nic wspólnego z brakiem pokrewieństwa w genach.

It was about puberty --

To okres dorastania.

Dzieci w tym wieku są nieznośne.

being difficult.

It's what they do at that age.

Tak to po prostu jest z nastolatkami.

It will pass."

To przejściowe".

What this man shows us

Reakcja tego człowieka pokazuje,

is that when something goes wrong,

że jeżeli coś idzie nie tak,

we should not immediately think

nie należy automatycznie zakładać,

it is because the family is a little different.

że to dlatego, że dana rodzina jest niestandardowa.

These things happen in all families.

Takie rzeczy zdarzają się w każdej rodzinie.

And every now and then,

A od czasu do czasu każdy rodzic zastanawia się:

all parents may wonder:

Am I a good enough parent?

"Czy ja jestem dobrym rodzicem?"

I u takich rodziców jest tak samo.

These parents, too.

Najważniejsze dla nich jest dobro dziecka.

They, above all, wanted to do what's best for their child.

But they also sometimes wondered:

Jednak dręczy ich czasem też inne pytanie:

"Czy jestem prawdziwym rodzicem?"

Am I a real parent?

And their uncertainties were present long before they even were parents.

A taką niepewność odczuwali długo zanim zostali rodzicami.

At the start of treatment,

Na początku leczenia,

when they first saw the counselor,

kiedy zaczynają spotykać się z psychologiem-doradcą,

they paid close attention to the counselor,

trzymają się każdego zalecenia,

because they wanted to do it right.

bo chcą wszystko zrobić tak, jak trzeba.

Even 10 years later,

I takie rady pamiętają nawet 10 lat później.

they still remember the advice they were given.

So when they thought about the counselor

Dlatego rozmawialiśmy też o tym,

and the advice they were given,

jakie porady otrzymali dani rodzice w procesie leczenia.

we discussed that.

And we saw one lesbian couple who said,

Od pewnej pary lesbijskiej usłyszałam:

"When our son asks us,

"Kiedy synek spyta,

'Do I have a dad?'

czy ma ojca,

we will say 'No, you do not have a dad.'

powiemy mu, że nie ma.

But we will say nothing more, not unless he asks,

Ale nie dodamy nic więcej, chyba że zapyta sam z siebie.

because he might not be ready for that.

Bo może nie być na to gotowy.

The counselor said so."

Tak nam poradzono w klinice".

Well.

No cóż...

Sama nie wiem, ale to różni się od sposobu,

I don't know; that's quite different

w jaki zazwyczaj odpowiadamy na pytania dzieci.

from how we respond to children's questions.

Like, "Milk -- is that made in a factory?"

Kiedy dziecko pyta, czy mleko robi się w fabryce,

We will say, "No, it comes from cows,"

odpowiemy, że nie, że mleko jest od krowy,

and we will talk about the farmer,

a potem opowiemy jeszcze o gospodarstwie

and the way the milk ends up in the shop.

i o tym, jak mleko dociera do sklepu.

We will not say,

Nie skończymy przecież na odpowiedzi "Nie, mleka nie robi się w fabryce".

"No, milk is not made in a factory."

Więc tutaj dzieje się coś dziwnego,

So something strange happened here,

and of course these children noticed that.

a dzieci oczywiście natychmiast to wyczuwają.

One boy said,

Jeden chłopczyk oświadczył:

"I asked my parents loads of questions,

"Pytałem rodziców o różne rzeczy,

but they acted really weird.

ale zawsze robią się wtedy bardzo dziwni.

So, you know, I have a friend at school, and she's made in the same way.

W szkole mam koleżankę, którą zrobili tak samo, jak mnie.

When I have a question, I just go and ask her."

No i jak chcę coś wiedzieć, to po prostu jej pytam".

Clever guy.

Sprytny.

Problem solved.

Tak rozwiązał sobie problem.

But his parents did not notice,

Ale jego rodzice nie rozumieli sytuacji,

and it certainly was not what they had in mind,

no i na pewno nie taki wynik chcieli osiągnąć,

nor what the counselor had in mind

i nie takiego rezultatu chciał doradca,

when they were saying how important it is to be an open-communication family.

kiedy tłumaczył im, że w rodzinie istotna jest otwartość w komunikacji.

And that's the strange thing about advice.

I to właśnie jest trudne w dawaniu porad.

When we offer people pills, we gather evidence first.

Zanim zaczniemy przepisywać lek, musimy mieć dowód, że zadziała.

We do tests,

Przeprowadzamy badania,

we do follow-up studies.

potem badania kontrolne.

Nie bez powodu chcemy upewnić się, jak ten lek działa

We want to know, and rightly so, what this pill is doing

i jak wpływa na ludzkie życie.

and how it affects people's lives.

Natomiast porady?

And advice?

It is not enough for advice,

Tak samo nie wystarczy,

or for professionals to give advice that is theoretically sound,

żeby osoby zawodowo pomagające innym

udzielały wskazówek tylko poprawnych teoretycznie,

or well-meant.

czy płynących z dobroci serca.

It should be advice that there is evidence for --

Muszą to być rady wsparte dowodami,

evidence that it actually improves patients' lives.

danymi, które wskazują, że takie zalecenia naprawdę polepszą jakość życia pacjentów.

Jako rasowa filozofka, obarczę was paradoksem:

So the philosopher in me would now like to offer you a paradox:

I advise you to stop following advice.

Radzę wam przestać słuchać rad.

But, yes.

Ale jak to?

(Applause)

(Brawa)

I will not end here with what went wrong;

Nie skończę prelekcji, wyliczając błędy rodziców.

Chciałabym raczej, żebyście zrozumieli,

I would not be doing justice to the warmth we found in those families.

jak wielkie ciepło panuje w tych rodzinach.

Remember the books and the trip to the farmer?

Pamiętacie książeczki i wycieczkę na gospodarstwo?

When parents do things that work for them,

Kiedy rodzice sięgają po rozwiązania właściwe dla ich konkretnej rodziny,

they do brilliant things.

wtedy idzie im genialnie.

What I want you to remember as members of families,

Chciałabym, żebyście zapamiętali jedno, jako członkowie rodzin -

nieważne, jaką postać ma wasza rodzina.

in no matter what form or shape,

is that what families need are warm relationships.

Pamiętajcie, że każda rodzina potrzebuje relacji pełnych ciepła.

And we do not need to be professionals to create those.

A żeby takie zbudować, nie trzeba być psychologiem.

Most of us do just fine,

Potrafi to większość z nas,

although it may be hard work,

choć niekiedy wymaga to wysiłku,

a czasem i porada może się tu przydać.

and from time to time, we can do with some advice.

In that case,

Jeśli jednak po nią sięgniecie, pamiętajcie o trzech rzeczach.

bear in mind three things.

Work with advice that works for your family.

Przyjmijcie taką radę, która pasuje do waszej konkretnej rodziny.

Wiedzcie, że to wy jesteście ekspertami,

Remember -- you're the expert, because you live your family life.

bo to wy, nikt inny, żyjecie waszym rodzinnym życiem.

And finally,

I ostatnie:

believe in your abilities and your creativity,

ufajcie swoim umiejętnościom i swojej pomysłowości,

bo naprawdę - poradzicie sobie sami.

because you can do it yourself.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)