What's the connection between sleep and Alzheimer's disease? | Sleeping with Science, a TED series

Transcriber: TED Translators admin Reviewer: Ivana Korom

We're now becoming aware of a significant relationship

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Miraç Şendil

Artık uyku ile Alzheimer hastalığı arasındaki önemli ilişkinin

between sleep and Alzheimer's disease.

farkına varıyoruz.

[Sleeping with Science]

[Bilim ile Uyumak]

Now, Alzheimer's disease is a form of dementia

Alzheimer hastalığı, genellikle hafıza kaybı ve hafıza gerilemesi ile

typified usually by memory loss and memory decline.

karakterize edilen bir bunama türüdür.

And what we've started to understand

Anlamaya başladığımız şey,

is that there are several different proteins

Alzheimer hastalığında ters giden

that seem to go awry in Alzheimer's disease.

birkaç farklı protein olduğu.

One of those proteins is a sticky, toxic substance

Bu proteinlerden biri, beyinde biriken

beta-amiloid adı verilen yapışkan, toksik bir maddedir.

called beta-amyloid that builds up in the brain.

The other is something called tau protein.

Diğeri ise tau proteini denen bir şey.

How are these things related to sleep?

Bunların uyku ile nasıl bir ilişkisi var?

Well first, if we look at a large-scale epidemiological level,

Öncelikle, büyük ölçekli bir epidemiyolojik seviyeye bakarsak,

what we know is that individuals

bildiğimiz şey, tipik olarak

who report sleeping typically less than six hours a night,

bir gecede altı saatten daha az uyuduğunu bildiren bireylerin,

have a significantly higher risk

bu beta-amiloidden

of going on to develop high amounts

hayatın sonraki dönemlerinde beyinlerinde

of that beta-amyloid in their brain later in life.

fazla miktarlarda gelişme riskinin çok daha yüksek.

We also know that two sleep disorders,

Ayrıca uykusuzluk ve uyku apnesi

including insomnia and sleep apnea, or heavy snoring,

veya ağır horlama dâhil olmak üzere iki uyku bozukluğunun,

are associated with a significantly higher risk

yaşamın sonlarında önemli ölçüde daha yüksek

of Alzheimer's disease in late life.

Alzheimer hastalığı riski ile ilişkili olduğunu biliyoruz.

Those are, of course, simply associational studies.

Elbette bunlar sadece ilişkisel çalışmalar.

They don't prove causality.

Nedenselliği kanıtlamazlar.

But more recently,

Ancak yakın zamanlarda,

we actually have identified that causal evidence.

gerçekten bu nedensel kanıtı belirledik.

In fact, if you take a healthy human being

Aslında, sağlıklı bir insanı alırsanız

and you deprive them of sleep for just one night,

ve onu sadece bir gece uykudan mahrum bırakırsanız

and the next day, we see an immediate increase

ve ertesi gün, hem kan dolaşımında

hem de omurilik sıvısı dediğimiz

in that beta-amyloid,

both circulating in their bloodstream,

şeyde dolaşan beta-amiloidde

circulating in what we call the cerebrospinal fluid,

ani bir artış görürüz

and most recently, after just one night of sleep,

ve son zamanlarda, özel beyin görüntüleme teknolojisini kullanarak

using special brain-imaging technology,

sadece bir gece uykudan sonra,

scientists have found that there is an immediate increase

bilim adamları doğrudan beyinde

in beta-amyloid directly in the brain itself.

beta-amiloidde ani bir artış olduğunu keşfettiler.

So that's the causal evidence.

Yani nedensel kanıt bu.

What is it then about sleep

Öyleyse, Alzheimer ile ilgili

that seems to provide a mechanism

bu proteinlerin yükselmesini önleyen

that prevents the escalation

bir mekanizma sağlayan

of these Alzheimer's-related proteins?

uyku ile ilgili olan şey nedir?

Well, several years ago,

Birkaç yıl önce,

a scientist called Maiken Nedergaard

Maiken Nedergaard adlı bir bilim insanı

made a remarkable discovery.

dikkate değer bir keşif yaptı.

What she identified was a cleansing system in the brain.

Tanımladığı şey beyindeki bir temizleme sistemiydi.

Now, before that,

Şimdi, ondan önce,

we knew that the body had a cleansing system

bedenin bir temizleme sistemine sahip olduğunu biliyorduk

and many of you may be familiar with this.

ve çoğunuz buna aşina olabilirsiniz.

It's called the lymphatic system.

Buna lenfatik sistem denir.

But we didn't think that the brain had its own cleansing system.

Ama beynin kendi temizleme sistemi olduğunu düşünmemiştik.

