Garik Israelian: What's inside a star?

Translator: Hà Vinh Cao Quang Reviewer: Hung Nguyen

Tôi có một nhiệm vụ rất khó khăn

I have a very difficult task.

Tôi là một nhà quang phổ học

I'm a spectroscopist.

vì thế tôi nói về thiên văn không phải từ

bất kì hình ảnh nào của tinh vân hoặc thiên hà...

I have to talk about astronomy without showing you

any single image of nebulae or galaxies, etc.

bởi vì công việc của tôi là về quang phổ

Tôi không bao giờ làm việc với hình ảnh

because my job is spectroscopy.

I never deal with images.

Nhưng tôi sẽ cố thuyết phục các bạn

rằng quang phổ học thật sự là thứ có thể

But I'll try to convince you

thay đổi thế giới này.

that spectroscopy is actually something which can

change this world.

Quang phổ học chắc chắn trả lời được câu hỏi,

Spectroscopy can probably answer the question,

"Có ai ngoài kia không?"

Hay chúng ta chỉ có một mình? Dự án SETI.

"Is there anybody out there?"

Làm việc với quang phổ không vui chút nào.

Are we alone? SETI.

It's not very fun to do spectroscopy.

Một người đồng nghiệp của tôi ở Bungari,

Nevena Markova, dành khoảng 20 năm

One of my colleagues in Bulgaria,

để nghiên cứu những số liệu này.

Nevena Markova, spent about 20 years

studying these profiles.

Và cô ấy đã công bố 42 bài báo khoa học

chỉ riêng về đề tài này.

And she published 42 articles

Bạn có thể tưởng tượng không? Ngày và đêm, suy nghĩ,

just dedicated to the subject.

quan sát cùng 1 ngôi sao tận 20 năm

Can you imagine? Day and night, thinking,

observing, the same star for 20 years

là một điều phi thường.

Đúng là chỉ có khùng mới làm điều đó.

is incredible.

(cười)

But we are crazy. We do these things.

Và tôi chưa tới mức đó.

(Laughter)

Tôi đã dành khoảng 8 tháng để làm việc với đề tài này

And I'm not that far.

I spent about eight months working on these profiles.

bởi vì tôi nhận thấy

một sự đối xứng nhỏ

Because I've noticed

ở số liệu của một trong các ngôi sao chủ.

a very small symmetry

Và tôi nghĩ rằng, có thể có đồng vị Liti 6 ở trong ngôi sao này,

in the profile of one of the planet host stars.

And I thought, well maybe there is Lithium-6 in this star,

chứng tỏ rằng ngôi sao này

đã nuốt chửng một hành tinh.

which is an indication that this star

Bạn phải biết là không thể có đồng vị cực kỳ không bền này

has swallowed a planet.

Because apparently you can't have this fragile isotope

trong khí quyển của các ngôi sao tương tự mặt trời.

of Lithium-6 in the atmospheres of sun-like stars.

Nhưng chúng được tìm thấy trong các hành tinh và thiên thạch.

But you have it in planets and asteroids.

Vì vậy nếu nuốt chửng hành tinh hay lượng lớn các thiên thạch,

So if you engulf planet or large number of asteroids,

ta sẽ thấy có đồng vị Liti 6 này

you will have this Lithium-6 isotope

trên quang phổ của ngôi sao.

Vì thế tôi dành ra hơn 8 tháng

in the spectrum of the star.

So I invested more than eight months

chỉ nghiên cứu dữ liệu của ngôi sao này.

Và rất thú vị là

just studying the profile of this star.

tôi nhận được nhiều cuộc câu hỏi rằng

And actually it's amazing,

"Ông đã tận mắt nhìn thấy ngôi sao nuốt chửng một hành tinh à?"

because I got phone calls from many reporters asking,

"Have you actually seen the planet going into a star?"

Bởi vì họ nghĩ rằng nếu như bạn có kính viễn vọng thì

Because they thought that if you are having a telescope,

bạn là một nhà vũ trụ nên công việc của bạn

chỉ là nhìn vào kính viễn vọng.

you are an astronomer so what you are doing

Vì vậy nên chắc chắn bạn đã nhìn thấy ngôi sao nuốt một hành tinh.

is actually looking in a telescope.

