The psychology of inequality and political division | Keith Payne

Translator: Chan Nyein Reviewer: Myo Aung

You've probably heard by now

ခင်ဗျား အခုဆို ကြားဖူးမှာပါ၊

that economic inequality is historically high,

စီးပွားရေးဆိုင်ရာ မညီမျှမှုတွေက သမိုင်းတွင်လောက်အောင် မြင့်နေတာ၊

that the wealthiest one-tenth of one percent in the United States

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုထဲက သုည ဒသမ တစ်ရာခိုင်နှုန်းရှိတဲ့ အချမ်းသာဆုံးသူတွေက

have as much wealth as the bottom 90 percent combined,

အောက်ခြေပြည်သူ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းတို့ရဲ့ စုစုပေါင်း ကြွယ်ဝမှုလောက် ပိုင်ဆိုင်ကြတာ၊

or that the wealthiest eight individuals in the world

ဒါမှမဟုတ် ကမ္ဘာပေါ်က အချမ်းသာဆုံး ပုဂ္ဂိုလ် ၈ ဦးတို့ရဲ့

have as much wealth

ကြွယ်ဝချမ်းသာမှုဟာ

as the poorest 3.5 billion inhabitants of the planet.

ကမ္ဘာပေါ်က အဆင်းရဲဆုံး လူ ၃.၅ ဘီလီယံ တို့ရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ တူညီနေတာကိုပါ။

ဒါပေမဲ့ စီးပွားရေး မညီမျှမှုဟာ လူ့သက်တမ်း တိုလာမှု၊

But did you know that economic inequality is associated with shorter lifespans,

ပျော်ရွှင်မှု နည်းလာမှု၊

less happiness,

ပြစ်မှုတွေ များလာမှုနဲ့

more crime

မူးယစ်ဆေး သုံးစွဲမှုများလာမှုနဲ့ ဆက်နွှယ် နေတာကိုရော ခင်ဗျားတို့ သိကြလား။

and more drug abuse?

Those sound like problems of poverty,

ဒါတွေဟာ ဆင်းရဲမှုနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ ပြဿနာတွေလို့ ထင်ရပေမဲ့၊

but among wealthy, developed nations

ချမ်းသာတဲ့ ဖွံ့ဖြိုးပြီး နိုင်ငံတွေမှာလည်း

those health and social problems

အဲဒီလို ကျန်းမာရေးနဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေဟာ

are actually more tightly linked to inequality between incomes

တကယ်တော့ ဝင်ငွေပမာဏ သက်သက်ထက် ဝင်ငွေ မညီမျှမှုတွေနဲ့

than to absolute incomes.

ပိုနီးကပ်စွာ ဆက်စပ်နေပါတယ်။

ပြီးတော့ အဲ့ဒါကြောင့်ပဲ

And because of that,

ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေထဲမှာ အချမ်းသာဆုံးနဲ့ မညီမျှမှု အကြီးမားဆုံးဖြစ်တဲ့

the United States,

the wealthiest and the most unequal of nations,

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုရဲ့

actually fares worse than all other developed countries.

အ​ခြေအနေဟာ ဖွံ့ဖြိုးပြီး အခြားနိုင်ငံ အားလုံးတို့ထက် ပိုမိုဆိုးရွားနေတာပါ။

စစ်တမ်းတွေ ပြနေတာက အမေရိကန် ပြည်သူ အများစုတို့က၊

Surveys show that large majorities of Americans,

ဒီမိုကရက်တွေနဲ့ ရီပတ်ဘလင်ကန် နှစ်ခုစလုံးတို့က၊

both Democrats and Republicans,

believe inequality is too high and want more equal pay.

မညီမျှမှု အရမ်းမြင့်နေတယ်လို့ ယုံကြည်ပြီး ပိုမိုညီမျှတဲ့ လုပ်ခကို လိုချင်ကြပါတယ်။

And yet as a society, we don't seem to be able to find the common ground,

လူ့အသိုင်းအဝိုင်အနေနဲ့ အဲဒါကို တစ်နည်း နည်းနဲ့ ဖြေရှင်းဖို့ ကျုပ်တို့ဆီမှာ

the consensus, the political will to do anything about it.

ဘုံခံယူချက်၊ သဘောတူညီမှု‌၊ နိုင်ငံရေးဆန္ဒလည်း ရှိပုံမရပါဘူး။

ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ မညီမျှမှုဟာ နောက်ဆုံး ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း တိုးလာခဲ့တာနဲ့အမျှ

Because, as inequality has risen in recent decades,

political polarization has risen along with it.

နိုင်ငံရေးအကွဲအပြဲတွေကလည်း အဲဒါနဲ့အတူ မြင့်တက်လာခဲ့လို့ပါ။

We see those who disagree with us as idiots or as immoral.

ကျနော်တို့က ကိုယ်နဲ့ သဘောထား မတူသူတွေကို လူအ တွေ အကျင့်ပျက်တွေလို့ မြင်တယ်။

ဒီမိုကရက်တွေနဲ့ ရီပတ်ဘလင်ကန်တွေရဲ့ တစ်ဝက်နီးပါက

Nearly half of Democrats and Republicans

အခြားတစ်ဖက်ဟာ မှားနေရုံတင်မဟုတ်ဘဲ

now think that the other side is not just mistaken

but a threat to the nation.

