After billions of years of monotony, the universe is waking up | David Deutsch

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Peter van de Ven

I'm thrilled to be talking to you by this high-tech method.

Ik vind het geweldig om jullie te spreken via deze hightech methode.

Of all humans who have ever lived,

Van alle mensen die ooit hebben geleefd,

the overwhelming majority would have found what we are doing here

zou de overgrote meerderheid

onbegrijpelijk hebben gevonden wat we hier aan het doen zijn.

incomprehensible, unbelievable.

Because, for thousands of centuries,

Want duizenden eeuwen lang,

in the dark time before the scientific revolution

in de donkere tijd voor de wetenschappelijke revolutie

and the Enlightenment,

en de Verlichting,

people had low expectations.

hadden mensen lage verwachtingen -

For their lives, for their descendants' lives.

voor hun leven,

voor het leven van hun nakomelingen.

Typically, they expected

In feite verwachtten ze

nothing significantly new or better to be achieved, ever.

dat er nooit iets wezenlijk nieuws of beters verwezenlijkt zou kunnen worden.

This pessimism famously appears in the Bible,

Dit pessimisme valt al op in de Bijbel,

in one of the few biblical passages with a named author.

in een van de weinige Bijbelse passages met een genoemde auteur.

He's called Qohelet, he's an enigmatic chap.

Hij heet Qohelet en is een raadselachtige figuur.

He wrote, "What has been is what will be,

Hij schreef: "Wat was, is wat zal zijn,

and what has been done is what will be done;

en wat gedaan is, is wat er zal gedaan worden;

there is nothing new under the sun.

er is niets nieuws onder de zon."

Is there something of which it is said, 'Look, this is new.'

Is er iets waarvan men zegt: "Kijk, dit is nieuw"?

No, that thing was already done in the ages that came before us."

Nee, dat was al gedaan in de eeuwen die voor ons kwamen.

Qohelet was describing a world without novelty.

Qohelet beschreef een wereld zonder vernieuwing.

By novelty I mean something new in Qohelet's sense,

Met vernieuwing bedoel ik iets nieuws in de zin van Qohelet,

not merely something that's changed,

niet alleen iets dat is veranderd,

but a significant change with lasting effects,

maar een significante verandering met blijvende gevolgen,

where people really would say,

waarvan mensen echt zouden zeggen:

"Look, this is new,"

"Kijk, dit is nieuw"

and, preferably, "good."

en liefst ook ‘goed’.

So, purely random changes aren't novelty.

Puur willekeurige veranderingen zijn dus geen vernieuwing.

OK, Heraclitus did say a man can't step in the same river twice,

OK, Heraclitus zei wel

dat een mens geen twee keer in dezelfde rivier kan stappen,

because it's not the same river, he's not the same man.

want het is niet dezelfde rivier en hij is niet dezelfde man.

But if the river is changing randomly,

Maar als de rivier willekeurig verandert,

it really is the same river.

is het echt wel dezelfde rivier.

In contrast,

Als echter een idee in een geest zich verspreidt naar andere geesten

if an idea in a mind spreads to other minds,

and changes lives for generations,

en levens voor generaties verandert,

that is novelty.

dan is dat vernieuwing.

Human life without novelty

Menselijk leven zonder vernieuwing

is life without creativity, without progress.

is leven zonder creativiteit, zonder vooruitgang.

It's a static society, a zero-sum game.

Het is een statische maatschappij, een nulsomspel.

That was the living hell in which Qohelet lived.

Dat was de levende hel waarin Qohelet leefde,

Like everyone, until a few centuries ago.

zoals als iedereen, tot een paar eeuwen geleden.

It was hell, because for humans,

Het was een hel, want voor de mens

suffering is intimately related to staticity.

is lijden nauw gerelateerd aan stilstaan.

Because staticity isn't just frustrating.

Omdat stilstaan meer is dan alleen maar frustrerend.

All sources of suffering --

Alle bronnen van lijden --

famine, pandemics, incoming asteroids,

honger, pandemieën, inkomende asteroïden

and things like war and slavery,

en dingen als oorlog en slavernij --

hurt people only until we have created the knowledge to prevent them.

kwetsen mensen alleen maar

tot we de kennis hebben gecreëerd om ze te voorkomen.