And you might have seen the planet going into a star.

Và tôi nói rằng "Xin lỗi nhưng mà không,

Tất cả những gì tôi thấy là đây"

And I was saying, "No, excuse me.

(cười)

What I see is this one."

Nó rất là phi thường bởi vì chả ai hiểu cả.

(Laughter)

It's just incredible. Because nobody understood really.

Tôi cá rằng có rất ít người dưới kia

hiểu được vấn đề tôi đang nói.

I bet that there were very few people

who really understood what I'm talking about.

Bởi vì điều này chỉ ra rằng một ngôi sao đang nuốt chửng một hành tinh

Because this is the indication that the planet went into the star.

Nên thật tuyệt vời.

It's amazing.

Sức mạnh của quang phổ học

được nhận ra

The power of spectroscopy

bởi Pink Floyd từ 1973

was actually realized

by Pink Floyd already in 1973.

(cười)

Bởi vì thật ra họ nói rằng

(Laughter)

Because they actually said that

bạn có thể có được bất kỳ màu nào bạn muốn

trong một quang phố.

you can get any color you like

Những gì bạn cần là thời gian và tiền

in a spectrum.

để làm máy quang phổ.

And all you need is time and money

Đây là máy có độ phân giải cao

to make your spectrograph.

This is the number one high resolution,

và chính xác nhất của máy quang phổ trên hành tinh này, HARPS

most precise spectrograph on this planet, called HARPS,

dùng để phát hiện

các hành tinh ngoài hệ mặt trời và sóng âm

which is actually used to detect

âm thanh trong khí quyển của các ngôi sao

extrasolar planets and sound waves

Làm sao chúng ta thu được quang phổ?

in the atmospheres of stars.

How we get spectra?

Tôi chắc rằng hầu hết các bạn đều học từ vật lý rằng

I'm sure most of you know from school physics

đó chỉ đơn thuần là sự phân tán của ánh sáng trắng

that it's basically splitting a white light

thành các màu.

Một khối lượng dung dịch nóng

into colors.

And if you have a liquid hot mass,

sẽ sinh ra thứ mà chúng ta gọi là quang phổ liên tục.

it will produce something which we call a continuous spectrum.

Khí nóng chỉ phát tán một vạch quang phổ

A hot gas is producing emission lines only,

không phải một dãy.

Và nếu làm lạnh khí trước một

no continuum.

And if you place a cool gas in front of a

nguồn nóng,

ta sẽ thấy những vạch

hot source,

gọi là vạch hấp thụ.

you will see certain patterns

Dùng để xác định nguyên tố hóa học,

which we call absorption lines.

Which is used actually to identify chemical elements

trong vật chất lạnh,

vì các nguyên tố chỉ hấp thụ duy nhất một bước sóng nhất định.

in a cool matter,

which is absorbing exactly at those frequencies.

Nào, giờ chúng ta có thể làm gì với quang phổ?

Now, what we can do with the spectra?

Ta có thể tìm hiểu vận tốc di dời của các hành tinh

We can actually study line-of-sight velocities

so với các vật chất vũ trụ khác

Và chúng ta cũng có thể tìm hiểu về các hợp chất hóa học

of cosmic objects.

And we can also study chemical composition

và các thông số vật lý của các ngôi sao,

thiên hà, tinh vân.

and physical parameters of stars,

Sao là vật thể cơ bản nhất.

galaxies, nebulae.

Trong lõi các ngôi sao xảy ra rất nhiều phản ứng nhiệt hạch

A star is the most simple object.

In the core, we have thermonuclear reactions going on,

tạo nên các nguyên tố.

Và có bầu khí quyển "mát mẻ".

creating chemical elements.

Mát mẻ đối với tôi.

And we have a cool atmosphere.

Đối với tôi mát mẻ nghĩa là khoảng 3, 4 hay 5 ngàn độ C

It's cool for me.

Cool in my terms is three or four or five thousand degrees.

Người nghiên cứu thiên văn bằng tia hồng ngoại

gọi -200 độ K là mát mẻ.

My colleagues in infra-red astronomy

call minus 200 Kelvin is cool for them.

