Hacking your memory -- with sleep | Sleeping with Science, a TED series

Transcriber: TED Translators admin Reviewer: Krystian Aparta

Whether you're cramming for an exam

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Miraç Şendil

İster bir sınava giriyor olun,

or trying to learn a new musical instrument

ister yeni bir müzik aleti öğrenmeye çalışıyor olun,

or even trying to perfect a new sport,

hatta yeni bir sporda mükemmelleşmeye çalışıyor olun,

sleep may actually be your secret memory weapon.

uyku aslında gizli hafıza silahınız olabilir.

[Sleeping with Science]

[Bilim ile Uyumak]

Studies have actually told us that sleep is critical for memory

Araştırmalar bize uykunun hafıza için en az üç farklı şekilde

in at least three different ways.

kritik olduğunu açıkladı.

First, we know that you need sleep before learning

İlk olarak, beyninizi gerçekten hazır hale getirmeyi öğrenmeden önce

to actually get your brain ready,

uykuya ihtiyacınız olduğunu biliyoruz,

almost like a dry sponge,

neredeyse kuru bir sünger gibi

ready to initially soak up new information.

yeni bilgileri emmeye hazır.

And without sleep, the memory circuits within the brain

Uyku olmadan, beynin içindeki hafıza devreleri,

effectively become waterlogged, as it were,

önceden olduğu gibi bilfiil su ile tıkanır

and we can't absorb new information.

ve yeni bilgileri özümseyemeyiz.

We can't effectively lay down those new memory traces.

Bu yeni bellek izlerini etkin bir şekilde ortaya koyamayız.

But it's not only important that you sleep before learning,

Ama sadece öğrenmeden önce uyumak önemli değil

because we also know that you need sleep after learning

çünkü unutmamak için bu yeni anıların üzerindeki

to essentially hit the save button on those new memories

kaydet düğmesine basmayı öğrendikten sonra

uykuya ihtiyaç olduğunu da biliyoruz.

so that we don't forget.

In fact, sleep will actually future-proof that information

Aslında uyku, beyindeki bu bilginin

gelecekte değişmesini durduracak

within the brain,

cementing those memories

ve bu anıları bu sinir ağlarının

into the architecture of those neural networks.

mimarisine yapıştıracak.

And we've begun to discover

Uykunun bu hafıza güçlendirme avantajını

exactly how sleep achieves this memory-consolidation benefit.

tam olarak nasıl sağladığını keşfetmeye başladık.

The first mechanism is a file-transfer process.

İlk mekanizma bir dosya aktarım sürecidir.

And here, we can speak about two different structures

Burada, beyindeki iki farklı yapıdan bahsedebiliriz.

within the brain.

The first is called the hippocampus

İlki hipokampüs olarak adlandırılır

and the hippocampus sits on the left and the right side

ve hipokampüs, beyninizin sol ve sağ tarafında bulunur.

of your brain.

And you can think of the hippocampus

Hipokampüsü beyninizin

almost like the informational inbox of your brain.

bilgilendirici gelen kutusu gibi düşünebilirsiniz.

It's very good at receiving new memory files

Yeni hafıza dosyalarını almak ve onlara tutunmak konusunda çok iyidir.

and holding onto them.

The second structure that we can speak about

Bahsedebileceğimiz ikinci yapıya

is called the cortex.

korteks denir.

This wrinkled massive tissue that sits on top of your brain.

Beyninizin tepesine oturan buruşuk büyük doku.

And during deep sleep,

Derin uyku sırasında,

there is this file-transfer mechanism.

bir de dosya aktarım mekanizması var.

Think of the hippocampus like a USB stick

Hipokampüsü bir USB bellek gibi

and your cortex like the hard drive.

ve korteksinizi sabit disk gibi düşünün.

And during the day, we're going around

Gün boyunca etrafta dolaşıyoruz

and we're gathering lots of files,

ve çok sayıda dosya topluyoruz,

but then during deep sleep at night,

ancak daha sonra gece derin uyku sırasında,

because of that limited storage capacity,

sınırlı depolama kapasitesi nedeniyle,

we have to transfer those files from the hippocampus

bu dosyaları hipokampüsten beynin,

over to the hard drive of the brain, the cortex.

korteksin sabit diskine aktarmak zorundayız.

