Can we learn to talk to sperm whales? | David Gruber | TED

Translator: Phong Quach Reviewer: Hoàng Trung Lê

You are about to hear the sounds of the largest-toothed predator

Bạn sắp nghe thấy âm thanh của động vật ăn thịt có răng lớn nhất

on the planet:

trên hành tinh:

một con vật lớn hơn một chiếc xe buýt trường học

an animal bigger than a school bus

with perhaps the most sophisticated form of communication

với có lẽ là một hình thức giao tiếp phức tạp nhất

that has ever existed.

mà đã từng tồn tại.

(Video: whale clicking)

(Video: tiếng cá voi)

These are the sounds of the mighty sperm whale,

Đây là những âm thanh của cá nhà táng dũng mãnh,

a fellow mammal that can dive almost a mile,

một đồng loại thú có vú có thể lặn gần một dặm,

hold its breath for more than an hour

nín thở hơn một giờ

and lives in these amazingly complex, matriarchal societies.

và sống trong những xã hội mẫu hệ phức tạp đáng kinh ngạc.

These clicks you heard,

Tiếng mà bạn đã nghe,

called codas,

được gọi là codas,

are just a facet of what we know of their communication.

chỉ là một mặt của những gì ta biết về cách giao tiếp của chúng.

We know these animals are communicating,

Chúng tôi biết những con vật này đang giao tiếp,

we just don't yet know what they're saying.

chúng tôi chỉ chưa biết những gì chúng đang nói.

Project CETI aims to find out.

Dự án CETI nhằm mục đích tìm hiểu điều đó.

Over the next five years,

Trong năm năm tới,

our team of AI specialists,

đội chuyên gia AI của chúng tôi,

roboticists, linguists

các chuyên gia robot, nhà ngôn ngữ học

và các nhà sinh vật biển

and marine biologists

aim to use the most cutting-edge technologies

hướng đến việc dùng những công nghệ tiên tiến nhất

to make contact with another species,

để tiếp xúc với một loài khác,

and hopefully communicate back.

và hy vọng sẽ giao tiếp ngược lại.

We believe that by listening deeply to nature,

Chúng tôi tin bằng việc lắng nghe sâu sắc thiên nhiên,

we can change our perspective of ourselves

chúng tôi có thể thay đổi quan điểm của mình về bản thân

and reshape our relationship with all life on this planet.

và định hình lại mối quan hệ của chúng ta với tất cả sự sống trên hành tinh này.

This of course seems like an impossible goal.

Điều này tất nhiên có vẻ như là một mục tiêu bất khả thi.

People have been trying to make contact with other animals

Mọi người đã đang cố gắng tiếp xúc với các động vật khác

for hundreds of years.

trong hàng trăm năm.

How could we do what others could not,

Làm sao chúng tôi có thể làm điều người khác không thể,

especially given that I'm sitting here on my couch in New York City

đặc biệt là khi tôi đang ngồi đây trên chiếc ghế dài của tôi ở thành phố New York

in the middle of a pandemic and protests?

giữa một đại dịch và các cuộc biểu tình?

I've spent the last 20 years as a marine biologist and oceanographer,

Tôi đã dành 20 năm qua là một nhà sinh vật học biển và nhà hải dương học

studying the ocean from all different perspectives,

nghiên cứu đại dương từ tất cả các khía cạnh khác nhau,

from microbes to sharks.

từ vi khuẩn đến cá mập.

I've assembled interdisciplinary teams

Tôi đã tập hợp các nhóm liên ngành

that have built the first shark-eye camera

đã chế tạo máy ảnh mắt cá mập đầu tiên

to see the world from a shark's perspective,

để nhìn thế giới từ góc nhìn của một con cá mập

and have collaborated with engineers

và đã hợp tác với các kỹ sư

to design robots so gentle that they don't even stress a jellyfish.

để thiết kế rô bốt rất nhẹ nhàng đến nỗi còn không gây căng thẳng cho một con sứa.

But it wasn't until 2018

Nhưng phải đến năm 2018

when I was on fellowship

khi tôi làm nghiên cứu sinh

at the Radcliffe Institute for Advanced Study

tại Viện nghiên cứu Cao cấp Radcliffe

that I realized that perhaps the best way to understand the ocean

thì tôi mới nhận ra có lẽ là cách tốt nhất để hiểu đại dương

and its inhabitants

và cư dân của nó

wasn't just by seeing the world through their eyes,

không chỉ bằng cách nhìn thế giới qua đôi mắt của chúng,

but by listening --

mà bằng cách lắng nghe --

by really, deeply listening.

bằng cách lắng nghe thực sự, sâu sắc.

