The mad scientist of music | Mark Applebaum

Translator: Joseph Geni Reviewer: Thu-Huong Ha

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Marta Krzeminska

I thought if I skipped it might help my nerves,

Myślałem, że podskokami uspokoję nerwy,

but I'm actually having a paradoxical reaction to that,

ale reakcja jest odwrotna,

so that was a bad idea. (Laughter)

więc to chyba był zły pomysł. (Śmiech)

Anyway, I was really delighted to receive the invitation

Byłem zachwycony zaproszeniem

to present to you some of my music and some of my work

do zaprezentowania mojej muzyki i kompozycji

as a composer, presumably because it appeals

pewnie dlatego, że przemawia to

to my well-known and abundant narcissism. (Laughter)

do mojego wybujałego narcyzmu. (Śmiech)

And I'm not kidding, I just think we should just

Nie żartuję, trzeba to po prostu przyznać

say that and move forward. (Laughter)

i żyć dalej. (Śmiech)

So, but the thing is, a dilemma quickly arose,

Szybko pojawił się dylemat:

and that is that I'm really bored with music,

granie i komponowanie już mnie nudzi,

and I'm really bored with the role of the composer,

granie i komponowanie już mnie nudzi,

and so I decided to put that idea, boredom,

stąd też zdecydowałem się uczynić nudę

as the focus of my presentation to you today.

tematem mojej prezentacji.

And I'm going to share my music with you, but I hope

Podzielę się z wami muzyką

that I'm going to do so in a way that tells a story,

opowiadając historię tego,

tells a story about how I used boredom as a catalyst

jak użyłem nudy jako katalizatora kreatywności i wynalazków,

for creativity and invention, and how boredom

i jak nuda zmusiła mnie

actually forced me to change the fundamental question

do postawienia zasadniczego pytania

that I was asking in my discipline,

dotyczącego mojego zawodu,

and how boredom also, in a sense,

jak pchnęła mnie do podjęcia innych ról,

pushed me towards taking on roles beyond the sort of

niż tych zwyczajowo związanych

most traditional, narrow definition of a composer.

z tradycyjnie pojętą rolą kompozytora.

What I'd like to do today is to start with an excerpt

Zacznę fragmentem utworu

of a piece of music at the piano.

na fortepian.

(Music)

(Muzyka)

Okay, I wrote that. (Laughter)

Ja to napisałem. (Śmiech)

No, it's not — (Applause) Oh, why thank you.

Nie... (Brawa) No dziękuję.

No, no, I didn't write that.

Ale nie, nie napisałem tego.

In fact, that was a piece by Beethoven,

To Beethoven,

and so I was not functioning as a composer.

więc nie byłem tu kompozytorem,

Just now I was functioning in the role of the interpreter,

lecz pełniłem rolę interpretatora.

and there I am, interpreter.

Oto jestem - interpretator.

So, an interpreter of what? Of a piece of music, right?

Ale czego? Utworu muzycznego, prawda?

But we can ask the question, "But is it music?"

Można jednak spytać: "Czy to jest muzyka?"

And I say this rhetorically, because of course

Pytam retorycznie,

by just about any standard we would have to concede

bo niewątpliwie był to utwór muzyczny.

that this is, of course, a piece of music,

bo niewątpliwie był to utwór muzyczny.

but I put this here now because,

Rzucam to pytanie,

just to set it in your brains for the moment,

byście zatrzymali je w pamięci,

because we're going to return to this question.

bo jeszcze do niego wrócimy.

It's going to be a kind of a refrain

Będzie to rodzaj refrenu

as we go through the presentation.

tej prezentacji.

So here we have this piece of music by Beethoven,

Czyli mamy ten utwór Beethovena.

and my problem with it is, it's boring.

Problem polega na tym, że mnie to nudzi.

I mean, you — I'm just like, a hush, huh -- It's like -- (Laughter)

Ale reakcja! (Śmiech)

It's Beethoven, how can you say that?

To Beethoven, jak tak można?

No, well, I don't know, it's very familiar to me.

Znam tę muzykę na wylot.

I had to practice it as a kid, and I'm really sick of it. So -- (Laughter)

Musiałem to ćwiczyć jako dzieciak i mam dosyć. (Śmiech)

I would, so what I might like to try to do is to change it,

Chciałbym spróbować to zmienić,

to transform it in some ways, to personalize it,

przekształcić po swojemu,

so I might take the opening, like this idea --

wezmę początek...

