The psychology of inequality and political division | Keith Payne

Reviewer: Thu Ha Tran

You've probably heard by now

Bạn có thể đã nghe nói trước đây

that economic inequality is historically high,

rằng có sự bất bình đẳng cao về kinh tế theo phương diện lịch sử,

that the wealthiest one-tenth of one percent in the United States

rằng 1/10 trong 1% những người giàu có nhất tại Mỹ

have as much wealth as the bottom 90 percent combined,

có tài sản bằng tổng của 90% người dân cộng lại,

or that the wealthiest eight individuals in the world

hay là tám người giàu có nhất thế giới

have as much wealth

có khối lượng tài sản

as the poorest 3.5 billion inhabitants of the planet.

bằng 3.5 tỷ dân nghèo nhất trên hành tinh.

But did you know that economic inequality is associated with shorter lifespans,

Nhưng bạn có biết rằng sự mất cân bằng kinh tế dẫn đến tuổi thọ ngắn hơn,

less happiness,

ít hạnh phúc hơn,

more crime

nhiều tội phạm hơn

and more drug abuse?

và lạm dụng ma túy nhiều hơn?

Those sound like problems of poverty,

Những điều đó nghe có vẻ là các vấn đề của sự nghèo đói,

but among wealthy, developed nations

nhưng giữa các quốc gia phát triển, giàu có

those health and social problems

những vấn đề về sức khỏe và xã hội

are actually more tightly linked to inequality between incomes

thực sự liên kết chặt chẽ với sự bất bình đẳng về nguồn thu nhập

hơn chính giá trị của những nguồn thu nhập đó.

than to absolute incomes.

And because of that,

Và bởi vì điều đó,

the United States,

nước Mỹ,

the wealthiest and the most unequal of nations,

quốc gia giàu có nhất và bất bình đẳng nhất,

actually fares worse than all other developed countries.

thực ra có tình hình tồi tệ hơn tất cả các quốc gia phát triển khác.

Surveys show that large majorities of Americans,

Những khảo sát chỉ ra rằng phần lớn người dân Mỹ

both Democrats and Republicans,

thuộc cả phe Dân Chủ và phe Cộng Hòa,

believe inequality is too high and want more equal pay.

tin rằng sự bất bình đẳng đang quá cao và muốn được chi trả công bằng hơn.

And yet as a society, we don't seem to be able to find the common ground,

Và vì là xã hội, chúng ta dường như không thể tìm thấy quan điểm chung,

the consensus, the political will to do anything about it.

sự đồng thuận hay ý chí chính trị nào để thay đổi nó.

Because, as inequality has risen in recent decades,

Bởi vì, từ khi sự bất bình đẳng tăng lên trong 10 năm gần đây,

political polarization has risen along with it.

sự chia rẽ chính trị cũng ngày càng tăng lên với nó.

We see those who disagree with us as idiots or as immoral.

Chúng ta xem những người phản đối mình là những tên ngốc hay thiếu đạo đức.

Nearly half of Democrats and Republicans

Gần như một nửa Đảng Dân Chủ và Đảng Cộng Hòa

now think that the other side is not just mistaken

hiện tại nghĩ rằng phía đối lập chỉ là chưa phạm sai lầm

but a threat to the nation.

và là một sự đe dọa với Quốc gia.

And that animosity prevents us from finding the common ground

Và sự thù hận ngăn cản chúng ta trong việc tìm ra tư tưởng chung

to change things.

để thay đổi mọi thứ.

I'm a social psychology professor at the University of North Carolina,

Tôi là một Giáo sư tâm lý xã hội tại Trường Đại học Bắc Carolina,

and I study the effects of inequality on people's thinking and behavior.

nghiên cứu sự ảnh hưởng của bất bình đẳng lên cách suy nghĩ và hành xử của mọi người

I'm going to argue that it's not just an unfortunate coincidence

Tôi dự định sẽ tranh luận rằng nó không chỉ là một sự trùng hợp xui xẻo

that inequality and political division have risen together.

khi bất bình đẳng và chia rẽ chính trị đang gia tăng cùng nhau.

