What's the connection between sleep and Alzheimer's disease? | Sleeping with Science, a TED series

Transcriber: TED Translators admin Reviewer: Ivana Korom

We're now becoming aware of a significant relationship

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

အိပ်စက်မှုနဲ့ အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါကြားက သိသာတဲ့ ဆက်စပ်မှုတစ်ခုကို

between sleep and Alzheimer's disease.

အခု ကျွန်တော်တို့ သတိပြုမိလာနေတယ်။

[Sleeping with Science]

[သိပ္ပံပညာနှင့် အိပ်စက်မှု]

Now, Alzheimer's disease is a form of dementia

ကဲ အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါဟာ အမြဲလိုလို မှတ်ဉာဏ် ပျောက်ဆုံးမှုနဲ့ မှတ်ဉာဏ်

typified usually by memory loss and memory decline.

ကျဆင်းမှုကြောင့် ဥပမာပေးခံရတဲ့ ဇရာဒုဗ္ဗလ ရောဂါပုံစံတစ်ခုပါ။

And what we've started to understand

ကျွန်တော်တို့ စတင် နားလည်ထားတာက

is that there are several different proteins

အယ်ဇိုင်းမား ရောဂါထဲမှာ ဖရိုဖရဲဖြစ်သွားပုံရတဲ့

that seem to go awry in Alzheimer's disease.

မတူညီတဲ့ ပရိုတင်းများစွာ ရှိနေတာပါ။

One of those proteins is a sticky, toxic substance

ဒီပရိုတင်းတွေထဲက တစ်ခုကတော့ ဦးနှောက်ထဲမှာ တဖြည်းဖြည်း စုပုံလာတဲ့

beta-amyloid လို့ခေါ်တဲ့ စေးကပ်ပြီး အဆိပ်ဖြစ်စေတဲ့ ဒြပ်တစ်ခုပါ။

called beta-amyloid that builds up in the brain.

The other is something called tau protein.

အခြားတစ်ခုကတော့ tau protein လို့ခေါ်တဲ့ အရာတစ်ခုပါ။

How are these things related to sleep?

ဒီအရာတွေက အိပ်စက်မှုနဲ့ ဘယ်လို ဆက်စပ်နေလဲ။

Well first, if we look at a large-scale epidemiological level,

ပထမ ရောဂါ ကျယ်ပြန့်တဲ့ ကာကွယ်ခြင်းပညာ ဆိုင်ရာ အဆင့်တစ်ခုကို ကြည့်ရင်

what we know is that individuals

ကျွန်တော်တို့ သိတာက တစ်ညကို

who report sleeping typically less than six hours a night,

ပုံမှန် ခြောက်နာရီထက် နည်းပြီး အိပ်တယ်လို့ သတင်းပို့တဲ့ တစ်ဦးချင်းတွေမှာ

have a significantly higher risk

ဘဝ နှောင်းပိုင်း ဦးနှောက်အတွင်းမှာ

of going on to develop high amounts

beta-amyloid မြင့်မားတဲ့ ပမာဏတွေ

of that beta-amyloid in their brain later in life.

ဆက်ပြီး တိုးနေတဲ့ သိသိသာသာ ပိုမြင့်တဲ့ ဘေးအန္တရယ်တစ်ခု ရှိနေတာပါ။

We also know that two sleep disorders,

မျက်စိကြောင်တာနဲ့ အိပ်ပျော်စဉ် အသက်ရှူရပ်ရပ်သွားတာ

including insomnia and sleep apnea, or heavy snoring,

(သို့)အလွန်အမင်းဟောက်တာ အပါအဝင် အိပ်စက်မှု ရောဂါနှစ်ခုဟာ ဘဝ နှောင်းပိုင်းမှာ

are associated with a significantly higher risk

သိသိသာသာ ပိုမြင့်မားတဲ့ အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါဘေးနဲ့

of Alzheimer's disease in late life.

ဆက်စပ်နေတာကိုလည်း သိကြပါတယ်။

Those are, of course, simply associational studies.