Thế nên tất cả mọi thứ chỉ là tương đối.

Vì vậy đối với tôi 5000 độ là hơi mát mẻ.

But you know, everything is relative.

So for me 5,000 degrees is pretty cool.

(cười)

Đây là dãy quang phổ của mặt trời

(Laughter)

This is the spectrum of the Sun --

với 24000 vạch quang phổ,

24,000 spectral lines,

và khoảng 15% số vạch này chưa được nhận dạng

and about 15 percent of these lines is not yet identified.

Nó thật tuyệt vời. Vì chúng ta ở thế kỉ 21

It is amazing. So we are in the 21st century,

và vẫn chưa hiểu được chính xác

về quang phổ của mặt trời

and we still cannot properly understand

Đôi khi chúng ta vẫn còn phải cố gắng với

the spectrum of the sun.

một vạch rất nhỏ và yếu

Sometimes we have to deal with

just one tiny, weak spectral line

để đo thành phần của một nguyên tố hóa học trong khí quyển.

to measure the composition of that chemical element in the atmosphere.

Ví dụ như một vạch quang phổ của vàng

For instance, you see the spectral line of the gold

chỉ là một vạch nhỏ xíu trong cả dãy quang phổ của mặt trời

is the only spectral line in the spectrum of the Sun.

Và chúng ta dùng đặc điểm yếu ớt này

để đo thành phần của

And we use this weak feature

vàng trong khí quyển của mặt trời

to measure the composition

of gold in the atmosphere of the Sun.

Và công việc này đang được tiến hành.

And now this is a work in progress.

Chúng ta đã phải đối mặt với từng đặc điểm yếu ớt

We have been dealing with a similarly very weak feature,

của nguyên tố Osmi.

Nó là một kim loại nặng được tạo ra nhờ phản ứng nhiệt hạch

which belongs to osmium.

It's a heavy element produced in thermonuclear

trong vụ nổ siêu tân tinh.

Đó là nơi duy nhất có thể tạo ra Osmi.

explosions of supernovae.

It's the only place where you can produce, actually, osmium.

So sánh thành phần của Osmi

Just comparing the composition of osmium

trong các hành tinh xoay quanh sao,

chúng ta muốn hiểu tại sao lại có nhiều

in one of the planet host stars,

nguyên tố này.

we want to understand why there is so much

Có lẽ chúng tôi nghĩ rằng

of this element.

Perhaps we even think that maybe

vụ nổ siêu tân tinh đã khơi mào cho sự hình thành của các hành tinh và sao

supernova explosions trigger formations of planets and stars.

Đó có thể là dấu hiệu.

It can be an indication.

Một ngày, đồng nghiệp của tôi từ Berkeley,

Gibor Basri, gửi mail tôi

The other day, my colleague from Berkeley,

một dãy quang phổ thú vị,

Gibor Basri, emailed me

hỏi tôi "Bạn xem qua cái này được không?"

a very interesting spectrum,

Và tôi không thể ngủ được trong vòng 2 tuần khi tôi thấy

asking me, "Can you have a look at this?"

And I couldn't sleep, next two weeks,

một lượng lớn Oxi

when I saw the huge amount of oxygen

và nhiều nguyên tố khác trong quang phổ của ngôi sao.

Tôi biết rằng trong thiên hà không thể có được cái gì như vậy.

and other elements in the spectrum of the stars.

I knew that there is nothing like that observed in the galaxy.

Thật không tưởng. Điều duy nhất chúng ta kết luận được rằng

It was incredible. The only conclusion we could make from this

đó là một bằng chứng rõ ràng rằng có một vụ nổ siêu tân tinh

is clear evidence that there was a supernova explosion

trong hệ thống này đã làm ô nhiễm bầu khí quyển

in this system, which polluted the atmosphere

của ngôi sao này

Và sau đó lỗ đen được hình thành

of this star.

trong hệ thống này,

And later a black hole was formed

nơi mà có khối lượng khoảng

in a binary system,

5 lần khối lượng mặt trời.

which is still there with a mass of about

Điều này có thể coi là bằng chứng rằng hố đen thực sự

five solar masses.

