Larry Brilliant: TED Prize wish: Help stop the next pandemic

Tłumaczenie: Dominika Krochmal Korekta: Agata Leśnicka

I'm the luckiest guy in the world.

Jestem najszczęśliwszym człowiekiem na świecie.

I got to see the last case of killer smallpox in the world.

Zobaczyłem ostatni przypadek zabójczej ospy czarnej na świecie.

Byłem w Indiach w zeszłym roku

I was in India this past year,

i możliwe, że widziałem ostatnie przypadki choroby Heinego-Medina na świecie.

and I may have seen the last cases of polio in the world.

There's nothing that makes you feel more --

Nic nie pozwala poczuć zaszczytu i radości

the blessing and the honor of working in a program like that --

z pracy w takim programie bardziej niż świadomość,

than to know that something that horrible no longer exists.

że coś tak okropnego już nie istnieje.

So I'm going to tell you --

A więc opowiem (Brawa),

(Applause)

so I'm going to show you some dirty pictures.

a więc pokażę wam kilka strasznych zdjęć.

They are difficult to watch, but you should look at them with optimism,

Trudno się na nie patrzy, jednak powinniście spojrzeć na nie z optymizmem,

because the horror of these pictures will be matched

ponieważ ich grozie towarzyszyć będzie

by the uplifting quality of knowing that they no longer exist.

podnosząca na duchu świadomość, że tego już nie ma.

But first, I'm going to tell you a little bit about my own journey.

Ale najpierw opowiem wam trochę o mojej własnej podróży.

My background is not exactly the conventional medical education

Nie mam typowego wykształcenia medycznego,

that you might expect.

jakiego moglibyście się spodziewać.

When I was an intern in San Francisco,

Kiedy byłem stażystą w San Francisco,

usłyszałem o grupie rdzennych Amerykanów,

I heard about a group of Native Americans who had taken over Alcatraz Island,

którzy objęli przywództwo na wyspie Alcatraz.

and a Native American who wanted to give birth on that island,

Indianka chciała urodzić dziecko na tej wyspie,

and no other doctor wanted to go and help her give birth.

ale żaden lekarz nie chciał tam jechać i pomóc jej przy porodzie.

I went out to Alcatraz, and I lived on the island for several weeks.

Pojechałem na Alcatraz i mieszkałem na wyspie przez kilka tygodni.

She gave birth; I caught the baby; I got off the island;

Kobieta urodziła, odebrałem poród, opuściłem wyspę.

I landed in San Francisco;

Wylądowałem w San Francisco i wszystkie media chciały ze mną rozmawiać,

and all the press wanted to talk to me,

because my three weeks on the island made me an expert in Indian affairs.

ponieważ trzy tygodnie na wyspie uczyniły ze mnie eksperta w sprawach Indian.

(Laughter)

I wound up on every television show.

Pojawiałem się w każdym programie telewizyjnym.

Someone saw me on television; they called me up; and they asked me

Ktoś zobaczył mnie w telewizji, zadzwonił i spytał,

if I'd like to be in a movie and to play a young doctor

czy chciałbym zagrać w filmie młodego lekarza

for a bunch of rock and roll stars who were traveling in a bus ride

grupy gwiazd rock and rolla podczas autobusowej trasy

from San Francisco to England.

z San Francisco do Anglii. I odpowiedziałem: tak, chciałbym,

And I said, yes, I would do that,

so I became the doctor in an absolutely awful movie

i zostałem lekarzem w absolutnie okropnym filmie

called "Medicine Ball Caravan."

pod tytułem "Medicine Ball Caravan".

(Laughter)

Now, you know from the '60s,

Jak wiadomo z lat 60-tych,

you're either on the bus or you're off the bus; I was on the bus.

jesteś albo w autobusie, albo poza autobusem.

My wife of 37 years and I joined the bus.

Byłem w autobusie. Moja żona i ja - w wieku 37 lat - wsiedliśmy do autobusu.

Our bus ride took us from San Francisco to London,

Autobus zabrał nas z San Francisco do Londynu.

then we switched buses at the big pond.

Nad wielkim stawem zmieniliśmy autobus. Potem wsiedliśmy do kolejnych dwóch.

We then got on two more buses

Przejechaliśmy przez Turcję, Iran, Afganistan,

and we drove through Turkey and Iran, Afghanistan,

przez Przełęcz Chajberską, do Pakistanu, jak każdy inny młody lekarz.

over the Khyber Pass into Pakistan, like every other young doctor.

This is us at the Khyber Pass, and that's our bus.

To my na Przełęczy Chajberskiej, a to nasz autobus.

We had some difficulty getting over the Khyber Pass.

Mieliśmy trochę kłopotów z przeprawą przez przełęcz,

But we wound up in India.

ale dotarliśmy do Indii.

And then, like everyone else in our generation,

A potem, jak każdy w naszym pokoleniu,

we went to live in a Himalayan monastery.

zamieszkaliśmy w klasztorze w Himalajach.

(Laughter)

(Śmiech)

This is just like a residency program,

To jest jak staż w klinice

for those of you that are in medical school.

dla ludzi ze szkół medycznych.

(Laughter)

Studiowaliśmy z mędrcem, guru zwanym Karoli Baba,

And we studied with a wise man, a guru named Karoli Baba,

who then told me to get rid of the dress,

który przykazał mi pozbyć się ubrania,

put on a three-piece suit,

założyć trzyczęściowy strój,

go join the United Nations as a diplomat

dołączyć do ONZ jako dyplomata

i pracować dla Światowej Organizacji Zdrowia.

and work for the World Health Organization.