There's a story in Somerset Maugham's novel "Of Human Bondage"

Er is een verhaal in Somerset Maugham's roman ‘Gekluisterde levens’

about an ancient sage

over een oude, wijze man

who summarizes the entire history of mankind as,

die de hele geschiedenis van de mensheid als volgt samenvat:

"He was born,

"Hij werd geboren,

he suffered and he died."

hij leed en hij stierf."

And it goes on:

En het gaat verder:

"Life was insignificant and death without consequence."

"Het leven was onbeduidend en de dood zonder gevolgen."

And indeed, the overwhelming majority of humans who have ever lived

En inderdaad, de overgrote meerderheid van de mensen die ooit hebben geleefd

had lives of suffering and grueling labor,

hadden levens vol lijden en slopende arbeid,

before dying young and in agony.

alvorens jong en in doodsangst te sterven.

And yes, in most generations

En ja, in de meeste generaties

nothing had any novel consequence for subsequent generations.

had niets enige nieuwe consequentie voor de volgende generaties.

Nevertheless, when ancient people tried to explain their condition,

En toch probeerden de vroegere mensen om hun toestand te verklaren.

they typically did so in grandiose cosmic terms.

En ze deden dat meestal in grandioze kosmische termen.

Which was the right thing to do, as it turns out.

Dat was de juiste manier, zo blijkt,

Even though their actual explanations, their myths,

al hun waren verklaringen, hun mythen, grotendeels vals.

were largely false.

Some tried to explain

Sommigen probeerden een verklaring te vinden

the grimness and monotony of their world

voor de ontberingen en monotonie van hun wereld

in terms of an endless cosmic war between good and evil,

in termen van een eindeloze kosmische strijd tussen goed en kwaad,

in which humans were the battleground.

waarin mensen het slagveld waren -

Which neatly explained why their own experience was full of suffering,

wat netjes uitlegde waarom hun eigen ervaring zo vol lijden was

and why progress never happened.

en waarom er nooit vooruitgang kwam.

But it wasn't true.

Maar het was niet waar.

Amazingly enough,

Verbazingwekkend genoeg

all their conflict and suffering

was al hun conflict en lijden

were just due to the way they processed ideas.

alleen te wijten aan de manier waarop zij met ideeën omgingen.

Being satisfied with dogma, and just-so stories,

Ze waren tevreden met dogma's en ad-hoc verhalen,

rather than criticizing them

in plaats van ze te bekritiseren

and trying to guess better explanations of the world and of their own condition.

en te zoeken naar een betere uitleg voor de wereld en hun eigen toestand.

Twentieth-century physics did create better explanations,

De twintigste-eeuwse natuurkunde kwam met betere verklaringen,

maar nog steeds in termen van een kosmische oorlog.

but still in terms of a cosmic war.

This time, the combatants were order and chaos, or entropy.

Dit keer waren de strijders orde en chaos, of entropie.

That story does allow for hope for the future.

Dat verhaal houdt echter hoop voor de toekomst in.

But in another way,

Maar op een andere manier

it's even bleaker than the ancient myths,

is het nog somberder dan de oude mythen,

because the villain, entropy,

omdat de schurk, entropie,

is preordained to have the final victory,

voorbestemd is om de uiteindelijke overwinning te behalen,

when the inexorable laws of thermodynamics shut down all novelty

wanneer de onverbiddelijke wetten van de thermodynamica

alle vernieuwing zullen stilleggen

with the so-called heat death of the universe.

door de zogenaamde warmtedood van het universum.

Currently, there's a story of a local battle in that war,

Op dit moment is er een verhaal gaande van een lokale strijd in die oorlog,

between sustainability, which is order,

tussen duurzaamheid, die orde is,

and wastefulness, which is chaos --

en verspilling, die chaos is --

that's the contemporary take on good and evil,

dat is de eigentijdse kijk op goed en kwaad,

often with the added twist that humans are the evil,

vaak met de bijgedachte dat de mens het kwaad is

so we shouldn't even try to win.

en dat we dus ook niet moeten proberen te winnen.

