Hacking your memory -- with sleep | Sleeping with Science, a TED series

Transcriber: TED Translators admin Reviewer: Krystian Aparta

Whether you're cramming for an exam

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

သင်ဟာ စာမေးပွဲတစ်ခုအတွက် စာတွန်းကျက်နေတာဖြစ်စေ၊

or trying to learn a new musical instrument

တူရိယာသစ်တစ်ခုကို ကြိုးစား သင်ယူနေတာ(သို့) အားကစားအသစ်တစ်ခုကို

or even trying to perfect a new sport,

အကောင်းဆုံး ဖြစ်ဖို့ ကြိုးစားနေတာတောင်ဖြစ်စေ၊

sleep may actually be your secret memory weapon.

အိပ်စက်မှုက သင့်ရဲ့ လျှို့ဝှက် မှတ်ဉာဏ် လက်နက်ဖြစ်နိုင်တယ်။

[Sleeping with Science]

[သိပ္ပံပညာနှင့် အိပ်စက်မှု]

Studies have actually told us that sleep is critical for memory

မှတ်ဉာဏ်အတွက် အိပ်စက်မှုဟာ အနည်းဆုံး နည်းလမ်း သုံးမျိုးနဲ့ အလွန်အရေးပါတယ်လို့

in at least three different ways.

လေ့လာမှုတွေက ကျွန်တော်တို့ ပြောခဲ့တယ်။

First, we know that you need sleep before learning

ပထမ သင့်ဦးနှောက်က တကယ်ကို အသင့်ပြင်ဖို့ သင်ယူမှုမတိုင်ခင်

to actually get your brain ready,

အိပ်စက်မှု လိုအပ်တာကို ကျွန်တော်တို့ သိတယ်။

almost like a dry sponge,

ရေမြှုပ်ခြောက်တစ်ခုလိုနီးပါး

ready to initially soak up new information.

သတင်းအချက်အလက်အသစ်ကို ကနဦး စုပ်ယူဖို့ အသင့်ဖြစ်တာပါ။

And without sleep, the memory circuits within the brain

မအိပ်ဘူးဆိုရင် ဦးနှောက်အတွင်းက မှတ်ဉာဏ် ပတ်လမ်းတွေဟာ

effectively become waterlogged, as it were,

အထင်ပြောရရင် လက်တွေ့အနေနဲ့ ရေတင်းကျမ်းပြည့်လာပြီး

and we can't absorb new information.

သတင်းအချက်အလက်သစ်ကို မစုပ်ယူနိုင်ဘူး။

We can't effectively lay down those new memory traces.

ဒီမှတ်ဉာဏ် လက္ခဏာသစ်တွေကို ထိရောက်စွာ မသိုမှီးနိုင်ဘူး။

But it's not only important that you sleep before learning,

ဒါပေမဲ့ သင်ယူမှုမတိုင်ခင် အိပ်စက်မှုက အရေးပါရုံတင်မက

because we also know that you need sleep after learning

မေ့မသွားရအောင် မှတ်ဉာဏ်သစ်တွေအပေါ်မှာ အခြေခံအားဖြင့်

to essentially hit the save button on those new memories

သိမ်းတဲ့ ခလုတ်ကို နှိပ်ဖို့ သင်ယူပြီးနောက် အိပ်စက်မှု လိုအပ်တယ်လို့လည်း

so that we don't forget.

ကျွန်တော်တို့ သိတာကြောင့်ပါ။

In fact, sleep will actually future-proof that information

တကယ်တော့ အိပ်စက်မှုဟာ ဦးနှောက်အတွင်း ဒီသတင်းအချက်အလက်ကို တကယ်ပဲ

within the brain,

အနာဂတ်မှာ အသုံးတည့်စေမှာပါ။

cementing those memories

မှတ်ဉာဏ်တွေကို နာ့ဗ်ကြောဆိုင်ရာ

into the architecture of those neural networks.

ကွန်ရက်တွေရဲ့ ဗိသုကာပုံစံထဲမှာ ခိုင်မာစေတာပါ။

And we've begun to discover

အိပ်စက်မှုက ဒီမှတ်ဉာဏ်-ပေါင်းစည်းမှု

exactly how sleep achieves this memory-consolidation benefit.

အကျိုးကို ဖန်တီးပေးပုံ အတိအကျကို ကျွန်တော်တို့ စတင်တွေ့ရှိပါပြီ။

The first mechanism is a file-transfer process.

ပထမ ယန္တရားက ဖိုင် ပြောင်းရွေ့မှု လုပ်ငန်းစဉ်ပါ။

And here, we can speak about two different structures

ဒီမှာတော့ မတူတဲ့ ဦနှောက်အတွင်းက တည်ဆောက်ပုံ နှစ်ခုအကြောင်း

within the brain.

ပြောနိုင်ပါတယ်။

ပထမတစ်ခုက hippocampus လို့ ခေါ်ပြီး

The first is called the hippocampus

and the hippocampus sits on the left and the right side

hippocampus က သင့်ဦးနှောက်ရဲ့ ဘယ်ဘက်နဲ့ ညာဘက်

of your brain.