And he made an outrageous prediction that smallpox would be eradicated,

przepowiedział on, wbrew logice, że ospa zostanie zwalczona

and that this was God's gift to humanity,

i że to prezent od Boga dla ludzkości,

because of the hard work of dedicated scientists.

za ciężką pracę oddanych naukowców.

And that prediction came true.

I ta przepowiednia się spełniła. Ta dziewczynka to Rahima Banu

This little girl is Rahima Banu,

and she was the last case of killer smallpox in the world.

i to ona była ostatnim przypadkiem ospy na świecie.

And this document is the certificate that the global commission signed,

A ten dokument to certyfikat podpisany przez światową komisję,

certifying the world to have eradicated the first disease in history.

który zaświadcza, że świat zwalczył pierwszą chorobę w historii.

The key to eradicating smallpox was early detection, early response.

Kluczem do pokonania czarnej ospy było wczesne wykrycie, wczesna reakcja.

I'm going to ask you to repeat that: early detection, early response.

Proszę, żebyście to powtórzyli: wczesne wykrycie, wczesna reakcja.

Can you say that?

Możecie to powtórzyć?

Audience: Early detection, early response.

Publiczność: Wczesne wykrycie, wczesna reakcja.

Larry Brilliant: Smallpox was the worst disease in history.

Larry Brilliant: czarna ospa była najgorszą chorobą w historii.

It killed more people than all the wars in history.

Zabiła więcej ludzi niż wszystkie wojny w historii.

In the last century, it killed 500 million people.

W zeszłym stuleciu zabiła 500 milionów ludzi.

You're reading about Larry Page already.

więcej niż dwa -- już czytacie o Larrym Page'u,

Somebody reads very fast.

ktoś czyta bardzo szybko. (Śmiech)

(Laughter)

W roku, w którym Larry Page and Sergey Brin,

In the year that Larry Page and Sergey Brin --

with whom I have a certain affection and a new affiliation --

z którymi łączą mnie sentyment i przywiązanie,

in the year in which they were born,

w roku, w którym się urodzili,

dwa miliony ludzi zmarły na ospę.

two million people died of smallpox.

Ospa została uznana za zwalczoną w 1980 r.

We declared smallpox eradicated in 1980.

This is the most important slide that I've ever seen in public health,

To jest najważniejszy slajd w zdrowiu publicznym jaki widziałem,

[Sovereigns killed by smallpox] because it shows you

ponieważ pokazuje, że bycie najbogatszym i najsilniejszym,

to be the richest and the strongest,

and to be kings and queens of the world,

bycie panami świata,

did not protect you from dying of smallpox.

nie chroniło przed umieraniem na ospę.

Never can you doubt that we are all in this together.

Nigdy nie wątpcie, że to łączy nas wszystkich.

But to see smallpox from the perspective of a sovereign

Patrzenie na ospę z perspektywy władcy

is the wrong perspective.

jest niewłaściwe.

You should see it from the perspective of a mother,

Powinniśmy spojrzeć na nią z perspektywy matki,

watching her child develop this disease and standing by helplessly.

patrzącej bezradnie na chorujące dziecko.

Day one, day two, day three,

Dzień pierwszy, dzień drugi, dzień trzeci, dzień czwarty, dzień piąty, dzień szósty.

day four, day five, day six.

You're a mother and you're watching your child,

Jesteś matką i patrzysz na dziecko,

and on day six, you see pustules that become hard.

a w szóstym dniu widzisz, że krosty stają się twarde.

W siódmym dniu wykazują typowe dla ospy wklęsłe blizny.

Day seven, they show the classic scars of smallpox umbilication.

Day eight.

Dzień ósmy.

And Al Gore said earlier

Al Gore powiedział wcześniej, że najczęściej fotografowanym obrazem na świecie,

that the most photographed image in the world,

the most printed image in the world,

najczęściej drukowanym obrazem na świecie,

was that of the Earth.

jest Ziemia. Ale to było w 1974 r.,

But this was in 1974, and as of that moment,

a w tym momencie to to zdjęcie było

this photograph was the photograph that was the most widely printed,

najczęściej drukowane,

because we printed two billion copies of this photograph,

gdyż wydrukowaliśmy dwa miliardy jego kopii

and we took them hand to hand, door to door,

i posłaliśmy je z rąk do rąk, od drzwi do drzwi,

aby pokazać je ludziom i spytać, czy w ich domu jest ospa -

to show people and ask them if there was smallpox in their house,

because that was our surveillance system.

to był nasz system nadzoru. Nie mieliśmy Google'a,

We didn't have Google, we didn't have web crawlers,

nie mieliśmy wyszukiwarek internetowych, nie mieliśmy komputerów.

we didn't have computers.

By day nine -- you look at this picture and you're horrified;

Przy dziewiątym dniu patrzysz na to zdjęcie i jesteś przerażony.

I look at this picture and I say, "Thank God,"

Ja patrzę na to zdjęcie i mówię: "Dzięki Bogu",

because it's clear that this is only an ordinary case of smallpox,

bo widać, że to tylko zwyczajny przypadek ospy

and I know this child will live.

i dziecko będzie żyło.

