Joel Levine: Why we need to go back to Mars

Tłumaczenie: Kinga Skorupska Korekta: Krystian Aparta

I want to talk about 4.6 billion years of history

Chcę streścić 4,6 mld lat historii

in 18 minutes.

w 18 minut.

That's 300 million years per minute.

300 mln lat na minutę.

Let's start with the first photograph NASA obtained

Zacznijmy od pierwszego zdjęcia Marsa.

of planet Mars.

Zacznijmy od pierwszego zdjęcia Marsa.

This is fly-by, Mariner IV.

To z sondy Żeglarz 4.

It was taken in 1965.

Zrobione w 1965 roku.

When this picture appeared,

Po pojawieniu się tego zdjęcia

that well-known scientific journal,

magazyn naukowy The New York Times skomentował:

The New York Times, wrote in its editorial,

magazyn naukowy The New York Times skomentował:

"Mars is uninteresting.

"Mars jest nieciekawy.

It's a dead world. NASA should not spend

To martwy świat. NASA nie powinna

any time or effort studying Mars anymore."

marnować czasu na jego badanie."

Fortunately, our leaders in Washington

Na szczęście w Waszyngtonie

at NASA headquarters knew better

w NASA mieli inne zdanie.

and we began a very extensive study

Rozpoczęliśmy szeroko zakrojone badania

of the red planet.

czerwonej planety.

One of the key questions in all of science,

Jedno z kluczowych pytań w nauce to:

"Is there life outside of Earth?"

"Czy poza Ziemią istnieje życie?"

I believe that Mars is the most likely target

Mars jest najbardziej obiecującym

for life outside the Earth.

celem poszukiwań.

I'm going to show you in a few minutes

Pokażę wyniki pomiarów sugerujące,

some amazing measurements that suggest

Pokażę wyniki pomiarów sugerujące,

there may be life on Mars.

że na Marsie może być życie.

But let me start with a Viking photograph.

Zacznijmy od zdjęcia z sondy Viking

This is a composite taken by Viking in 1976.

zrobionego w 1976 roku.

Viking was developed and managed at the

Sonda powstała w ośrodku badawczym im. Langleya.

NASA Langley Research Center.

Sonda powstała w ośrodku badawczym im. Langleya.

We sent two orbiters and two landers in the summer of 1976.

Latem 1976 wysłaliśmy 2 orbitery i lądowniki.

We had four spacecraft, two around Mars,

Cztery statki kosmiczne, dwa orbitujące Marsa

two on the surface --

i dwa na powierzchni.

an amazing accomplishment.

Niesamowite osiągnięcie.

This is the first photograph taken from

To pierwsze zdjęcie zrobione

the surface of any planet.

na powierzchni planety.

This is a Viking Lander photograph

Zdjęcie z lądownika Viking,

of the surface of Mars.

powierzchnia Marsa.

And yes, the red planet is red.

Czerwona planeta naprawdę jest czerwona.

Mars is half the size of the Earth,

Mars jest o połowę mniejszy od Ziemi.

but because two-thirds of the Earth is covered by water,

Ale 2/3 powierzchni Ziemi pokrywa woda,

the land area on Mars

więc powierzchnia lądu Marsa

is comparable to the land area on Earth.

jest porównywalna do ziemskiej.

So, Mars is a pretty big place even though it's half the size.

Jest tam dużo miejsca, choć planeta jest mała.

We have obtained topographic measurements

Dzięki pomiarom topograficznym Marsa

of the surface of Mars. We understand

rozumiemy różnice wysokości.

the elevation differences.

rozumiemy różnice wysokości.

We know a lot about Mars.

Dużo wiemy o Marsie.

Mars has the largest volcano in the solar system,

Jest tam największy wulkan Układu Słonecznego,

Olympus Mons.

Olympus Mons.

Mars has the Grand Canyon

Mars ma największy kanion,

of the solar system, Valles Marineris.

Valles Marineris.

Very, very interesting planet.

Fascynująca planeta.

Mars has the largest

Na Marsie jest największy krater uderzeniowy,

impact crater in the solar system,

Na Marsie jest największy krater uderzeniowy,

Hellas Basin.

basen Hellas,

This is 2,000 miles across.

o średnicy ponad 3000 km.

