Garik Israelian: What's inside a star?

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Sandra Bos

I have a very difficult task.

Ik heb een zeer moeilijke taak.

I'm a spectroscopist.

Ik ben een spectroscopist.

I have to talk about astronomy without showing you

Ik moet over sterrenkunde praten zonder jullie

any single image of nebulae or galaxies, etc.

een enkele afbeelding van nevels of sterrenstelsels, enz. te tonen

because my job is spectroscopy.

Want ik doe aan spectroscopie.

I never deal with images.

Ik ben nooit bezig met beelden.

But I'll try to convince you

Maar ik zal proberen om jullie te overtuigen

that spectroscopy is actually something which can

dat spectroscopie iets is dat

change this world.

deze wereld kan veranderen.

Spectroscopy can probably answer the question,

Spectroscopie kan waarschijnlijk antwoorden op de vraag

"Is there anybody out there?"

"Is er iemand daarboven?"

Are we alone? SETI.

Zijn wij alleen? SETI.

It's not very fun to do spectroscopy.

Het is niet erg leuk om aan spectroscopie te doen.

One of my colleagues in Bulgaria,

Een van mijn collega's in Bulgarije,

Nevena Markova, spent about 20 years

Neviana Markova, bracht ongeveer 20 jaar door

studying these profiles.

met het bestuderen van deze profielen.

And she published 42 articles

Ze publiceerde 42 artikels

just dedicated to the subject.

alleen gewijd aan dit onderwerp.

Can you imagine? Day and night, thinking,

Kun je je voorstellen? 20 jaar lang dag en nacht

observing, the same star for 20 years

dezelfde ster observeren, er over nadenken.

is incredible.

Dat is ongelooflijk.

But we are crazy. We do these things.

Maar we zijn zo gek. We doen dat.

(Laughter)

(Gelach)

And I'm not that far.

Ik ben nog niet zo ver.

I spent about eight months working on these profiles.

Ik heb ongeveer acht maanden gewerkt aan deze profielen.

Because I've noticed

Omdat ik een zeer kleine asymmetrie

a very small symmetry

heb opgemerkt

in the profile of one of the planet host stars.

in het profiel van een gastheer-ster van een planeet.

And I thought, well maybe there is Lithium-6 in this star,

Ik dacht: misschien zit er lithium-6 in deze ster,

which is an indication that this star

wat erop wijst dat deze ster

has swallowed a planet.

een planeet heeft opgeslokt.

Because apparently you can't have this fragile isotope

Omdat deze fragiele isotoop van lithium-6 niet kan voorkomen

of Lithium-6 in the atmospheres of sun-like stars.

in de atmosfeer van zon-achtige sterren.

But you have it in planets and asteroids.

Maar je vindt hem wel in planeten en asteroïden.

So if you engulf planet or large number of asteroids,

Dus als een ster een planeet of groot aantal asteroïden heeft opgeslokt,

you will have this Lithium-6 isotope

dan zul je deze lithium-6 isotoop

in the spectrum of the star.

in het spectrum van de ster aantreffen.

So I invested more than eight months

Daarom besteedde ik meer dan acht maanden alleen aan het bestuderen

just studying the profile of this star.

van het profiel van de lithiumlijn van deze ster.

And actually it's amazing,

Het is verbazingwekkend,

because I got phone calls from many reporters asking,

want ik kreeg telefoontjes van veel verslaggevers met de vraag:

"Have you actually seen the planet going into a star?"

"Heb je de planeet echt in een ster zien vallen?"

Because they thought that if you are having a telescope,

Omdat ze dachten dat als je een telescoop hebt,

you are an astronomer so what you are doing

je in feite een astronoom bent

is actually looking in a telescope.

die door een telescoop zit te turen.

And you might have seen the planet going into a star.

En je zou kunnen hebben gezien dat de planeet op een ster viel.

And I was saying, "No, excuse me.