(Music)

(Muzyka)

and then I might substitute -- (Music)

i zamienię... (Muzyka)

and then I might improvise on that melody

potem zaimprowizuję na melodii,

that goes forward from there -- (Music)

która idzie teraz tak... (Muzyka)

(Music)

(Muzyka)

So that might be the kind of thing -- Why thank you.

Takie właśnie coś. Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

That would be the kind of thing that I would do,

To mógłbym właśnie zrobić,

and it's not necessarily better than the Beethoven.

niekoniecznie jest to lepsze od Beethovena.

In fact, I think it's not better than it. The thing is -- (Laughter) --

Właściwie chyba gorsze.... (Śmiech)

it's more interesting to me. It's less boring for me.

Dla mnie jednak ciekawsze. Mniej mnie nudzi.

I'm really leaning into me, because I, because I have

Odnoszę to do siebie,

to think about what decisions I'm going to make on the fly

bo to ja muszę na bieżąco podejmować decyzje,

as that Beethoven text is running in time through my head

mając wciąż w głowie tego Beethovena

and I'm trying to figure out what kinds of transformations

cały czas kombinuję,

I'm going to make to it.

jak go przeobrazić.

So this is an engaging enterprise for me, and

Dla mnie to zajmujące zadanie,

I've really leaned into that first person pronoun thing there,

podkreślam tu zaimek pierwszej osoby,

and now my face appears twice, so I think we can agree

a moja twarz pojawia się teraz dwukrotnie,

that this is a fundamentally solipsistic enterprise. (Laughter)

czyli jest to przedsięwzięcie solipsystyczne. (Śmiech)

But it's an engaging one, and it's interesting to me

Jednocześnie bardzo dla mnie zajmujące,

for a while, but then I get bored with it, and by it,

na chwilę, potem mnie to nudzi.

I actually mean, the piano, because it becomes,

To, czyli fortepian.

it's this familiar instrument, it's timbral range is actually

To taki znajomy instrument, którego skala i barwa

pretty compressed, at least when you play on the keyboard,

są ograniczone, zwłaszcza jeśli gramy po klawiszach

and if you're not doing things like listening to it

i nie próbujemy go słuchać

after you've lit it on fire or something like that, you know.

po, powiedzmy, podpaleniu instrumentu,

It gets a little bit boring, and so pretty soon

robi się to nudne. Tak się dzieje ze wszyskimi intrumentami,

I go through other instruments, they become familiar,

robi się to nudne. Tak się dzieje ze wszyskimi intrumentami.

and eventually I find myself designing and constructing

Robią się znajome. Zaczynam więc projektować

my own instrument, and I brought one with me today,

i budować własne. Oto jeden z nich.

and I thought I would play a little bit on it for you

Zagram wam na nim,

so you can hear what it sounds like.

żebyście usłyszeli, jak brzmi.

(Music)

(Muzyka)

You gotta have doorstops, that's important. (Laughter)

Ten dźwięk sprężynki - bardzo ważny. (Śmiech)

I've got combs. They're the only combs that I own. (Music)

Grzebienie, jedyne których posiadam. (Muzyka)

They're all mounted on my instruments. (Laughter)

Wszystkie poprzyczepiane do instrumentów. (Śmiech)

(Music)

(Muzyka)

I can actually do all sorts of things. I can play

Można na tym wiele zrobić.

with a violin bow. I don't have to use the chopsticks.

Grać smyczkiem zamiast pałeczkami.

So we have this sound. (Music)

Jest taki dźwięk. (Muzyka)

And with a bank of live electronics,

Z zapleczem elektronicznym

I can change the sounds radically. (Music)

mogę zmieniać dźwięki. (Muzyka)

(Music)

(Muzyka)

Like that, and like this. (Music)

Tak i tak. (Muzyka)

And so forth.

I tak dalej.

So this gives you a little bit of an idea of the sound world

To część palety dźwięków tego instrumentu, który czyni ze mnie wynalazcę, a do tego...

of this instrument, which I think is quite interesting

To część palety dźwięków tego instrumentu, który czyni ze mnie wynalazcę, a do tego...

and it puts me in the role of the inventor, and the nice thing about —

To część palety dźwięków tego instrumentu, który czyni ze mnie wynalazcę, a do tego...