And by day 13, the lesions are scabbing, his eyelids are swollen,

A w dniu 13 rany pokrywają się strupami, powieki puchną,

but you know this child has no other secondary infection.

ale wiemy, że nie ma żadnej wtórnej infekcji.

A w dniu 20, mimo że z bliznami na całe życie, będzie żyć.

And by day 20, while he will be scarred for life, he will live.

Są inne rodzaje ospy, inne niż ten.

There are other kinds of smallpox that are not like that.

This is confluent smallpox,

Oto ospa zlewająca się,

in which there isn't a single place on the body where you could put a finger

w której nie ma ani jednego miejsca na ciele, które można dotknąć

and not be covered by lesions.

i nie natrafić na zmiany.

Flat smallpox, which killed 100 percent of people who got it.

Ospa złośliwa, która zabijała 100% swoich ofiar.

And hemorrhagic smallpox, the most cruel of all,

Oraz ospa krwotoczna, najstraszniejsza ze wszystkich,

which had a predilection for pregnant women.

którą szczególnie przyciągały kobiety w ciąży.

I've probably had 50 women die.

Widziałem, jak umierało 50 kobiet. Wszystkie miały ospę krwotoczną.

They all had hemorrhagic smallpox.

I've never seen anybody die from it who wasn't a pregnant woman.

Nie widziałem nikogo, kto na nią umierał i nie był kobietą w ciąży.

In 1967, the WHO embarked on what was an outrageous program

W 1967 r., WHO rozpoczęła szokujący program

to eradicate a disease.

zwalczenia choroby.

In that year, there were 34 countries affected with smallpox.

W tamtym roku 34 kraje były dotknięte ospą.

By 1970, we were down to 18 countries.

Do 1970 r. obniżyliśmy liczbę krajów do 18.

1974, we were down to five countries.

W 1974 r. obniżyliśmy liczbę do 5.

But in that year, smallpox exploded throughout India.

Ale w tamtym roku ospa wybuchła w Indiach.

I w Indiach ospa powiedziała swoje ostatnie słowo.

And India was the place where smallpox made its last stand.

In 1974, India had a population of 600 million.

W 1974 w Indiach mieszkało 600 milionów ludzi.

There are 21 linguistic states in India,

Jest tam 21 obszarów językowych,

which is like saying 21 different countries.

co jest jak 21 różnych krajów.

There are 20 million people on the road at any time,

Na drogach w każdej chwili jest 20 milionów ludzi w autobusach,

in buses and trains, walking; 500,000 villages, 120 million households,

pociągach i pieszo, 500,000 wiosek, 120 milionów gospodarstw,

and none of them wanted to report

i żadne z nich nie chciało powiedzieć, czy w ich domu są przypadki ospy,

if they had a case of smallpox in their house,

because they thought that smallpox was the visitation of a deity,

ponieważ myśleli, że ospa jest wizytą bóstwa,

Shitala Mata, the cooling mother,

Shitala Mata, chłodnej matki,

and it was wrong to bring strangers into your house

a nie należy wpuszczać obcych do domu,

when the deity was in the house.

kiedy jest tam bóstwo. Żadnej chęci zgłaszania ospy.

No incentive to report smallpox.

It wasn't just India that had smallpox deities;

Nie tylko w Indiach były bóstwa ospy,

smallpox deities were prevalent all over the world.

bóstwa ospy były powszechne na całym świecie.

So, how we eradicated smallpox was --

A więc - jak zwalczyliśmy ospę? Masowe szczepienia nie mogły zadziałać.

mass vaccination wouldn't work.

You could vaccinate everybody in India,

Możemy zaszczepić wszystkich w Indiach,

but one year later there'd be 21 million new babies,

ale następnego roku będzie 21 milionów nowych dzieci,

which was then the population of Canada.

czyli tyle ludzi, ilu mieszkało wówczas w Kanadzie.

It wouldn't do just to vaccinate everyone.

Nie wystarczyło zaszczepić wszystkich.

You had to find every single case of smallpox in the world

Trzeba było znaleźć każdy przypadek ospy na świecie,

at the same time, and draw a circle of immunity around it.

w tym samym czasie i otoczyć go kręgiem odporności.

And that's what we did.

I właśnie to zrobiliśmy.

In India alone, my 150,000 best friends and I went door to door,

W samych Indiach, ja i 150,000 moich przyjaciół

chodziliśmy od drzwi do drzwi z tym samym zdjęciem,

with that same picture,

to every single house in India.

do każdego domu w Indiach. Trafiliśmy do ponad miliarda domów.

We made over one billion house calls.

And in the process, I learned something very important.

W toku działania, nauczyłem się czegoś bardzo ważnego.

Every time we did a house-to-house search,

Za każdym razem, gdy przeszukiwaliśmy domy,

wzrastała liczba zgłoszeń zachorowań na ospę.

we had a spike in the number of reports of smallpox.

When we didn't search, we had the illusion that there was no disease.

Kiedy nie szukaliśmy, mieliśmy wrażenie, że choroby nie ma.

When we did search, we had the illusion that there was more disease.

Kiedy szukaliśmy, mieliśmy wrażenie, że choroby jest więcej.

A surveillance system was necessary,

Konieczny był system nadzoru,

because what we needed was early detection, early response.

gdyż potrzebowaliśmy wczesnego wykrycia, wczesnej reakcji.

So we searched and we searched,

A więc szukaliśmy, szukaliśmy, aż znaleźliśmy

and we found every case of smallpox in India.

każdy przypadek ospy w Indiach. Była nagroda.