Ik zei: "Sorry, maar

What I see is this one."

wat ik zie is dit hier."

(Laughter)

(Gelach)

It's just incredible. Because nobody understood really.

Het is ongelooflijk. Niemand begreep het echt.

I bet that there were very few people

Ik wed dat er heel weinig mensen waren

who really understood what I'm talking about.

die echt begrepen waar ik het over heb.

Because this is the indication that the planet went into the star.

Want dit is de aanwijzing dat de planeet door de ster werd opgeslokt.

It's amazing.

Het is verbazingwekkend.

The power of spectroscopy

Al in 1973

was actually realized

realiseerde Pink Floyd zich

by Pink Floyd already in 1973.

de kracht van spectroscopie.

(Laughter)

(Gelach)

Because they actually said that

Omdat ze eigenlijk zegden dat

you can get any color you like

je elke gewenste kleur

in a spectrum.

in een spectrum kan krijgen.

And all you need is time and money

Alles wat je nodig hebt, is tijd en geld

to make your spectrograph.

om je spectrograaf te maken.

This is the number one high resolution,

Dit is de nummer één voor hoge resolutie,

most precise spectrograph on this planet, called HARPS,

de meest precieze spectrograaf op deze planeet, HARPS genaamd.

which is actually used to detect

Hij wordt gebruikt voor het detecteren

extrasolar planets and sound waves

van exoplaneten en geluidsgolven

in the atmospheres of stars.

in de atmosferen van sterren.

How we get spectra?

Hoe krijgen we spectra?

I'm sure most of you know from school physics

De meesten van jullie weten van hun schoolnatuurkunde

that it's basically splitting a white light

nog dat het gaat om het splitsen van wit licht

into colors.

in kleuren.

And if you have a liquid hot mass,

Als je een vloeibare hete massa hebt,

it will produce something which we call a continuous spectrum.

zal die iets produceren dat we een continu spectrum noemen.

A hot gas is producing emission lines only,

Een heet gas produceert alleen emissielijnen,

no continuum.

geen continuüm.

And if you place a cool gas in front of a

Als je een koel gas voor een

hot source,

hete bron plaatst,

you will see certain patterns

zal je bepaalde patronen zien.

which we call absorption lines.

Die noemen we absorptielijnen.

Which is used actually to identify chemical elements

Dat wordt gebruikt om chemische elementen te identificeren

in a cool matter,

in een koele stof,

which is absorbing exactly at those frequencies.

die precies bij die frequenties licht absorberen.

Now, what we can do with the spectra?

Wat kunnen we nu doen met die spectra?

We can actually study line-of-sight velocities

We kunnen daarmee vaststellen met welke snelheden

of cosmic objects.

kosmische objecten naar ons toe of van ons weg bewegen.

And we can also study chemical composition

We kunnen ook onderzoek doen naar de chemische samenstelling

and physical parameters of stars,

en fysische parameters van sterren,

galaxies, nebulae.

melkwegstelsels en nevels bestuderen.

A star is the most simple object.

Een ster is het meest eenvoudige object.

In the core, we have thermonuclear reactions going on,

In de kern zijn er thermonucleaire reacties aan de gang.

creating chemical elements.

Die maken chemische elementen aan.

And we have a cool atmosphere.

De atmosfeer is koeler.

It's cool for me.

Voor mij dan toch.

Cool in my terms is three or four or five thousand degrees.

Koel is in mijn optiek drie-, vier- of vijfduizend graden.

My colleagues in infra-red astronomy

Mijn collega's in de infraroodastronomie

call minus 200 Kelvin is cool for them.

vinden min 200 Kelvin pas koel.

But you know, everything is relative.

Maar weet je, alles is relatief.

So for me 5,000 degrees is pretty cool.

Voor mij is 5.000 graden nogal koel.

(Laughter)

(Gelach)

This is the spectrum of the Sun --

Dit is het spectrum van de zon.