This was considered as first evidence that actually black holes

xuất hiện từ vụ nổ siêu tân tinh.

come from supernovae explosions.

Đồng nghiệp tôi so sánh thành phần hóa học

của những ngôi sao ở thiên hà khác,

My colleagues, comparing composition of chemical elements

đã thực sự tìm ra ngôi sao xa lạ ở trong thiên hà chúng ta

in different galactic stars,

actually discovered alien stars in our galaxy.

Điều tuyệt vời là chúng ta đã biết được rất nhiều

It's amazing that you can go so far

chỉ bằng việc giản đơn là so sánh thành phần hóa học của các ngôi sao

simply studying the chemical composition of stars.

Họ nói rằng một trong những ngôi sao bạn thấy trong quang phổ

They actually said that one of the stars you see in the spectra

là xa lạ vì nó đến từ thiên hà khác.

is an alien. It comes from a different galaxy.

Chúng ta biết rằng có sự tương tác giữa các thiên hà.

There is interaction of galaxies. We know this.

Và đôi lúc chúng hút lấy các vị sao.

And sometimes they just capture stars.

Chắc bạn cũng nghe về hiện tượng tai lửa ở mặt trời.

You've heard about solar flares.

Chúng tôi rất ngạc nhiên khi khám phá được

một tai lửa cực lớn,

We were very surprised to discover

1 tai lửa dài gấp hàng ngàn triệu lần

a super flare,

a flare which is thousands of millions of times

và mạnh hơn những gì ta thấy của mặt trời.

Ở một trong những hệ sao ở thiên hà chúng ta

more powerful than those we see in the Sun.

In one of the binary stars in our galaxy

tên FH Leo,

chúng tôi đã khám phá được một siêu tai lửa.

called FH Leo,

Sau đó chúng tôi xem xét quang phổ của những ngôi saotrong hệ

we discovered the super flare.

And later we went to study the spectral stars

xem có gì đặc biệt về chúng không.

Và chúng tôi thấy mọi thứ bình thường

to see is there anything strange with these objects.

And we found that everything is normal.

Chúng cũng bình thường như mặt trời. Tuổi đời, mọi thứ bình thường

These stars are normal like the Sun. Age, everything was normal.

Vì thế đây là 1 bí ẩn

bí ẩn đến giờ vẩn chưa lí giải được siêu tai lửa

So this is a mystery.

It's one of the mysteries we still have, super flares.

và có khoảng 6 đến 7 trường hợp như vậy

And there are six or seven similar cases

được ghi chép trong tài liệu

Giờ đè tiếp tục với sơ đồ này

reported in the literature.

chúng ta cần hiểu được sự tiến hóa cùa chất hóa học trong vũ trụ

Now to go ahead with this,

we really need to understand chemical evolution of the universe.

Nó rối lắm. Tôi thực sự hổng muốn các bạn

cố hiểu được nó đâu.

It's very complicated. I don't really want you to

try to understand what is here.

(cười)

Nhưng bạn sẽ thấy được sự phức tạp trong cái cách mà vũ trụ

(Laughter)

But it's to show you how complicated is the whole story

tạo ra những thành tố hóa học

Có hai kênh sản xuất

of the production of chemical elements.

gồm sao nặng và sao lùn đỏ

You have two channels --

Sản xuất và tái chế vật chất và thành tố hóa học trong vũ trụ

the massive stars and low-mass stars --

producing and recycling matter and chemical elements in the universe.

trong suốt 14 tỷ năm

And doing this for 14 billion years,

kết quả là bức tranh này

Một bức rất quan trọng

we end up with this picture,

cho thấy mối quan hệ đa dạng của các thành tố hóa học

which is a very important graph,

showing relative abundances of chemical elements

trong những sao mặt trời

và trong cả các sao sáng khác

in sun-like stars

and in the interstellar medium.

điều đó có nghĩa gần như không thể

tìm được một vật thể có lượng sunfur nhiều gấp 10 lần silicon

So which means that it's really impossible

to find an object where you find about 10 times more sulfur than silicon,

canxi nhiều gấp 5 lần Oxi. Điều đó là không thể

five times more calcium than oxygen. It's just impossible.