And recently,

En onlangs waren er verhalen van een andere kosmische oorlog,

there have been tales of another cosmic war,

between gravity, which collapses the universe,

tussen zwaartekracht, waarbij het universum instort,

and dark energy, which finally shreds it.

en donkere energie, die het uiteindelijk uit elkaar drijft.

So this time,

Dit keer,

whichever of those cosmic forces wins,

welke van die kosmische krachten ook wint,

we lose.

verliezen wij.

All those pessimistic accounts of the human condition

Al die pessimistische verhalen over de menselijke conditie

contain some truth,

bevatten een kern van waarheid,

but as prophecies,

maar als profetieën

they're all misleading, and all for the same reason.

zijn ze allemaal misleidend, en allemaal om dezelfde reden:

None of them portrays humans as what we really are.

geen van hen portretteert mensen als wat we werkelijk zijn.

As Jacob Bronowski said,

Zoals Jacob Bronowski zei:

"Man is not a figure in the landscape --

"De mens is geen figuur in het landschap --

he is the shaper of the landscape."

hij is de vormgever van het landschap."

In other words,

Met andere woorden,

humans are not playthings of cosmic forces,

mensen zijn geen speelbal van kosmische krachten,

we are users of cosmic forces.

wij zijn gebruikers van kosmische krachten.

I'll say more about that in a moment,

Ik zal er straks meer over zeggen,

but first, what sorts of thing create novelty?

maar eerst: wat voor soort dingen creëren vernieuwing?

Well, the beginning of the universe surely did.

Het begin van het universum deed dat zeker.

The big bang, nearly 14 billion years ago,

De big bang, bijna 14 miljard jaar geleden,

created space, time and energy,

creëerde ruimte, tijd en energie,

everything physical.

alle fysische dingen.

And then, immediately,

En dan, onmiddellijk erna,

what I call the first era of novelty,

wat ik het eerste tijdperk van vernieuwing noem,

with the first atom, the first star,

met het eerste atoom, de eerste ster,

the first black hole,

het eerste zwarte gat,

the first galaxy.

het eerste sterrenstelsel.

But then, at some point,

Maar dan, op een gegeven moment,

novelty vanished from the universe.

verdween vernieuwing uit het universum.

Perhaps from as early as 12 or 13 billion years ago,

Misschien zo vroeg al als 12 of 13 miljard jaar geleden,

right up to the present day,

ontstond er tot op de dag van vandaag

there's never been any new kind of astronomical object.

nooit een nieuw soort astronomisch object.

There's only been what I call the great monotony.

Er was alleen wat ik de grote monotonie noem.

So, Qohelet was accidentally even more right

Dus had Qohelet bij toeval nog meer gelijk

about the universe beyond the Sun

over het heelal buiten de zon

than he was about under the Sun.

dan hij had onder de zon.

So long as the great monotony lasts,

Zolang de grote monotonie duurde,

what has been out there

was wat er was

really is what will be.

echt wat er zal zijn.

And there is nothing out there

En er is daar niets

of which it can truly be said, "Look, this is new."

waarvan echt gezegd kon worden: "Kijk, dit is nieuw."

Nevertheless,

Niettemin

at some point during the great monotony,

was er op een gegeven moment tijdens de grote monotonie

there was an event -- inconsequential at the time,

een gebeurtenis -- toen zonder enig effect

and even billions of years later,

en zelfs miljarden jaren later nog

it had affected nothing beyond its home planet --

had het niet het minste effect buiten zijn eigen planeet --

yet eventually, it could cause cosmically momentous novelty.

maar uiteindelijk

kon het een kosmisch gedenkwaardige vernieuwing veroorzaken.

That event was the origin of life:

Die gebeurtenis was de oorsprong van het leven:

creating the first genetic knowledge,

het creëren van de eerste genetische kennis,

coding for biological adaptations,

coderen voor biologische aanpassingen,

coding for novelty.

coderen voor vernieuwing.

On Earth, it utterly transformed the surface.

Het veranderde het aardoppervlak helemaal.

Genes in the DNA of single-celled organisms

Genen in het DNA van eencellige organismen

put oxygen in the air,

zetten zuurstof vrij in de lucht,

extracted CO2,

absorbeerden CO2,

put chalk and iron ore into the ground,

staken krijt en ijzererts in de grond,

hardly a cubic inch of the surface to some depth has remained unaffected

bijna geen kubieke centimeter van het oppervlak

tot op zekere diepte bleef onaangetast

by those genes.

door deze genen.

