Can we learn to talk to sperm whales? | David Gruber | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

You are about to hear the sounds of the largest-toothed predator

သင်ဟာ ဂြိုဟ်ကမ္ဘာပေါ်က သွားရှိတဲ့ အကြီးမားဆုံးသားရဲရဲ့ အသံတွေကို

on the planet:

ကြားရတော့မှာပါ။

ကျောင်းကားတစ်စီးထက် ပိုကြီးတဲ့ သတ္တဝါတစ်ကောင်ပါ။

an animal bigger than a school bus

with perhaps the most sophisticated form of communication

ရှိဖူးသမျှမှာ အဆန်းပြားဆုံး ဖြစ်လောက်တဲ့

that has ever existed.

ဆက်သွယ်ရေး ပုံစံနဲ့ပါ။

(Video: whale clicking)

(ဗီဒီယို၊ ဝေလငါး မြည်သံ)

These are the sounds of the mighty sperm whale,

ဒါတွေက ဧရာမ ဝေလငါးကြီးရဲ့ အသံတွေပါ။

a fellow mammal that can dive almost a mile,

တစ်မိုင်နီးပါး ရေငုပ်နိုင်၊တစ်နာရီထက်ပိုကာ

hold its breath for more than an hour

အသက်အောင့်နိုင်တဲ့ နို့တိုက်သတ္တဝါတစ်ကောင်က

and lives in these amazingly complex, matriarchal societies.

အံ့ဩဖွယ် ရှုပ်ထွေးတဲ့ မိခင်ကြီးစိုးတဲ့ လူမှုအဖွဲ့အစည်းတွေထဲမှာ နေထိုင်တယ်။

These clicks you heard,

ကြားလိုက်တဲ့ codas လို့

called codas,

ခေါ်တဲ့ မြည်သံတွေက

are just a facet of what we know of their communication.

သူတို့ရဲ့ဆက်သွယ်ရေးလို့ ကျွန်တော်တို့ သိတာရဲ့ ရှုထောင့်တစ်ခုသာပါ၊

We know these animals are communicating,

ဒီသတ္တဝါတွေ ဆက်သွယ်နေတာ ကျွန်တော်တို့ သိတယ်။

we just don't yet know what they're saying.

သူတို့ ဘာပြောနေတာကိုသာ မသိတာပါ။

Project CETI aims to find out.

Project CETI က ရှာတွေ့ဖို့ ရည်ရွယ်တယ်။

Over the next five years,

နောက် ငါးနှစ်မှာ AI

our team of AI specialists,

ကျွမ်းကျင်သူတွေ၊ စက်ရုပ်ပညာရှင်တွေ၊

roboticists, linguists

ဘာသဗေဒပညာရှင်တွေနဲ့ အဏ္ဏဝါ

ဇီဝဗေဒပညာရှင်တွေရဲ့အသင်းဟာ

and marine biologists

aim to use the most cutting-edge technologies

အခြားမျိုးစိတ်တွေနဲ့ ဆက်သွယ်ပြီး မျှော်လင့်တာက

to make contact with another species,

ပြန်ဆက်သွယ်ဖို့ ခေတ်အမီဆုံး

and hopefully communicate back.

နည်းပညာတွေကို သုံးဖို့ ရည်ရွယ်တယ်။

We believe that by listening deeply to nature,

သဘာဝကို အတွင်းကျကျ နားထောင်ခြင်းက ကျွန်တော်တို့ရဲ့

we can change our perspective of ourselves

ရှုထောင့်ကို ပြောင်းလဲပြီး ဒီဂြိုဟ်ပေါ်က

and reshape our relationship with all life on this planet.

သက်ရှိအားလုံးနဲ့ ကျွန်တော်တို့ဆက်စပ်မှုကို ပြန်ပုံဖော်နိုင်တာကို ယုံကြည်တယ်။

This of course seems like an impossible goal.

တကယ်တမ်း ဒါက မဖြစ်နိုင်တဲ့ ပန်းတိုင်တစ်ခုလို့ထင်ရတယ်။

People have been trying to make contact with other animals

အခြားသတ္တဝါတွေနဲ့ အဆက်အသွယ်လုပ်ဖို့ လူတွေကြိုးစားနေခဲ့တာ

for hundreds of years.