နိုင်ငံတော်အတွက် အန္တရာယ်လို့တောင် ထင်မြင်နေကြတယ်။

ပြီးတော့ ဒီမုန်းတီးမှုက အပြောင်းအလဲတွေကို ဖော်ဆောင်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ ဘုံခံယူချက်အား

And that animosity prevents us from finding the common ground

to change things.

ရှာကြံမှုကို ဟန့်တားနေပါတယ်။

ကျနော်ဟာ University of North Carolina က လူမှုရေး စိတ်ပညာ ပါမောက္ခ ဖြစ်ပြီး၊

I'm a social psychology professor at the University of North Carolina,

and I study the effects of inequality on people's thinking and behavior.

မညီမျှမှုက လူတွေရဲ့ ဆင်ခြင် ပြုမူပုံတွေ အပေါ် သက်ရောက်ပုံကို လေ့လာသူပါ။

I'm going to argue that it's not just an unfortunate coincidence

ကျနော် တင်ပြမှာက မညီမျှမှုနဲ့ နိုင်ငံရေး အကွဲအပြဲတွေ အတူတကွ မြင့်တက်လာမှုဟာ

that inequality and political division have risen together.

အကြောင်းမသင့်လို့ ဖြစ်လာတဲ့ တိုက်ဆိုင်မှု မဟုတ်တာကိုပါ။

မညီမျှမှုဟာ ကျနော်တို့ရဲ့ နိုင်ငံရေးကို သပ်ပင်းပေးနေတာ

There are good psychological reasons

that inequality drives wedges in our politics.

ခိုင်လုံတဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြောင်းပြချက်တွေ ရှိပါတယ်။

ဆိုလိုတာက အဲဒီအရာ ဒီနှစ်ခုစလုံးကို တပြိုင်တည်း မြှင့်တင်ပေးဖို့ အတွက်

That means there are good psychological paths

to improve both at once.

ခိုင်လုံတဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြောင်းရင်းတွေ ရှိကြပါတယ်။

မညီမျှမှုဟာ ဘာ့ကြောင့် ဒီလောက်တောင် စွမ်းအားကြီးမားတာကို နားလည်ဖို့ဆိုရင်

To understand why inequality is so powerful,

you have to first understand that we are constantly comparing ourselves

ကျနော်တို့ အရင်ဦးဆုံး နားလည်ကြရမှာက ကျနော်တို့ဟာ တစ်ချိန်လုံး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်

to other people,

အခြားသူတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်တတ်ကြတယ်၊

and when we do that,

အဲ့လို နှိုင်းယှဉ်ကြည့်တဲ့အခါမှာ

we really like to come out on top,

ကျနော်တို့ဟာ ထိပ်ဆုံးမှာ ရှိတာကို မြင်လိုကြပြီး

and we find it painful to be on the bottom.

အောက်ပိုင်းမှာ ရှိနေရင် စိတ်မချမ်းမြေ့ တတ်ကြတာကိုပါ။

Psychologists call it the "better-than-average effect."

စိတ်ပညာရှင်တွေက ဒါကို "better-than- average effect" လို့ ခေါ်ကြတယ်။

Most people believe they're better than average

လူအများစုက သူတို့ဟာ ပျမ်းမျှထက် ပိုသာတယ်လို့ ယုံကြည်ကြပါတယ်။

at just about anything they care about,

သူတို့ အလေးထားတဲ့ ဘယ်အရာမဆိုမှာပေါ့။

which isn't strictly possible, because that's just what average means.

ပျမ်းမျှရဲ့ အဓိပ္ပါယ် အရကိုက အဲဒါဟာ လက်တွေ့မှာ မဖြစ်နိုင်ပါဘူး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But that's the way people feel.

ဒါပေမဲ့ လူတွေ ခံစားကြပုံက အဲ့လိုမျိုးပါ။

Most people think they're smarter than average,

လူအများစုက ကိုယ်ဟာ ပျမ်းမျှထက် ပိုပြီး ထက်မြက်ကြတယ်၊

harder working than average

ပျမ်းမျှထက် ပိုပြီး အလုပ်ကြိုးစားကြပြီး

and more socially skilled.

လူမှုရေးကိစ္စတွေမှာ ပိုပြီး ကျွမ်းကျင်တယ်လို့ ထင်တတ်ကြတယ်။

Most people think they're better drivers than average.

လူအများစုက သူတို့ ကားမောင်းတာ ပျမ်းမျှထက် ပိုတော်တယ်လို့ ထင်ကြတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

That's true even if you do the study with a sample of people

သူတို့ကြောင့် ယာဉ်မတော်တဆ ဖြစ်မှု ဖြစ်ခဲ့လို့ လောလောဆယ်မှာ

currently hospitalized for a car accident that they caused.