And that's exactly one of the mechanisms

Bu, derin uykunun yaptığı gibi görünen

that deep sleep seems to provide.

mekanizmalardan biri.

But there's another mechanism that we've become aware of

Ancak farkına vardığımız, bu hatıraları

beyne yapıştırmaya yardımcı olan başka bir mekanizma var.

that helps cement those memories into the brain.

And it's called replay.

Buna tekrar deniyor.

Several years ago,

Birkaç yıl önce bilim insanları,

scientists were looking at how rats learned

farelerin bir labirentte koşarken

nasıl öğrendiklerine bakıyorlardı.

as they would run around a maze.

And they were recording the activity in the memory centers of these rats.

Bu farelerin hafıza merkezlerine aktiviteyi kaydediyorlardı.

And as the rat was running around the maze,

Fare labirentte koşarken,

different brain cells would code different parts of the maze.

farklı beyin hücreleri labirentin farklı kısımlarını kodlardı.

And so if you added a tone to each one of the brain cells

Eğer beyin hücrelerinin her birine bir tını ekleseydiniz,

what you would hear as the rat was starting to learn the maze

fare labirenti öğrenmeye başladığında

duyacağınız şey o anının imzası olurdu.

was the signature of that memory.

So it would sound a little bit like ...

Yani sanki şöyle bir şey ...

(Bouncy piano music)

(Canlı piyano müziği)

It was this signature of learning that we could hear.

Duyabildiğimiz bu şey öğrenmenin imzasıydı.

But then they did something clever.

Ama sonra akıllıca bir şey yaptılar.

They kept listening to the brain as these rats fell asleep,

Fareler uykuya dalarken beyinlerini dinlemeye devam ettiler

and what they heard was remarkable.

ve duydukları şey olağanüstüydü.

The rat, as it was sleeping,

Fare uyurken aynı hafıza imzasını

started to replay that same memory signature.

beyninde yeniden oynatmaya başladı.

But now it started to replay it almost 10 times faster

Ama o anda uyanıkken yaptığından neredeyse 10 kat

than it was doing when it was awake.

daha hızlı oynatıyordu.

So now instead you would start to hear ...

Onun yerine duyduğunuz şey...

(Fast bouncy piano music)

(Hızlı, canlı piyano müziği)

That seems to be the second way

Bu, uykunun bu anıları

in which sleep can actually strengthen these memories.

aslında güçlendirdiği ikinci yol gibi görünüyor.

Sleep is actually replaying and scoring those memories

Uyku aslında bu hatıraları beyinde

into a new circuit within the brain,

yeni bir devreye sokup puanlayarak

strengthening that memory representation.

hafıza temsilini güçlendiriyor.

The final way in which sleep is beneficial for memory

Uykunun hafıza için yararlı olmasının son yolu,

is integration and association.

bütünleşme ve ilişkidir.

In fact, we're now learning that sleep

Aslında, uykunun hayal ettiğimizden

is much more intelligent than we ever imagined.

çok daha akıllı olduğunu öğreniyoruz.

Sleep doesn't just simply strengthen individual memories,

Uyku sadece bireysel hatıraları güçlendirmekle kalmaz,

sleep will actually cleverly interconnect new memories together.

uyku aslında yeni hatıraları zekice birbirine bağlar.

And as a consequence,

Sonuç olarak,

you can wake up the next day

ertesi gün gözden geçirilmiş

with a revised mind-wide web of associations,

bir zihin çapında ilişkiler ağıyla uyanabilir,

we can come up with solutions to previously impenetrable problems.

önceden aşılamayan sorunlara çözümler bulabiliriz.

And this is probably the reason

Muhtemelen bu, bir problemi çözerken

that you've never been told to stay awake on a problem.

asla uyanık kalmanızın söylenmemesinin sebebi.

Instead, you're told to sleep on a problem,

Bir problemi olduktan sonra uyumanız gerektiği söylenir

and that's exactly what the science teaching us.

ve bu da tam olarak bilimin bize öğrettiği şeydir.