If you happened to be on Mars

Wyjazd na wakacje na Marsa

when this impactor hit,

w dniu zderzenia

it was a really bad day on Mars.

byłby niefortunny.

(Laughter)

(Śmiech)

This is Olympus Mons.

Olympus Mons

This is bigger than the state of Arizona.

jest większy niż stan Arizona.

Volcanoes are important, because volcanoes

Wulkany są ważne,

produce atmospheres and they produce oceans.

bo produkują atmosferę i oceany.

We're looking at Valles Marineris,

Patrzymy na Valles Marineris,

the largest canyon in the solar system,

największy kanion Układu Słonecznego,

superimposed on a map of the United States,

naniesiony na mapę USA.

3,000 miles across.

Prawie 5000 km.

One of the most intriguing features about Mars,

Jedną z najciekawszych cech Marsa,

the National Academy of Science says

wg Narodowej Akademii Nauk USA

one of the 10 major mysteries of the space age,

jedną z 10 głównych zagadek ery kosmicznej

is why certain areas of Mars

jest wysokie namagnetyzowanie

are so highly magnetized.

niektórych obszarów planety.

We call this crustal magnetism.

To magnetyzm skorupy.

There are regions on Mars, where, for some reason --

Na Marsie są obszary,

we don't understand why at this point --

gdzie z jakiegoś powodu

the surface is very, very highly magnetized.

powierzchnia jest silnie magnetyczna.

Is there water on Mars?

Czy na Marsie jest woda?

The answer is no, there is no liquid water

Nie ma ciekłej wody,

on the surface of Mars today.

nie w czasach obecnych.

But there is intriguing evidence

Ale istnieją dowody,

that suggests that the early history of Mars

że we wczesnej historii Marsa

there may have been rivers

mogły istnieć rzeki, z wartkimi nurtami.

and fast flowing water.

mogły istnieć rzeki, z wartkimi nurtami.

Today Mars is very very dry.

Dziś Mars jest bardzo suchy.

We believe there's some water in the polar caps,

Woda może być w czapach polarnych

there are polar caps of North Pole and South Pole.

na biegunie północnym i południowym.

Here are some recent images.

To nowe zdjęcia

This is from Spirit and Opportunity.

ze Spirit i Opportunity.

These images that show at one time,

Kiedyś na Marsie były wartko płynące wody.

there was very fast flowing water on the surface of Mars.

Kiedyś na Marsie były wartko płynące wody.

Why is water important? Water is important

Woda jest ważna,

because if you want life you have to have water.

bo dzięki niej rozwija się życie.

Water is the key ingredient

Jest warunkiem ewolucji

in the evolution, the origin of life on a planet.

i powstania życia na planecie.

Here is some picture of Antarctica

To Antarktyda i Olympus Mons.

and a picture of Olympus Mons,

To Antarktyda i Olympus Mons.

very similar features, glaciers.

Podobne cechy, lodowce.

So, this is frozen water.

Zamarznięta woda.

This is ice water on Mars.

Na Marsie jest lód.

This is my favorite picture. This was just taken a few weeks ago.

Niedawno uchwycono moje ulubione zdjęcie.

It has not been seen publicly.

Nie pokazano go publicznie.

This is European space agency

Z Europejskiej Agencji Kosmicznej.

Mars Express, image of a crater on Mars

Mars Express sfotografował krater na Marsie,

and in the middle of the crater

a w nim widać płynną wodę, jest lód.

we have liquid water, we have ice.

a w nim widać płynną wodę, jest lód.

Very intriguing photograph.

Bardzo ciekawe zdjęcie.

We now believe that in the early history of Mars,

Sądzimy, że dawno temu,

which is 4.6 billion years ago,

4,6 miliardów lat temu,

4.6 billion years ago, Mars was very Earth-like.

Mars był bardzo podobny do Ziemi.

Mars had rivers, Mars had lakes,

Były tam rzeki, jeziora,

but more important Mars had planetary-scale oceans.

i co ważniejsze, ogromne oceany.