The Earth became, if not a novel place on the cosmic scale,

De aarde werd, zo niet een nieuwe plaats op de kosmische schaal,

dan toch wel een zeer eigenaardige.

certainly a weird one.

Just as an example, beyond Earth,

Een voorbeeld: buiten de aarde

only a few hundred different chemical substances have been detected.

zijn slechts en paar 100 verschillende chemische stoffen aangetroffen.

Presumably, there are some more in lifeless locations,

Vermoedelijk zijn er nog wat meer op levenloze plaatsen,

but on Earth,

maar op aarde

evolution created billions of different chemicals.

creëerde de evolutie miljarden verschillende soorten chemicaliën.

And then the first plants, animals,

En dan de eerste planten, dieren,

and then, in some ancestor species of ours,

en later, bij een vooroudersoort van ons,

explanatory knowledge.

verklarende kennis.

For the first time in the universe, for all we know.

Voor de eerste keer in het universum, voor zover wij weten.

Explanatory knowledge is the defining adaptation of our species.

Verklarende kennis is de bepalende aanpassing van onze soort.

It differs from the nonexplanatory knowledge

Ze verschilt van niet-verklarende kennis,

in DNA, for instance,

in DNA bijvoorbeeld,

by being universal.

door universeel te zijn.

That is to say, whatever can be understood,

Dat wil zeggen: wat kan worden begrepen,

can be understood through explanatory knowledge.

kan worden begrepen door middel van verklarende kennis.

And more, any physical process

En daarenboven kan elk fysisch proces

can be controlled by such knowledge,

worden geregeld door dergelijke kennis,

limited only by the laws of physics.

alleen beperkt door de wetten van de fysica.

And so, explanatory knowledge, too,

En dus begon ook verklarende kennis

has begun to transform the Earth's surface.

het aardoppervlak te transformeren.

And soon, the Earth will become the only known object in the universe

En binnenkort zal de Aarde

het enige bekende object in het heelal zijn

that turns aside incoming asteroids instead of attracting them.

dat inkomende asteroïden kan afwenden in plaats van ze aan te trekken.

Qohelet was understandably misled

Qohelet werd begrijpelijkerwijs misleid

by the painful slowness of progress in his day.

door de pijnlijke traagheid van de vooruitgang in zijn tijd.

Novelty in human life was still too rare, too gradual,

Vernieuwing in het menselijk leven was nog te zeldzaam, te geleidelijk,

to be noticed in one generation.

om opgemerkt te worden in één generatie.

And in the biosphere,

In de biosfeer

the evolution of novel species was even slower.

was de evolutie van nieuwe soorten nog langzamer.

But both things were happening.

Maar beide dingen gebeurden.

Now, why is there a great monotony in the universe at large,

Waarom is er nu zo een grote monotonie in het heelal in het algemeen

and what makes our planet buck that trend?

en wat liet onze planeet deze trend doorbreken?

Well, the universe at large is relatively simple.

Nou, het heelal als geheel is relatief eenvoudig.

Stars are so simple

Sterren zijn zo eenvoudig

that we can predict their behavior billions of years into the future,

dat we hun gedrag kunnen voorspellen miljarden jaren in de toekomst

and retrodict how they formed billions of years ago.

en kunnen uitvissen hoe ze miljarden jaren geleden gevormd werden.

So why is the universe simple?

Waarom is het heelal eenvoudig?

Basically, it's because big, massive, powerful things

Het is feitelijk omdat grote, massieve, machtige dingen

strongly affect lesser things, and not vice versa.

mindere dingen sterk beïnvloeden, en niet vice versa.

I call that the hierarchy rule.

Ik noem dat de hiërarchieregel.

For example, when a comet hits the Sun,

Bijvoorbeeld, wanneer een komeet de zon treft,

the Sun carries on just as before,

doet de zon verder als vanouds,

but the comet is vaporized.

maar de komeet verdampt.