ဆေးရုံတက်နေကြရတဲ့ လူတစ်စုကို ယူပြီး လေ့လာကြည့်ရင် အဲဒါမှန်တာ တွေ့ရမှာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So we really want to see ourselves as better than average,

ဒီတော့ ကျနော်တို့ဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ပျမ်းမျှထက် ပိုသာတာကို မြင်လိုကြတယ်၊

and if we find out otherwise,

အကယ်၍ အဲ့သလိုမဟုတ်တာ တွေ့ရရင်တော့၊

it's a painful experience that we have to cope with.

ဒါဟာ ကျနော်တို့အဖို့ လက်ခံရခက်တဲ့ အခြေအနေမျိုးပါ။

ပြီးတော့ ကမ္ဘာကြီးအား ကျနော်တို့ မြင်ပုံ ပြောင်းခြင်းဖြင့် အဲဒါကို ညှိယူကြပါတယ်။

And we cope with it by shifting how we see the world.

အဲဒီလို ဖြစ်ပျက်လာပုံကို နားလည်ဖို့

To understand how this works,

my collaborators and I ran an experiment.

ကျနော့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေနဲ့ ကျနော်ဟာ စမ်းသပ်မှု တစ်ခုကို ပြုလုပ်ခဲ့တယ်။

We asked participants to complete a decision-making task to earn some money,

ပါဝင်သူတွေ ပိုက်ဆံအချို့ရဖို့ ဆုံးဖြတ်ချက် ချပေးရမယ့် တာဝန်ကို ပေးခဲ့ကြတယ်၊

and in reality, everyone earned the same amount of money.

အမှန်က လူတိုင်းဟာ တူညီတဲ့ ပိုက်ဆံကို ရခဲ့ကြတာပါ။

ဒါပေမဲ့ ကျနော်တို့က သူတို့ကို ကျပန်း နှစ်ဖွဲ့ခွဲလိုက်ပြီး

But we randomly divided them into two groups,

တဖွဲ့ကို သူတို့ဟာ သပျမ်းမျှထက် ပိုသာအောင် လုပ်ခဲ့ကြောင်း ပြောဆိုလျက်

and we told one group that they had done better than average,

and we told the other group they had done worse than average.

နောက်တဖွဲ့ကိုတော့ သူတို့ လုပ်ခဲ့တာ ပျမ်းမျှထက် ညံ့တယ်လို့ ပြောခဲ့ကြတယ်။

So now we have one group that feels richer and one group that feels poorer,

ဒီလိုနည်းဖြင့် ကျနော်တို့မှာ ပိုချမ်းသာတယ် လို့ ထင်နေတဲ့အဖွဲ့နဲ့ ပိုဆင်းရဲတယ်လို့

ထင်တဲ့အဖွဲ့ ရှိလာပေမဲ့ အဲဒီလို ထင်စရာ အကြောင်းပြချက် မရှိခဲ့ဘူး။

but for no objective reason.

And then we asked them some questions.

ပြီးနောက် ကျနော်တို့က သူတို့ကို မေးခွန်းအချို့ မေးကြည့်တယ်။

When we asked them, "How good are you at making decisions?"

ကျနော်တို့က ခင်ဗျားတို့ ဆုံးဖြတ်ချက်ချတာ ဘယ်လောက် ကောင်းလဲလို့ မေးကြည့်တော့

the better-than-average group said that they were more competent

ပျမ်းမျှထက် ပိုသာတဲ့ အဖွဲ့က သူတို့ဟာ ပျမ်းမျှထက် နိမ့်တဲ့ အဖွဲ့ထက် စာရင်

than the below-average group.

ပိုကျွမ်းကျင်ကြောင်း ပြောကြတယ်။

ပျမ်းမျှထက် ပိုတော်တဲ့ အဖွဲ့က သူတို့ရဲ့ အောင်မြင်မှုဟာ

The better-than-average group said that their success

အရည်အသွေး အလျောက်မြှောက်စားတဲ့ စနစ်ရဲ့ မျှတတဲ့ ရလဒ်ပါလို့ ဆိုကြတယ်။

was a fair outcome of a meritocracy.

ပျမ်းမျှထက် နိမ့်တဲ့ အဖွဲ့ကျတော့ ဒီစနစ်ထဲ အကြံအဖန်ရှိခဲ့တယ်လို့ ထင်ခဲ့ကြရာ၊

The below-average group thought the system was rigged,

and in this case, of course, they were right.

ဒီဖြစ်ရပ်ထဲမှာ သူတို့ ပြောတာ မှန်ခဲ့ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

နှစ်ဖွဲ့စလုံးဟာ တူညီတဲ့ ပိုက်ဆံကို ရခဲ့ကြပေမဲ့၊

Even though the two groups had the same amount of money,

the group that felt richer said we should cut taxes on the wealthy,

ပိုပြီးချမ်းသာတယ်လို့ ထင်တဲ့အဖွဲ့က လူချမ်းသာတွေကို အခွန်လျှော့ ကောက်သင့်တယ်၊

ဆင်းရဲသားတွေကို အခွင့်အရေးပေးတာ လျှော့သင့်တယ်လို့ ဆိုလာကြတယ်။

cut benefits to the poor.

Let them work hard and be responsible for themselves, they said.