There are good psychological reasons

Có những lý do chính đáng về mặt tâm lý

that inequality drives wedges in our politics.

khiến sự bất bình đẳng chia rẽ nền chính trị của chúng ta.

That means there are good psychological paths

Điều đó nghĩa là có nhiều con đường tâm lý tốt

to improve both at once.

để cải thiện cả hai cùng lúc.

Để hiểu tại sao sự bất bình đẳng lại có sức mạnh to lớn đến vậy,

To understand why inequality is so powerful,

you have to first understand that we are constantly comparing ourselves

trước tiên, bạn phải hiểu rằng chúng ta không ngừng so sánh bản thân mình

to other people,

với người khác,

and when we do that,

và khi chúng ta làm thế,

we really like to come out on top,

chúng ta thật sự thích vươn lên vị trí đầu,

and we find it painful to be on the bottom.

và chúng ta cảm thấy thật đau khổ nếu phải ở vị trí cuối.

Psychologists call it the "better-than-average effect."

Tâm lý học gọi nó là “hiệu ứng tốt hơn mức trung bình”.

Most people believe they're better than average

Hầu hết mọi người đều tin rằng họ tốt hơn mức trung bình

at just about anything they care about,

đối với bất cứ thứ gì họ quan tâm tới,

which isn't strictly possible, because that's just what average means.

điều này hoàn toàn không khả thi, bởi vì đó chính là ý nghĩa của mức trung bình.

(Laughter)

(Cười)

But that's the way people feel.

Nhưng đó là cách mà mọi người cảm nhận.

Most people think they're smarter than average,

Hầu hết mọi người nghĩ họ thông minh hơn mức trung bình,

harder working than average

làm việc chăm chỉ hơn mức trung bình

and more socially skilled.

và kỹ năng xã hội thuần thục hơn.

Most people think they're better drivers than average.

Hầu hết mọi người nghĩ họ là những tài xế tốt hơn mức trung bình.

(Laughter)

(Cười)

That's true even if you do the study with a sample of people

Điều đó là đúng kể cả khi bạn nghiên cứu với một nhóm người

currently hospitalized for a car accident that they caused.

hiện đang phải nhập viện vì các vụ tai nạn xe mà họ đã gây ra.

(Laughter)

(Cười)

So we really want to see ourselves as better than average,

Vậy là chúng ta thực sự muốn thấy bản thân tốt hơn mức trung bình

and if we find out otherwise,

và nếu chúng ta thấy điều ngược lại,

it's a painful experience that we have to cope with.

nó quả là một trải nghiệm đau khổ mà chúng ta phải đương đầu.

And we cope with it by shifting how we see the world.

Và chúng ta đương đầu với nó bởi việc thay đổi cách chúng ta nhìn thế giới.

To understand how this works,

Để hiểu cách mà nó hoạt động,

my collaborators and I ran an experiment.

những cộng sự của tôi và tôi tiến hành một thử nghiệm.

We asked participants to complete a decision-making task to earn some money,

Chúng tôi hỏi những người tham gia làm nhiệm vụ ra quyết định để kiếm tiền,

and in reality, everyone earned the same amount of money.

và thực tế, mọi người kiếm được số tiền như nhau.

Nhưng chúng tôi đã ngẫu nhiên chia họ thành hai nhóm,

But we randomly divided them into two groups,

and we told one group that they had done better than average,

và chúng tôi đã nói với một nhóm rằng họ làm tốt hơn mức trung bình,

and we told the other group they had done worse than average.

và chúng tôi nói với nhóm còn lại rằng họ đã làm kém hơn mức trung bình.

So now we have one group that feels richer and one group that feels poorer,

Vậy giờ chúng ta có một nhóm cảm thấy giàu hơn và nhóm kia nghĩ mình nghèo hơn,

nhưng không vì một lý do khách quan nào.

but for no objective reason.

