Vik Muniz: Art with wire, sugar, chocolate and string

Vertaald door: Axel Saffran Nagekeken door: Christel Foncke

I was asked to come here and speak about creation.

Mij werd gevraagd hier te komen praten over creatie.

And I only have 15 minutes, and I see they're counting already.

Ik heb maar 15 minuten en ik zie dat ze al aftellen.

And I can -- in 15 minutes, I think I can touch only a very rather janitorial branch of creation,

In 15 minuten kan ik alleen het conciërgehokje van schepping aanstippen,

which I call "creativity."

dat ik "creativiteit" noem.

Creativity is how we cope with creation.

Creativiteit is hoe we het hoofd bieden aan schepping.

While creation sometimes seems a bit un-graspable, or even pointless,

Terwijl schepping soms wat ongrijpbaar lijkt, of zelfs zinloos,

creativity is always meaningful.

is creativiteit altijd zinvol.

See, for instance, in this picture.

Deze foto bijvoorbeeld.

You know, creation is what put that dog in that picture,

Schepping is wat die hond in beeld bracht.

and creativity is what makes us see a chicken on his hindquarters.

Creativiteit doet ons die kip zien op zijn achterwerk.

When you think about -- you know, creativity has a lot to do with causality too.

Als je erover nadenkt, heeft creativiteit ook veel te maken met causaliteit.

You know, when I was a teenager, I was a creator.

Als tiener was ik een schepper.

I just did things.

Ik deed maar wat.

Then I became an adult and started knowing who I was,

Als volwassene begon ik te weten wie ik was,

and tried to maintain that persona -- I became creative.

en probeerde ik die persona in stand te houden -- ik werd creatief.

It wasn't until I actually did a book and a retrospective exhibition, that I could track exactly --

Pas toen ik een boek en een overzichtsexpositie deed, kon ik precies nagaan --

looks like all the craziest things that I had done, all my drinking, all my parties --

alsof de wildste dingen die ik gedaan had... alle drinken, alle feesten --

they followed a straight line that brings me to the point

een rechte lijn vormden naar het punt

that actually I'm talking to you at this moment.

waarop ik hier voor jullie sta.

Though it's actually true, you know,

Het is waar, weet je...

the reason I'm talking to you right now is because I was born in Brazil.

de reden waarom ik nu hier sta is dat ik in Brazilië geboren ben.

If I was born in Monterey, probably would be in Brazil.

Als ik in Monterey geboren was, zat ik nu waarschijnlijk in Brazilië.

You know, I was born in Brazil and grew up in the '70s

Ik ben geboren in Brazilië en groeide op in de jaren 1970

under a climate of political distress,

in een klimaat van politieke ontreddering.

and I was forced to learn to communicate in a very specific way --

Ik werd gedwongen te communiceren op een specifieke wijze --

in a sort of a semiotic black market.

een soort semiotische zwarte markt.

You couldn't really say what you wanted to say;

Je kon niet echt zeggen wat je wilde zeggen;

you had to invent ways of doing it.

je moest daar manieren voor verzinnen.

You didn't trust information very much.

Je vertrouwde informatie niet zo zeer.

That led me to another step of why I'm here today,

Dat was nog een stap van waarom ik hier sta:

is because I really liked media of all kinds.

ik hield erg van allerhande soorten media.

I was a media junkie, and eventually got involved with advertising.

Ik was een media-junkie, en raakte verzeild in de reclamewereld.

My first job in Brazil

Mijn eerste baan in Brazilië

was actually to develop a way to improve the readability of billboards,

was het verbeteren van de leesbaarheid van reclameborden,

and based on speed, angle of approach and actually blocks of text.

gebaseerd op snelheid, hoek van benadering en blokken tekst.

It was very -- actually, it was a very good study,

Het was een goede leerschool,

and got me a job in an ad agency.

en het bezorgde me een baan op een reclamebureau.

And they also decided that I had to --

Ze besloten me tevens

to give me a very ugly Plexiglas trophy for it.

een lelijke trofee van plexiglas te geven.