Và nếu như tìm được thì nó có thể

có liên quan đến SETI

And if you find one, I will say that

this is something related to SETI,

bởi vì thường thì bạn không thể làm được

because naturally you can't do it.

Hiệu ứng Doppler là một thứ rất quan trọng

trong vật lý học căn bản

Doppler Effect is something very important

và nó có liên quan đến sự thay đồi tần số

from fundamental physics.

của một nguồn sóng di chuyển

And this is related to the change of the frequency

hiệu ứng Doppler thường được dùng đề khám phá hành tinh mới

of a moving source.

The Doppler Effect is used to discover extrasolar planets.

Điều cần thiết mà chúng tôi cần

để khám phá ra ngôi sao tương tự sao Mộc

The precision which we need

xung quanh một hệ thống tựa mặt trời

to discover a Jupiter-like planet

là vận tốc 28.4 m/s

around a sun-like star

is something like 28.4 meters per second.

và chúng tôi cần 9 cm/s

đề tìm được hành tinh như trái đất

And we need nine centimeters per second

to detect an Earth-like planet.

điều này có thể làm được với máy đo quang phổ trong tương lai

This can be done with the future spectrographs.

Tôi hiện đang cùng 1 nhóm

I, myself, I'm actually involved in the team

đề phát triển CODEX,

với quyết tâm cao tạo ra một máy đo quang phổ tương lai

which is developing a CODEX,

như kinh thiên văn E-ELT 42 mét

high resolution, future generation spectrograph

for the 42 meter E-ELT telescope.

đây sẽ trở thành một công cụ

And this is going to be an instrument

tìm được hành tinh như trái đất

trong một hệ tựa mặt trời

to detect Earth-like planets

nó là một công cụ tuyệt vời đc gọi là sóng địa chấn

around sun-like stars.

It is an amazing tool called astroseismology

giúp chúng ta dò được sóng âm

where we can detect sound waves

trong khí quyển của ngôi sao

Đây là sóng âm Alpha

in the atmospheres of stars.

This is the sound of an Alpha Cen.

Từ đó có thể dò sóng âm

từ khí quyển của ngôi sao tựa mặt trời

We can detect sound waves

Những sóng có tần số

in the atmospheres of sun-like stars.

Those waves have frequencies

trong miền hạ âm, môt âm thanh không ai nghe được

in infrasound domain, the sound actually nobody knows, domain.

Giờ quay về câu hỏi quan trọng nhất

Liệu có người ngoài hành tinh?

Coming back to the most important question,

Điều nay có liên hệ mật thiết

"Is there anybody out there?"

với những hoạt động địa chất và nói lửa trên trái đất

This is closely related

to tectonic and volcanic activity of planets.

Sự kết nối giữa cuộc sống

và các hạch phóng xạ

Connection between life

là nhãn tiền

and radioactive nuclei

Sẽ không có sự sống nếu thiếu hoạt động địa chất

is straightforward.

No life without tectonic activity,

hay hoạt động núi lửa

Và chúng ta biết rõ là năng lượng địa nhiệt

without volcanic activity.

vốn được hình thành từ sự phân rã uranium, thorium và potassium (kali)

And we know very well that geothermal energy

is mostly produced by decay of uranium, thorium, and potassium.

Vậy làm thế nào để đo lường? Giả sử chúng ta có 1 hành tinh

How to measure, if we have planets

nơi mà số lượng các thành tố rất nhỏ

where the amount of those elements is small,

nên hành tinh đó đang chết

so those planets are tectonically dead,

không thể có sự sống

Nếu có quá nhiều uranium hoặc kali hay thorium

there cannot be life.

If there is too much uranium or potassium or thorium,

có thể chúng cũng không sống được luôn

probably, again, there would be no life.

vỉ mọi thứ giống như bị luộc chín

vì có quá nhiều năng lượng trên hành tinh

Because can you imagine everything boiling?

Giờ thì chúng tôi đã đo được sự phong phú

It's too much energy on a planet.

của thorium trong 1 ngôi sao ngoài hệ mặt trời

Now, we have been measuring abundance

of thorium in one of the stars with extrasolar planets.