This instrument is called the Mouseketeer ... (Laughter)

Nazywa się on Mysz-kieter... (Śmiech)

and the cool thing about it is

Najlepsze jest to, że jestem największym

I'm the world's greatest Mouseketeer player. (Laughter)

wirtuozem gry na Mysz-kieterze. (Śmiech)

Okay? (Applause)

OK? (Brawa)

So in that regard, this is one of the things,

Jeśli o to chodzi,

this is one of the privileges of being,

to właśnie przywilej bycia wynalazcą.

and here's another role, the inventor, and by the way,

A kiedy powiedziałem, że jestem "największym",

when I told you that I'm the world's greatest,

A kiedy powiedziałem, że jestem "największy",

if you're keeping score, we've had narcissism and solipsism

mieliśmy już narcyzm, solipsyzm,

and now a healthy dose of egocentricism.

a teraz jeszcze zdrowa dawka egocentryzmu.

I know some of you are just, you know, bingo! Or, I don't know. (Laughter)

Niektórym już pewnie wyszło bingo. (Śmiech)

Anyway, so this is also a really enjoyable role.

To też przyjemna rola, choć trzeba przyznać,

I should concede also that I'm the world's worst Mouseketeer player,

że jestem też najgorszym Mysz-kieterem,

and it was this distinction that I was most worried about

czego się obawiałem pełniąc tę lepszą z dwóch ról.

when I was on that prior side of the tenure divide.

czego się obawiałem pełniąc tę lepszą z dwóch ról.

I'm glad I'm past that. We're not going to go into that.

Dobrze, że przestałem.

I'm crying on the inside. There are still scars.

Choć wewnętrznie rozpaczam.

Anyway, but I guess my point is that all of these enterprises

Wszystko zajmuje mnie dzięki swojej wielorakości,

are engaging to me in their multiplicity, but as I've presented them

Wszystko zajmuje mnie dzięki swojej wielorakości,

to you today, they're actually solitary enterprises,

choć to, tak naprawdę, samotne działania.

and so pretty soon I want to commune with other people, and so

Chcę niedługo włączyć w nie innych.

I'm delighted that in fact I get to compose works for them.

Cieszę się, że mogę dla nich komponować.

I get to write, sometimes for soloists and I get to work with one person,

Piszę dla solistów, a czasem pracuję z całymi orkiestrami, masą ludzi.

sometimes full orchestras, and I work with a lot of people,

Piszę dla solistów, a czasem pracuję z całymi orkiestrami, masą ludzi.

and this is probably the capacity, the role creatively

To chyba rola, pozycja,

for which I'm probably best known professionally.

z której jestem najlepiej znany.

Now, some of my scores as a composer look like this,

Niektóre z moich partytur wyglądają tak,

and others look like this,

inne tak,

and some look like this,

a inne tak.

and I make all of these by hand, and it's really tedious.

Piszę ręcznie, a to żmudne.

It takes a long, long time to make these scores,

Dużo czasu zabiera napisanie nut,

and right now I'm working on a piece

obecnie pracuję nad czymś,

that's 180 pages in length,

co ma 180 stron.

and it's just a big chunk of my life, and I'm just pulling out hair.

To kawał życia, rwę włosy z głowy.

I have a lot of it, and that's a good thing I suppose. (Laughter)

Mam ich dużo, więc to może i lepiej. (Śmiech)

So this gets really boring and really tiresome for me,

Staje się to nudne i męczące,

so after a while the process of notating is not only boring,

z czasem zapragnąłem więc,

but I actually want the notation to be more interesting,

by pisanie nut stało się ciekawsze, co pchnęło mnie do innych projektów, jak ten.

and so that's pushed me to do other projects like this one.

by pisanie nut stało się ciekawsze, co pchnęło mnie do innych projektów, jak ten.

This is an excerpt from a score called

To fragment utworu pod tytułem:

"The Metaphysics of Notation."

"Metafizyka zapisu nutowego".

The full score is 72 feet wide.

Pełna partytura ma 21 m szerokości.

It's a bunch of crazy pictographic notation.

Szalony zapis piktograficzny.