24,000 spectral lines,

24.000 spectraallijnen,

and about 15 percent of these lines is not yet identified.

en ongeveer 15 procent van deze lijnen is nog niet geïdentificeerd.

It is amazing. So we are in the 21st century,

Dat is verbazingwekkend. We zijn in de 21ste eeuw,

and we still cannot properly understand

en we begrijpen

the spectrum of the sun.

het spectrum van de zon nog steeds niet goed.

Sometimes we have to deal with

Soms hebben we te maken met

just one tiny, weak spectral line

slechts een kleine, zwakke spectraallijn om

to measure the composition of that chemical element in the atmosphere.

de samenstelling van dat chemisch element in de atmosfeer te meten.

For instance, you see the spectral line of the gold

Zo zie je dat deze spectraallijn van goud

is the only spectral line in the spectrum of the Sun.

de enige spectraallijn ervan is in het spectrum van de Zon.

And we use this weak feature

We gebruiken dit zwakke signaal

to measure the composition

om het gehalte aan goud te meten

of gold in the atmosphere of the Sun.

in de atmosfeer van de Zon.

And now this is a work in progress.

Daarmee zijn we bezig.

We have been dealing with a similarly very weak feature,

We hebben ook te maken met een eveneens zeer zwak signaal,

which belongs to osmium.

dat bij osmium behoort.

It's a heavy element produced in thermonuclear

Het is een zwaar element, geproduceerd in thermonucleaire

explosions of supernovae.

explosies van supernovae.

It's the only place where you can produce, actually, osmium.

Het is de enige plek waar osmium kan worden aangemaakt.

Just comparing the composition of osmium

Door het vergelijken van de samenstelling aan osmium

in one of the planet host stars,

in een van de planeet-gastheersterren,

we want to understand why there is so much

willen we begrijpen waarom er zo veel

of this element.

van dit element is te vinden.

Perhaps we even think that maybe

We denken dat het misschien supernova-explosies zijn

supernova explosions trigger formations of planets and stars.

die de vorming van planeten en sterren in gang zetten.

It can be an indication.

Het kan een indicatie zijn.

The other day, my colleague from Berkeley,

Een tijd geleden e-mailde mijn collega uit Berkeley,

Gibor Basri, emailed me

Gibor Basri,

a very interesting spectrum,

mij een zeer interessant spectrum.

asking me, "Can you have a look at this?"

Hij vroeg me: "Kan je hier eens naar kijken?"

And I couldn't sleep, next two weeks,

Ik kon de volgende twee weken niet slapen,

when I saw the huge amount of oxygen

toen ik de enorme hoeveelheid zuurstof

and other elements in the spectrum of the stars.

en andere elementen in het spectrum van de sterren zag.

I knew that there is nothing like that observed in the galaxy.

Ik wist dat zoiets nog niet was waargenomen in de Melkweg.

It was incredible. The only conclusion we could make from this

Het was ongelooflijk. De enige conclusie die we hieruit konden trekken, was dat dit

is clear evidence that there was a supernova explosion

een duidelijk bewijs is dat er een supernova-explosie

in this system, which polluted the atmosphere

in dit systeem had plaatsgevonden.

of this star.

Die dan de atmosfeer van deze ster had verontreinigd.

And later a black hole was formed

En dat zich later een zwart gat had gevormd

in a binary system,

in een binair systeem.

which is still there with a mass of about

Dat was er een met een massa van ongeveer

five solar masses.

vijf zonnemassa’s.

This was considered as first evidence that actually black holes

Dit werd gezien als een eerste bewijs dat zwarte gaten

come from supernovae explosions.

afkomstig zijn van supernova-explosies.

My colleagues, comparing composition of chemical elements

Mijn collega's vonden door het vergelijken van de samenstelling van chemische elementen

in different galactic stars,

in verschillende galactische sterren

actually discovered alien stars in our galaxy.

vreemde sterren in ons melkwegstelsel.