We believe that the oceans were in the northern hemisphere,

Oceany znajdowały się na półkuli północnej.

and this area in blue,

Niebieski obszar

which shows a depression of about four miles,

pokazuje depresję o głębokości 6 km,

was the ancient ocean area

która mogła być oceanem

on the surface of Mars.

na powierzchni Marsa.

Where did the ocean's worth of water on Mars go?

Gdzie jest marsjańska woda oceaniczna?

Well, we have an idea.

Chyba wiemy.

This is a measurement we obtained a few years ago

Kilka lat temu dostaliśmy ten pomiar

from a Mars-orbiting satellite called Odyssey.

z orbitera Oddysey.

Sub-surface water on Mars,

Pod powierzchnią Marsa jest lód.

frozen in the form of ice.

Pod powierzchnią Marsa jest lód.

And this shows the percent. If it's a blueish color,

Niebieski kolor pokazuje,

it means 16 percent by weight.

że 16% masy wnętrza planety

Sixteen percent, by weight, of the interior

że 16% masy wnętrza planety

contains frozen water, or ice.

to zamarznięta woda.

So, there is a lot of water below the surface.

Pod powierzchnią jest mnóstwo wody.

The most intriguing and puzzling measurement,

Najciekawszy pomiar,

in my opinion, we've obtained of Mars,

który otrzymaliśmy z Marsa,

was released earlier this year

był opublikowany w tym roku,

in the magazine Science.

w czasopiśmie "Science".

And what we're looking at is the presence of the gas methane,

To rozkład zawartości CH4, metanu,

CH4, in the atmosphere of Mars.

w atmosferze Marsa.

And you can see there are three distinct regions of methane.

Widać trzy obszary o różnym stężeniu.

Why is methane important?

Czemu to ważne?

Because on Earth, almost all --

Na Ziemi 99.9 % metanu

99.9 percent -- of the methane

Na Ziemi 99.9 % metanu

is produced by living systems,

pochodzi od organizmów żywych,

not little green men, but microscopic life

nie kosmitów, ale mikrobów, żyjących pod ziemią,

below the surface or at the surface.

lub na powierzchni.

We now have evidence

Mamy dowód na to,

that methane is in the atmosphere of Mars,

że metan jest obecny w atmosferze Marsa,

a gas that, on Earth,

a na Ziemi jest on biogeniczny,

is biogenic in origin,

a na Ziemi jest on biogeniczny,

produced by living systems.

tworzony przez życie.

These are the three plumes: A, B1, B2.

Widać trzy smugi: A, B1, B2.

And this is the terrain it appears over,

To teren, nad którym widnieją.

and we know from geological studies

Z badań geologicznych wiemy,

that these regions are the oldest regions on Mars.

że to najstarsze rejony Marsa.

In fact, the Earth and Mars

Mars i Ziemia mają po 4,6 mld lat.

are both 4.6 billion years old.

Mars i Ziemia mają po 4,6 mld lat.

The oldest rock on Earth is only 3.6 billion.

Najstarsza ziemska skała ma tylko 3,6 mld lat.

The reason there is a billion-year gap

Miliardowa luka w geologicznej historii

in our geological understanding

spowodowana jest tektoniką płyt.

is because of plate tectonics,

spowodowana jest tektoniką płyt.

The crust of the Earth has been recycled.

Skorupa Ziemi odnawiała się.

We have no geological record prior

Nie ma geologicznych danych

for the first billion years.

z pierwszego miliarda lat.

That record exists on Mars.

Ale są one na Marsie.

And this terrain that we're looking at

Teren, na który patrzymy,

dates back to 4.6 billion years

uformował się 4,6 mld lat temu,

when Earth and Mars were formed.

kiedy powstawały Ziemia i Mars.

It was a Tuesday.

We wtorek.

(Laughter)

(Śmiech)

This is a map that shows

Ta mapa pokazuje,

where we've put our spacecraft on the surface of Mars.

gdzie umieściliśmy statki na Marsie.

Here is Viking I, Viking II.

Viking I, Viking II,

This is Opportunity. This is Spirit.