နှစ်ရာချီနေပါပြီ။

How could we do what others could not,

တခြားသူတွေ မလုပ်နိုင်တာကို ဘယ်လိုလုပ်နိုင်မှာလဲ။

especially given that I'm sitting here on my couch in New York City

အထူးသဖြင့် ကပ်ရောဂါနဲ့ ဆန္ဒပြမှုတွေရဲ့ အလယ် New York Cit က ဆိုဖာပေါ်မှာ

in the middle of a pandemic and protests?

ကျွန်တော်က ထိုင်နေတာဆိုတော့လေ။

I've spent the last 20 years as a marine biologist and oceanographer,

အဏ္ဏဝါ ဇီဝဗေဒပညာနနဲ့ သမုဒ္ဒရာလေ့လာသူအဖြစ် သမုဒ္ဒရာကို မတူတဲ့ ရှုထောင့်တွေကနေ

studying the ocean from all different perspectives,

အဏုဇီဝရုပ်တွေကနေ ငါးမန်းတွေအထိ လေ့လာရင်း အနှစ် ၂၀ လုံးလုံး

from microbes to sharks.

ကျွန်တော် ကုန်ဆုံးခဲ့တယ်။

I've assembled interdisciplinary teams

ကမ္ဘာကို ငါးမန်းရဲ့ရှုထောင့် တစ်ခုကနေ

that have built the first shark-eye camera

ကြည့်ဖို့ ပထမဆုံး ငါးမန်းမျက်စိ ကင်မရာကို

to see the world from a shark's perspective,

ဆောက်တဲ့ နယ်စုံပါတဲ့ အသင်းတွေကို စုဝေးပြီး

and have collaborated with engineers

ရေခူတစ်ကောင်ကိုတောင် ဖိစီးမှုမဖြစ်အောင်

to design robots so gentle that they don't even stress a jellyfish.

သိမ်မွေ့တဲ့ စက်ရုပ်တွေကို ပုံစံထုတ်ဖို့ အင်ဂျင်နီယာတွေနဲ့ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်တယ်။

But it wasn't until 2018

ဒါပေမဲ့ Radcliffe Institute for Advanced

when I was on fellowship

Study မှာ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်တဲ့

at the Radcliffe Institute for Advanced Study

၂၀၁၈ ရောက်မှ သမုဒ္ဒရာနဲ့ ၎င်းရဲ့နေထိုင်သူတွေကို

that I realized that perhaps the best way to understand the ocean

နားလည်ဖို့ အကောင်းဆုံးဖြစ်လောက်တဲ့ နည်းလမ်းက ကမ္ဘာကို

and its inhabitants

သူတို့ရဲ့မျက်လုံးတွေကနေ

wasn't just by seeing the world through their eyes,

မြင်ရုံသက်သက်မဟုတ်တာကို သဘောပေါက်ခဲ့တယ်။

but by listening --

နားထောင်ခြင်းနဲ့၊

by really, deeply listening.

တကယ့်ကို အတွင်းကျကျ နားထောင်ခြင်းနဲ့ပါ။

I became interested in sperm whales when I heard their sounds.

သူတို့ရဲ့အသံတွေကို ကြားတဲ့အခါ ဝေလငါးတွေကို စိတ်ဝင်စားလာခဲ့တယ်။

They sounded like they were coming from another universe;

သူတို့ဟာ အခြားစကြာဝဠာကနေ လာတယ်လို့ထင်ရတယ်။

a siren song being broadcast from the darkest reaches of the sea.

ပင်လယ်ရဲ့ အမှောင်ဆုံး အကန့်တွေကနေ ထုတ်လွှင့်နေတဲ့ အချက်ပေးဥဩသံတစ်ခုပါ။

These weren't the typical harmonious whale songs

ဒါတွေက ကျွန်တော် ယဉ်ပါးနေတဲ့ ကြားနေကျ နာပျော်ဖွယ်

that I had been accustomed to.

ဝေလငါး သီချင်းတွေမဟုတ်ဘူး။

These sounded more like digital data transfer.

ဒါတွေက ဒစ်ဂျစ်တယ် ဒေတာ လွှဲပြောင်းမှု ပိုဆန်ဆယ်။

We assembled the future Project CETI team

အနာဂတ် Project CETI အသင်းကို စုဝေးပြီး

and began discussing how to use the most advanced technologies

ဝေလငါးတွေနဲ့ ဆက်သွယ်ဖို့ အဆင့်အမြင့်ဆုံး နည်းပညာတွေ အသုံးပြုပုံကို

to communicate with whales.