We had a reward. We raised the reward.

Podnieśliśmy ją, a potem znowu ją podnieśliśmy.

We continued to increase the reward.

We had a scorecard that we wrote on every house.

Na każdym domu napisaliśmy kartę wyników.

And as we did that,

A kiedy to zrobiliśmy, liczba zgłaszanych przypadków spadła do zera,

the number of reported cases in the world dropped to zero.

a w 1980 r. ogłosiliśmy, że na świecie nie ma już ospy.

And in 1980, we declared the globe free of smallpox.

It was the largest campaign in United Nations history,

To była największa kampania ONZ aż do wojny w Iraku.

until the Iraq war.

150,000 ludzi z całego świata,

150,000 people from all over the world --

doctors of every race, religion, culture and nation,

lekarze każdej rasy, religii, kultury i narodowości,

who fought side by side, brothers and sisters,

którzy walczyli ramię w ramię - razem - jak bracia i siostry,

with each other, not against each other,

a nie przeciwko sobie, we wspólnej sprawie, aby poprawić świat.

in a common cause to make the world better.

But smallpox was the fourth disease that was intended for eradication.

Ale ospa była czwartą chorobą, którą zamierzaliśmy zwalczyć.

We failed three other times.

Przegraliśmy trzy razy.

We failed against malaria, yellow fever and yaws.

Przegraliśmy z malarią, żółtą febrą i frambezją.

But soon we may see polio eradicated.

Ale już wkrótce możemy wyplenić chorobę Heinego-Medina.

But the key to eradicating polio is early detection, early response.

Jednak kluczem do jej pokonania jest wczesne wykrycie, wczesna reakcja.

This may be the year we eradicate polio.

Możemy ją zwalczyć w tym roku -

That will make it the second disease in history.

byłaby drugą chorobą w historii.

And David Heymann, who's watching this on the webcast --

Do Davida Heymanna, który ogląda to w Internecie:

David, keep on going. We're close!

David, walcz dalej. Jesteśmy blisko. Już tylko cztery kraje.

We're down to four countries.

(Applause)

(Brawa)

I feel like Hank Aaron.

Czuję się jak Hank Aaron. Barry Bonds może zastąpić mnie w każdej chwili.

Barry Bonds can replace me any time.

Let's get another disease off the list of terrible things to worry about.

Skreślmy kolejną chorobę z listy okropnych powodów do zmartwienia.

I was just in India working on the polio program.

Właśnie pracowałem w Indiach w programie choroby Heinego-Medina.

The polio surveillance program is four million people going door to door.

System jej nadzoru to cztery miliony ludzi, chodzących od drzwi do drzwi.

That is the surveillance system.

To jest system nadzoru.

But we need to have early detection, early response.

Ale potrzebne są wczesne wykrycie i wczesna reakcja.

Blindness, the same thing.

Ślepota - to samo. Kluczem do wykrycia ślepoty

The key to discovering blindness is doing epidemiological surveys

są badania epidemiologiczne i odkrycie jej przyczyn,

and finding out the causes of blindness,

so you can mount the correct response.

aby móc odpowiednio zareagować.

The Seva Foundation was started by a group of alumni

Seva Foundation została założona przez absolwentów

of the Smallpox Eradication Programme,

programu walki z ospą, którzy

who, having climbed the highest mountain,

zdobyli najwyższe szczyty,

tasted the elixir of the success of eradicating a disease,

zasmakowali eliksiru sukcesu zwalczenia choroby,

wanted to do it again.

i chcieli to zrobić ponownie.

And over the last 27 years, Seva's programs in 15 countries

Przez ostatnie 27 lat programy Seva w 15 krajach

have given back sight to more than two million blind people.

przywróciły wzrok ponad dwóm milionom niewidomych.

Seva got started because we wanted to apply these lessons

Seva powstała, gdyż chcieliśmy zastosować lekcje

of surveillance and epidemiology

nadzoru i epidemiologii

to something which nobody else was looking at as a public health issue:

do czegoś, czego nikt nie uznawał

za problem zdrowia publicznego: do ślepoty,

blindness, which heretofore had been thought of only as a clinical disease.

która wcześniej uznawana była jedynie za chorobę kliniczną.

In 1980, Steve Jobs gave me that computer, which is Apple number 12,

W 1980 Steve Jobs dał mi komputer - Apple, numer 12,

który nadal jest w Katmandu i nadal działa.

and it's still in Kathmandu, and it's still working,

and we ought to go get it and auction it off and make more money for Seva.

Powinniśmy po niego jechać i go zlicytować, żeby zarobić więcej pieniędzy dla Seva.

And we conducted the first Nepal survey ever done for health,

Przeprowadziliśmy pierwsze w Nepalu badania zdrowia

and the first nationwide blindness survey ever done,

i w ogóle pierwsze ogólnonarodowe badania ślepoty

and we had astonishing results.

i uzyskaliśmy zdumiewające wyniki.

Instead of finding out what we thought was the case --

Zamiast dowiedzieć się tego, co przypuszczaliśmy -

that blindness was caused mostly by glaucoma and trachoma --

że ślepotę wywołują głównie jaskra i jaglica -

we were astounded to find out

odkryliśmy, że ślepotę wywołuje zaćma.

that blindness was caused instead by cataract.

Nie możemy leczyć ani zapobiegać, jeśli nie wiemy, że coś istnieje.