And then we asked them some questions.

Và sau đó chúng tôi đã hỏi họ một vài câu hỏi.

When we asked them, "How good are you at making decisions?"

Khi chúng tôi hỏi họ: “Bạn giỏi ra quyết định đến mức nào?”

the better-than-average group said that they were more competent

nhóm tốt hơn mức trung bình đã nói rằng họ làm tốt hơn

than the below-average group.

so với nhóm dưới trung bình.

The better-than-average group said that their success

Nhóm tốt hơn mức trung bình đã nói rằng thành công của họ

was a fair outcome of a meritocracy.

là một thành quả công bằng của chế độ công bình.

The below-average group thought the system was rigged,

Nhóm dưới trung bình nghĩ hệ thống đã bị gian lận,

and in this case, of course, they were right.

và trong trường hợp này, tất nhiên là họ đã đúng.

(Laughter)

(Cười)

Even though the two groups had the same amount of money,

Thậm chí khi cả hai nhóm đã kiếm được số tiền như nhau,

the group that felt richer said we should cut taxes on the wealthy,

nhóm những người cảm thấy giàu hơn đã yêu cầu cắt giảm thuế với người giàu,

cut benefits to the poor.

cắt bỏ quyền lợi đối với người nghèo.

Let them work hard and be responsible for themselves, they said.

Những người đó nói: “Hãy để họ làm việc chăm chỉ và có trách nhiệm với bản thân”.

These are attitudes that we normally assume are rooted in deeply held values

Đây là những thái độ mà chúng ta thường cho là bắt nguồn từ các giá trị sâu sắc

and a lifetime of experience,

và một cuộc đời đầy kinh nghiệm.

but a 10-minute exercise

Nhưng một bài tập mười phút

that made people feel richer or poorer

làm cho mọi người cảm thấy mình giàu hơn hoặc nghèo hơn

was enough to change those views.

đã đủ để thay đổi những cách nhìn đó.

This difference between being rich or poor and feeling rich or poor is important,

Sự khác nhau giữa “trở nên giàu/ nghèo” và “cảm giác giàu/ nghèo” rất quan trọng,

bởi vì hai thứ này không phải luôn luôn đúng theo nghĩa đen.

because the two don't always line up very well.

Bạn thường nghe mọi người nói với sự hoài niệm:

You often hear people say with nostalgia,

"We were poor, but we didn't know it."

“Chúng ta đã nghèo khổ, nhưng chúng ta không biết điều đó.”

That was the case for me growing up,

Đó là trường hơp của tôi khi lớn lên,

until one day,

cho tới một ngày,

in the fourth-grade lunch line,

trong lúc xếp hàng ăn trưa hồi lớp bốn,

we had a new cashier who didn't know the ropes,

chúng tôi có nhân viên thu ngân mới, chưa nắm rõ tình hình công việc,

and she asked me for 1.25 dollars.

và cô ấy đã hỏi tôi để thu 1,25 đô.

I was taken aback, because I had never been asked to pay for my lunch before.

Tôi đã bị sốc, bởi vì trước giờ tôi chưa từng bị yêu cầu trả tiền ăn trưa.

I didn't know what to say, because I didn't have any money.

Tôi không biết phải nói gì, bởi vì người tôi không có đồng nào cả.

And suddenly, I realized for the first time

Và đột nhiên, lần đầu tiên tôi nhận ra

that we free lunch kids were the poor ones.

rằng những đứa trẻ được ăn trưa miễn phí như chúng tôi chính là những người nghèo.

That awkward moment in the school lunch line

Khoảnh khắc ngượng ngùng khi xếp hàng nhận bữa ăn trưa ở trường

changed so much for me,

đã thay đổi tôi rất nhiều,

because for the first time, I felt poor.

bởi vì lần đầu tiên, tôi cảm thấy mình nghèo.

We didn't have any less money than the day before,

Chúng tôi không phải là có ít tiền hơn so với ngày trước,

but for the first time,

nhưng bởi lần đầu tiên,

I started noticing things differently.

tôi bắt đầu nhận thấy mọi thứ đã khác hẳn.