Let's zoom in on one section of it right here. You can see

Powiększmy kawałek.

it's rather detailed. I do all of this with drafting templates,

Zaczynam od szkicowania szablonów, prostych krawędzi,

with straight edges, with French curves, and by freehand,

francuskich łuków, wszystko odręcznie.

and the 72 feet was actually split

Te 21 m podzielono na 12 paneli po 1,8 m,

into 12 six-foot-wide panels that were installed

które powieszono na balkonie

around the Cantor Arts Center Museum lobby balcony,

w lobby Muzeum Sztuki Kantorskiej.

and it appeared for one year in the museum,

Wisiały tam rok

and during that year, it was experienced as visual art

funkcjonując jako sztuka wizualna codziennie

most of the week, except, as you can see in these pictures,

prócz piątków

on Fridays, from noon til one, and only during that time,

kiedy między 12:00 a 13:00 przychodzili artyści

various performers came and interpreted these strange

by interpretować te dziwne, niezidentyfikowane,

and undefined pictographic glyphs. (Laughter)

piktograficzne glify. (Śmiech)

Now this was a really exciting experience for me.

Było to ekscytujące doświadczenie.

It was gratifying musically, but I think

Satysfakcjonujące muzycznie,

the more important thing is it was exciting because I got to take on

ale też dlatego, że będąc w muzeum

another role, especially given that it appeared in a museum,

nadało mi nową rolę.

and that is as visual artist. (Laughter)

Rolę artysty wizualnego. (Śmiech)

We're going to fill up the whole thing, don't worry. (Laughter)

Wypełnię to wszystko, bez obaw. (Śmiech)

I am multitudes. (Laughter)

Jestem mnogością. (Śmiech)

So one of the things is that, I mean, some people

Niektórzy ludzie powiedzieliby:

would say, like, "Oh, you're being a dilettante,"

"Jesteś dyletantem."

and maybe that's true. I can understand how, I mean,

Może i prawda. Rozumiem.

because I don't have a pedigree in visual art

Nie zajmuję się sztuką wizualną,

and I don't have any training, but it's just something

nie szkoliłem się, chciałem to zrobić jako dodatek do komponowania,

that I wanted to do as an extension of my composition,

nie szkoliłem się, chciałem to zrobić jako dodatek do komponowania,

as an extension of a kind of creative impulse.

poszerzenie kreatywnego impulsu.

I can understand the question, though. "But is it music?"

Rozumiem pytanie: "Czy to jest muzyka?"

I mean, there's not any traditional notation.

To nie są zwyczajne nuty.

I can also understand that sort of implicit criticism

Rozumiem też ukrytą krytykę

in this piece, "S-tog," which I made when I was living in Copenhagen.

dla utworu "S-Tog", któy napisałem w Kopenhadze.

I took the Copenhagen subway map and

Wziąłem mapę metra i zmieniłem nazwy stacji

I renamed all the stations to abstract musical provocations,

na abstrakcyjne określenia muzyczne.

and the players, who are synchronized with stopwatches,

Muzycy, zsynchronizowani stoperami

follow the timetables, which are listed in minutes past the hour.

jeździli wg rozkładu rozpisanego minutami.

So this is a case of actually adapting something,

To jest adaptacja,

or maybe stealing something,

albo kradzież czegoś,

and then turning it into a musical notation.

i przemiana tego w nuty.

Another adaptation would be this piece.

Kolejna adaptacja to ten utwór.

I took the idea of the wristwatch, and I turned it into a musical score.

Wziąłem zegarek i zmieniłem w nuty.

I made my own faces, and had a company fabricate them,

Zaprojektowałem tarcze, wyprodukowano je,

and the players follow these scores.

i muzycy grają wg tych nut.

They follow the second hands, and as they pass over

Patrzą na sekundnik i kiedy przechodzi nad symbolami, interpretują to.

the various symbols, the players respond musically.

Patrzą na sekundnik i kiedy przechodzi nad symbolami, interpretują to.

Here's another example from another piece,

Oto inny przykład utworu i jego wykonania.

and then its realization.

Oto inny przykład utworu i jego wykonania.