တကယ်တော့ ဒါတွေက ထင်မြင်ချက်ဆိုင်ရာ လေ့လာမှုတွေ သက်သက်ပါ။

အကျိုးတရားဖြစ်မှုကို သက်သေမပြဘူး။

They don't prove causality.

But more recently,

ဒါပေမဲ့ သိပ်မကြာခင်က

we actually have identified that causal evidence.

ကြိုတင်ကြံစည်မထားတဲ့ အထောက်အထားကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

In fact, if you take a healthy human being

အမှန်ကတော့ ကျန်းမာတဲ့ လူသားတစ်ယောက်ကို ခေါ်ပြီး

and you deprive them of sleep for just one night,

သူတို့ကို တစ်ညပဲ အိပ်ခွင့်မပေးဘဲထားရင်

and the next day, we see an immediate increase

နောက်နေ့မှာ beta-amyloid ထဲမှာ ချက်ချင်း တိုးလာမှုကို

in that beta-amyloid,

တစ်ခုကို မြင်ရတယ်။

both circulating in their bloodstream,

ကိုယ်တွင်းသွေးထဲမှာ လှည့်ပတ်နေတာနဲ့

circulating in what we call the cerebrospinal fluid,

cerebrospinal fluid လို့ ခေါ်တဲ့ အတွင်းမှာပါ လှည့်ပတ်နေတာပါ။

and most recently, after just one night of sleep,

မကြာသေးခင်ကပဲ တစ်ညတာ အိပ်စက်မှုနောက်မှာ

using special brain-imaging technology,

အထူး ဦးနှောက် ပုံရိပ်ဖမ်း နည်းပညာကို သုံးရင်း

scientists have found that there is an immediate increase

သိပ္ပံပညာရှင်တွေ တွေ့ရှိခဲ့တာက beta-amyloid ချက်ချင်း တိုးလာမှုက

in beta-amyloid directly in the brain itself.

ဦးနှောက်ထဲမှာ တိုက်ရိုက်ဖြစ်တာကိုပါ။

So that's the causal evidence.

ဒီတော့ ဒါက ကြိုတင်ကြံစည်မထားတဲ့ အထောက်အထားပါ။

What is it then about sleep

ဒါဆိုရင် အယ်လ်ဇိုင်းမားနဲ့ ဆက်နွယ်နေတဲ့

that seems to provide a mechanism

ပရိုတင်းတွေရဲ့ မြင့်တက်မှုကို တားဆီးတဲ့

that prevents the escalation

ယန္တရားတစ်ခုကို ပံ့ပိုးတယ် ထင်ရတဲ့

of these Alzheimer's-related proteins?

အိပ်စက်မှုကရော။

Well, several years ago,

ကောင်းပြီ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်များစွာက

a scientist called Maiken Nedergaard

Maiken Nedergaard လို့ခေါ်တဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်ဟာ

made a remarkable discovery.

မှတ်သားလောက်တဲ့ ရှာဖွေမှုတစ်ခုကို ပြုလုပ်ခဲ့တယ်။

What she identified was a cleansing system in the brain.

သူ ရှာတွေ့ခဲ့တာက ဦးနှောက်အတွင်းက သန့်စင်ရေး စနစ်တစ်ခုပါ။

Now, before that,

ဒါကို မပြောခင်

we knew that the body had a cleansing system

ခန္ဓာကိုယ်မှာ သန့်စင်ရေး စနစ်တစ်ခု ရှိတာကို သိကြတယ်။

and many of you may be familiar with this.

အတော်များများက ဒါနဲ့ ရင်းနှီးနေလောက်တယ်။

It's called the lymphatic system.

ဒါကို lymphatic system လို့ ခေါ်ပါတယ်။

But we didn't think that the brain had its own cleansing system.