ဆင်းရဲသူတို့ အလုပ်ကိုကြိုးစား လုပ်သင့်ပြီး တာဝန်ယူတတ်ဖို့ လိုအပ်ကြောင်း အကြံပေးကြတယ်။

ကျနော်တို့ ပုံမှန်လက်ခံတဲ့ ဒီလိုအမြင်တွေဟာ နက်ရှိုင်းစွာ စွဲမြဲနေတဲ့ တန်ဖိုးတွေနဲ့

These are attitudes that we normally assume are rooted in deeply held values

ဘဝ အတွေ့အကြုံထဲမှာ အမြစ်တွယ်နေကြပေမဲ့၊

and a lifetime of experience,

၁၀ မိနစ်ကြာတဲ့ လေ့ကျင့်ခန်းတစ်ခုက

but a 10-minute exercise

လူတွေ ပိုချမ်းသာအောင်၊ ပိုဆင်းရဲအောင် လုပ်ပေးခဲ့ခြင်းဖြင့်

that made people feel richer or poorer

was enough to change those views.

အဲ့အမြင်တွေကို ပြောင်းလဲပစ်လိုက်တာပါ။

ဆင်းရဲခြင်း (သို့) ချမ်းသာခြင်းနဲ့ ဆင်းရဲ (သို့) ချမ်းသာတယ်လို့ ခံစားရမှု အကြားက

This difference between being rich or poor and feeling rich or poor is important,

ခြားနားချက်ဟာ အရေးကြီးပါတယ်၊ ဒီနှစ်ခုကို ယှဉ်ကြည့်ဖို့ မလွယ်တောင်မှာပါ။

because the two don't always line up very well.

"တို့တွေက ဆင်းရဲခဲ့ကြပေမဲ့ တို့အဲဒါကို မသိခဲ့ကြဘူး"လို့

You often hear people say with nostalgia,

"We were poor, but we didn't know it."

လူတွေ အတိတ်ကို လွမ်းသံနဲ့ ပြောဆိုတာ ကျနော်တို့ မကြာခဏ ကြားရပါတယ်။

That was the case for me growing up,

ကျနော်ရဲ့ အသိစိတ်ကို မြှင့်တင်ပေးခဲ့တဲ့ အဖြစ်အပျက် တစ်ခု ကြုံခဲ့ဘူးတယ်။

until one day,

တစ်နေ့တွင်၊

in the fourth-grade lunch line,

လေးတန်းမှာ နေ့လယ်စာအတွက် တန်းစီနေစဉ်၊

we had a new cashier who didn't know the ropes,

အကျိုးအကြောင်းမသိသေးတဲ့ ငွေကိုင် အမျိုးသမီးအသစ် ပေါ်လာရာ၊

and she asked me for 1.25 dollars.

ကျနော့်ကို ၁.၂၅ ဒေါ်လာ ပေးချေဖို့ တောင်းလိုက်တယ်။

I was taken aback, because I had never been asked to pay for my lunch before.

ကျနော်ဟာ နေ့လယ်စာအတွက် ဘယ်တော့မှ မပေးချေခဲ့ရတော့ အံ့အားသင့်သွားတယ်။

I didn't know what to say, because I didn't have any money.

ကျနော့်ဆီမှာ ငွေတစ်ပြားမှ မရှိတော့ ဘာပြောရမှန်း မသိခဲ့ဘူး။

And suddenly, I realized for the first time

ဒါနဲ့ ရုတ်တရက်ပဲ ကျနော် ပထမဦးဆုံးအကြိမ် နားလည်မိတာက

that we free lunch kids were the poor ones.

နေ့လယ်စာကို အခမဲ့ စားရတဲ့ ကလေးတွေဟာ ဆင်းရဲ့တဲ့ သူတွေပဲ ဆိုတာပါ။

ကျောင်းထဲက နေ့လယ်စာ အချိန်တုန်းက အဲဒီ ဖြစ်ရပ်ဟာ

That awkward moment in the school lunch line

ကျနော့့်ကို အကြီးအကျယ် ပြောင်းလဲ ပစ်ခဲ့တယ်။

changed so much for me,

because for the first time, I felt poor.

ဘဝထဲမှာ ပထမဆုံးအကြိမ် ကျနော် ဆင်းရဲတာကို ခံစားလိုက်ရလို့လေ။

ကျနော်တို့ဆီမှာ ရှိတဲ့ငွေဟာ အရင်တစ်နေ့ထက် နည်းမသွားခဲ့ပေမဲ့

We didn't have any less money than the day before,

but for the first time,

အဲဒီအချိန်ကစပြီး ကျနော်ဟာ

အရာတွေ အားလုံးကို တစ်မျိုး မြင်တွေ့လာတော့တယ်။

I started noticing things differently.

It changed the way I saw the world.

ကျနော်ဟာ ကမ္ဘာကြီးအား ရှုမြင်ပုံကို ပြောင်းပစ်လိုက်တယ်။

I started noticing how the kids who paid for their lunch

နေ့လယ်စာကို ပိုက်ဆံပေးစားကြတဲ့ ကလေးတွေ ဝတ်စားကြပုံကလည်း

seemed to dress better than the free lunch kids.