And another point -- why I'm here --

Nog een punt waarom ik hier ben --

is that the day I went to pick up the Plexiglas trophy,

de dag waarop ik de trofee ging ophalen,

I rented a tuxedo for the first time in my life,

huurde ik voor het eerst in mijn leven een smoking,

picked the thing -- didn't have any friends.

haalde het ding af -- had er geen vrienden.

On my way out, I had to break a fight apart.

Op mijn weg naar buiten moest ik een ruzie sussen.

Somebody was hitting somebody else with brass knuckles.

Iemand sloeg iemand anders met een boksbeugel.

They were in tuxedos, and fighting. It was very ugly.

Ze droegen smokings en vochten. Lelijk tafereel.

And also -- advertising people do that all the time -- (Laughter) --

En ook -- reclamemensen doen dat voortdurend -- (Gelach) --

and I -- well, what happened is when I went back, it was on the way back to my car,

en ik -- nou ja, ik ging terug naar mijn auto, en degene

the guy who got hit decided to grab a gun --

die geslagen werd besloot een pistool te pakken --

I don't know why he had a gun --

ik weet niet waarom hij een pistool had --

and shoot the first person he decided to be his aggressor.

en te schieten op de eerste persoon die hij zag als belager.

The first person was wearing a black tie, a tuxedo. It was me.

De eerste persoon in een smoking bleek ik te zijn.

Luckily, it wasn't fatal, as you can all see.

Gelukkig was het niet fataal, zoals je kan zien.

And, even more luckily, the guy said that he was sorry

En beter nog, de kerel zei dat het hem speet

and I bribed him for compensation money, otherwise I press charges.

en ik troggelde hem smartengeld af, anders zou ik hem aanklagen.

And that's how -- with this money I paid for a ticket to come to the United States in 1983,

Met dat geld kocht ik in 1983 een ticket naar de Verenigde Staten,

and that's very -- the basic reason I'm talking to you here today:

en dat is zo'n beetje de reden waarom ik hier vandaag sta:

because I got shot. (Laughter) (Applause)

omdat ik beschoten werd. (Gelach) (Applaus)

Well, when I started working with my own work, I decided that I shouldn't do images.

Toen ik begon met mijn eigen werk, vond ik dat ik geen afbeeldingen moest maken.

You know, I became -- I took this very iconoclastic approach.

Ik ging voor een heel iconoclastische benadering.

Because when I decided to go into advertising, I wanted to do --

Want toen ik in de reclame ging, wilde ik

I wanted to airbrush naked people on ice, for whiskey commercials,

naakte mensen op ijs airbrushen voor whisky-reclames.

that's what I really wanted to do. (Laughter)

Dat is wat ik echt wilde doen. (Gelach)

But I -- they didn't let me do it, so I just -- you know,

Maar dat lieten ze me niet doen, weet je,

they would only let me do other things.

alleen andere dingen.

But I wasn't into selling whiskey; I was into selling ice.

Ik wilde geen whisky verkopen, maar ijs.

The first works were actually objects.

De eerste werken waren objecten.

It was kind of a mixture of found object, product design and advertising.

Het was een mix van "objet trouvé", productontwerp en reclame.

And I called them relics.

Ik noemde ze relieken.

They were displayed first at Stux Gallery in 1983.

Ze werden in 1983 geëxposeerd in Galerie Stux.

This is the clown skull.

Dit is de "clownsschedel".

Is a remnant of a race of -- a very evolved race of entertainers.

Een overblijfsel van een zeer ontwikkeld ras van entertainers.

They lived in Brazil, long time ago. (Laughter)

Ze leefden lang geleden in Brazilië. (Gelach)

This is the Ashanti joystick.

Dit is de Ashanti-joystick.

Unfortunately, it has become obsolete because it was designed for Atari platform.

Helaas verouderd, want hij was ontworpen voor het Atari-platform.

A Playstation II is in the works, maybe for the next TED I'll bring it.

Voor Playstation II is hij in de maak, misschien bij de volgende TED.