Opportunity, Spirit,

This is Mars Pathfinder. This is Phoenix,

Pathfinder i Phoenix,

we just put two years ago.

który jest tam od dwóch lat.

Notice all of our rovers and all of our landers

Wszystkie łaziki i lądowniki

have gone to the northern hemisphere.

wysłano na półkulę północną,

That's because the northern hemisphere

bo to na niej znajduje się

is the region of the ancient

basen antycznego oceanu.

ocean basin.

basen antycznego oceanu.

There aren't many craters.

Nie ma wielu kraterów,

And that's because the water protected the basin

bo woda chroniła basen

from being impacted by asteroids and meteorites.

przed uderzeniami asteroid i meteorytów.

But look in the southern hemisphere.

Na południowej półkuli

In the southern hemisphere there are impact craters,

są kratery uderzeniowe

there are volcanic craters.

i kratery wulkaniczne.

Here's Hellas Basin,

To basen Hellas,

a very very different place, geologically.

niezwykły pod względem geologicznym.

Look where the methane is, the methane is in a very

Przyjrzyjmy się rozkładowi metanu.

rough terrain area.

Jest na wyboistym terenie.

What is the best way to unravel

Jak więc rozwikłać zagadki Marsa?

the mysteries on Mars that exist?

Jak więc rozwikłać zagadki Marsa?

We asked this question 10 years ago.

Zadaliśmy sobie to pytanie 10 lat temu.

We invited 10 of the top Mars scientists

Zaprosiliśmy 10 specjalistów od Marsa

to the Langley Research Center for two days.

do Ośrodka Badawczego im. Langleya.

We addressed on the board

Na forum zadaliśmy

the major questions that have not been answered.

pytania, na które nie było odpowiedzi.

And we spent two days deciding

Dwa dni zajęło nam określenie,

how to best answer this question.

jak rozwiązać ten problem.

And the result of our meeting

Rezultatem naszego spotkania

was a robotic rocket-powered airplane we call ARES.

był pomysł rakietowego samolotu ARES.

It's an Aerial Regional-scale Environmental Surveyor.

ARES od Aerial Regional-scale Environmental Surveyor.

There's a model of ARES here.

To jego model.

This is a 20-percent scale model.

W skali 1/5.

This airplane was designed at the Langley Research Center.

Był zaprojektowany w Ośrodku Badawczym im. Langleya.

If any place in the world

Jeśli ktoś potrafi

can build an airplane to fly on Mars,

zaprojektować marsjański samolot,

it's the Langley Research Center,

to są to ludzie z Langleya,

for almost 100 years

czołowego centrum badawczego

a leading center of aeronautics in the world.

aeronautyki przez ostatnie 100 lat.

We fly about a mile above the surface.

ARES poleci 1,5 km nad powierzchnią.

We cover hundreds of miles,

Przemierzy setki kilometrów,

and we fly about 450 miles an hour.

przy prędkości około 700 km/h.

We can do things that rovers can't do

Wykona zadania niemożliwe

and landers can't do:

dla łazików czy lądowników.

We can fly above mountains, volcanoes, impact craters;

Przeleci nad górami, wulkanami, kraterami,

we fly over valleys;

nad dolinami.

we can fly over surface magnetism,

Może przelecieć nad polami magnetycznymi,

the polar caps, subsurface water;

pokrywami lodowymi, podziemną wodą.

and we can search for life on Mars.

Może szukać życia.

But, of equal importance,

Co równie ważne,

as we fly through the atmosphere of Mars,

podczas lotu przez atmosferę Marsa,

we transmit that journey,

ARES będzie transmitować

the first flight of an airplane outside of the Earth,

dane z pierwszego lotu samolotu poza Ziemią

we transmit those images back to Earth.

dane z pierwszego lotu samolotu poza Ziemią

And our goal is to inspire the American public

Chcemy dać inspirację Amerykanom,

who is paying for this mission through tax dollars.

których podatki finansują tę misję.

But more important we will

Co ważniejsze,

inspire the next generation of scientists,

zainspirujemy następne pokolenie naukowców,

technologists, engineers and mathematicians.

technologów, inżynierów, matematyków.