ပိုသားနားသလို ခံစားရတာကို ကျနော် စပြီး သတိထားမိလာတယ်။

အစိုးရမှ ထောက်ပံ့ပေးတဲ့ အဝါရောင် ဒိန်ခဲတုံးကြီးတွေ

I started noticing the big yellow blocks of government cheese

ကျနော်တို့ တံခါး၀မှာ ပေါ်လာတတ်တာကို၊

that showed up at our door

and the food stamps my mother would pull out at the grocery store.

ကုန်စုံဆိုင်မှာ အမေ ထုတ်ပေးတတ်တဲ့ စားနပ် ရိက္ခာ တံဆိပ်ခေါင်းတွေကို သတိထားမိတယ်။

ကျနော့်က အစဉ်ပဲ ရှက်ကြောက်တဲ့ ကလေး ဖြစ်ခဲ့ပြီး၊

I was always a shy kid,

but I hardly talked at all after that at school.

အဲ့ဖြစ်ရပ် နောက်မှာ ကျောင်းထဲမှာ ကျနော် စကားတောင် မပြောဖြစ်သလောက်ပါ။

Who was I to speak up?

ငါဟာ ဘယ်သူမို့လို့ ပြောရမှာလဲ။

နှစ်ပေါင်းများစွာ ကြာအောင်ကိုပဲ လူမှုရေးသိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ

For decades, social scientists looked for evidence

အခြားသူတွေထက် ချို့တဲ့ကြောင်း ခံစားရမှုက

that feeling deprived compared to other people

နိုင်ငံရေးအရ လှုပ်ရှားဖို့ လှုံ့ဆော်နိုင် ကြောင်း အထောက်အထားတွေ ရှာနေခဲ့ကြတယ်။

would motivate political action.

They thought it would mobilize protests, strikes,

အဲဒီလို ခံစားရမှုက ဆန္ဒပြပွဲတွေ၊ သပိတ် မှောက်ပွဲတွေကို၊ တော်လှန်ရေးတွေကိုတောင်

maybe even revolutions.

လှုံ့ဆော် ထိုးဆွပေးနိုင်တယ်လို့ သူတို့ ထင်ခဲ့ကြတယ်။

But again and again what they found was that it paralyzed people,

ဒါပေမဲ့ ထပ်ပြီးရင် ထပ်ပြီး သူတို့ ရှာတွေ့ခဲ့ရတာ ဘာမှမလုပ်ချင်ကြတဲ့ လူတွေပါ၊

ဘာ့ကြောင့်လဲဆိုတော့ တကယ့်အကြောင်းရင်းက

because the truth is,

အခြားသူတွေထက် နိမ့်ကျသလို ခံစားရခြင်းက

feeling less than other people

brings shame.

ရှက်ကြောက်စိတ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေလို့ပါ။

It makes people turn away,

အဲဒီ ရှက်ကြောက်စိတ်ကြောင့် လူတွေဟာ စနစ်ကို ရွံ့မုန်းကြလို့

disgusted with the system.

ဝေးရာကို ထွက်ပြေးလိုခဲ့ကြလို့ပါ။

Feeling better than other people, though --

အခြားသူတွေထက် သာတယ်လို့ ခံစားစိတ်ကျတော့

now that is motivating.

လူတွေကို တက်ကြွဖို့ လှုံ့ဆော်ပါတယ်။

It motivates us to protect that position,

ဒါက အဲ့ဒီအနေအထားကို ကာကွယ်ဖို့ ကျနော်တို့ကို တွန်းအားပေးတာမို့လို့

and it has important consequences for our politics.

ကျနော်တို့ နိုင်ငံရေးမှာ အရေးပါတဲ့ အကျိုးဆက်တွေ ရှိနိုင်ပါတယ်။

To see why, consider another experiment.

ဘာကြောင့်လဲ ဆိုတာ နားလည်ဖို့ နောက် စမ်းသပ်မှု တစ်ခုကို စဉ်းစားရပါမယ်။

ထပ်ပြီး ပါဝင်သူတွေ ပိုက်ဆံရဖို့ ဆုံးဖြတ် ချက်တွေ ချမှတ်ရန် တာဝန်ပေးခဲ့ကြတယ်။

Again, we asked participants to make decisions to earn some money,

တစ်ဖွဲ့ကို သူတို့ဟာ ပျမ်းမျှထက် ပိုတော်တယ်လို့ ပြောခဲ့ကြပြီး

and we told one group that they had done better than average

နောက်တဖွဲ့ကိုတော့ သူတို့လုပ်ခဲ့တာဟာ ပျမ်းမျှထက် ပိုညံ့ကြောင်း ပြောခဲ့ကြတယ်။

and the other group that they had done worse than average.

And again, the better-than-average group said it's a fair meritocracy,

ထပ်ပြီး ပျမ်းမျှထက်သာတဲ့ အဖွဲ့က မျှတတဲ့ အရည်အသွေးအလျောက် မြှောက်စားခံရတာ၊

cut taxes on the wealthy,

လူချမ်းသာတွေကို အခွန်လျှော့ကောက်သင့်တာ၊

cut benefits on the poor.