And studying mice,

Fareler üzerinde çalışarak,

she was actually able to identify a sewage system within the brain

beynin içindeki glifatik sistem denen,

onu oluşturan hücrelerin adını taşıyan

called the glymphatic system,

ve glial hücreler adı verilen

named after the cells that make it up,

bir kanalizasyon sistemini tanımlayabildi.

called these glial cells.

Now, if that wasn't remarkable enough,

Şimdi, bu yeterince kayda değer değilse,

she went on to make two more incredible discoveries.

devamında iki inanılmaz keşif daha yaptı.

First, what she found is that that cleansing system in the brain

İlk olarak, bulduğu şey, beyindeki temizleme sisteminin

is not always switched on in high-flow volume

24 saatlik süre boyunca her zaman

yüksek akışlı hacimde açılmadığıydı.

across the 24-hour period.

Instead, it was when those mice were actually sleeping,

Bunun yerine, o fareler gerçekten uyurken,

particularly when they went into deep non-REM sleep,

özellikle derin REM olmayan uykuya girdiklerinde,

that that cleansing system kicked into high gear.

bu temizleme sistemi yüksek vitese takıldı.

The third component that she discovered,

Onun keşfettiği üçüncü bileşen

and this is what makes it relevant

ve onu Alzheimer hastalığı hakkındaki

to our discussion on Alzheimer's disease,

tartışmamızla ilgili kılan şey,

is that one of the metabolic by-products,

metabolik yan ürünlerden biri olan

one of the toxins that was cleared away during sleep,

uyku sırasında atılan toksinlerden birinin yapışkan,

was that sticky, toxic protein, beta-amyloid,

toksik proteinin, Alzheimer hastalığına bağlı

linked to Alzheimer's disease.

beta amiloid olmasıydı.

And just recently, scientists in Boston have discovered

Kısa süre önce, Boston'daki bilim insanları,

a very similar type of pulsing, cleansing brain-mechanism

insanlarda da çok benzer türden titreşimli,

temizleyici beyin mekanizmasını keşfettiler.

in human beings as well.

Now, some of this discussion may sound perhaps a little depressing.

Şimdi, bu tartışmanın bir kısmı belki biraz iç karartıcı gelebilir.

We know that as we get older in life,

Yaşımız ilerledikçe,

our sleep seems to typically decline,

uykumuzun tipik olarak azaldığını

and our risk for Alzheimer's generally increases.

ve Alzheimer riskimizin genellikle arttığını biliyoruz.

But I think there's actually a silver lining here,

Ama bence burada aslında bir umut ışığı var,

because unlike many of the other factors

çünkü yaşlanma ve Alzheimer hastalığı

that are associated with aging and Alzheimer's disease,

ile ilişkili, örneğin beynin fiziksel yapısındaki

for example, changes in the physical structure of the brain,

değişiklikler gibi diğer birçok faktörün

those are fiendishly difficult to treat

tedavisi son derece zor

and medicine doesn't have any good wholesale approaches right now.

ve şu anda ilaçlar için iyi toptan satış yaklaşımları yok.

But that sleep is a missing piece

Ancak uykunun yaşlanmanın

in the explanatory puzzle of aging and Alzheimer's disease

ve Alzheimer hastalığının açıklayıcı bilmecesinde eksik bir parça olması

is exciting because we may be able to do something about it.

heyecan verici çünkü bu konuda bir şeyler yapabiliriz.

What if we could actually augment human sleep

Ya gerçekten insan uykusunu artırabilseydik

and try to improve the quality

ve orta yaştaki o derin,

of that deep sleep in midlife,

yani derin uykudaki düşüşün

which is when we start to see the decline in deep sleep

gerçekleştiğini görmeye başladığımızdaki uykunun

beginning to happen.

kalitesini iyileştirmeye çalışsaydık.

What if we could actually shift

Ya Alzheimer hastalığında

from a model of late-stage treatment in Alzheimer's disease

geç dönem tedavi modelinden orta yaş önleme

to a model of midlife prevention?

modeline geçebilsek?

Could we go from sick care to actually healthcare?

Hasta bakımından gerçekten sağlık hizmetine geçebilir miyiz?

And by modifying sleep,

Uykuyu değiştirerek,

could we actually bend the arrow

aslında Alzheimer hastalığının okunu

of Alzheimer's disease risk down on itself?

kendi üzerine yönlendirebilir miyiz?

That's something that I'm incredibly excited about

Bu benim inanılmaz heyecan duyduğum

and something that we're actively researching right now.

ve şu anda aktif olarak araştırdığımız bir şey.