So in these two capacities, I've been scavenger,

W tych dwóch rolach, byłem śmieciarzem,

in the sense of taking, like, the subway map, right,

w sensie zbieracza, jak z mapą metra,

or thief maybe, and I've also been designer,

albo złodziejem, a także projektantem bo zrobiłem zegarki.

in the case of making the wristwatches.

albo złodziejem, a także projektantem bo zrobiłem zegarki.

And once again, this is, for me, interesting.

Ponownie, to dla mnie ciekawe.

Another role that I like to take on is that of the performance artist.

Kolejną rolą, którą lubię to rola performera.

Some of my pieces have these kind of weird theatric elements,

Niektóre utwory mają pierwiastek teatralny,

and I often perform them. I want to show you a clip

często je odgrywam.

from a piece called "Echolalia."

Pokażę klip z utworu "Echolalia".

This is actually being performed by Brian McWhorter,

Tutaj występuje Brian McWhorter,

who is an extraordinary performer.

świetny performer.

Let's watch a little bit of this, and please notice the instrumentation.

Obejrzyjmy, zawróćcie uwagę na instrumenty.

(Music)

(Muzyka)

Okay, I hear you were laughing nervously because

Słyszę nerwowy śmiech,

you too could hear that the drill was a little bit sharp,

bo zauważyliście, że wiertarka grała trochę za wysoko,

the intonation was a little questionable. (Laughter)

intonacja szwankuje. (Śmiech)

Let's watch just another clip.

Kolejny klip.

(Music)

(Muzyka)

You can see the mayhem continues, and there's, you know,

Widać, że zamęt trwa.

there were no clarinets and trumpets

Nie ma klarnetów czy trąbek fletów czy skrzypiec.

and flutes and violins. Here's a piece that has

Nie ma klarnetów czy trąbek fletów czy skrzypiec.

an even more unusual, more peculiar instrumentation.

Tu dziwniejszy utwór, z osobliwszymi instrumentami.

This is "Tlön," for three conductors and no players. (Laughter)

"Tlön" dla 3 dyrygentów bez muzyków. (Śmiech)

This was based on the experience of actually watching

Zainspirowany dwoma osobami

two people having a virulent argument in sign language,

kłócącymi się w języku migowym.

which produced no decibels to speak of,

Gdzie nie słychać decybeli,

but affectively, psychologically, was a very loud experience.

ale wewnętrznie, to nadal bardzo głośne przeżycie.

So, yeah, I get it, with, like, the weird appliances

Z dziwnymi urządzeniami,

and then the total absence of conventional instruments

bez zwyczajnych instrumentów

and this glut of conductors, people might, you know,

i nadmiarem dyrygentów,

wonder, yeah, "Is this music?"

można spytać: "Czy to muzyka?"

But let's move on to a piece where clearly I'm behaving myself,

Przejdźmy do utworu, w którym się grzecznie zachowuję

and that is my "Concerto for Orchestra."

"Koncertu dla Orkiestry".

You're going to notice a lot of conventional instruments

Widać tu wiele zwyczajnych instrumentów.

in this clip. (Music)

Widać tu wiele zwyczajnych instrumentów. (Muzyka)

(Music)

(Muzyka)

This, in fact, is not the title of this piece.

Tak naprawdę tytuł tego utworu jest inny.

I was a bit mischievous. In fact, to make it more interesting,

Byłem złośliwy i by go uatrakcyjnić

I put a space right in here, and this is the actual title of the piece.

dodałem coś w środku. To właściwy tytuł: "Koncert na kwiaciarza i orkiestrę".

Let's continue with that same excerpt.

Kontynuujmy.

(Music)

(Muzyka)

It's better with a florist, right? (Laughter) (Music)

Lepsze z kwiaciarzem, nie? (Śmiech) (Muzyka)

Or at least it's less boring. Let's watch a couple more clips.

Przynajmniej mniej nudne.

(Music)

(Muzyka)

So with all these theatric elements, this pushes me in another role,

Te wszystkie teatralne składniki, czynią ze mnie kogoś nowego,

and that would be, possibly, the dramaturge.

dramaturga.

I was playing nice. I had to write the orchestra bits, right?

Ale dobrze się zachowałem, napisałem muzykę dla orkiesty, prawda?

Okay? But then there was this other stuff, right?

Ale także inne rzeczy.