လူဆင်းရဲတွေရဲ့ အကျိုးခံစားခွင့်တွေ လျှော့ချသင့်တာ ပြောဆိုခဲ့ကြတယ်။

ဒါပေမဲ့ ဒီတကြိမ်မှာ အဲဒီကိစ္စများမှာ သူတို့နဲ့ သဘောမတူကြတဲ့

But this time, we also asked them what did they think

အခြား ပါဝင်သူတို့နှင့် ပတ်သက်ပြီး သူတို့ရဲ့ ထင်မြင်ချက်ကိုပါ

about other participants who disagree with them

on those issues.

မေးကြည့်ခဲ့ကြသေးတယ်။

Are they smart or incompetent?

သူတို့ကော တော်ကြသလား ဒါမှမဟုတ် ညံ့ကြသလား ပေါ့လေ။

Are they reasonable or are they biased?

သူတို့ အကျိုးအကြောင်း ရှိရဲ့လား ဒါမှမဟုတ် ဘက်လိုက် ပြောနေကြတာလား။

ပျမ်းမျှထက်သာတဲ့အဖွဲ့ ပြောတာက သူတို့နဲ့ သဘောမတူတဲ့ လူတိုင်းဟာ

The better-than-average group said anybody who disagrees with them

ညံ့လို့ ဘက်လိုက်လို့ပဲ ဖြစ်ရမယ်၊

must be incompetent, biased,

ကိုယ်ကျိုးစီးပွားကို ငှဲနေလို့ မမြင်နိုင်ကြတာတဲ့။

blinded by self-interest.

ပျမ်းမျှထက်နိမ့်ကျတဲ့ အဖွဲ့ကျတော့၊

The below-average group

သူတို့ရဲ့ပြိုင်ဘက်တွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ယူဆပုံဟာ အဲ့လို့ မဟုတ်ခဲ့ဘူး။

didn't assume that about their opponents.

အခု စိတ်ပညာဆိုင်ရာ လေ့လာချက်တွေ အများကြီး ညွှန်ပြနေကြတာက၊

Now, there are lots of psychology studies

အခြားသူတွေက ကျနော်တို့နဲ့ သဘောထားတူတယ် ဆိုရင်၊

showing that when people agree with us,

သူတို့ကို တော်ကြတယ်လို့ ကျနော်တို့က ထင်တတ်ကြပြီး၊

we think they're brilliant,

and when people disagree with us,

လူတွေက ကျနော်တို့နဲ့ သဘောထား မတူရင်တော့၊

we tend to think they're idiots.

သူတို့ကို အရူးတွေလို့ ကျနော်တို့က ထင်တတ်ကြတာကိုပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But this is new because we found it was driven entirely by the group

ဒါပေမဲ့ ခုနက အချက် ဆန်းသစ်နေတာက သူတို့နဲ့ သဘောမတူသူတွေကို

ဖယ်ထုတ်ပစ်ရန် သူတို့ဆီမှာ လုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာရှိတယ်လို့ ပြောလာတာက

that felt better than average,

who felt entitled to dismiss those people who disagree with them.

ပျမ်းမျှထက် သာတယ်လို့ ယူဆကြသူတို့ရဲ့ ယုံကြည်မှု သက်သက် ဖြစ်တာကိုပါ။

ပိုင်ဆိုင်ကြသူတို့နဲ့ ဘာမှမရှိကြသူတို့ အကြား ကွာဟချက် ပိုပိုကြီးမားလာနေလို့

So think about what this is doing to our politics,

အခုက ပြောပြခဲ့တဲ့ အချက်ဟာ နိုင်ငံရေးနဲ့ ဆက်စပ်နေပုံကို စဉ်းစားကြည့်ကြပါ။

as the haves and have-nots spread further and further apart.

Yes, a lot of us think that people on the other side are idiots,

အခြားတစ်ဖက်မှာ ရှိတဲ့ သူတွေဟာ အရူးတွေလို လူတော်တော်များများ ထင်ကြတာ ဟုတ်မှန်ပေမဲ့၊

but the people politically engaged enough to be yelling at each other about politics

နိုင်ငံရေးနဲ့ပတ်သက်ပြီး အပြန်အလှန် ငြင်းခုန် အော်ဟပ်ဖို့ နိုင်ငံရေးထဲမှာ

are actually mostly the well-off.

ပါဝင်လုပ်ကိုင်နေကြသူ အများစုတို့ဟာ တကယ်ကျတော့ လူချမ်းသာတွေပါ။

In fact, as inequality has grown in recent decades,

အမှန်စင်စစ်မှာတော့ မညီမျှမှုဟာ နောက်ဆုံး ဆယ်စုနှစ်တွေမှာ တိုးလာခဲ့ပြီး

political interest and participation among the poor has plummeted.

ဆင်းရဲကြသူတို့ အကြားမှာ နိုင်ငံရေးကို စိတ် ဝင်စားမှုနဲ့ ပါဝင်လိုစိတ် ထိုးကျသွားတယ်။

Again, we see that people who feel left behind

ထပ်ပြီးမြင်ရတာက ပစ်ပယ်ခံထားရတယ်လို့ ခံစားကြရသူတွေ လမ်းပေါ်ထွက်ပြီး

aren't taking to the streets to protest or organize voter registration drives.