It's amazing that you can go so far

Het is verbazingwekkend dat je dat allemaal kan uitvissen alleen maar

simply studying the chemical composition of stars.

door het bestuderen van de chemische samenstelling van sterren.

They actually said that one of the stars you see in the spectra

Ze beweerden eigenlijk dat je aan de spectra kan zien dat een van die sterren

is an alien. It comes from a different galaxy.

een vreemde is. Ze komt uit een ander melkwegstelsel.

There is interaction of galaxies. We know this.

Er is wisselwerking tussen melkwegstelsels. We weten dit.

And sometimes they just capture stars.

Soms vangen ze gewoon sterren in.

You've heard about solar flares.

Je hebt al gehoord over zonnevlammen.

We were very surprised to discover

We waren erg verrast

a super flare,

een superzonnevlam te ontdekken,

a flare which is thousands of millions of times

een zonnevlam die duizenden miljoenen keren

more powerful than those we see in the Sun.

sterker is dan die we zien bij de zon.

In one of the binary stars in our galaxy

In een van de binaire sterren in ons melkwegstelsel

called FH Leo,

FH Leo genoemd,

we discovered the super flare.

ontdekten we de superzonnevlam.

And later we went to study the spectral stars

Later gingen we de spectraallijnen onderzoeken

to see is there anything strange with these objects.

om te zien er iets vreemds is met deze dingen aan de hand is.

And we found that everything is normal.

We vonden dat alles normaal is.

These stars are normal like the Sun. Age, everything was normal.

Deze sterren zijn zo normaal als de zon. Leeftijd, alles was normaal.

So this is a mystery.

Dit is een mysterie.

It's one of the mysteries we still have, super flares.

Superzonnevlammen zijn nog een van de overblijvende mysteries.

And there are six or seven similar cases

Er zijn een stuk of zes, zeven vergelijkbare gevallen

reported in the literature.

gerapporteerd in de literatuur.

Now to go ahead with this,

Om hier iets van te verstaan moeten we echt

we really need to understand chemical evolution of the universe.

de chemische evolutie van het heelal proberen te begrijpen.

It's very complicated. I don't really want you to

Het is erg ingewikkeld. Het is echt niet nodig dat jullie

try to understand what is here.

dat hier en nu proberen te begrijpen.

(Laughter)

(Gelach)

But it's to show you how complicated is the whole story

Het dient alleen maar om jullie te laten zien hoe ingewikkeld

of the production of chemical elements.

het hele verhaal van de productie van chemische elementen is.

You have two channels --

Je hebt twee wegen -

the massive stars and low-mass stars --

de massieve sterren en de lage-massasterren -

producing and recycling matter and chemical elements in the universe.

om materie en chemische elementen in het universum te produceren en te recycleren.

And doing this for 14 billion years,

Laat dit een 14 miljard jaar doorgaan,

we end up with this picture,

dan krijgen we dit beeld.

which is a very important graph,

Dat is een zeer belangrijke grafiek.

showing relative abundances of chemical elements

Ze toont het relatieve voorkomen van chemische elementen

in sun-like stars

in zonachtige sterren

and in the interstellar medium.

en in de interstellaire ruimte.

So which means that it's really impossible

Dat betekent dat het echt onmogelijk is

to find an object where you find about 10 times more sulfur than silicon,

een object te vinden met ongeveer 10 keer meer zwavel dan silicium

five times more calcium than oxygen. It's just impossible.

of 5 keer meer calcium dan zuurstof. Het is gewoon onmogelijk.

And if you find one, I will say that

Als je er toch een zou vinden, dan zal ik zeggen dat

this is something related to SETI,

dit iets is wat te maken heeft met SETI.

because naturally you can't do it.

Op een natuurlijke manier lukt dat niet.

Doppler Effect is something very important

Het Doppler-effect is iets heel belangrijks

from fundamental physics.

in de fundamentele natuurkunde.