And that's a critical area of national security

To warunek bezpieczeństwa narodowego

and economic vitality, to make sure

i ekonomicznego - upewnić się,

we produce the next generation

że będzie następne pokolenie

of scientists, engineers, mathematicians and technologists.

naukowców, inżynierów, matematyków i technologów.

This is what ARES looks like

A to ARES podczas lotu nad Marsem.

as it flies over Mars.

A to ARES podczas lotu nad Marsem.

We preprogram it.

Zaprogramujemy go przed misją.

We will fly where the methane is.

Poleci w kierunku metanu.

We will have instruments aboard the plane

Czujniki na pokładzie

that will sample, every three minutes, the atmosphere of Mars.

co trzy minuty będą robić pomiary atmosfery,

We will look for methane

w poszukiwaniu metanu

as well as other gasses

i innych gazów biogenicznych.

produced by living systems.

i innych gazów biogenicznych.

We will pinpoint where these gases emanate from,

Określimy, skąd wydobywają się te gazy,

because we can measure the gradient where it comes from,

badając ich gradient.

and there, we can direct the next mission

A następną misję

to land right in that area.

wyślemy właśnie tam.

How do we transport an airplane to Mars?

Jak przewieźć samolot na Marsa?

In two words, very carefully.

Bardzo ostrożnie.

The problem is we don't fly it to Mars,

Samolot sam nie poleci na Marsa,

we put it in a spacecraft

musimy posłać go tam na statku.

and we send it to Mars.

musimy posłać go tam na statku.

The problem is the spacecraft's

Ale średnica tego statku

largest diameter is nine feet;

to maksymalnie 3 metry.

ARES is 21-foot wingspan, 17 feet long.

ARES ma rozpiętość skrzydeł 6 m i długość 5 m.

How do we get it to Mars?

Jak dostarczyć go na Marsa?

We fold it,

Wystarczy złożyć,

and we transport it in a spacecraft.

i przewieźć na statku.

And we have it in something called an aeroshell.

Zamkniemy go w osłonie.

This is how we do it.

W ten sposób.

And we have a little video that describes the sequence.

Pokażę krótki filmik, który to zilustruje.

Video: Seven, six. Green board. Five, four, three, two, one.

Wideo: Zielone światło. 5,4,3,2,1.

Main engine start, and liftoff.

Start głównego silnika. Wystartował.

Joel Levine: This is a launch from the Kennedy Space Center in Florida.

Levine: Start z Centrum Kosmicznego Kennedy'ego.

This is the spacecraft taking nine months

Dotarcie na Marsa zajmie 9 miesięcy.

to get to Mars.

Dotarcie na Marsa zajmie 9 miesięcy.

It enters the atmosphere of Mars.

Wejście w atmosferę.

A lot of heating,

Bardzo się rozgrzewa

frictional heating. It's going 18 thousand miles an hour.

przez tarcie - przy szybkości 28 tys. km/h.

A parachute opens up to slow it down.

Spadochron pozwala wyhamować.

The thermal tiles fall off.

Oddzielają się izolacje termiczne.

The airplane is exposed to the atmosphere for the first time.

ARES jest wystawiony na działanie atmosfery.

It unfolds.

Rozkłada skrzydła.

The rocket engine begins.

Silniki rakietowe zaczynają pracę.

We believe that in a one-hour flight

Sądzimy, że jednogodzinny lot

we can rewrite the textbook on Mars

może zrewolucjonizować wiedzę o Marsie,

by making high-resolution measurements of the atmosphere,

dzięki pomiarom atmosfery o dużej rozdzielczości,

looking for gases of biogenic origin,

nastawionym na gazy o pochodzeniu

looking for gases of volcanic origin,

biogenicznym i wulkanicznym,

studying the surface, studying the magnetism

dzięki badaniom powierzchni,

on the surface, which we don't understand,

magnetyzmu, którego nie rozumiemy,

as well as about a dozen other areas.

jak i wielu innych aspektów.

Practice makes perfect.

Praktyka czyni mistrza.

How do we know we can do it?

Skąd wiemy, że to się uda?