I became interested in sperm whales when I heard their sounds.

Tôi trở nên hứng thú đến cá nhà táng khi tôi nghe âm thanh của chúng.

They sounded like they were coming from another universe;

Chúng nghe như đã đến từ vũ trụ khác vậy;

a siren song being broadcast from the darkest reaches of the sea.

một bài hát du dương được phát sóng từ những vùng tối nhất của biển.

These weren't the typical harmonious whale songs

Đây không phải là bài hát cá voi du dương điển hình

that I had been accustomed to.

mà tôi đã quen.

These sounded more like digital data transfer.

Những âm thanh này nghe giống như truyền dữ liệu kỹ thuật số hơn

We assembled the future Project CETI team

Chúng tôi đã tập hợp nhóm Dự án CETI tương lai

and began discussing how to use the most advanced technologies

và bắt đầu thảo luận về cách sử dụng công nghệ tiên tiến nhất

to communicate with whales.

để giao tiếp với cá voi.

One of the principal conclusions

Một trong những kết luận chính

was that machine learning had a really good chance

là học máy có tiềm năng rất tốt

of understanding the patterns of sperm whale communication.

để hiểu các hình mẫu giao tiếp của cá nhà táng.

And the time to apply these technologies was now.

Và thời gian ứng dụng những công nghệ này là bây giờ.

Cracking the interspecies communication code

Bẻ khóa mã giao tiếp giữa các loài vật

didn't just seem possible,

dường như không chỉ có thể,

it almost seemed inevitable.

nó gần như chắc chắn phải xảy ra.

But how can analyzing patterns help us converse with whales

Nhưng làm sao phân tích các mẫu giúp chúng tôi nói với cá voi

and other animals?

và các động vật khác?

Well, step one is to understand the elements of sperm whale communication.

Bước một là hiểu các yếu tố giao tiếp của cá nhà táng.

những codas bạn đã nghe không xuất hiện thành những câu như chúng ta biết,

These codas you heard don't appear to be sentences as we know them,

but there's clear structure in how these animals communicate.

nhưng có cấu trúc rõ ràng trong cách chúng giao tiếp.

Sperm whales send codas back and forth to each other

Cá nhà táng gửi codas qua lại với nhau

theo trình tự,

in sequences,

and there are regional dialects like British and Australian accents.

và có giọng địa phương như giọng Anh và Úc.

This is exactly why machine learning is such a powerful tool.

Đây chính là lý do tại sao học máy là một công cụ mạnh mẽ.

These approaches analyze patterns in relationship and map meaning to them.

Những cách tiếp cận này phân tích mối liên hệ và liên kết ý nghĩa với các mẫu.

Just a few years ago, scientists used machine learning

Chỉ một vài năm trước, các nhà khoa học đã sử dụng học máy

to translate between two totally unknown human languages.

để dịch giữa hai ngôn ngữ mà con người hoàn toàn không biết.

Not by using a Rosetta Stone or a dictionary,

Không phải bằng cách sử dụng Hòn đá Rosetta hoặc từ điển,

but by mapping them on patterns in higher-dimensional space.

nhưng bằng cách lập bản đồ hình mẫu của chúng trong không gian chiều cao hơn.

But for machine learning to work effectively,

Nhưng để học máy để làm việc hiệu quả,

it needs data --

nó cần dữ liệu --

it needs lots and lots of data.

nó cần rất nhiều và rất nhiều dữ liệu.

In the past half-century,

Trong nửa thế kỷ qua,

marine researchers have painstakingly collected

các nhà nghiên cứu biển đã cần mẫn thu thập

and hand annotated just a few thousand sperm whale vocalizations,

và chú thích bằng tay chỉ vài nghìn tiếng của cá nhà táng,

but in order to learn sperm whale communication,

nhưng để học giao tiếp của cá nhà táng,

we'll need to collect millions,

chúng tôi sẽ cần thu thập hàng triệu,

if not tens of millions

nếu không phải hàng chục triệu

of carefully annotated sperm whale vocalizations

các chú thích cẩn thận về tiếng của cá nhà táng

tương quan với các hành vi.

correlated with behaviors.

We'll do it with noninvasive, autonomous, free-swimming robots,

Chúng tôi sẽ làm với các robot không xâm lấn, tự động và bơi tự do

aerial-aquatic drones,

máy bay không người lái thủy-không

bottom-mounted hydrophone arrays

đầu thu sóng trong nước gắn dưới đáy

and more.

và nhiều hơn nữa.