ဆန္ဒပြတာတွေ မဲဆန္ဒရှင်တွေ မှတ်ပုံတင်ရေး လှုံ့ဆော်ပွဲတွေ မလုပ်ကြတာကိုပါ။

Often, they aren't even voting.

မကြာခဏဆိုသလို မဲတောင် သွားမပေးကြပါဘူး။

Instead, they're turning away and dropping out.

အဲ့ဒီအစား သူတို့ဟာ ရှောင်ဖယ်လျက် နုတ်ထွက် နေကြပါတယ်။

ဒီတော့ ကျနော်တို့က အလွန်အမင်း မညီမမျှ ဖြစ်နေတာနဲ့ပတ်သက်ပြီး တစ်ခုခုလုပ်ချင်ရင်၊

So if we want to do something about extreme inequality,

ကျနော်တို့ဟာ ကျနော်တို့ နိုင်ငံရေးကို ပြုပြင်ကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။

we have to fix our politics.

And if we want to fix our politics,

ကျနော်တို့က ကျနော်တို့ရဲ့ နိုင်ငံရေးကို ပြင်ချင်ကြတယ်ဆိုရင်၊

we have to do something about inequality.

မညီမျှမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျနော်တို့ တစ်ခုခု လုပ်ကြရပါလိမ့်မယ်။

So what do we do?

ဒါဆို ကျနော်တို့ ဘာလုပ်ကြမလဲ။

ဝဲကတော့ပုံ ရစ်ပတ်မှုရဲ့ အံ့သြဖွယ်ကောင်းတဲ့ အချက်က၊

The wonderful thing about spirals

is that you can interrupt at any point in the cycle.

ရစ်ပတ်မှု စက်ဝန်းထဲက ဘယ်နေရာမှာမဆို ရပ်ပစ်လျက် ကျနော်တို့ ထွက်နိုင်ခြင်းပါ။

စတင်ဖို့ အကောင်းဆုံး သူတွေက ကျနော့်စိတ်ထင်

I think our best bet starts with those of us

မညီမျှမှု ကြီးထွားလာမှုကြောင့် အများဆုံး အကျိုးဖြစ်ထွန်းခဲ့ကြတဲ့ သူတွေ၊

who have benefited the most from inequality's rise,

those of us who have done better than average.

ပျမ်းမျှထက် ပိုသာအောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ကြတဲ့ သူတွေပေါ့။

ကိုယ်ဟာ အောင်မြင်သူ ဖြစ်တယ်ဆိုရင်၊

If you've been successful,

ကိုယ့် အောင်မြင်မှုကို ကိုယ့် ကြိုးစားအား ထုတ်မှုကြောင့်လို့ ပြောကြတာ ဓမ္မတာပါပဲ။

it's natural to chalk up your success to your own hard work.

ဒါပေမဲ့ ခင်ဗျားတို့ကို ကျနော်ပြခဲ့တဲ့ လေ့လာမှုတွေမှာလို

But, like the studies I showed you,

everybody does that,

လူတိုင်းက အဲ့လို ကြိုးစာကြတာချင်းပါပဲ၊

whether or not it really was the hard work that mattered most.

အလုပ်ကြိုးစားခဲ့မှုက တကယ်ကျတော့ အရေးကြီးဆုံး ဟုတ်ချင်မှ ဟုတ်ခဲ့မှာပါ။

ကျနော်သိတဲ့ အောင်မြင်တဲ့ လူတိုင်းဟာ

Every successful person I know

can think of times when they worked hard and struggled to succeed.

အောင်မြင်ဖို့ သူတို့ကြိုးစားလုပ်ခဲ့ကြတဲ့ အချိန်တွေ အကြာင်းကို စဉ်းစားနိုင်ကြပါတယ်။

They can also think of times

သူတို့ စဉ်းစားနိုင်ကြသေးတာက

ကံကောင်းခဲ့လို့ လက်ကမ်း ကူညီပေးခဲ့သူပါ ရှိခဲ့တာကိုကိုပါ၊

when they benefited from good luck or a helping hand

but that part is harder.

ဒါပေမဲ့ အဲဒီလို စဉ်းစားခဲကြတယ်။

Psychologists Shai Davidai and Tom Gilovich

စိတ်ပညာရှင်တွေ Shai Davidai နဲ့ Tom Gilovich တို့က

call it the "headwind-tailwind asymmetry."

အဲဒါကို "headwind-tailwind asymmetry" လို့ ခေါ်ဝေါ်ကြပါတယ်။

When you're struggling against headwinds,

ကိုယ်က လေကိုဆန်ပြီး ရုန်းကန်နေရတဲ့အခါမှာ၊

those obstacles are all you can see.

အတားအဆီး အားလုံးကို ကိုယ်က မြင်နိုင်ပြီး

It's what you notice and remember.

အဲဒါကို ကိုယ်ဟာ မှတ်မိပြီး သတိရနေမှာပါ။

ဒါပေမဲ့ ကိုယ့်ကို နောက်ကျောကနေပြီး လေက တိုက်ပြီး ကူပေးနေရင်

But when the wind's at your back and everything's going your way,

အရာအားလုံ ချောမွေ့နေလို့ ကိုယ် သတိထား မိတာက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်၊

all you notice is yourself

and our own amazing talents.