The rocking podium. (Laughter)

Het schommelpodium. (Gelach)

This is the pre-Columbian coffeemaker. (Laughter)

De Precolumbiaanse koffiezetter. (Gelach)

Actually, the idea came out of an argument that I had at Starbucks,

Het idee ontstond na een meningsverschil bij Starbucks,

that I insisted that I wasn't having Colombian coffee;

waar ik volgens mij geen Colombiaanse koffie kreeg...

the coffee was actually pre-Columbian.

...die koffie was Precolumbiaans.

The Bonsai table.

De Bonsai-tafel.

The entire Encyclopedia Britannica bound in a single volume, for travel purposes.

De gehele Encyclopedia Brittannica in één kaft gebonden, voor op reis.

And the half tombstone, for people who are not dead yet.

De halve grafsteen, voor mensen die nog niet dood zijn.

I wanted to take that into the realm of images,

Ik wilde dat naar een plat vlak verplaatsen,

and I decided to make things that had the same identity conflicts.

en besloot dingen te maken die dezelfde identiteitsconflicten hadden.

So I decided to do work with clouds.

Ik besloot te werken met wolken.

Because clouds can mean anything you want.

Wolken kunnen alles betekenen.

But now I wanted to work in a very low-tech way,

Ik wilde op een zeer eenvoudige manier werken.

so something that would mean at the same time

Iets dat tegelijkertijd een dot katoen,

a lump of cotton, a cloud and Durer's praying hands --

een wolk en Dürers biddende handen is --

although this looks a lot more like Mickey Mouse's praying hands.

hoewel dit meer de handen van Mickey Mouse zijn.

But I was still, you know -- this is a kitty cloud.

Maar ik was nog steeds... dit is een poezenwolk.

They're called "Equivalents," after Alfred Stieglitz's work.

Ze heten "Equivalents", naar het werk van Alfred Stieglitz.

"The Snail."

"De slak".

But I was still working with sculpture,

Ik werkte nog steeds met sculptuur,

and I was really trying to go flatter and flatter.

maar probeerde steeds platter te werken.

"The Teapot."

"De theepot".

I had a chance to go to Florence, in -- I think it was '94,

Ik kreeg de kans om naar Florence te gaan, in 1994 geloof ik,

and I saw Ghiberti's "Door of Paradise."

en ik zag Ghiberti's "Porta del Paradiso".

And he did something that was very tricky.

Hij deed iets dat heel lastig is.

He put together two different media from different periods of time.

Hij bracht twee media uit verschillende periodes samen.

First, he got an age-old way of making it, which was relief,

Hij maakte het op een eeuwenoude manier, namelijk reliëf,

and he worked this with three-point perspective, which was brand-new technology at the time.

en hij werkte met driepuntsperspectief, een hypermoderne technologie destijds.

And it's totally overkill.

Het is compleet overweldigend.

And your eye doesn't know which level to read.

Je ogen weten niet waar ze moeten beginnen.

And you become trapped into this kind of representation.

Je raakt gevangen in deze wijze van weergave.

So I decided to make these very simple renderings,

Dus besloot ik heel eenvoudige weergaven te maken,

that at first they are taken as a line drawing --

die je eerst opvat als een lijntekening.

you know, something that's very -- and then I did it with wire.

Maar ik maakte die met draad.

The idea was to -- because everybody overlooks white -- like pencil drawings, you know?

Het idee was dat het leek op potloodtekeningen -- waar je overheen kijkt, weet je?

And they would look at it -- "Ah, it's a pencil drawing."

Dan keken ze -- "Ah, een potloodtekening."

Then you have this double take and see that it's actually something that existed in time.

Dan kijk je nog eens en ziet dat het bestaat in de tijd.

It had a physicality,

Het was tastbaar,

and you start going deeper and deeper into sort of narrative

en zo ga je dieper en dieper het verhaal binnen,

that goes this way, towards the image. So this is "Monkey with Leica."

richting de voorstelling... Dit is "Aap met Leica".

"Relaxation."