And this is related to the change of the frequency

Het heeft te maken met de verandering van de frequentie

of a moving source.

van een bewegende bron.

The Doppler Effect is used to discover extrasolar planets.

Het Doppler-effect wordt gebruikt om exoplaneten te ontdekken.

The precision which we need

De precisie die we nodig hebben

to discover a Jupiter-like planet

om een Jupiter-achtige planeet te ontdekken

around a sun-like star

rond een zonachtige ster

is something like 28.4 meters per second.

ligt rond de 28,4 meter per seconde.

And we need nine centimeters per second

En rond de 9 centimeter per seconde

to detect an Earth-like planet.

om een Aarde-achtige planeet op te sporen.

This can be done with the future spectrographs.

Dit zal kunnen met de toekomstige spectrografen.

I, myself, I'm actually involved in the team

Ikzelf ben betrokken bij het team

which is developing a CODEX,

dat bezig is met de ontwikkeling van CODEX,

high resolution, future generation spectrograph

een hoge-resolutiespectrograaf van de toekomstige generatie

for the 42 meter E-ELT telescope.

voor de 42 meter E-ELT telescoop.

And this is going to be an instrument

Met dit instrument gaan we

to detect Earth-like planets

Aarde-achtige planeten

around sun-like stars.

rond zonachtige sterren kunnen ontdekken.

It is an amazing tool called astroseismology

Astroseismologie is een geweldige methode

where we can detect sound waves

waarmee we geluidsgolven

in the atmospheres of stars.

in de atmosferen van sterren kunnen detecteren.

This is the sound of an Alpha Cen.

Dit is het geluid van Alpha Centauri.

We can detect sound waves

We kunnen geluidsgolven detecteren

in the atmospheres of sun-like stars.

in de atmosfeer van de zonachtige sterren.

Those waves have frequencies

Deze golven hebben frequenties

in infrasound domain, the sound actually nobody knows, domain.

in het infrageluiddomein. Infrageluid kan je eigenlijk niet horen.

Coming back to the most important question,

Terug naar de belangrijkste vraag:

"Is there anybody out there?"

"Is er iemand daarboven?"

This is closely related

Dit hangt nauw samen

to tectonic and volcanic activity of planets.

met tektonische en vulkanische activiteit van de planeten.

Connection between life

Leven

and radioactive nuclei

en radioactieve kernen

is straightforward.

staan in rechtstreeks verband.

No life without tectonic activity,

Geen leven zonder tektonische activiteit,

without volcanic activity.

zonder vulkanische activiteit.

And we know very well that geothermal energy

We weten heel goed dat geothermische energie

is mostly produced by decay of uranium, thorium, and potassium.

vooral geproduceerd wordt door verval van uranium, thorium en kalium.

How to measure, if we have planets

Als we planeten vinden

where the amount of those elements is small,

met kleine hoeveelheden van deze elementen

so those planets are tectonically dead,

dan zijn die planeten tektonisch dood.

there cannot be life.

Dan kan er geen leven voorkomen.

If there is too much uranium or potassium or thorium,

Maar ook met teveel uranium, kalium of thorium

probably, again, there would be no life.

zou er waarschijnlijk geen leven kunnen ontstaan.

Because can you imagine everything boiling?

Alles zou daar aan de kook zijn.

It's too much energy on a planet.

Dan is er te veel energie op de planeet.

Now, we have been measuring abundance

Nu hebben we het voorkomen van thorium

of thorium in one of the stars with extrasolar planets.

in een van de sterren met exoplaneten gemeten.

It's exactly the same game. A very tiny feature.

Op precies dezelfde manier. Een zeer klein signaal.

We are actually trying to measure this profile

We proberen eigenlijk om dit profiel te meten

and to detect thorium.

en thorium te detecteren.

It's very tough. It's very tough.

Het is erg moeilijk. Het is erg moeilijk.

And you have to, first you have to convince yourself.

Je moet eerst jezelf overtuigen.