It changed the way I saw the world.

Nó đã thay đổi cách tôi thấy thế giới.

I started noticing how the kids who paid for their lunch

Tôi bắt đầu để ý tới những đứa trẻ phải trả tiền cho bữa trưa của mình

seemed to dress better than the free lunch kids.

dường như ăn mặc đẹp hơn so với tụi trẻ ăn bữa trưa miễn phí.

I started noticing the big yellow blocks of government cheese

Tôi bắt đầu để ý các khối phô mai lớn màu vàng của chính phủ

được đặt trước cửa nhà chúng tôi

that showed up at our door

and the food stamps my mother would pull out at the grocery store.

và phiếu tem thực phẩm mà mẹ tôi rút ra ở cửa hàng tạp hóa.

I was always a shy kid,

Tôi đã luôn là một đứa trẻ nhút nhát,

but I hardly talked at all after that at school.

nhưng tôi càng ít nói hơn sau sự việc đó tại trường.

Who was I to speak up?

Tôi là ai mà được lên tiếng?

For decades, social scientists looked for evidence

Hàng thập kỷ, những nhà khoa học xã hội đã tìm kiếm bằng chứng

that feeling deprived compared to other people

rằng cảm giác thiếu thốn so với người khác

would motivate political action.

sẽ thúc đẩy hành động mang tính chính trị.

They thought it would mobilize protests, strikes,

Họ đã nghĩ sự thiếu thốn sẽ huy động các cuộc biểu tình, đình công,

maybe even revolutions.

thậm chí có thể là các cuộc cách mạng.

But again and again what they found was that it paralyzed people,

Nhưng lặp đi lặp lại những gì họ tìm thấy là nó đã làm tê liệt mọi người,

because the truth is,

bởi vì sự thật là

feeling less than other people

cảm thấy thiếu thốn hơn người khác

brings shame.

mang lại sự xấu hổ.

It makes people turn away,

Nó khiến mọi người ngoảnh mặt đi,

disgusted with the system.

căm ghét hệ thống.

Feeling better than other people, though --

Cảm thấy tốt hơn người khác, mặc dù --

now that is motivating.

bây giờ điều đó đang là động lực.

It motivates us to protect that position,

Nó thôi thúc chúng ta bảo vệ vị trí đó,

and it has important consequences for our politics.

và nó có những hệ quả quan trọng cho nền chính trị của chúng ta.

To see why, consider another experiment.

Để thấy được tại sao, hãy xem xét một thử nghiệm khác.

Again, we asked participants to make decisions to earn some money,

Một lần nữa, chúng tôi đã hỏi mọi người đưa ra các quyết định để kiếm tiền,

and we told one group that they had done better than average

và chúng tôi nói với một nhóm rằng họ đã làm tốt hơn mức trung bình

and the other group that they had done worse than average.

và với nhóm khác rằng họ đã làm kém hơn mức trung bình.

And again, the better-than-average group said it's a fair meritocracy,

Và lần nữa, nhóm tốt hơn mức trung bình nói rằng đó là một chế độ công bình,

cut taxes on the wealthy,

giảm bớt thuế cho người giàu,

cut benefits on the poor.

cắt bỏ lợi ích dành cho người nghèo.

But this time, we also asked them what did they think

Nhưng lần này, chúng tôi cũng đã hỏi họ rằng họ đã nghĩ gì

about other participants who disagree with them

về những người tham gia khác, những người không đồng ý với

on those issues.

các yêu sách mà họ đưa ra.

Are they smart or incompetent?

Họ có phải là người thông minh hay bất tài?

Are they reasonable or are they biased?

Họ có chính kiến hay không?

The better-than-average group said anybody who disagrees with them

Nhóm người tốt hơn mức trung bình nói rằng bất cứ ai những người không đồng ý với họ

must be incompetent, biased,

chắc hẳn là ngu ngốc, suy nghĩ lệch lạc,

blinded by self-interest.

mù quáng bởi lợi ích của bản thân.