"Ontspanning".

"Fiat Lux."

"Fiat Lux".

And the same way the history of representation

Toen evolueerde de geschiedenis van weergave

evolved from line drawings to shaded drawings.

van lijntekeningen naar schaduwtekeningen.

And I wanted to deal with other subjects.

Ik wilde andere onderwerpen.

I started taking that into the realm of landscape,

Ik nam dat naar het domein van landschappen,

which is something that's almost a picture of nothing.

wat bijna een afbeelding van niets is.

I made these pictures called "Pictures of Thread,"

Ik maakte beelden genaamd: "Tekeningen van garen",

and I named them after the amount of yards that I used to represent each picture.

met titels gebaseerd op het aantal meters garen dat ik erin verwerkt had.

These always end up being a photograph at the end,

Deze eindigen altijd als foto,

or more like an etching in this case.

of meer als een lijn-ets, in dit geval.

So this is a lighthouse.

Dit is een vuurtoren.

This is "6,500 Yards," after Corot. "9,000 Yards," after Gerhard Richter.

Dit is "6000 meter naar Corot". "8200 meter" naar Gerhard Richter.

And I don't know how many yards, after John Constable.

Ik weet niet hoeveel meter naar John Constable.

Departing from the lines, I decided to tackle the idea of points,

Toen keerde ik me af van lijnen en richtte me op puntjes,

like which is more similar to the type of representation that we find in photographs themselves.

wat meer overeenstemt met de wijze van weergave in foto's zelf.

I had met a group of children in the Caribbean island of Saint Kitts,

Ik had een groep kinderen ontmoet op het Caraïbisch eiland Saint Kitts,

and I did work and play with them.

en ik werkte en speelde met ze.

I got some photographs from them.

Ik kreeg wat foto's van ze.

Upon my arrival in New York, I decided --

Na mijn terugkomst in New York besloot ik --

they were children of sugar plantation workers.

het waren de kinderen van suikerplantagewerkers.

And by manipulating sugar over a black paper, I made portraits of them.

Door suiker te manipuleren op zwart papier, maakte ik portretten.

These are -- (Applause) --

Dit zijn -- (Applaus) --

Thank you. This is "Valentina, the Fastest."

Dank je. Dit is "Valentina, de snelste".

It was just the name of the child,

Het was enkel de naam van het kind,

with the little thing you get to know of somebody that you meet very briefly.

met een detail dat je leert over iemand die je kort ontmoet.

"Valicia."

"Valicia".

"Jacynthe."

"Jacynthe".

But another layer of representation was still introduced.

Maar ik introduceerde nog een voorstellingslaag.

Because I was doing this while I was making these pictures,

Ik deed dit namelijk veel terwijl ik deze beelden maakte.

I realized that I could add still another thing

Ik realiseerde me dat ik nog iets kon toevoegen.

I was trying to make a subject --

Ik probeerde een onderwerp te maken --

something that would interfere with the themes,

iets dat zou storen met de thema's,

so chocolate is very good, because it has --

dus chocolade is erg goed, want het heeft --

it brings to mind ideas that go from scatology to romance.

het herinnert aan ideeën van ontlasting tot romantiek.

And so I decided to make these pictures,

Ik besloot deze voorstellingen te maken,

and they were very large, so you had to walk away from it to be able to see them.

die erg groot waren, zodat je achteruit moest lopen om ze te kunnen zien.

So they're called "Pictures of Chocolate."

Ze heten "Tekeningen van chocolade".

Freud probably could explain chocolate better than I. He was the first subject.

Freud zou chocola waarschijnlijk beter kunnen uitleggen dan ik.

And Jackson Pollock also.

Jackson Pollock.

Pictures of crowds are particularly interesting,

Afbeeldingen

because, you know, you go to that --

van menigten zijn --

you try to figure out the threshold with something you can define very easily,

je probeert de grens te vinden waarop iets dat herkenbaar is,

like a face, goes into becoming just a texture.

zoals een gezicht, deel wordt van een textuur.

