Can we learn to talk to sperm whales? | David Gruber | TED

Çeviri: Şevval Naz Ertik Gözden geçirme: Can Boysan

You are about to hear the sounds of the largest-toothed predator

Dünyanın en büyük dişlere sahip predatörünün seslerini duymak üzeresiniz.

on the planet:

Bu hayvan, bir okul servisinden daha büyük

an animal bigger than a school bus

with perhaps the most sophisticated form of communication

ve belki de var olan en komplike iletişim biçimine sahip.

that has ever existed.

(Video: whale clicking)

(Video: Balina sesleri)

These are the sounds of the mighty sperm whale,

Bu sesler, kudretli ispermeçet balinasına ait.

a fellow mammal that can dive almost a mile,

Bu memeli yaklaşık 1500 metreye kadar dalabilir,

hold its breath for more than an hour

nefesini bir saatten uzun süre tutabilir

and lives in these amazingly complex, matriarchal societies.

ve oldukça kompleks anaerkil topluluklar halinde yaşar.

These clicks you heard,

Duyduğunuz seslere koda deniyor.

called codas,

Kodalar ispermeçet balinalarının iletişimi hakkında bildiklerimizin sadece bir kısmı.

are just a facet of what we know of their communication.

We know these animals are communicating,

Bu hayvanların iletişim kurduklarını biliyoruz

we just don't yet know what they're saying.

ancak ne söylediklerini henüz bilmiyoruz.

Project CETI aims to find out.

Project CETI bunu keşfetmeyi hedefliyor.

Over the next five years,

Önümüzdeki beş yıl boyunca

our team of AI specialists,

ekibimizdeki yapay zeka uzmanları,

roboticists, linguists

robot bilimciler, dil bilimciler

ve deniz biyologları

and marine biologists

aim to use the most cutting-edge technologies

başka türlerle iletişim kurabilmek

to make contact with another species,

ve bir yanıt alabilmek adına

and hopefully communicate back.

son teknolojileri kullanmayı hedefliyor.

We believe that by listening deeply to nature,

Kendimize olan bakış açımızı

we can change our perspective of ourselves

ve dünyada yaşayan tüm canlılarla olan ilişkilerimizi

and reshape our relationship with all life on this planet.

doğaya derinlemesine kulak vererek değiştirebileceğimize inanıyoruz.

This of course seems like an impossible goal.

Tabii bu gerçekleşmesi imkânsız bir hedef gibi görünebilir.

People have been trying to make contact with other animals

İnsanlar yüzyıllardır diğer hayvanlarla iletişim kurmaya çalışıyor.

for hundreds of years.

How could we do what others could not,

Bir pandeminin ve eylemlerin ortasında

especially given that I'm sitting here on my couch in New York City

New York’taki evimin koltuğunda oturduğumu göz önünde bulundurduğumuzda

diğer insanların başaramadığını biz nasıl başaracağız?

in the middle of a pandemic and protests?

I've spent the last 20 years as a marine biologist and oceanographer,

Hayatımın son 20 yılını bir deniz biyoloğu ve oşinograf olarak geçirdim.

studying the ocean from all different perspectives,

Mikroplardan köpek balıklarına kadar

farklı bakış açılarından ele alarak okyanusları inceledim.

from microbes to sharks.

I've assembled interdisciplinary teams

Farklı disiplinlerden ekipleri bir araya getirdim

that have built the first shark-eye camera

ve o ekipler dünyayı köpek balıklarının gözünden gösteren

to see the world from a shark's perspective,

ilk kamerayı geliştirdiler.

Bir denizanasını dahi rahatsız etmeyecek kadar hafif robotlar tasarlamaları için

and have collaborated with engineers

to design robots so gentle that they don't even stress a jellyfish.

mühendislerle iş birliği yaptım.

But it wasn't until 2018

Okyanusları ve deniz canlılarını anlamanın en iyi yolunun

when I was on fellowship

yalnızca dünyaya onların gözünden bakmak değil,

at the Radcliffe Institute for Advanced Study

that I realized that perhaps the best way to understand the ocean

aynı zamanda onlara derinlemesine kulak vermek olduğunu

and its inhabitants

2018 yılında

wasn't just by seeing the world through their eyes,

Radcliffe İleri Araştırma Enstitüsü’nde

but by listening --

öğretmenlik yaptığım dönemde fark edebildim.

by really, deeply listening.