Because we have tested ARES model,

Bo przez 8 lat testowaliśmy modele ARESa

several models in a half a dozen wind tunnels

w tunelach aerodynamicznych

at the NASA Langley Research Center for eight years,

Ośrodka Badawczego im. Langleya,

under Mars conditions.

w warunkach marsjańskich.

And, of equal importance

Co równie ważne,

is, we test ARES in the Earth's atmosphere,

ARES był testowany w ziemskiej atmosferze,

at 100,000 feet,

na wysokości 30 km.

which is comparable to the density and pressure

Te warunki są porównywalne do gęstości

of the atmosphere on Mars where we'll fly.

i ciśnienia panujących na Marsie.

Now, 100,000 feet, if you fly cross-country to Los Angeles,

Loty pasażerskie to wysokość 11 km,

you fly 37,000 feet.

a my lecieliśmy na 30 km.

We do our tests at 100,000 feet.

Testy odbywają się na wysokości 30 km.

And I want to show you one of our tests.

Chcę wam pokazać jeden z nich.

This is a half-scale model.

To model w skali 1/2.

This is a high-altitude helium balloon.

Widać wysokościowy balon helowy.

This is over Tilamook, Oregon.

Jesteśmy nad Oregonem.

We put the folded airplane on the balloon --

Włożyliśmy złożony samolot do balonu.

it took about three hours to get up there --

Lot zabrał mu trzy godziny.

and then we released it on command

Uwolniliśmy go na wysokości 31 km.

at 103,000 feet,

Uwolniliśmy go na wysokości 31 km.

and we deploy the airplane and everything works perfectly.

Samolot wystartował i wszystko działa.

And we've done

Robiliśmy testy

high-altitude and low-altitude tests,

na dużych i małych wysokościach,

just to perfect this technique.

by udoskonalić tą metodę.

We're ready to go.

Jesteśmy gotowi.

I have a scale model here.

Tu mamy mały model.

But we have a full-scale model

Ale model w skali znajduje się

in storage at the NASA Langley Research Center.

w Ośrodku Badawczym NASA im. Langleya.

We're ready to go. All we need is a check from NASA headquarters

Jesteśmy gotowi, wystarczy tylko czek od NASA...

(Laughter)

(Śmiech)

to cover the costs.

...by pokryć koszty.

I'm prepared to donate my honorarium for today's talk

Jestem gotów poświęcić honorarium z TED

for this mission.

na rzecz tej misji.

There's actually no honorarium for anyone for this thing.

Oczywiście TED nie płaci prelegentom.

This is the ARES team;

To jest zespół ARES.

we have about 150 scientists, engineers;

Mamy 150 naukowców i inżynierów.

where we're working with Jet Propulsion Laboratory,

Pracujemy w Jet Propulsion Laboratory,

Goddard Space Flight Center,

Centrum Lotów Kosmicznych im. Goddarda

Ames Research Center and half a dozen major universities

Centrum Badawczym im. Amesa i kilku

and corporations in developing this.

uniwersytetach i korporacjach.

It's a large effort. It's all at NASA Langley Research Center.

To wielkie przedsięwzięcie, wszystko w Centrum Langleya.

And let me conclude by saying

Zakończę stwierdzeniem,

not too far from here,

że niedaleko stąd,

right down the road in Kittyhawk, North Carolina,

w Kittyhawk w Karolinie Północnej,

a little more than 100 years ago

trochę ponad 100 lat temu,

history was made

tworzyła się historia.

when we had the first powered flight of an airplane on Earth.

Odbył się pierwszy lot samolotem na Ziemi.

We are on the verge right now

Niedługo uda nam się

to make the first flight of an airplane

odbyć pierwszy lot samolotem

outside the Earth's atmosphere.

poza ziemską atmosferą.

We are prepared to fly this on Mars,

Jesteśmy gotowi polecieć na Marsa,

rewrite the textbook about Mars.

zrewolucjonizować jego zrozumienie.

If you're interested in more information,

Jeśli interesuje was ten projekt,

we have a website that describes this exciting

mamy stronę internetową, która opisuje

and intriguing mission, and why we want to do it.

tę niesamowitą misję i nasze pobudki.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)