For the same reason,

Om dezelfde reden

big things are not much affected by small parts of themselves,

worden grote dingen niet erg beïnvloed door kleine delen van zichzelf,

i.e., by details.

dat wil zeggen door details.

Which means that their overall behavior

Dat betekent dat hun algemene gedrag

is simple.

simpel is.

And since nothing very new can happen to things

Aangezien geen erg nieuwe dingen kunnen gebeuren met zaken

that remain simple,

die simpel blijven,

the hierarchy rule, by causing large-scale simplicity,

heeft de hiërarchieregel door die grootschalige eenvoud

has caused the great monotony.

de grote monotonie veroorzaakt .

But, the saving grace is

Maar de redding is

the hierarchy rule is not a law of nature.

dat die hiërarchieregel geen natuurwet is.

It just happens to have held so far in the universe,

Hij gold gewoon tot nu toe in het heelal,

except here.

behalve hier.

In our biosphere, molecule-sized objects, genes,

In onze biosfeer controleren molecuulgrote objecten, genen,

control vastly disproportionate resources.

enorm veel onevenredige middelen.

The first genes for photosynthesis,

De eerste genen voor fotosynthese:

by causing their own proliferation,

doordat ze hun eigen proliferatie veroorzaakten

and then transforming the surface of the planet,

en vervolgens het oppervlak van de planeet transformeerden,

have violated or reversed the hierarchy rule

schonden of keerden ze de hiërarchieregel om

by the mind-blowing factor of 10 to the power 40.

met een adembenemende factor van 10 tot de macht 40.

Explanatory knowledge is potentially far more powerful

Verklarende kennis is in potentie veel krachtiger

because of universality,

door de universaliteit

and more rapidly created.

en sneller gecreëerd.

When human knowledge has achieved a factor 10 to the 40,

Als menselijke kennis een factor 10 tot de 40e heeft bereikt,

it will pretty much control the entire galaxy,

zal ze vrijwel de hele Melkweg besturen

and will be looking beyond.

en verder kijken.

So humans,

Dus zijn mensen

and any other explanation creators who may exist out there,

en alle andere makers van verklarende kennis

die eventueel daarbuiten bestaan

are the ultimate agents of novelty for the universe.

de ultieme oorzaken van vernieuwing in het heelal.

We are the reason and the means

Wij zijn de reden en het middel

by which novelty and creativity, knowledge, progress,

door welke vernieuwing en creativiteit en kennis en vooruitgang,

can have objective, large-scale physical effects.

objectieve, grootschalige fysieke effecten kunnen hebben.

From the human perspective,

Vanuit menselijk perspectief

the only alternative to that living hell of static societies

is het enige alternatief

van die levende hel van statische samenlevingen

is continual creation of new ideas,

de voortdurende creatie van nieuwe ideeën,

behaviors, new kinds of objects.

gedrag, nieuwe soorten objecten.

This robot will soon be obsolete,

Deze robot zal snel achterhaald zijn

because of new explanatory knowledge, progress.

door nieuwe verklarende kennis, vooruitgang.

But from the cosmic perspective,

Maar vanuit kosmisch perspectief

explanatory knowledge is the nemesis of the hierarchy rule.

is verklarende kennis de aartsvijand van de hiërarchieregel.

It's the destroyer of the great monotony.

Ze is de vernietiger van de grote monotonie.

So it's the creator of the next cosmological era,

Ze is de schepper van het volgende kosmologische tijdperk,

the Anthropocene.

het Anthropoceen.

If one can speak of a cosmic war,

Als er sprake is van een kosmische oorlog,

it's not the one portrayed in those pessimistic stories.

is het niet degene die wordt afgebeeld in die pessimistische verhalen.

It's a war between monotony and novelty,

Het is een oorlog tussen monotonie en vernieuwing,

between stasis and creativity.

tussen stasis en creativiteit.

And in this war,

En in deze oorlog

our side is not destined to lose.

is onze kant niet voorbestemd om te verliezen.

If we choose to apply our unique capacity to create explanatory knowledge,

Als we ervoor kiezen

om onze unieke capaciteit te gebruiken om verklarende kennis te creëren,

we could win.

zouden we kunnen winnen.

Thanks.

Bedankt.

(Applause)

(Applaus)