ဦးနှောက်မှာ ကိုယ်ပိုင် သန့်စင်ရေး စနစ် မရှိဘူးလို့ ကျွန်တော်တို့ ထင်ခဲ့ကြတယ်။

And studying mice,

ကြွက်တွေကို လေ့လာရင်း

she was actually able to identify a sewage system within the brain

glymphatic system လို့ခေါ်တဲ့ ဦးနှောက်အတွင်းက မိလ္လာစနစ်ကို

called the glymphatic system,

တကယ်ပဲ ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ခဲ့တယ်။

named after the cells that make it up,

ဒီစနစ်ကိုကို ဖွဲ့စည်းထားတဲ့

called these glial cells.

ဆဲလ်တွေကိုလိုက်ပြီး အမည်ပေးထားတာပါ။

Now, if that wasn't remarkable enough,

ကဲ ဒါက မှတ်သားလောက်စရာ မဟုတ်ဘူးဆိုရင်

she went on to make two more incredible discoveries.

နောက်ထပ် မယုံနိုင်စရာ ရှာဖွေမှု နှစ်ခုကို သူ ဆက်လုပ်ခဲ့သေးတယ်။

First, what she found is that that cleansing system in the brain

ပထမ ဦးနှောက်အတွင်းက သန့်စင်ရေး စနစ်ဟာ နှစ်ဆယ့်လေးနာရီ ကာလ တောက်လျှောက်

is not always switched on in high-flow volume

မြင့်မားတဲ့ စီးဆင်းမှု ပမာဏမှာ အမြဲ ဖွင့်မထားတာကို

across the 24-hour period.

သူ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Instead, it was when those mice were actually sleeping,

ဒီအစား ဒီကြွက်တွေ တကယ်ပဲ အိပ်ပျော်နေတဲ့အခါ

particularly when they went into deep non-REM sleep,

အထူးသဖြင့် နှစ်ခြိုက်တဲ့ REM အိပ်စက်မှုထဲမှာ ဝင်မနေတဲ့အခါ

that that cleansing system kicked into high gear.

သန့်စင်ရေးစနစ်က မြင့်မားတဲ့ အရှိန်ထဲကို ဆောင့်ဝင်လာတယ်။

The third component that she discovered,

သူ ရှာဖွေတွေ့ရှိတဲ့ တတိယ အစိတ်အပိုင်း၊

and this is what makes it relevant

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါ အကြောင်း

to our discussion on Alzheimer's disease,

ဆွေးနွေးချက်နဲ့ ပတ်သက်စေတာက

is that one of the metabolic by-products,

ဇီဝတွင်းဖြစ်ပျက်မှု ဘေးထွက်ပစ္စည်းတွေထဲက တစ်ခု၊

one of the toxins that was cleared away during sleep,

အိပ်ပျော်နေစဉ် လွင့်ပြယ်သွားတဲ့ အဆိပ်တွေတွေအနက် တစ်ခုဖြစ်တဲ့

was that sticky, toxic protein, beta-amyloid,

စေးကပ်ပြီး အဆိပ်ဖြစ်စေတဲ့ ပရိုတင်း beta-amyloid ဟာ

linked to Alzheimer's disease.

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါနဲ့ ဆက်နွယ်နေတယ်။

And just recently, scientists in Boston have discovered

မကြာခင်ကပဲ လူသားတွေမှာလည်း အလွန်ကို ဆင်တူတဲ့ သက်ဝင်လှုပ်ရှားတဲ့

a very similar type of pulsing, cleansing brain-mechanism

သန့်စင်ရေး ဦးနှောက် ယန္တရား တစ်မျိုးကို ဘော့စတွန်က

in human beings as well.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Now, some of this discussion may sound perhaps a little depressing.

ကဲ ဒီဆွေးနွေးမှုတချို့က နည်းနည်း စိတ်မချမ်းသာစရာ ဖြစ်နိုင်လောက်ပုံရတယ်။

We know that as we get older in life,

ဘဝမှာ အိုးမင်းလာစဉ်မှာ

our sleep seems to typically decline,

အိပ်စက်မှုက ပုံမှန်အားဖြင့် ကျဆင်းနေပုံရပြီး

and our risk for Alzheimer's generally increases.