You can't cure or prevent what you don't know is there.

In your TED packages there's a DVD, "Infinite Vision,"

W pakietach TED jest DVD, "Infinite Vision"

about Dr. V and the Aravind Eye Hospital.

o doktorze V i Aravind Eye Hospital.

I hope that you will take a look at it.

Mam nadzieję, że go obejrzycie.

Aravind, which started as a Seva project,

Aravind, który zaczął się jako projekt Seva,

is now the world's largest and best eye hospital.

jest obecnie największym i najlepszym szpitalem okulistycznym.

This year, that one hospital will give back sight

W tym roku szpital przywróci wzrok

to more than 300,000 people in Tamil Nadu, India.

ponad 300,000 ludziom w Tamil Nadu w Indiach.

(Applause)

(Brawa)

Bird flu.

Ptasia grypa. Jestem przedstawicielem wszystkich strasznych zjawisk,

I stand here as a representative of all terrible things --

this might be the worst.

a to może być najgorsze.

The key to preventing or mitigating pandemic bird flu

Kluczem do powstrzymania lub złagodzenia rozwoju pandemii

is early detection and rapid response.

jest wczesne wykrycie i natychmiastowa reakcja.

We will not have a vaccine or adequate supplies of an antiviral

Nie będziemy mieć szczepionki albo odpowiednich dostaw leków przeciwwirusowych,

to combat bird flu if it occurs in the next three years.

aby pokonać ptasią grypę, jeśli wystąpi w następnych trzech latach.

WHO stages the progress of a pandemic.

WHO ustanawia stopnie rozwoju pandemii.

We are now at stage three on the pandemic alert stage,

Obecnie jesteśmy w stopniu trzecim alarmu pandemii,

with just a little bit of human-to-human transmission,

z niewielkim przenoszeniem się między ludźmi,

but no human-to-human-to-human sustained transmission.

ale bez nieustannego przenoszenia się między ludźmi.

The moment WHO says we've moved to category four --

Kiedy WHO ogłosi przejście do czwartej kategorii,

this will not be like Katrina.

to nie będzie jak Katrina. Świat, jaki znamy, się skończy.

The world as we know it will stop.

There'll be no airplanes flying.

Nie będą latały samoloty.

Would you get in an airplane with 250 people you didn't know,

Czy wsiadłbyś do samolotu z 250 nieznanymi ludzi,

coughing and sneezing,

kaszlącymi i kichającymi, kiedy wiedziałbyś, że niektórzy

when you knew that some of them might carry a disease that could kill you,

mogą przenosić śmiertelną chorobę,

for which you had no antivirals or vaccine?

na którą nie ma leków antywirusowych ani szczepionek?

I did a study of the top epidemiologists in the world in October.

W październiku przeprowadziłem badanie wśród czołowych epidemiologów.

I asked them -- these are all fluologists and specialists in influenza --

Zapytałem ich - to sami specjaliści od grypy -

and I asked them the questions you'd like to ask them:

i zadałem im pytania, które wszyscy chcielibyście im zadać.

What do you think the likelihood is that there'll be a pandemic?

Jakie jest prawdopodobieństwo pandemii?

If it happens, how bad do you think it will be?

Jeśli do niej dojdzie, jak bardzo będzie niebezpieczna?

Fifteen percent said they thought there'd be a pandemic within three years.

15 procent powiedziało, że pandemia nastąpi w ciągu trzech lat.

But much worse than that,

Ale co gorsza,

90 percent said they thought there'd be a pandemic

90 procent powiedziało, że pandemia nastąpi

within your children or your grandchildren's lifetime.

w ciągu życia naszych dzieci i wnuków.

And they thought that if there was a pandemic,

Powiedzieli, że jeśli pandemia nastąpi,

a billion people would get sick.

zachoruje miliard ludzi.

As many as 165 million people would die.

Aż 165 milionów umrze.

There would be a global recession and depression

Będzie globalna recesja i depresja,

as our just-in-time inventory system

gdy nasz system zapasów "dokładnie na czas"

and the tight rubber band of globalization broke,

i ciasna obręcz globalizacji załamią się,

and the cost to our economy of one to three trillion dollars

a cios od jednego do trzech bilionów dolarów dla gospodarki

would be far worse for everyone than merely 100 million people dying,

będą dla wszystkich o wiele gorsze niż zaledwie 100 milionów śmierci,

gdyż tak wiele więcej ludzi straci pracę

because so many more people would lose their job

and their healthcare benefits,

i ubezpieczenie zdrowotne,

that the consequences are almost unthinkable.

że nawet ciężko myśleć o konsekwencjach.

And it's getting worse, because travel is getting so much better.

A sytuacja pogarsza się, ponieważ coraz łatwiej jest podróżować.

Let me show you a simulation of what a pandemic looks like.

Pokażę wam symulację rozwoju pandemii,

So we know what we're talking about.

abyśmy lepiej poznali nasz temat.

Let's assume, for example, that the first case occurs in South Asia.

Załóżmy, na przykład, że pierwszy przypadek ma miejsce na południu Azji.

It initially goes quite slowly.

Na początku rozwija się dość powoli.

You get two or three discrete locations.

Pojawiają się dwa lub trzy oddzielne miejsca.

Then there'll be secondary outbreaks, and the disease will spread

A potem zachodzą wtórne wybuchy, i choroba się rozprzestrzenia

from country to country so fast that you won't know what hit you.

z kraju do kraju tak szybko, że nie będziesz wiedział co cię trafiło.