Nó giống như cách thường làm Chỉ một dấu hiệu rất nhỏ

It's exactly the same game. A very tiny feature.

chúng tôi đang cố đo lường

và thu thập thorium

We are actually trying to measure this profile

Nó khó lắm, thật đấy

and to detect thorium.

Và bạn phải tự thuyết phục bản thân mình đầu tiên

It's very tough. It's very tough.

Rồi bạn mới thuyết phục đồng nghiệp

And you have to, first you have to convince yourself.

và cuối cùng là thuyết phục cả thế giới

Then you have to convince your colleagues.

And then you have to convince the whole world

rằng bạn đã thực sự thu thập một vài thứ như thế

that you have actually detected something like this

trong khí quyển của một hành tinh ngoài hệ mặt trời

cách chúng ta khoảng 100 parsec

in the atmosphere of an extrasolar planet

host star somewhere in 100 parsec away from here.

Nó rất khó

nhưng nếu bạn muốn biết về sự sống ngoài hành tinh

It's really difficult.

But if you want to know about a life on extrasolar planets,

Thì bạn phải làm nó

Vì bạn phải biết bao nhiêu thành tố phóng xạ mà bạn thấy được

you have to do this job.

Because you have to know how much of radioactive element you have

trong hệ thống đó

cách duy nhất để khám phá về người ngoài hành tinh

in those systems.

The one way to discover about aliens

là bật đài kính thiên văn và lắng nghe các âm thanh

is to tune your radio telescope and listen to the signals.

Nếu bạn nghe được cái gì đó lạ

If you receive something interesting,

thì đó là dự án SETI

SETI đã thực hiện trong nhiều năm

well that's what SETI does actually,

what SETI has been doing for many years.

tôi nghĩ cách hứa hẹn nhất

là tìm ra một dấu vết sinh học

I think the most promising way

is to go for biomarkers.

bạn có thê thấy quang phổ của trái đất

You can see the spectrum of the Earth, this Earthshine spectrum,

và chúng chính là 1 dấu hiệu rất rõ

and that is a very clear signal.

đường cắt nghiêng được gọi là rãnh đỏ

The slope which is coming, which we call a Red Edge,

là sự phát hiện ra vùng sinh sống

is a detection of vegetated area.

nó thật tuyệt khi chúng ta phát hiện ra được vùng sống

It's amazing that we can detect vegetation

từ vạch quang phổ

Giờ hãy tưởng tượng việc thử nghiệm

from a spectrum.

lên hành tinh khác

Now imagine doing this test

for other planets.

Rất gần đây thôi

Now very recently, very recently,

khoảng 7 - 8 tháng

I'm talking about last six, seven, eight months,

nước, mê tan, CO2

water, methane, carbon dioxide

đã được phát hiện trong quang phổ

của 1 hành tinh bên ngoài thiên hà

have been detected in the spectrum

of a planet outside the solar system.

thật là tuyệt. Đó là sức mạnh của vạch quang phổ

It's amazing. So this is the power of spectroscopy.

các bạn cũng có thể thử và phát hiện

You can actually go and detect

và biết thêm về các thành tố hóa học

and study a chemical composition of planets

ờ hành tinh rất xa thiên hà

far, far, far from solar system.

chúng ta phải phát hiện được oxi hoặc ozon

We have to detect oxygen or ozone

để biết chắc sẽ có đủ điều kiện

to make sure that we have all necessary conditions

cần cho sự sống

to have life.

bí ẩn của vũ trụ thì rất tuyệt

điều mà có liên hệ với SETI

Cosmic miracles are something

Giờ hãy thử tưởng tượng 1 vật thể

which can be related to SETI.

hoặc bất cứ thứ gì mà khó giải thích

Now imagine an object, amazing object,

khi chúng ta đứng lên và nói

or something which we cannot explain

"chúng tôi đầu hàng. vật lý không hữu dụng"

when we just stand up and say,

tuy nhiên khi nhắc đến SETI chúng ta sẽ nói

"Look, we give up. Physics doesn't work."