Then you have to convince your colleagues.

Dan moet je je collega's te overtuigen.

And then you have to convince the whole world

En dan moet je de hele wereld ervan weten te overtuigen

that you have actually detected something like this

dat je daadwerkelijk zoiets als dit

in the atmosphere of an extrasolar planet

in de atmosfeer van de gastheer-ster van een exoplaneet,

host star somewhere in 100 parsec away from here.

hebt gedetecteerd, ergens op 100 parsec afstand van hier.

It's really difficult.

Echt moeilijk.

But if you want to know about a life on extrasolar planets,

Maar als je iets wil weten over leven op planeten buiten het zonnestelsel

you have to do this job.

dan moet je dat er voor over hebben.

Because you have to know how much of radioactive element you have

Want je moet weten hoeveel radioactieve elementen

in those systems.

in deze systemen aanwezig zijn.

The one way to discover about aliens

Een manier om iets te ontdekken over buitenaardse wezens

is to tune your radio telescope and listen to the signals.

is je radiotelescoop af te stemmen en te luisteren naar de signalen

If you receive something interesting,

om iets interessants op te vangen.

well that's what SETI does actually,

Nou, dat is wat SETI feitelijk doet,

what SETI has been doing for many years.

wat SETI al vele jaren heeft gedaan.

I think the most promising way

Maar ik denk dat de meest veelbelovende manier

is to go for biomarkers.

is te gaan zoeken naar biomarkers.

You can see the spectrum of the Earth, this Earthshine spectrum,

Hier zie je het spectrum van de Aarde, een ‘aardschijnspectrum’.

and that is a very clear signal.

Dat is een heel duidelijk signaal.

The slope which is coming, which we call a Red Edge,

Deze helling, die wij een 'Rode Rand' noemen,

is a detection of vegetated area.

is een detectie van begroeid gebied.

It's amazing that we can detect vegetation

Het is verbazingwekkend dat we vegetatie

from a spectrum.

kunnen waarnemen in een spectrum.

Now imagine doing this test

Stel je dat je dit ook zou kunnen

for other planets.

voor andere planeten.

Now very recently, very recently,

Zeer recent, zeer recent,

I'm talking about last six, seven, eight months,

- ik heb het over de laatste zes, zeven, acht maanden -

water, methane, carbon dioxide

hebben we water, methaan, kooldioxide

have been detected in the spectrum

ontdekt in het spectrum

of a planet outside the solar system.

van een planeet buiten ons zonnestelsel.

It's amazing. So this is the power of spectroscopy.

Verbazingwekkend. Dit is de kracht van spectroscopie.

You can actually go and detect

Je kunt de chemische samenstelling

and study a chemical composition of planets

van planeten ver, ver, ver weg

far, far, far from solar system.

van ons zonnestelsel gaan bestuderen.

We have to detect oxygen or ozone

We moeten zuurstof of ozon detecteren

to make sure that we have all necessary conditions

om er zeker van te zijn dat alle noodzakelijke voorwaarden

to have life.

voor het leven aanwezig zijn.

Cosmic miracles are something

Kosmische wonderen zijn iets

which can be related to SETI.

voor SETI.

Now imagine an object, amazing object,

Stel je nu een object, een verbazingwekkend object,

or something which we cannot explain

of iets wat we niet kunnen uitleggen voor

when we just stand up and say,

als we opstaan en zeggen:

"Look, we give up. Physics doesn't work."

"We geven het op. Natuurkunde werkt niet."

So it's something which you can always refer to SETI and say,

Je kunt altijd verwijzen naar SETI en zeggen:

"Well, somebody must be doing this, somehow."

"Nou, iemand moet dit op de een of andere manier doen."

And with the known physics etc,

Op basis van de bekende fysica

it's something actually which has been pointed out

heeft

by Frank Drake,

Frank Drake

many years ago, and Shklovsky.

vele jaren geleden daar al op gewezen [onduidelijk].