စတင်ဆွေးနွေးတယ်။

One of the principal conclusions

သုံးသပ်ချက်တွေထဲက တစ်ခုက

was that machine learning had a really good chance

စက်သင်ယူခြင်းမှာ ဝေလငါး ဆက်သွယ်ရေး ပုံစံတွေကို

of understanding the patterns of sperm whale communication.

နားလည်ခြင်းအတွက် တကယ့် အခွင့်ကောင်းတစ်ခု ရှိတယ်ဆိုတာပါ။

And the time to apply these technologies was now.

ဒီနည်းပညာတွေကို အသုံးချဖို့ အချိန်က အခုပါ။

Cracking the interspecies communication code

မျိုးစိတ်အချင်းချင်း ဆက်သွယ်ရေး ကုဒ်ကို ဖော်ထုတ်ခြင်းဟာ

didn't just seem possible,

ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ မထင်ခဲ့ရဘူး။

it almost seemed inevitable.

ဒါက ရှောင်လွှဲမရနိုင်ပုံသလောက် နီးပါးပေမဲ့

But how can analyzing patterns help us converse with whales

သရုပ်ခွဲပုံစံတွေက ဝေလငါးတွေ၊ တခြားသတ္တဝါတွေနဲ့ စကားပြောဖို့

and other animals?

ဘယ်လိုကူညီနိုင်လဲ။

Well, step one is to understand the elements of sperm whale communication.

အဆင့် တစ်က ဝေလငါး ဆက်သွယ်ရေး အရိပ်အယောင်တွေကို နားလည်ဖို့ပါ။

သင် ကြားလိုက်တဲ့ ကိုဒါတွေက ကျွန်တော်တို့ သိတဲ့အတိုင်း ဝါကျတွေအဖြစ် ပေါ်မလာပေမဲ့

These codas you heard don't appear to be sentences as we know them,

but there's clear structure in how these animals communicate.

ဒီသတ္တဝါတွေ ဆက်သွယ်ပုံမှာတော့ ရှင်းလင်းတဲ့ တည်ဆောက်ပုံရှိတယ်။

Sperm whales send codas back and forth to each other

ဝေလငါးတွေဟာ အချင်းချင်း ကိုဒါတွေကို အစီအစဉ်တွေအရ

ခေါက်တုံ့ခေါက်ပြန် ပို့ပြီး

in sequences,

and there are regional dialects like British and Australian accents.

ဗြိတသျှနဲ့ ဩစတေးလျန်း လေသံတွေလို ဒေသတွင်း ဒေသိယစကားတွေရှိတယ်။

This is exactly why machine learning is such a powerful tool.

ဒါက ဘာကြောင့် စက်သင်ယူခြင်းဟာ ဒီလောက်အား ကောင်းတဲ့ ကိရိယာတစ်ခုဆိုတာ အတိအကျပါ။

These approaches analyze patterns in relationship and map meaning to them.

ဒီနည်းလမ်းတွေက ဆက်စပ်မှုထဲက ပုံစံတွေကို စိစစ်ကာ ဒါတွေအတွက် အဓိပ္ပါယ်ကိုပုံစံချတယ်။

Just a few years ago, scientists used machine learning

နှစ်အနည်းငယ်လောက်ကပဲ သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ

to translate between two totally unknown human languages.

လုံးဝ မသိသေးတဲ့ လူ့ဘာသာစကားနှစ်ခုကို ဘာသာပြန်ဖို့ စက်သင်ယူခြင်းကို သုံးခဲ့တယ်။

Not by using a Rosetta Stone or a dictionary,

Rosetta Stone (သို့) အဘိဓာန်တစ်ခုကို မသုံးခဲ့ပေမဲ့

but by mapping them on patterns in higher-dimensional space.

ပိုမြင့်မားတဲ့ အတိုင်းအတာဆိုင်ရာ နေရာထဲက ပုံစံတွေမှာ ဒါတွေကို ပုံစံချတာပါ။

But for machine learning to work effectively,

ဒါပေမဲ့ စက်သင်ယူတာကို ထိရောက်စွာ အလုပ်လုပ်ဖို့

it needs data --

ဒေတာ လိုအပ်တယ်။

it needs lots and lots of data.