I became interested in sperm whales when I heard their sounds.

İspermeçet balinaları, seslerini duyduğumda ilgimi çekti.

They sounded like they were coming from another universe;

Başka bir evrenden geliyor gibilerdi.

a siren song being broadcast from the darkest reaches of the sea.

Denizin derinliklerinden bir siren çağrısı yayınlanıyordu âdeta.

These weren't the typical harmonious whale songs

Bu sesler alışkın olduğum ahenkli balina şarkılarından değildi.

that I had been accustomed to.

These sounded more like digital data transfer.

Daha çok dijital veri aktarımı gibiydi.

We assembled the future Project CETI team

Geleceğin Project CETI ekibini bir araya getirdik

and began discussing how to use the most advanced technologies

ve balinalarla iletişim kurabilmek için

en son teknolojileri nasıl kullanacağımızı tartışmaya başladık.

to communicate with whales.

One of the principal conclusions

Ulaştığımız başlıca sonuç

was that machine learning had a really good chance

ispermeçet balinalarının iletişim modellerini

of understanding the patterns of sperm whale communication.

yapay zeka ile anlama şansımızın yüksek olduğuydu.

And the time to apply these technologies was now.

Bu teknolojileri kullanmanın tam zamanıydı.

Cracking the interspecies communication code

Türler arası iletişim kodlarını çözmek

didn't just seem possible,

hem mümkün hem de kaçınılmaz görünüyordu.

it almost seemed inevitable.

Peki iletişim modellerini incelemek

But how can analyzing patterns help us converse with whales

balinalarla ve diğer hayvanlarla konuşmamızı nasıl sağlayabilir?

and other animals?

Well, step one is to understand the elements of sperm whale communication.

İlk adım, ispermeçet balinalarının iletişim esaslarını anlamak.

Duyduğunuz kodalar bildiğimiz hâliyle cümleler değiller

These codas you heard don't appear to be sentences as we know them,

but there's clear structure in how these animals communicate.

ancak bu hayvanların iletişiminin belirli bir yapısı var.

Sperm whales send codas back and forth to each other

İspermeçet balinaları birbirlerine art arda kodalar gönderiyorlar.

in sequences,

and there are regional dialects like British and Australian accents.

İngiliz ve Avustralya aksanları gibi bölgesel lehçeleri var.

This is exactly why machine learning is such a powerful tool.

İşte bu yüzden yapay zeka oldukça güçlü bir araç.

These approaches analyze patterns in relationship and map meaning to them.

Bu araçlar iletişim modellerini inceleyip anlamlarını saptıyor.

Just a few years ago, scientists used machine learning

Birkaç yıl önce bilim insanları

Bilinmeyen iki tane farklı insan dili arasında çeviri yapmak için

to translate between two totally unknown human languages.

yapay zekayı kullandı.

Not by using a Rosetta Stone or a dictionary,

Rosetta Stone adlı dil öğrenimi yazılımı veya sözlük kullanmaktan ziyade

but by mapping them on patterns in higher-dimensional space.

yüksek boyutlu olan uzay modelleri üzerinde bu dilleri saptadılar.

But for machine learning to work effectively,

Ancak yapay zekanın etkili bir şekilde çalışması için

it needs data --

it needs lots and lots of data.

çok fazla veriye ihtiyaç var.

In the past half-century,

Geçtiğimiz 50 yılda deniz araştırmacıları

marine researchers have painstakingly collected

birkaç bin ispermeçet balinası seslendirmesini

and hand annotated just a few thousand sperm whale vocalizations,

titizlikle topladı ve notlarla açıkladı.

but in order to learn sperm whale communication,

Ancak ispermeçet balinalarının iletişimini öğrenebilmek için

we'll need to collect millions,

davranışla uyumlu

if not tens of millions

on milyonlarca ek açıklama içeren

of carefully annotated sperm whale vocalizations

ispermeçet balinası seslendirmesine ihtiyacımız var.

correlated with behaviors.