The below-average group

Nhóm người dưới trung bình

đã không có thành kiến như thế về những người phản đối họ.

didn't assume that about their opponents.

Hiện tại, có rất nhiều nghiên cứu Tâm lý học

Now, there are lots of psychology studies

showing that when people agree with us,

chỉ ra rằng khi mọi người đồng ý với chúng ta,

we think they're brilliant,

chúng ta nghĩ họ thật tuyệt vời,

và khi mọi người không đồng ý với chúng ta

and when people disagree with us,

we tend to think they're idiots.

chúng ta có xu hướng nghĩ họ là kẻ ngốc.

(Laughter)

(Cười)

But this is new because we found it was driven entirely by the group

Nhưng kết quả mới vì suy nghĩ này được dẫn dắt hoàn toàn bởi nhóm người

that felt better than average,

cảm thấy tốt hơn mức trung bình,

who felt entitled to dismiss those people who disagree with them.

những người cảm thấy có quyền loại bỏ số người không đồng ý với họ.

So think about what this is doing to our politics,

Vậy hãy nghĩ về những gì mà tâm lý này đang làm với nền chính trị của chúng ta,

as the haves and have-nots spread further and further apart.

khi những người “có” và “không có” phân cách ngày càng xa.

Yes, a lot of us think that people on the other side are idiots,

Vâng, rất nhiều người trong chúng ta nghĩ người ở phe ngược lại là những kẻ ngốc,

but the people politically engaged enough to be yelling at each other about politics

nhưng những người đã tham gia chính trị đủ để la hét vào nhau về nền chính trị

are actually mostly the well-off.

thì đa số thực ra là những người giàu có.

In fact, as inequality has grown in recent decades,

Thực tế, khi sự bất bình đẳng gia tăng trong mười năm nay,

political interest and participation among the poor has plummeted.

sự quan tâm và sự tham gia của người nghèo vào chính trị đã sụt giảm mạnh.

Again, we see that people who feel left behind

Một lần nữa, chúng ta thấy rằng những người cảm thấy bị bỏ lại phía sau

aren't taking to the streets to protest or organize voter registration drives.

không đi xuống phố để biểu tình hoặc tổ chức lôi kéo người tham gia bỏ phiếu.

Often, they aren't even voting.

Thường thì họ thậm chí còn không bỏ phiếu.

Thay vào đó, họ quay bước đi và từ bỏ.

Instead, they're turning away and dropping out.

So if we want to do something about extreme inequality,

Vậy nên nếu chúng ta muốn làm điều gì đó về sự bất bình đẳng cực độ,

we have to fix our politics.

chúng ta cần sửa chữa nền chính trị.

And if we want to fix our politics,

Và nếu chúng ta muốn sửa lại nền chính trị đó,

we have to do something about inequality.

chúng ta phải làm điều gì đó về sự bất bình đẳng.

So what do we do?

Vậy chúng ta phải làm gì?

The wonderful thing about spirals

Điều tuyệt vời về những vòng xoắn ốc

is that you can interrupt at any point in the cycle.

là bạn có thể làm gián đoạn tại bất cứ điểm nào của vòng tròn.

I think our best bet starts with those of us

Tôi nghĩ cách giải quyết tốt nhất của chúng ta là bắt đầu với

who have benefited the most from inequality's rise,

những người hưởng lợi nhiều nhất từ sự gia tăng của bất bình đẳng,

those of us who have done better than average.

những người đã làm tốt hơn mức trung bình.

If you've been successful,

Nếu bạn đã và đang đạt được thành công,

it's natural to chalk up your success to your own hard work.

tự nhiên bạn sẽ cho rằng thành công là nhờ vào sự làm việc chăm chỉ.

But, like the studies I showed you,

Nhưng, như các nghiên cứu của tôi đã cho bạn thấy

everybody does that,

mọi người làm điều đó,

whether or not it really was the hard work that mattered most.

liệu rằng có hay không thực sự làm việc chăm chỉ là điều quan trọng nhất.