ဒေတာ အများကြီးကို လိုအပ်တာပါ။

In the past half-century,

လွန်ခဲ့တဲ့ ရာစုဝက်အတွင်း

marine researchers have painstakingly collected

အဏ္ဏဝါ သုတေသီတွေဟာ ထောင်အနည်းငယ်သာရှိတဲ့ ဝေလငါး အသံထုတ်ပုံတွေကို

and hand annotated just a few thousand sperm whale vocalizations,

ဒုက္ခခံ စုဆောင်းပြီး လက်နဲ့ မှတ်ချက်ရေးသွင်းခဲ့တယ်။

but in order to learn sperm whale communication,

ဒါပေမဲ့ ဝေလငါး ဆက်သွယ်ရေးကို သင်ယူဖို့

we'll need to collect millions,

ကုဋေချီမဟုတ်တောင်

if not tens of millions

သေချာစွာ မှတ်ချက်ပြုထားတဲ့

of carefully annotated sperm whale vocalizations

အပြုအမူတွေနဲ့ နှီးနွယ်နေတဲ့ ဝေလငါး အသံထုတ်ပုံတွေကို

သန်းချီပြီး စုဆောင်းဖို့ လိုအပ်တယ်။

correlated with behaviors.

We'll do it with noninvasive, autonomous, free-swimming robots,

ဒါကို အနှောင့်အယှက်မပြုတဲ့ အလိုလို ထောက်လှမ်းတဲ့ ရေကူးစက်ရုပ်တွေ၊

aerial-aquatic drones,

မိုးပျံ ရေအောက် ဒရုန်းတွေ၊

bottom-mounted hydrophone arrays

အခြေမှာ တပ်ထားတဲ့ ဟိုက်ဒရိုဖုန်း

and more.

စတာတွေနဲ့ လုပ်မှာပါ။

We'll work with our close partners at the Dominica Sperm Whale Project

လူသိများတဲ့ ဝေလငါး အမျိုးအနွယ် ၂၅ စုကျော် ကျက်စားတဲ့

to cover a 20-square-kilometer area

ကီလိုမီတာ ၂၀ ဧရိယာကို ကာမိစေဖို့

that is frequented by over 25 well-known families of sperm whales.

Dominica Sperm Whale Project က နီးစပ်တဲ့ မိတ်ဖက်တွေနဲ့ တွဲလုပ်မှာပါ။

We're going to put specific focus on the interactions of mothers and calfs,

မိခင်တွေနဲ့ သားပေါက်တွေရဲ့ ဆက်သွယ်မှုတွေအပေါ် အထူး အာရုံစိုက်မှာပါ။

training our machine learning algorithms

အောက်ခြေမှ ဝေလငါး ဘာသာစကားကို သင်ယူဖို့

to learn whale language from the bottom up.

စက်သင်ယူရေး အယ်လ်ဂိုရစ်သမ်တွေကို လေ့ကျင့်ပေးရင်းပါ။

All this data we'll have sent through a pipeline

ဒေတာအားလုံး ပိုက်လိုင်းတစ်ခု ကနေ ပို့မှာဖြစ်ပြီး

and analyzed by the Project CETI translation team.

Project CETI ဘာသာပြန်အသင်းက သရုပ်ခွဲမှာပါ။

The raw audio and context data will go through our machine learning engine

အသံအကြမ်းနဲ့ ဆက်စပ် ဒေတာတွေက တည်ဆောက်မှုအရ ပထမဆုံး ရွေးထုတ်မယ့်

where it's going to be first sorted by structure.

စက် သင်ယူရေး အင်ဂျင်ကနေ ဖြတ်သွားမယ်။

The linguistics team will then search for things like syntax

နောက် ဘာသာဗေဒ အသင်းက ဝါကျအထားအသိုနဲ့ အချိန် ပြောင်းရွေ့မှုလို

and time displacement.

အရာတွေကို ရှာဖွေမယ်။

For example,

ဥပမာ

if we find an event where a whale was talking about something yesterday,

ဝေလငါးတစ်ကောင်က တစ်ခုခုအကြောင်း မနေ့က ပြောနေတယ်တဲ့ ဖြစ်ရပ်တစ်ခုကို တွေ့ရင်

that alone would be a major finding,

ဒီတစ်ခုတည်းက အဓိက တွေ့ရှိမှုတစ်ခုဖြစ်မယ်။

something that has thus far only been shown in humans.