Within three weeks it will be everywhere in the world.

W ciągu trzech tygodni choroba będzie wszędzie na świecie.

Now, if we had an "undo" button, and we could go back and isolate it

Gdybyśmy mieli przycisk "cofnij", moglibyśmy wrócić i ją odizolować,

and grab it when it first started -- if we could find it early,

zatrzymać ją tam, gdzie się zaczęła. Gdybyśmy szybko ją znaleźli,

and we had early detection and early response,

i mieli wczesne wykrycie i wczesną reakcję.

and we could put each one of those viruses in jail --

Moglibyśmy "uwięzić" każdy wirus -

that's the only way to deal with something like a pandemic.

to jedyny sposób, by poradzić sobie z pandemią.

And let me show you why that is.

Pokażę wam, dlaczego.

We have a joke.

Jest taki żart. Oto krzywa epidemii i każdy w medycynie

This is an epidemic curve, and everyone in medicine,

I think, ultimately gets to know what it is.

w końcu pojmuje, jak ona działa.

But the joke is,

Ale żart polega na tym, że epidemiolog często przybywa na miejsce

an epidemiologist likes to arrive at an epidemic right here

and ride to glory on the downhill curve.

dokładnie tutaj i zjeżdża ku chwale po krzywej w dół.

(Laughter)

But you don't get to do that usually.

Ale nie dzieje się tak za każdym razem.

You usually arrive right about here.

Zazwyczaj przybywa się dokładnie tutaj.

What we really want is to arrive right here, so we can stop the epidemic.

A tak naprawdę chcemy przybyć tutaj, aby zatrzymać epidemię.

But you can't always do that.

Ale nie zawsze da się to zrobić. Istnieje organizacja,

But there's an organization that has been able to find a way

która jest w stanie dowiedzieć się, kiedy pojawiają się pierwsze przypadki -

to learn when the first cases occur,

and that is called GPHIN;

nazywa się GPHIN.

it's the Global Public Health Information Network.

Czyli Global Public Health Information Network. (Globalna Sieć Informacji Zdrowia Publicznego).

And that simulation that I showed you

Symulacja, którą wam pokazałem, i myśleliście, że to ptasia grypa,

that you thought was bird flu -- that was SARS.

And SARS is the pandemic that did not occur.

to był SARS. A SARS to pandemia, która się nie wydarzyła.

And it didn't occur

A nie wydarzyła się, ponieważ GPHIN odkrył możliwość pandemii SARS

because GPHIN found the pandemic-to-be of SARS

trzy miesiące przed ogłoszeniem jej przez WHO

three months before WHO actually announced it, and because of that,

i właśnie dlatego udało nam się powstrzymać pandemię SARS.

we were able to stop the SARS pandemic.

And I think we owe a great debt of gratitude

Myślę, że mamy wielki dług wdzięczności u GPHIN i u Rona St. Johna,

to GPHIN and to Ron St. John,

who I hope is in the audience some place -- over there --

który, mam nadzieję, jest gdzieś tam na publiczności,

who's the founder of GPHIN.

który jest założycielem GPHIN.

(Applause)

(Brawa)

Hello, Ron!

Witaj, Ron.

(Applause)

(Brawa)

And TED has flown Ron here from Ottawa, where GPHIN is located,

I TED sprowadził tu Rona z Ottawy, gdzie mieści się siedziba GPHIN,

because not only did GPHIN find SARS early,

ponieważ GPHIN nie tylko wykrył wcześnie SARS

but you may have seen last week

Mogliście słyszeć w ostatnich tygodniach, że ogłoszono ptasią grypę w Iranie.

that Iran announced that they had bird flu in Iran,

but GPHIN found the bird flu in Iran not February 14 --

Ale GPHIN wykrył ptasią grypę w Iranie nie 14. lutego, ale zeszłego września.

but last September.

We need an early-warning system

Potrzebny nam system wczesnego ostrzegania,

to protect us against the things that are humanity's worst nightmare.

żeby chronić nas przed najgorszym koszmarem ludzkości.

And so my TED wish is based on the common denominator

W TED mam życzenie oparte na wspólnym mianowniku tych doświadczeń.

of these experiences.

Smallpox -- early detection, early response.

Ospa - wczesne wykrycie, wczesna reakcja.

Blindness, polio -- early detection, early response.

Ślepota, choroba Heinego-Medina - wczesne wykrycie, wczesna reakcja.

Pandemic bird flu -- early detection, early response.

Pandemia ptasiej grypy - wczesna reakcja, wczesne wykrycie. To litania.

It is a litany.

It is so obvious that our only way of dealing with these new diseases

To tak oczywiste, że jedyny sposób walki z nowymi chorobami

is to find them early and to kill them before they spread.

jest ich wczesne wykrycie i zwalczenie zanim się rozprzestrzenią.

So, my TED wish is for you to help build a global system --

Dzisiaj w TED chciałbym, abyśmy stworzyli system globalny,

an early-warning system --

system wczesnego ostrzegania,

to protect us against humanity's worst nightmares.

który ochroni nas przed największymi koszmarami ludzkości.

And what I thought I would call it is "Early Detection,"

To, co chciałem nazwać Wczesnym Wykryciem,

But it should really be called ...

powinienem raczej nazwać Absolutnie Wczesnym Wykryciem. (ang. TED)

"Total Early Detection." [TED]

(Laughter)

(Śmiech)

What?