There was the florist, and I can understand that,

Był kwiaciarz. I znowu

once again, we're putting pressure on the ontology of music

zadajemy tu pytanie o ontologię

as we know it conventionally,

konwencjonalnej muzyki.

but let's look at one last piece today I'm going to share with you.

Oto ostatni utwór, który zaprezentuję.

This is going to be a piece called "Aphasia,"

Nazywa się "Aphasia",

and it's for hand gestures synchronized to sound,

gesty zsynchronizowane z dźwiękiem,

and this invites yet another role, and final one

co daje mi kolejną rolę, rolę choreografa.

I'll share with you, which is that of the choreographer.

co daje mi kolejną rolę, rolę choreografa.

And the score for the piece looks like this,

Nuty wyglądają tak

and it instructs me, the performer, to make

i są instrukcją dla performera

various hand gestures at very specific times

do robienia różnych gestów w konkretnych momentach

synchronized with an audio tape, and that audio tape

w synchronizacji z kasetą, na której jest wokal.

is made up exclusively of vocal samples.

w synchronizacji z kasetą, na której jest wokal.

I recorded an awesome singer,

Nagrałem niezwykłego śpiewaka,

and I took the sound of his voice in my computer,

i z pomocą komputera

and I warped it in countless ways to come up with

przekształciłem jego głos na niezliczone sposoby,

the soundtrack that you're about to hear.

aż powstało to, co usłyszycie.

And I'll perform just an excerpt of "Aphasia" for you here. Okay?

Odegram wam tylko kawałek "Aphasii", dobrze?

(Music)

(Muzyka)

So that gives you a little taste of that piece. (Applause)

Wiecie mniej więcej o co chodzi. (Brawa)

Yeah, okay, that's kind of weird stuff.

To trochę dziwne.

Is it music? Here's how I want to conclude.

Czy to muzyka?

I've decided, ultimately, that this is the wrong question,

Doszedłem to wniosku, że to niewłaściwe pytanie.

that this is not the important question.

Doszedłem to wniosku, że to niewłaściwe pytanie.

The important question is, "Is it interesting?"

Ważniejsze jest: "Czy to ciekawe?"

And I follow this question, not worrying about "Is it music?" --

To jest pytanie, które sobie stawiam.

not worrying about the definition of the thing that I'm making.

Nie myślę o definicji tego, co robię.

I allow my creativity to push me

Pozwalam, by kreatywność

in directions that are simply interesting to me,

pchała mnie w ciekawe strony.

and I don't worry about the likeness of the result

Nie obchodzi mnie,

to some notion, some paradigm,

czy rezultat przypomina paradygmat tego,

of what music composition is supposed to be,

czym rzekomo powinna być kompozycja.

and that has actually urged me, in a sense,

Zachęciło mnie to do podjęcia nowych ról.

to take on a whole bunch of different roles,

Zachęciło mnie to do podjęcia nowych ról.

and so what I want you to think about is,

Zastanówcie się,

to what extent might you change the fundamental question

jak dalece możecie zmienić to podstawowe pytanie

in your discipline, and, okay,

w waszych własnych dyscyplinach.

I'm going to put one extra little footnote in here,

Dodam tu taką uwagę.

because, like, I realized I mentioned

Wspomniałem pewne psychiczne defekty,

some psychological defects earlier, and we also,

Wspomniałem pewne psychologiczne defekty,

along the way, had a fair amount of obsessive behavior,

pojawiły się także obsesyjne zachowania

and there was some delusional behavior and things like that,

trochę urojeń i tak dalej.

and here I think we could say that this is an argument

Można powiedzieć, że jest to powód

for self-loathing and a kind of schizophrenia,

do samo-odrazy, pewnej schizofrenii,

at least in the popular use of the term,

w popularnym znaczeniu tego słowa,

and I really mean dissociative identity disorder, okay. (Laughter)

czyli rozdwojenie jaźni. (Śmiech)

Anyway, despite those perils, I would urge you

Pomimo tych zagrożeń,

to think about the possibility that you might take on roles

zachęcam was do zastanowienia się nad rolami,

in your own work, whether they are neighboring

jakie możecie podjąć w pracy, bez względu na to,

or far-flung from your professional definition.

jak dalece odbiegają od zawodowej definicji.

And with that, I thank you very much. (Applause)

Dziękuję bardzo. (Brawa)

(Applause)

(Brawa)