ဒီအထိတော့ လူသားတွေကိုသာ ပြသထားတဲ့ အရာတစ်ခုပါ။

And once we've really mastered listening,

နားထောင်တာကို ကျွမ်းကျင်သွားပြီဆိုတာနဲ့

we're going to try really carefully to talk back

အရိုးရှင်းဆုံး အဆင့်တစ်ခုမှာတောင် စကားပြန်ပြောဖို့

even on the most simplistic level.

ဂရုတစိုက် ကြိုးစားတော့မယ်။

Finally, Project CETI will build an open-source platform

နောက်ဆုံး Project CETI က ဒေတာ အစုံတွေကို လူအများ

where we will make our data sets available to the public,

ရရှိအောင် လုပ်ပေးမယ့် အများသုံး ရင်းမြစ် တည်ဆောက်မယ်။

encouraging the global community

နားလည်ခြင်းအတွက် ခရီးရှည်မှာ အတူလိုက်ပါဖို့

to come along on this journey for understanding.

ကမ္ဘာ့ လူမှုအသိုက်အဝန်းကို အားပေးတာပါ။

These animals could be the most intelligent beings on this planet.

ဒီသတ္တဝါတွေဟာ ဒီဂြိုဟ်မှာ အသိဉာဏ်အရှိဆုံး သက်ရှိတွေဖြစ်နိင်တယ်။

They have a neocortex and spindle cells --

သူတို့မှာ နီရိုကောတက်စ်နဲ့ ဝင်ရိုး ဆဲလ်တွေရှိတယ်။

structure that in humans control our higher thoughts,

လူသားတွေမှာတော့ ပိုမြင့်တဲ့ အတွေး၊ ခံစားမှု၊မှတ်ဉာဏ်၊ဘာသာစကားနဲ့

emotions, memory, language and love.

ချစ်မတ္တာကို ထိန်းချုပ်တဲ့ တည်ဆောက်မှုပါ။

And all the platforms that we develop can be cross-applied to other animals:

ဖန်တီးတဲ့ ပလက်ဖောင်းအားလုံးကို အခြား သတ္တဝါတွေအတွက် ကူးယှက် အသုံးချနိုင်တယ်။

to elephants, birds,

ဆင်တွေ၊ငှက်တွေ၊

primates, dolphins --

ပရိုင်းမိတ်တွေ၊ လင်းပိုင်တွေ၊

essentially any animal.

အခြေခံကတော့ သတ္တဝါတိုင်းအထိပါ။

In the late 1960s,

၁၉၆၀ လွန် နှောင်းပိုင်းမှာ

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အသင်းသား Roger Payne က ဝေလငါး သီချင်းဆိုတာကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

our team member, Roger Payne, discovered that whales sing.

( ဝေလငါး သီချင်းဆိုသံ)

(Recording: whale singing)

A finding that sparked the Save the Whales movement

Save the Whales လှုပ်ရှားမှုကို စပေးတဲ့ တွေ့ရှိချက်ပါ။

led to the end of large-scale whaling

ဝေလငါး သီချင်းဆိုတာ ပြရုံနဲ့ကိုပဲ

and prevented several whale species from extinction

အကြီးအကျယ် ဝေလငါးဖမ်းခြင်းကို အဆုံးသတ်စေပြီး

just by showing that whales sing.

များစွာသော ဝေလငါးမျိုးစိတ်တွေကို မျိုးသုဉ်းခြင်းကနေ တားဆီးပေးတယ်။

Imagine if we could understand what they're saying.

သူတို့ ပြောနေတာ နားလည်နိုင်တယ်လို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

Now is the time to open this larger dialogue.

အခု ပိုကြီးမားတဲ့ ဒီဆွေးနွေးခန်းကို ဖွင့်ဖို့ အချိန်ပါ။

Now is the time to listen deeply

အခု အတွင်းကျကျ နားထောင်ပြီး

and show these magical animals,

ဒီမှော်ဆန်တဲ့ သတ္တဝါတွေနဲ့

and each other,

အချင်းချင်းကို အသစ်တွေ့ရှိတဲ့

newfound respect.

လေးစားမှု ပြသဖို့ အချိန်ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။