Bunu noninvaziv, otonom, serbest yüzen robotlarla,

We'll do it with noninvasive, autonomous, free-swimming robots,

hem uçan hem yüzen drone’larla,

aerial-aquatic drones,

tabana monteli hidrofon dizilimleriyle

bottom-mounted hydrophone arrays

ve daha fazlasıyla yapacağız.

and more.

We'll work with our close partners at the Dominica Sperm Whale Project

25 tane ispermeçet balinası ailesinin sık görüldüğü

to cover a 20-square-kilometer area

20 kilometrekarelik bir alanı incelemek için

that is frequented by over 25 well-known families of sperm whales.

Dominica Sperm Whale projesindeki ortaklarımızla çalışacağız.

We're going to put specific focus on the interactions of mothers and calfs,

Anneler ile yavrular arasındaki etkileşime özel olarak odaklanacağız.

training our machine learning algorithms

Yapay zekâ algoritmalarımızı

to learn whale language from the bottom up.

balina dilini temelden öğrenmek için programlayacağız.

All this data we'll have sent through a pipeline

Tüm bu verileri analiz etmeleri için

and analyzed by the Project CETI translation team.

Project CETI çeviri ekibine göndereceğiz.

The raw audio and context data will go through our machine learning engine

İşlem görmemiş sesler ve bağlam verileri

yapay zekâ cihazımız ile öncelikle yapıya göre sıralanacak.

where it's going to be first sorted by structure.

The linguistics team will then search for things like syntax

Ardından dil bilimi ekibi,

sözdizim ve zamanın yer değiştirmesi gibi unsurları arayacak.

and time displacement.

For example,

Bir balinanın geçmiş zaman üzerine konuştuğunu keşfetmek bile

if we find an event where a whale was talking about something yesterday,

başlı başına büyük bir buluş olur

that alone would be a major finding,

something that has thus far only been shown in humans.

çünkü bu daha önce yalnızca insanlarda gözlemlenen bir durum.

And once we've really mastered listening,

Dinleme konusunda uzmanlaştıktan sonra

we're going to try really carefully to talk back

en basit seviyede olsa bile

even on the most simplistic level.

dikkatlice yanıt vermeye çalışacağız.

Finally, Project CETI will build an open-source platform

Son olarak Project CETI, küresel bir topluluğun

where we will make our data sets available to the public,

idrak üzerine olan bu yolculuğa katılmasını desteklemek adına

encouraging the global community

verilerin kamusal olduğu bir açık kaynak platformu kuracak.

to come along on this journey for understanding.

These animals could be the most intelligent beings on this planet.

Bu hayvanlar dünya üzerindeki en zeki canlılar olabilir.

They have a neocortex and spindle cells --

Neokorteksleri ve iğsi hücreleri var.

structure that in humans control our higher thoughts,

Bunlar insanlarda

derin düşünceleri, duyguları, hafızayı, dili ve sevgiyi kontrol eden yapılar.

emotions, memory, language and love.

And all the platforms that we develop can be cross-applied to other animals:

Geliştirdiğimiz tüm platformlar

fillere, kuşlara, primatlara, yunuslara

to elephants, birds,

primates, dolphins --

ve özünde tüm hayvanlara uygulanabilir.

essentially any animal.

In the late 1960s,

1960′ların sonunda ekibimizden Roger Payne

our team member, Roger Payne, discovered that whales sing.

balinaların şarkı söylediğini keşfetti.

(Kayıt: Balinalar şarkı söylüyor)

(Recording: whale singing)

A finding that sparked the Save the Whales movement

Bu keşif Save the Whales hereketini ateşledi,

led to the end of large-scale whaling

geniş çaplı bir balina avının sona ermesini sağladı

and prevented several whale species from extinction

ve çeşitli balina türlerinin soylarının tükenmesini önledi.

Tüm bunları sadece balinaların şarkı söyleyişini göstererek başardı.

just by showing that whales sing.

Imagine if we could understand what they're saying.

Neler söylediklerini anlayabilsek olacakları düşünün.

Now is the time to open this larger dialogue.

Şimdi bu mühim meseleye odaklanmanın,

Now is the time to listen deeply

derinlemesine dinlemenin,

and show these magical animals,

bu muhteşem hayvanlara

and each other,

newfound respect.

ve birbirimize saygı duymanın zamanı.

Thank you.

Teşekkür ederim.