ပြီးတော့ ကိုယ်ရဲ့ အံသြဖွယ်ရာ ပင်ကိုယ် စွမ်းရည်တွေကိုပေါ့။

So we have to stop and think for a minute

ဒါ့ကြောင့် ကျနော်တို့ဟာ ခဏလောက် ရပ်ပြီး ကျနော်တို့ကို နောက်ကနေပြီး

to recognize those tailwinds helping us along.

တွန်းပေးခဲ့တဲ့ အားတွေကို သတိရဖို့ စဉ်းစားသင့်ပါတယ်။

ကိုယ်နဲ့ သဘောထား မတူတဲ့သူတွေရဲ့ အမှားကို

It's so easy to see what's wrong with people

တွေ့မြင်ဖို့ ကိစ္စဟာ သိပ်လွယ်ပါတယ်။

who disagree with you.

မညီမျှမှုဟာ အန္တရာယ်ရှိတယ်လို့ ကျနော် ပြောခဲ့တဲ့ ပထမဦးဆုံး နှစ်မိနစ်တုန်းက

Some of you decided that I was an idiot in the first two minutes,

because I said inequality was harmful.

ခင်ဗျားတို့ထဲက အချို့က ကျနော့်ကို အရူးလို့ ထင်ခဲ့ကြမှာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

The hard part is to recognize

အသိအမှတ်ပြုဖို့ အခက်ဆုံး အပိုင်းက

that if you were in a different position,

ကိုယ်ဟာ ခြားနားကွဲပြားတဲ့ အခြေအနေ မျိုးမှာသာ ရှိနေခဲ့ရင်၊

you might see things differently,

ကျနော်တို့ရဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေထဲ ပါဝင်ခဲ့ကြတဲ့ သူတွေလို ဖြစ်နိုင်လို့

just like the subjects in our experiments.

ကိုယ်ဟာ အရာတွေကို တစ်မျိုးတစ်ဖုံ ရှုမြင်နိုင်ခဲ့မယ် ဆိုတဲ့ အချက်ပါ။

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ရဲ့ ဘဝပုံစံက ပျမ်းမျှထက်သာတဲ့အဖွဲ့ထဲ ပါဝင်တယ် ဆိုရင် --

So if you're in the above-average group in life --

and if you're watching a TED talk, you most likely are --

ပြီးတော့ ဒီမှာ တွေ့ရသလို TED ဟောပြောချက် စောင့်ကြည့်သူ ဖြစ်တယ် ဆိုရင်တော့ --

(Laughter)

then I leave you with this challenge:

(ရယ်မောသံများ)

ခင်ဗျားတို့ အတွက် ထားရစ်ခဲ့ချင်တဲ့ အမှာစကားက -

the next time you're tempted to dismiss someone who disagrees with you

နောင်မှာများ ခင်ဗျားတို့က သဘောထားမတူသူ တစ်ဦးဦးကို အရူးတစ်ယောက်လို

as an idiot,

ဖယ်ထုတ်ပစ်ချင်စိတ် ပေါက်လာခဲ့ရင်၊

think about the tailwinds that helped you get where you are.

ခင်ဗျားတို့ကို အခုနေရာဆီ တွန်းပို့ ပေးခဲ့တဲ့ ပံ့ပိုးမှုတွေကို သတိရကြပါ။

ခင်ဗျားတို့ရဲ့ ဘဝထဲမှာ ကံကောင်းခဲ့တဲ့ အခွင့်အလမ်းတွ မရရှိခဲ့ရင်

What lucky breaks did you get

that might have turned out differently?

အခြေအနေဟာ လုံးဝ တမျိုးတမည် ပြောင်းလဲသွားနိုင်ခဲ့မှာကိုပါ။

What helping hands are you grateful for?

ခင်ဗျားတို့ ကျေးဇူးတင်ချင်တဲ့ လက်ကမ်း ကူညီပေးခဲ့ကြသူတွေကိုလည်း သတိရကြပါ။

Recognizing those tailwinds gives us the humility we need

အဲဒီလို ပံ့ပိုးကူညီခဲ့မှုတွေကို သတိရနေရင် ကျနော်တို့စိတ်ကို နှိမ့်ချနို်င်ထားမှာမို့

to see that disagreeing with us doesn't make people idiots.

ကျနော်တို့နဲ့ သဘောထားမတူကြတဲ့ လူတွေ အရူးတွေမဟုတ်တာကို မြင်လာကြမှာပါ။

The real hard work is in finding common ground,

တကယ် ခက်ခဲတဲ့အပိုင်းက ဘုံခံယူချက်ကို ရှာကြံနိုင်ဖို့ပါ၊

because it's the well-off who have the power

အရာတွေကို ပြောင်းလဲပစ်ရေး တာဝန်ကို ယူပြီး လိုအပ်တဲ့ စွမ်းအားတွေ ရှိကြတာက

and the responsibility to change things.

ချမ်းသာကြွယ်ဝကြတဲ့ သူတွေ ဖြစ်ကြလို့ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်

(Applause)

(လက်ခုပ်သြဘာသံများ)