So it's something which you can always refer to SETI and say,

"thế thì phải có người nào đó làm chứ theo cách nào đó"

"Well, somebody must be doing this, somehow."

và với kiến thức vật lý hiện có

nó là những điều đã được chứng minh

And with the known physics etc,

bởi Frank Drake

it's something actually which has been pointed out

rất nhiều năm trước và cả Shklovsky.

by Frank Drake,

nếu bạn thấy, trong quang phổ của một hành tinh đỏ

many years ago, and Shklovsky.

If you see, in the spectrum of a planet host star,

nếu bạn thấy một vài thành tố hóa học lạ

if you see strange chemical elements,

nó có thể là một dấu hiệu của một nền văn minh

it can be a signal from a civilization

điều mà có thể họ đang muốn bắn tín hiệu

which is there and they want to signal about it.

cho chúng ta biết về sự tồn tại của họ

They want to actually signal their presence

bằng những vạch quang phổ này

trên dải quang phổ của ngôi sao nhưng theo cách khác

through these spectral lines,

in the spectrum of a star, in different ways.

Vẫn có nhiều cách khác để làm điều đó

Một trong số đó là nguyên tố Tecneti

There can be different ways doing this.

một chất phóng xạ

One is, for instance, technetium

với một khoảng thời gian 4.2 triệu năm

is a radioactive element

with a decay time of 4.2 million years.

nếu bạn thấy được tecneti

If you suddenly observe technetium

trong quang phổ của 1 ngôi sao

bạn có thể biết chắc là ai đó đã để nguyên tố

in a sun-like star,

đó trong bầu khí quyển

you can be sure that somebody has put this

bởi vì tự nhiên không thể tạo ra nguyên tố ấy

element in the atmosphere,

because in a natural way it is impossible to do this.

Giờ chúng ta đang xem quang phổ của khoảng

Now we are reviewing the spectra of about

300 ngôi sao bên ngoài thiên hà

300 stars with extrasolar planets.

và chúng ta đang làm việc này từ năm 2000

And we are doing this job since 2000

và chúng là những công việc rất khó khăn

and it's a very heavy project.

Chúng tôi đã làm việc này rất cần mẫn

và phát hiện được một vài trường hợp thú vị

We have been working very hard.

And we have some interesting cases,

những ngôi sao, mà chúng tôi chưa thể giải thích được

candidates, so on, things which we can't really explain.

Và hy vọng trong tương lai gần

And I hope in the near future

chúng tôi sẽ tìm ra

Nên câu hỏi chính là "chúng ta có đơn độc?"

we can confirm this.

tôi nghĩ câu trả lời không đến từ UFO

So the main question: "Are we alone?"

I think it will not come from UFOs.

mà đến từ tín hiệu sóng âm

It will not come from radio signals.

như những vạch quan phổ này

I think it will come from a spectrum like this.

nó là vạch quang phổ của một hành tình tựa trái đất

It is the spectrum of a planet like Earth,

cho thấy sự hiện diện của NO2

showing a presence of nitrogen dioxide,

như là một dấu hiệu rõ ràng của sự sống

as a clear signal of life,

và oxi, ozon

Nếu một ngày, mà tôi tin sẽ đến

and oxygen and ozone.

trong vòng 15 năm nữa có thể là 20

If, one day, and I think it will be

within 15 years from now, or 20 years.

Nếu chúng ta phát hiện một quang phổ như thế này

If we discover a spectrum like this

chúng ta có thể tin là có sự sống

Trong vòng 5 năm chu1ngtoi6 sẽ khám phá

we can be sure that there is life on that planet.

In about five years we will discover

những hành tinh giống trái đất vòng quanh một ngôi sao

planets like Earth, around sun-like stars,

với khoảng cách tương tự

the same distance as the Earth from the Sun.

nó sẽ cần khoàng 5 năm

Và từ đó cần thêm 10, 15 năm nữa

It will take about five years.

với những dự án không gian để có được

And then we will need another 10, 15 years

quang phổ của hành tinh giống trái đất như bạn đã thấy

with space projects

to get the spectra of Earth-like planets like the one I showed you.

Và nếu chúng tôi tìm được NO2

và oxi

And if we see the nitrogen dioxide

Tôi tin chúng ta sẽ có một E.T hoàn hảo

and oxygen,

Cảm ơn rất nhiều.

I think we have the perfect E.T.

(vỗ tay)

Thank you very much.

(Applause)