အခြမ်းမှာ တည်ရှိတယ်။

hippocampus ကို သင့်ဦးနှောက်ရဲ့

And you can think of the hippocampus

almost like the informational inbox of your brain.

သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ အဝင်စာပုံးတစ်ခုလိုနီးပါးတွေးကြည့်နိုင်တယ်။

It's very good at receiving new memory files

မှတ်ဉာဏ်ဖိုင် အသစ်တွေကို လက်ခံတာနဲ့ ဒါတွေကို သိမ်းရာမှာ

and holding onto them.

အလွန်တော်ပါတယ်။

The second structure that we can speak about

ကျွန်တော်တို့ ပြောနိုင်တဲ့ ဒုတိယ တည်ဆောက်ပုံကို

is called the cortex.

cortex လို့ ခေါ်တာပါ။

This wrinkled massive tissue that sits on top of your brain.

ဒီတွန့်လိပ်နေတဲ့ ဧရာမ တစ်ရှူးက သင့်ဦးနှောက်ရဲ့ ထိပ်မှာ တည်ရှိတယ်။

And during deep sleep,

အိပ်မောကျနေစဉ်အတွင်းမှာ

there is this file-transfer mechanism.

ဖိုင် ပြောင်းရွှေ့မှု ယန္တရား တစ်ခုရှိတယ်။

Think of the hippocampus like a USB stick

hippocampus ကို USB တစ်ချောင်းလို၊

and your cortex like the hard drive.

သင့်ရဲ့ cortex ကိုတော့ ဟာ့ဒ် ဒရိုက်ဗ်လို တွေးကြည့်ပါ။

And during the day, we're going around

နေ့ဘက်မှာ ကျွန်တော်တို့ဟာ လှည့်ပတ်ပြီး

and we're gathering lots of files,

ဖိုင်အများအပြားကို စုဆောင်းနေကြပေမဲ့

but then during deep sleep at night,

ဒီနောက် ညဘက် အိပ်မောကျချိန်မှာတော့

because of that limited storage capacity,

အကန့်အသတ်ရှိတဲ့ သိုမှီးမှု ပမာဏကြောင့်

we have to transfer those files from the hippocampus

hippocampus မှ ဖိုင်တွေကို သင့်ဦးနှောက်ရဲ့ ဟာ့ဒ် ဒရိုက်ဗ်၊

over to the hard drive of the brain, the cortex.

cortex အပါ်ကို ပြောင်းရွှေ့ဖို့လိုတယ်။

And that's exactly one of the mechanisms

ဒါက အိပ်မောကျမှုက ပံ့ပိုးပေးတယ်လို့ ထင်ရတဲ့

that deep sleep seems to provide.

ယန္တရားတွေထဲက တစ်ခု အတိအကျပါ။

But there's another mechanism that we've become aware of

ဒါပေမဲ့ ဒီမှတ်ဉာဏ်တွေကို ဦးနှောက် အတွင်းမှာ ခိုင်မြဲဖို့ ကူညီတယ်လို့

that helps cement those memories into the brain.

ကျွန်တော်တို့ သတိမူမိလာတဲ့ နောက်ထပ် ယန္တရားတစ်ခုရှိပါတယ်။

And it's called replay.

ဒါကို replay လို့ ခေါ်ပါတယ်။

Several years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်များစွာက

scientists were looking at how rats learned

ဝင်္ကပါတစ်ခုထဲမှာ လှည့်ပတ် ပြေးနေစဉ် ကြွက်တွေ သင်ယူကြပုံကို

as they would run around a maze.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ကြည့်နေ့ခဲ့ကြတယ်။

And they were recording the activity in the memory centers of these rats.

ဒီကြွက်တွေရဲ့ မှတ်ဉာဏ် ဗဟိုတွေအတွင်းက လုပ်ဆောင်မှုကို သူတို့ မှတ်တမ်းတင်နေတာပါ။

And as the rat was running around the maze,

ကြွက်တွေက ဝင်္ကပါကို လှည့်ပတ် ပြေးနေစဉ်မှာ

different brain cells would code different parts of the maze.

မတူတဲ့ ဦးနှောက် ဆဲလ်တွေက ဝင်္ကပါရဲ့ အပိုင်းတွေကို ကုဒ်ပြုလုပ်တယ်။

And so if you added a tone to each one of the brain cells

ဒီတော့ ဦးနှောက် ဆဲလ်တွေထဲက တစ်ခုကို အသံတစ်ခု ထည့်ပေါင်းရင်

what you would hear as the rat was starting to learn the maze

ကြွက်တွေ ဝင်္ကပါကို စတင်လေ့လာစဉ် ကြားရမှာက

was the signature of that memory.

ဒီမှတ်ဉာဏ်ရဲ့ လက္ခဏာပါ။

So it would sound a little bit like ...