အယ်ဇိုင်းမားဖြစ်ဖို့ ဘေးက ယေဘုယျအနေနဲ့ တိုးလာတာကို သိကြပါတယ်။

But I think there's actually a silver lining here,

ဒါပေမဲ့ ဒီမှာ ငွေရောင် အနားကွပ်တစ်ခု တကယ်ရှိနေတယ်လို့ ထင်တာက

because unlike many of the other factors

အိုမင်းလာခြင်းနဲ့ အယ်ဇိုင်းမား ရောဂါနဲ့

that are associated with aging and Alzheimer's disease,

ဆက်စပ်နေတဲ့ အခြားသော အကြောင်းခံများစွာနဲ့ မတူဘဲ

for example, changes in the physical structure of the brain,

ဥပမာ ဦးနှောက်ရဲ့ ရုပ်ပိုင်း တည်ဆောက်ပုံ အပြောင်းအလဲတွေ၊

those are fiendishly difficult to treat

ဒါတွေဟာ ကုသဖို့ အလွန် ခက်ခဲပြီး

and medicine doesn't have any good wholesale approaches right now.

လောလောဆယ် ဆေးဝါးမှာ ကျယ်ပြန့်တဲ့ နည်းလမ်းကောင်းတွေ တစ်ခုမှမရှိတာကြောင့်ပါ။

But that sleep is a missing piece

ဒါပေမဲ့ အိပ်စက်ခြင်းဟာ အိုမင်းလာခြင်းနဲ့

in the explanatory puzzle of aging and Alzheimer's disease

အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါရဲ့ ရှင်းလင်းဖော်ပြတဲ့ ပဟေဠိအတွင်းက ပျောက်နေတဲ့ အပိုင်းတစ်ခုပါ။

is exciting because we may be able to do something about it.

စိတ်လှုပ်ရှားစရာက ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး လုပ်နိုင်တာတစ်ခုခု ရှိနိုင်လို့ပါ။

What if we could actually augment human sleep

လူသား အိပ်စက်မှုကို တိုးမြှင့်ပြီး သက်လတ်ပိုင်းမှာ

and try to improve the quality

နှစ်ခြိုက်တဲ့ အိပ်စက်မှုရဲ့အရည်အသွေးကို

of that deep sleep in midlife,

ပိုကောင်းအောင်လုပ်ရင်ရော။

which is when we start to see the decline in deep sleep

ဒါက နှစ်ခြိုက်တဲ့ အိပ်စက်မှု ကျဆင်းပြီး စဖြစ်နေတာကို

beginning to happen.

စမြင်ချိန်ပါ။

What if we could actually shift

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါရဲ့

နှောင်းပိုင်း အဆင့် ကုသမှု ပုံစံတစ်ခုကနေ သက်လတ်ပိုင်း တားဆီးမှု ပုံစံတစ်ခုဆီ

from a model of late-stage treatment in Alzheimer's disease

to a model of midlife prevention?

ပြောင်းနိုင်တယ်ဆိုရင်ရော။

Could we go from sick care to actually healthcare?

နာမကျန်း စောင့်ရှောက်မှုကနေ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုဆီ သွားနိုင်မလား။

And by modifying sleep,

အိပ်စက်မှုကို ပြုပြင်မွမ်းမံခြင်းက

could we actually bend the arrow

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါဘေးရဲ့ မြားကို

of Alzheimer's disease risk down on itself?

အောက်ဘက်ကို တကယ်ပဲ ကွေးချနိုင်မလား။

That's something that I'm incredibly excited about

ဒါက ကျွန်တော် မယုံနိုင်အောင် စိတ်လှုပ်ရှားမိတဲ့ အရာတစ်ခုဖြစ်ပြီး

and something that we're actively researching right now.

လောလောဆယ် ကျွန်တော်တို့ တက်ကြွစွာ သုတေသနပြုနေတဲ့ အရာတစ်ခုပါ။