Every successful person I know

Mỗi người thành công mà tôi biết

can think of times when they worked hard and struggled to succeed.

có thể nghĩ về lúc họ làm việc chăm chỉ và vật lộn để có được thành công.

They can also think of times

Họ có thể cũng nghĩ về những lần

when they benefited from good luck or a helping hand

khi họ hưởng lợi từ những điều may mắn hoặc được giúp đỡ

but that part is harder.

nhưng phần đó thì khó hơn.

Psychologists Shai Davidai and Tom Gilovich

Nhà tâm lý học Shai Davidai và Tom Gilovich

call it the "headwind-tailwind asymmetry."

gọi nó là “sự mất thăng bằng ngược - xuôi chiều gió.”

When you're struggling against headwinds,

Khi bạn đang vật lộn chống lại các cơn gió ngược chiều,

those obstacles are all you can see.

các chướng ngại vật là tất cả những gì bạn thấy.

It's what you notice and remember.

Nó là những gì bạn chú ý và ghi nhớ.

But when the wind's at your back and everything's going your way,

Nhưng khi bạn vượt qua được các cơn gió và mọi thứ đi vào đúng hướng,

all you notice is yourself

tất cả bạn chú ý là bản thân bạn

and our own amazing talents.

và những tài năng đáng kinh ngạc của chính mình.

So we have to stop and think for a minute

Vậy nên chúng ta phải dừng lại và nghĩ một vài phút

to recognize those tailwinds helping us along.

để công nhận những cơn gió thuận chiều đã giúp chúng ta được thuận lợi.

Thật dễ dàng để thấy những điều sai ở mọi người,

It's so easy to see what's wrong with people

who disagree with you.

những người không đồng ý với bạn.

Một số bạn quyết định rằng tôi là một tên ngốc trong hai phút đầu tiên

Some of you decided that I was an idiot in the first two minutes,

because I said inequality was harmful.

bởi vì tôi nói sự bất bình đẳng rất có hại.

(Laughter)

(Cười)

The hard part is to recognize

Phần khó là để công nhận rằng

that if you were in a different position,

nếu bạn ở trong một vị trí khác,

you might see things differently,

bạn có thể thấy mọi thứ theo một cách khác,

just like the subjects in our experiments.

chỉ như những chủ đề trong các thử nghiệm của chúng tôi.

Vậy nếu bạn ở nhóm trên trung bình trong cuộc sống,

So if you're in the above-average group in life --

và nếu bạn đang xem TED talk, khả năng lớn là bạn ở nhóm trên trung bình

and if you're watching a TED talk, you most likely are --

(Laughter)

(Cười)

then I leave you with this challenge:

vậy thì tôi đưa ra cho các bạn thử thách này:

the next time you're tempted to dismiss someone who disagrees with you

lần tới bạn có xu hướng cho rằng những người không đồng ý với mình

as an idiot,

là một tên ngốc,

think about the tailwinds that helped you get where you are.

hãy nghĩ về những cơn gió xuôi chiều đã giúp bạn tới được nơi bạn đang có mặt.

What lucky breaks did you get

Bạn đã nhận được cơ hội may mắn nào

that might have turned out differently?

mà có thể đã trở nên khác biệt?

What helping hands are you grateful for?

Bạn biết ơn những sự trợ giúp nào?

Recognizing those tailwinds gives us the humility we need

Nhận ra các trận gió xuôi chiều mang đến sự từ tốn mà chúng ta cần

to see that disagreeing with us doesn't make people idiots.

để thấy rằng việc không đồng ý với ta không làm người khác trở thành kẻ ngốc.

The real hard work is in finding common ground,

Việc thực sự khó là tìm ra một lý tưởng chung,

because it's the well-off who have the power

bởi vì những người khá giả có quyền lực

and the responsibility to change things.

và trách nhiệm thay đổi mọi thứ.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)