ဒီတော့ ဒါက ဒီလိုအသံပုံစံ ပေါက်လိမ့်မယ်။

(Bouncy piano music)

(ကြွရွတဲ့ စန္ဒရား ဂီတသံ)

It was this signature of learning that we could hear.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ ကြားနိုင်တဲ့ သင်ယူခြင်း လက္ခဏာပါ။

But then they did something clever.

ဒါပေမဲ့ တော်တဲ့ဟာ တစ်ခုခုကို သူတို့ လုပ်ခဲ့တယ်။

They kept listening to the brain as these rats fell asleep,

ဒီကြွက်တွေ အိပ်ပျော်နေစဉ်မှာ ဦးနှောက်ကို ဆက်နားထောင်နေခဲ့တယ်။

and what they heard was remarkable.

သူတို့ ကြားခဲ့ဝာက မှတ်သားလောက်စရာပါ။

The rat, as it was sleeping,

အိပ်ပျော်နေစဉ်မှာ

started to replay that same memory signature.

ဒီကြွက်က တူညီတဲ့ မှတ်ဉာဏ် လက္ခဏာကို စပြီး ပြန်ဖွင့်ပြတယ်။

But now it started to replay it almost 10 times faster

ဒါပေမဲ့ အခု ဒါကို စပြီးပြန်ဖွင့်ပြတာက နိုးနေစဉ်မှာ လုပ်နေခဲ့တာထက်

than it was doing when it was awake.

ဆယ်ဆနီးပါး ပိုမြန်ပါတယ်။

So now instead you would start to hear ...

ဒီတောါ အခု သင် စပြီး ကြားရမှာက

(Fast bouncy piano music)

(သွက်လက် ကြွရွတဲ့ စန္ဒရား ဂီတသံ)

That seems to be the second way

ဒါက အိပ်စက်မှုဟာ တကယ်ပဲ ဒီမှတ်ဉာဏ်တွေကို

in which sleep can actually strengthen these memories.

ခိုင်မာစေနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ ဒုတိယ နည်းလမ်းဖြစ်ပုံရတယ်။

Sleep is actually replaying and scoring those memories

အိပ်စက်မှဟာ ဒီမှတ်ဉာဏ်တွေကို ပြန်ဖွင့်ပြီး ဦးနှောက်အတွင်းက

into a new circuit within the brain,

ပတ်လမ်းအသစ်တစ်ခုထဲမှာ တီးကွက်ရေးပေးနေတာပါ။

strengthening that memory representation.

မှတ်ဉာဏ် ကိုယ်စားပြုမှုကို ခိုင်မာစောပါ။

The final way in which sleep is beneficial for memory

အိပ်စက်မှုက မှတ်ဉာဏ်အတွက် အကျိုးရှိစေတယ်ဆိုတဲ့ နောက်ဆုံး နည်းလမ်းက

is integration and association.

ပေါင်းစည်းခြင်းနဲ့ နှီးနွယ်ဆက်စပ်မှုပါ။

In fact, we're now learning that sleep

အမှန်ကတော့ အခု လေ့လာနေတာက

is much more intelligent than we ever imagined.

အိပ်စက်မှုဟာ စိတ်ကူးထားဖူးတာထက် ပိုပြီး ဉာဏ်ရည်ထက်တယ်ဆိုတာပါ။

Sleep doesn't just simply strengthen individual memories,

အိပ်စက်မှုဟာ သီးခြား မှတ်ဉာဏ်တွေကို အားကောင်းစေရုံတင်မဟုတ်ဘဲ

sleep will actually cleverly interconnect new memories together.

အိပ်စက်မှုဟာ မှတ်ဉာဏ်သစ်တွေကို ကျွမ်းကျင်စွာ အတူတူ ဆက်သွယ်ပေးမှာပါ။

And as a consequence,

အကျိုးဆက်တစ်ခုအနေနဲ့

you can wake up the next day

နောက်တစ်နေ့မှာ ပြင်ဆင်ထားတဲ့ စိတ်ရဲ့

with a revised mind-wide web of associations,

ကျယ်ပြန့်တဲ့ ဆက်စပ်မှု ကွန်ရက် တစ်ခုနဲ့ နိုးထနိုင်တယ်။

we can come up with solutions to previously impenetrable problems.

အရင်က ခဲကတ်နေတဲ့ ပြဿနာတွေအတွက် အဖြေတွေ ရလာနိင်တယ်။

And this is probably the reason

ဖြစ်လောက်တဲ့ အကြောင်းပြချက်က

that you've never been told to stay awake on a problem.

ပြဿနာတစ်ခုအပေါ် တအုံ့နွေးနွေးဖြစ်နေဖို့ ဘယ်တုန်းကမှ သင့်ကို မပြောခဲ့ကြဘူး။

Instead, you're told to sleep on a problem,

ဒီအစား သင့်ကို ပြောတာက ပြဿနာတစ်ခုကို အချိန်ယူ စဉ်းစားဖို့ပါ။

and that's exactly what the science teaching us.

ဒါက သိပ္ပံပညာက သင်ကြားပေးတာ အတိအကျပါ။