"Paparazzi."

"Paparazzi".

I used the dust at the Whitney Museum to render some pieces of their collection.

Ik gebruikte het stof van het Whitney Museum om stukken uit hun collectie weer te geven.

And I picked minimalist pieces because they're about specificity.

Ik koos minimalistische stukken omdat die over specificiteit gaan.

And you render this with the most non-specific material,

Weergegeven met het minst specifieke materiaal,

which is dust itself.

namelijk stof zelf.

Like, you know, you have the skin particles of every single museum visitor.

Je hebt hier de huiddeeltjes van iedere museumbezoeker.

They do a DNA scan of this, they will come up with a great mailing list.

Als ze hiervan een DNA-scan maken, hebben ze een geweldige mailinglijst.

This is Richard Serra.

Dit is Richard Serra.

I bought a computer, and [they] told me it had millions of colors in it.

Ik kocht een computer, en ze zeiden dat er miljoenen kleuren in zaten.

You know an artist's first response to this is, who counted it? You know?

Als kunstenaar denk je dan: wie heeft die geteld?

And I realized that I never worked with color,

Ik realiseerde me dat ik nooit in kleur werk,

because I had a hard time controlling the idea of single colors.

want ik had moeite met het idee van losse kleuren.

But once they're applied to numeric structure,

Maar zodra ze in een numerieke structuur zitten,

then you can feel more comfortable.

voelt het meer comfortabel.

So the first time I worked with colors was by making these mosaics of Pantone swatches.

De eerste keer dat ik met kleuren werkte, was met deze mozaïeken van Pantonestrips.

They end up being very large pictures,

Dat werden erg grote werken,

and I photographed with a very large camera --

die ik fotografeerde met een grootformaat camera --

an 8x10 camera.

een 20x25 cm camera.

So you can see the surface of every single swatch --

Je kan het oppervlak van iedere strip zien --

like in this picture of Chuck Close.

zoals in deze afbeelding van Chuck Close.

And you have to walk very far to be able to see it.

Je moet ver lopen om het te kunnen zien.

Also, the reference to Gerhard Richter's use of color charts --

Tevens de referentie aan Gerhard Richters kleurkaarten

and the idea also entering another realm of representation that's very common to us today,

en die andere wijze van weergave die tegenwoordig zo gewoon is,

which is the bit map.

namelijk de bitmap.

I ended up narrowing the subject to Monet's "Haystacks."

Ik beperkte het onderwerp uiteindelijk tot Monets hooibergen.

This is something I used to do as a joke --

Deze dingen deed ik als grap --

you know, make -- the same like -- Robert Smithson's "Spiral Jetty" --

weet je -- Robert Smithsons "Spiral Jetty" namaken,

and then leaving traces, as if it was done on a tabletop.

en dan sporen achterlaten, alsof het op een tafel gedaan is.

I tried to prove that he didn't do that thing in the Salt Lake.

Ik trachtte te bewijzen dat hij dat ding niet in het Salt Lake maakte.

But then, just doing the models, I was trying to explore the relationship

Maar bij het maken van de modellen onderzocht ik de relatie

between the model and the original.

tussen het model en het origineel.

And I felt that I would have to actually go there and make some earthworks myself.

Ik vond dat ik er eigenlijk heen moest om zelf wat 'land-art' te maken.

I opt for very simple line drawings -- kind of stupid looking.

Ik koos voor heel eenvoudige lijntekeningen. Ziet er nogal stom uit.

And at the same time, I was doing these very large constructions,

Terwijl ik deze enorme constructies bouwde,

being 150 meters away.

op 150 meter afstand,

Now I would do very small ones, which would be like --

maakte ik ook heel kleine versies.

but under the same light, and I would show them together,

Met hetzelfde licht, en ik exposeerde ze samen

so the viewer would have to really figure it out what one he was looking.

zodat de kijker moest uitvissen waar hij nou naar keek.

I wasn't interested in the very large things, or in the small things.

Ik was niet geïnteresseerd in de grote dingen, noch in de kleine.