(Brawa)

(Applause)

What?

(Applause)

But in all seriousness,

Ale mówiąc poważnie,

because this idea is birthed in TED,

ten pomysł zrodził się w TED i dlatego

I would like it to be a legacy of TED, and I'd like to call it

chciałbym, żeby pozostał dziedzictwem TED. Chciałbym go nazwać

the "International System for Total Early Disease Detection."

Międzynarodowym Systemem Absolutnie Wczesnego Wykrycia. (ang. INSTEDD)

[INSTEDD]

And INSTEDD then becomes our mantra.

To powinno stać się naszą mantrą.

So instead of a hidden pandemic of bird flu,

Więc zamiast ukrytej pandemii ptasiej grypy,

we find it and immediately contain it.

od razu ją znajdujemy i zatrzymujemy.

Instead of a novel virus caused by bio-terror or bio-error,

Zamiast nowego wirusa wywołanego przez bioterroryzm, czy biobłędy,

or shift or drift, we find it and we contain it.

czy zmiany, znajdujemy go i zatrzymujemy.

Instead of industrial accidents like oil spills

Zamiast katastrof przemysłowych jak wycieki ropy czy katastrofa w Bhopalu,

or the catastrophe in Bhopal,

we find them, and we respond to them.

znajdujemy je i reagujemy na nie.

Instead of famine, hidden until it is too late,

Zamiast głodu, ukrytego dopóki jest już za późno, wykrywamy go i reagujemy.

we detect it, and we respond.

And instead of a system which is owned by a government,

Zamiast systemu

należącego do rządu i ukrytego w meandrach rządu,

and hidden in the bowels of government,

let's build an early detection system

stwórzmy system wczesnego wykrycia

that's freely available to anyone in the world in their own language.

powszechnie dostępny dla każdego na świecie w jego własnym języku,

Let's make it transparent, non-governmental,

przejrzysty, nierządowy,

not owned by any single country or company,

nienależący do żadnego kraju lub firmy,

housed in a neutral country, with redundant backup

z siedzibą w kraju neutralnym, z rezerwowym zapleczem

in a different time zone and a different continent.

w innej strefie czasowej i na innym kontynencie.

And let's build it on GPHIN.

I oprzyjmy go na GPHIN. Zacznijmy od GPHIN.

Let's start with GPHIN.

Let's increase the websites that they crawl

Zwiększmy liczbę stron,które przeszukuje z 20,000 do 20 milionów.

from 20,000 to 20 million.

Let's increase the languages they crawl

Zwiększmy liczbę języków z siedmiu do 70, lub więcej.

from seven to 70, or more.

Let's build in outbound confirmation messages,

Stwórzmy zewnętrzne wiadomości potwierdzające

using text messages or SMS or instant messaging

przy pomocy SMS-ów lub komunikatorów internetowych,

to find out from people who are within 100 meters

aby dowiedzieć się od ludzi, którzy są 100 m od zasłyszanej przez nas pogłoski,

of the rumor that you hear,

if it is, in fact, valid.

czy jest to istotne.

And let's add satellite confirmation.

I dodajmy potwierdzenie satelitowe.

And we'll add Gapminder's amazing graphics to the front end.

I dodajmy niesamowite grafiki Gapmindera.

And we'll grow it as a moral force in the world,

Zrobimy z tego na świecie siłę moralną,

finding out those terrible things

znajdującą okropne rzeczy zanim ktokolwiek inny się o nich dowie

before anybody else knows about them,

and sending our response to them,

i reagującą na nie. Po to, żeby w przyszłym roku -

so that next year, instead of us meeting here,

zamiast spotykać się tu

lamenting how many terrible things there are in the world,

i rozpaczać, jak dużo strasznych rzeczy dzieje się na świecie,

we will have pulled together,

zjednoczymy się i użyjemy tych niezwykłych umiejętności

used the unique skills and the magic of this community,

i magii tej społeczności,

and be proud that we have done everything we can to stop pandemics,

i będziemy dumni, że zrobiliśmy wszystko, żeby zatrzymać pandemie,

other catastrophes, and change the world, beginning right now.

inne katastrofy i zmienić świat, zaczynając od teraz.

(Brawa)

(Applause)

Chris Anderson: An amazing presentation.

Chris Anderson: Wspaniała prezentacja. Przede wszystkim,

First of all, just so everyone understands:

żebyśmy wszyscy zrozumieli. Twoim zdaniem budowanie,

you're saying that by creating web crawlers,

tworzenie wyszukiwarek internetowych, szukanie wzorów w Internecie,

looking on the Internet for patterns,

they can detect something suspicious

są w stanie wykryć coś podejrzanego przed WHO,

before WHO, before anyone else can see it?

zanim ktokolwiek inny to zauważy?

Give an example of how that could possibly be true.

Wyjaśnij, proszę. Podaj przykład, jak coś takiego jest możliwe.

Larry Brilliant: Przede wszystkim - nie jesteś zły za naruszenie praw autorskich?

Larry Brilliant: You're not mad about the copyright violation?

CA: Nie. Podoba mi się.

CA: No. I love it.

(Laughter)

LB: Well, as Ron St. John --

LB: Cóż, mam nadzieję, że spotkasz się z Ronem St. Johnem

I hope you'll go and meet him in the dinner afterwards and talk to him.

na obiedzie i porozmawiasz z nim.