We'll work with our close partners at the Dominica Sperm Whale Project

Chúng tôi sẽ cùng các cộng tác tại Dự án Cá nhà táng Dominica

bao phủ một khu vực rộng 20 km vuông

to cover a 20-square-kilometer area

that is frequented by over 25 well-known families of sperm whales.

thường xuyên được hơn 25 gia đình cá nhà táng nổi tiếng lui tới.

We're going to put specific focus on the interactions of mothers and calfs,

Chúng tôi sẽ đặt trọng tâm cụ thể vào sự tương tác của mẹ và con,

training our machine learning algorithms

đào tạo các thuật toán học máy của chúng tôi

to learn whale language from the bottom up.

để học ngôn ngữ cá voi từ căn bản.

All this data we'll have sent through a pipeline

Tất cả dữ liệu chúng tôi sẽ gửi qua một đường ống

and analyzed by the Project CETI translation team.

và được phân tích bởi nhóm dịch thuật của Dự án CETI.

The raw audio and context data will go through our machine learning engine

Dữ liệu âm thanh và ngữ cảnh thô sẽ đi qua công cụ học máy của chúng tôi

where it's going to be first sorted by structure.

nơi nó sẽ được sắp xếp đầu tiên theo cấu trúc.

The linguistics team will then search for things like syntax

Nhóm ngôn ngữ học sau đó sẽ tìm kiếm cho những thứ như cú pháp

and time displacement.

và thời gian dịch chuyển.

For example,

Ví dụ,

if we find an event where a whale was talking about something yesterday,

nếu chúng tôi tìm thấy một sự kiện mà con cá voi nói về gì đó vào hôm qua,

that alone would be a major finding,

chỉ riêng điều đó đã là một phát hiện lớn,

something that has thus far only been shown in humans.

một cái gì đó cho đến nay chỉ được hiển thị ở người.

And once we've really mastered listening,

Và khi chúng ta đã lắng nghe thành thạo,

we're going to try really carefully to talk back

chúng tôi sẽ thử thực sự cẩn thận để nói chuyện lại

even on the most simplistic level.

ngay cả ở mức độ đơn giản nhất.

Finally, Project CETI will build an open-source platform

Cuối cùng, Dự án CETI sẽ xây dựng một nền tảng mã nguồn mở

where we will make our data sets available to the public,

nơi chúng tôi sẽ làm tập dữ liệu có sẵn cho công chúng,

encouraging the global community

khuyến khích cộng đồng toàn cầu

to come along on this journey for understanding.

để đi cùng trong cuộc hành trình này để hiểu.

These animals could be the most intelligent beings on this planet.

Những động vật này có thể là sinh vật thông minh nhất trên hành tinh này.

They have a neocortex and spindle cells --

Chúng có tân vỏ não và các tế bào trục --

structure that in humans control our higher thoughts,

cấu trúc ở con người kiểm soát những suy nghĩ bậc cao,

emotions, memory, language and love.

cảm xúc, trí nhớ, ngôn ngữ và tình yêu của chúng ta.

And all the platforms that we develop can be cross-applied to other animals:

Và tất cả nền tảng chúng tôi phát triển có thể áp dụng chéo cho các con khác:

to elephants, birds,

đến voi, chim,

primates, dolphins --

động vật linh trưởng, cá heo --

essentially any animal.

về cơ bản là bất kỳ động vật nào

In the late 1960s,

Vào cuối những năm 1960,

thành viên trong nhóm của chúng tôi, Roger Payne, phát hiện ra rằng cá voi hát.

our team member, Roger Payne, discovered that whales sing.

(Ghi âm: cá voi hát)

(Recording: whale singing)

A finding that sparked the Save the Whales movement

Một phát hiện đã châm ngòi phong trào Cứu cá voi

led to the end of large-scale whaling

dẫn đến sự kết thúc của nạn săn bắt cá voi quy mô lớn

and prevented several whale species from extinction

và ngăn chặn một số loài cá voi khỏi nguy cơ tuyệt chủng

just by showing that whales sing.

chỉ bằng cách cho thấy rằng cá voi hát.

Imagine if we could understand what they're saying.

Hãy nghĩ nếu ta có thể hiểu những gì chúng đang nói.

Now is the time to open this larger dialogue.

Bây giờ là lúc để mở cuộc đối thoại lớn hơn này.

Now is the time to listen deeply

Bây giờ là lúc để lắng nghe kĩ

and show these magical animals,

và cho những con vật kỳ diệu này xem,

and each other,

và lẫn nhau,

newfound respect.

sự tôn trọng mới tìm.

Thank you.

Cảm ơn.