I was more interested in the things in between,

Ik was meer geïnteresseerd in de dingen er tussenin,

you know, because you can leave an enormous range for ambiguity there.

want de ruimte voor ambiguïteit is daar enorm.

This is like you see -- the size of a person over there.

Hier zie je de grootte van een persoon.

This is a pipe.

"Dit is een pijp".

A hanger.

Een hanger.

And this is another thing that I did -- you know working

Dit is nog iets wat ik deed.

-- everybody loves to watch somebody draw,

Iedereen houdt ervan om

but not many people have a chance to watch somebody draw in --

iemand te zien tekenen, maar niet vaak zien véél mensen

a lot of people at the same time, to evidence a single drawing.

tegelijkertijd het maken van één enkele tekening.

And I love this work,

Ik houd van dit werk.

because I did these cartoonish clouds over Manhattan for a period of two months.

Ik maakte 2 maanden lang deze cartoon-wolken boven Manhattan.

And it was quite wonderful, because I had an interest -- an early interest -- in theater,

Het was echt geweldig, want ik had een vroege interesse in theater,

that's justified on this thing.

die hier van pas kwam.

In theater, you have the character and the actor in the same place,

In het theater heb je de rol en de acteur tegelijkertijd,

trying to negotiate each other in front of an audience.

die met elkaar onderhandelen voor een publiek.

And in this, you'd have like a --

Hierbij heb je een --

something that looks like a cloud, and it is a cloud at the same time.

iets dat lijkt op een wolk, en tegelijkertijd ís het een wolk.

So they're like perfect actors.

Dus het zijn perfecte acteurs.

My interest in acting, especially bad acting, goes a long way.

Mijn interesse in acteren, vooral slecht acteren, is heel oud.

Actually, I once paid like 60 dollars

Ooit betaalde ik 60 dollar

to see a very great actor to do a version of "King Lear,"

om een groot acteur "King Lear" te zien spelen,

and I felt really robbed, because by the time the actor started being King Lear,

en ik voelde me beroofd, want terwijl de acteur King Lear werd,

he stopped being the great actor that I had paid money to see.

was hij niet meer de grote acteur voor wie ik betaald had.

On the other hand, you know, I paid like three dollars, I think --

Aan de andere kant betaalde ik drie dollar, geloof ik,

and I went to a warehouse in Queens

en ging naar een pakhuis in Queens

to see a version of "Othello" by an amateur group.

om een versie van "Othello" te zien van een amateurgroep.

And it was quite fascinating, because you know the guy --

Het was echt fascinerend, want de kerel --

his name was Joey Grimaldi --

zijn naam was Joey Grimaldi --

he impersonated the Moorish general

hij vertolkte de Moorse generaal

-- you know, for the first three minutes he was really that general,

-- en de eerste drie minuten was hij echt die generaal,

and then he went back into plumber, he worked as a plumber, so --

en toen werd hij weer loodgieter -- dat was zijn beroep -- dus:

plumber, general, plumber, general --

loodgieter, generaal, loodgieter, generaal --

so for three dollars, I saw two tragedies for the price of one.

dus voor drie dollar zag ik twee tragedies voor de prijs van één.

See, I think it's not really about impression,

Zie je, ik denk dat het er niet om gaat,

making people fall for a really perfect illusion,

mensen te laten geloven in een perfecte illusie,

as much as it is to make -- I usually work at the lowest threshold of visual illusion.

maar eerder -- ik werk meestal op het laagste niveau van visuele illusie.

Because it's not about fooling somebody,

Want het gaat niet om het bedrog,

it's actually giving somebody a measure of their own belief:

maar je toont aan hoe sterk iemand gelooft:

how much you want to be fooled.

hoe zeer je bedrogen wilt worden.

That's why we pay to go to magic shows and things like that.

Daarom betalen we voor goochelshows en dergelijke.

Well, I think that's it.

Nou, ik denk dat het dat is.

My time is nearly up.

Mijn tijd is bijna voorbij.

Thank you very much.

Dank je wel.