If you see, in the spectrum of a planet host star,

Als je in het spectrum van de gastheer-ster van een planeet

if you see strange chemical elements,

vreemde chemische elementen zou zien,

it can be a signal from a civilization

kan dat een signaal van een beschaving

which is there and they want to signal about it.

zijn, die zich wil kenbaar maken.

They want to actually signal their presence

Ze zouden hun aanwezigheid

through these spectral lines,

via deze spectraallijnen kunnen signaleren.

in the spectrum of a star, in different ways.

Dat kan op verschillende manieren via het spectrum van een ster.

There can be different ways doing this.

Er kunnen verschillende manieren zijn om dit te doen.

One is, for instance, technetium

Een daarvan zou bijvoorbeeld technetium kunnen zijn.

is a radioactive element

Dat is een radioactief element

with a decay time of 4.2 million years.

met een vervaltijd van ongeveer 4,2 miljoen jaar.

If you suddenly observe technetium

Als je plotseling technetium

in a sun-like star,

in een zonachtige ster zou aantreffen,

you can be sure that somebody has put this

kan je er zeker van zijn dat iemand dat

element in the atmosphere,

in de atmosfeer van die ster heeft geïnjecteerd.

because in a natural way it is impossible to do this.

Op een natuurlijke manier is het onmogelijk om dit te doen.

Now we are reviewing the spectra of about

Nu zijn we de spectra van ongeveer

300 stars with extrasolar planets.

300 sterren met exoplaneten aan het herbekijken.

And we are doing this job since 2000

We doen dit werk sinds 2000

and it's a very heavy project.

en het is een zeer zware klus.

We have been working very hard.

We hebben heel hard gewerkt.

And we have some interesting cases,

We hebben een aantal interessante gevallen,

candidates, so on, things which we can't really explain.

kandidaten dus, gevonden. Dingen die we niet echt kunnen verklaren.

And I hope in the near future

Ik hoop dat we dit in de nabije toekomst

we can confirm this.

kunnen bevestigen.

So the main question: "Are we alone?"

Het antwoord op de belangrijkste vraag: "Zijn wij alleen?"

I think it will not come from UFOs.

zal volgens mij niet komen van Ufo’s.

It will not come from radio signals.

Ook niet van radiosignalen.

I think it will come from a spectrum like this.

Ik denk dat het zal komen van een spectrum als dit.

It is the spectrum of a planet like Earth,

Het is het spectrum van een planeet als de aarde

showing a presence of nitrogen dioxide,

met een aanwezigheid van stikstofoxide,

as a clear signal of life,

als een duidelijk signaal van leven,

and oxygen and ozone.

en zuurstof en ozon.

If, one day, and I think it will be

Als we op een dag, en ik denk

within 15 years from now, or 20 years.

binnen 15 jaar tot 20 jaar,

If we discover a spectrum like this

een spectrum als dit ontdekken,

we can be sure that there is life on that planet.

kunnen we er zeker van zijn dat er leven is op die planeet.

In about five years we will discover

Binnen ongeveer vijf jaar zullen we

planets like Earth, around sun-like stars,

planeten zoals de aarde rond zonachtige sterren ontdekken,

the same distance as the Earth from the Sun.

op dezelfde afstand als de aarde van de zon.

It will take about five years.

Nog ongeveer vijf jaar.

And then we will need another 10, 15 years

Dan moeten we nog eens 10, 15 jaar wachten

with space projects

om met ruimteprojecten de spectra van de Aarde-achtige planeten,

to get the spectra of Earth-like planets like the one I showed you.

zoals degene die ik liet zien, te verkrijgen.

And if we see the nitrogen dioxide

Als we stikstofoxide zullen zien

and oxygen,

en zuurstof,

I think we have the perfect E.T.

dan denk ik dat we de perfecte E.T. hebben gevonden.

Thank you very much.

Dank je wel.

(Applause)

(Applaus)