When he started GPHIN --

Kiedy założył GPHIN w 1997 r., wybuchła ptasia grypa.

In 1997, there was an outbreak of bird flu -- H5N1.

It was in Hong Kong.

H5N1. W Hong Kongu. Znakomity lekarz w Hong Kongu

And a remarkable doctor in Hong Kong responded immediately,

zareagował natychmiast, zabijając 1,5 milionów kurczaków i ptaków.

by slaughtering 1.5 million chickens and birds,

and they stopped that outbreak in its tracks.

Szybko zatrzymali wybuch.

Immediate detection, immediate response.

Natychmiastowe wykrycie, natychmiastowa reakcja.

Then a number of years went by,

Następnie czas płynął

and there were a lot of rumors about bird flu.

i pojawiło się wiele pogłosek o ptasiej grypie.

Ron and his team in Ottawa began to crawl the web --

Ron z zespołem w Ottawie zaczęli przeszukiwać sieć.

only crawling 20,000 different websites, mostly periodicals --

Przeszukiwali tylko 20,000 różnych stron, głównie periodyków

and they read about and heard about a concern,

i przeczytali o obawach dotyczących wielu dzieci

of a lot of children who had high fever and symptoms of bird flu.

z wysoką gorączką i objawami ptasiej grypy.

They reported this to WHO.

Zgłosili to do WHO. WHO zareagowało po chwili,

WHO took a little while taking action,

because WHO will only receive a report from a government,

ponieważ WHO musi otrzymać doniesienie z rządu,

because it's the United Nations.

gdyż to ONZ.

But they were able to point to WHO and let them know

Ale przynajmniej skontaktowali się z WHO i powiadomili je,

that there was this surprising and unexplained cluster of illnesses

że ma miejsce zaskakujące i zagadkowe skupisko chorób

that looked like bird flu.

wyglądających jak ptasia grypa.

That turned out to be SARS.

Okazało się, że to SARS.

That's how the world found out about SARS.

I tak właśnie świat dowiedział się o SARS.

And because of that, we were able to stop SARS.

I właśnie dlatego byliśmy w stanie zatrzymać SARS.

Now, what's really important is that, before there was GPHIN,

Co ważne, przed GPHIN

100 percent of all the world's reports of bad things --

100 procent wszystkich zgłoszeń złych zjawisk -

whether you're talking about famine

czy głodu, czy ptasiej grypy,

or you're talking about bird flu or you're talking about Ebola --

czy wirusie Ebola,

100 percent of all those reports came from nations.

100 procent tych zgłoszeń pochodziło od krajów.

The moment these guys in Ottawa --

Kiedy ludzie w Ottawie, z budżetem 800,000 dolarów na rok,

on a budget of 800,000 dollars a year -- got cracking,

zaczęli działać, 75 procent wszystkich zgłoszeń na świecie pochodziło z GPHIN,

75 percent of all the reports in the world came from GPHIN,

25 percent of all the reports in the world

a 25 procent zgłoszeń na świecie

came from all the other 180 nations.

pochodziło z pozostałych 180 krajów.

Now, here's what's really interesting:

A co naprawdę ciekawe,

after they'd been working for a couple years,

po kilkuletniej pracy, jak myślicie,

what do you think happened to those nations?

co stało się z tymi krajami?

They felt pretty stupid.

So they started sending in their reports early.

Poczuli się głupio i zaczęli wysyłać zgłoszenia wcześniej.

And now, their reporting percentage is down to 50 percent,

Obecnie ich udział w zgłaszaniu wynosi 50 procent,

because other nations have started to report.

ponieważ inne kraje zaczęły zgłaszać.

So, can you find diseases early by crawling the web?

A więc, czy da się wykryć chorobę, przeszukując sieć?

Of course you can.

Oczywiście, że się da. Da się wykryć ją jeszcze szybciej niż GPHIN?

Can you find it even earlier than GPHIN does now?

Of course you can.

You saw that they found SARS using their Chinese web crawler

Oczywiście, że się da. Wiemy, że wykryli SARS

przy pomocy chińskich robotów internetowych całe sześć tygodni

a full six weeks before they found it using their English web crawler.

wcześniej niż przy pomocy angielskich.

Well, they're only crawling in seven languages.

Cóż, one przeszukują tylko w siedmiu językach.

These bad viruses really don't have any intention

A te złe wirusy nie zamierzają ujawnić się

of showing up first in English or Spanish or French.

najpierw po angielsku, hiszpańsku czy francusku.

(Laughter)

(Śmiech)

Tak, chcę wykorzystać i rozwinąć GPHIN.

So yes, I want to take GPHIN, I want to build on it.

I want to add all the languages of the world that we possibly can.

Chcę dodać wszystkie możliwe języki świata.

I want to make this open to everybody,

Chcę, żeby był otwarty dla wszystkich,

so that the health officer in Nairobi or in Patna, Bihar

aby inspektorzy sanitarni w Nairobi, Panta, czy Biharze

will have as much access to it as the folks in Ottawa or in CDC.

mieli do niego równy dostęp, co ludzie w Ottawie czy w CDC.

And I want to make it part of our culture

Chciałbym, żeby częścią naszej kultury stała się społeczność

that there is a community of people who are watching out

ludzi poszukujących najgorszych koszmarów ludzkości,

for the worst nightmares of humanity,

and that it's accessible to everyone.

która jest dostępna dla każdego.