What's the connection between sleep and Alzheimer's disease? | Sleeping with Science, a TED series

Transcriber: TED Translators admin Reviewer: Ivana Korom

We're now becoming aware of a significant relationship

Tłumaczenie: Agnieszka Chrzanowska Korekta: Rysia Wand

Coraz więcej wiemy o znaczącym związku

between sleep and Alzheimer's disease.

między snem a chorobą Alzheimera.

[Sleeping with Science]

[Nauka na dobranoc]

Now, Alzheimer's disease is a form of dementia

Choroba Alzheimera jest formą demencji.

typified usually by memory loss and memory decline.

Cechuje ją zwykle utrata pamięci oraz trudności z zapamiętywaniem.

And what we've started to understand

Badania pokazują, że kilka różnych rodzajów białek

is that there are several different proteins

that seem to go awry in Alzheimer's disease.

odgrywa rolę w rozwoju choroby Alzheimera.

One of those proteins is a sticky, toxic substance

Jednym z nich jest kleista, toksyczna substancja

nazywana beta-amyloidem, która gromadzi się w mózgu.

called beta-amyloid that builds up in the brain.

The other is something called tau protein.

Inne to białko tau.

How are these things related to sleep?

Co te białka łączy ze snem?

Well first, if we look at a large-scale epidemiological level,

Dane epidemiologiczne pokazują,

what we know is that individuals

że w mózgach osób, które śpią w nocy krócej niż sześć godzin,

who report sleeping typically less than six hours a night,

have a significantly higher risk

gromadzi się więcej beta-amyloidu

of going on to develop high amounts

of that beta-amyloid in their brain later in life.

w późniejszych latach życia.

We also know that two sleep disorders,

Wiemy też, że dwa zaburzenia snu,

including insomnia and sleep apnea, or heavy snoring,

bezsenność i związany z głośnym chrapaniem bezdech senny,

are associated with a significantly higher risk

wiążą się ze znacznie większym ryzykiem rozwoju choroby Alzheimera

of Alzheimer's disease in late life.

w starszym wieku.

Those are, of course, simply associational studies.

Badania te pokazują istnienie związku,

ale nie dowodzą przyczynowości.

They don't prove causality.

But more recently,

Niedawno udało nam się jednak znaleźć dowód takiego związku.

we actually have identified that causal evidence.

In fact, if you take a healthy human being

Jeśli zdrowego człowieka pozbawimy snu tylko na jedną noc,

and you deprive them of sleep for just one night,

and the next day, we see an immediate increase

już na drugi dzień zobaczymy u niego zwiększony poziom beta-amyloidu

in that beta-amyloid,

both circulating in their bloodstream,

zarówno we krwi,

circulating in what we call the cerebrospinal fluid,

jak i w płynie mózgowo-rdzeniowym.

and most recently, after just one night of sleep,

Najnowsze badanie z wykorzystaniem techniki neuroobrazowania

using special brain-imaging technology,

po zaledwie jednej nieprzespanej nocy

scientists have found that there is an immediate increase

wykazało zwiększoną ilość beta-amyloidu także w samym mózgu.

in beta-amyloid directly in the brain itself.

So that's the causal evidence.

To dowodzi, że jest związek przyczynowy.

What is it then about sleep

Jaki mechanizm snu zapobiega

that seems to provide a mechanism

that prevents the escalation

gromadzeniu się białek związanych z chorobą Alzheimera?

of these Alzheimer's-related proteins?

Well, several years ago,

Kilka lat temu badaczka Maiken Nedergaard

a scientist called Maiken Nedergaard

made a remarkable discovery.

dokonała niezwykłego odkrycia.

What she identified was a cleansing system in the brain.

Znalazła system oczyszczający mózgu.

Now, before that,

Wcześniej wiedzieliśmy, że ciało ma system oczyszczający

we knew that the body had a cleansing system

and many of you may be familiar with this.

i wielu z was na pewno o tym wie.

It's called the lymphatic system.

To układ limfatyczny.

But we didn't think that the brain had its own cleansing system.

Nie wiedzieliśmy jednak, że mózg ma własny system oczyszczania.

And studying mice,

Badając myszy, Nedergaard odkryła sieć oczyszczającą w mózgu.

she was actually able to identify a sewage system within the brain

called the glymphatic system,

Nazywana jest układem glimfatycznym,

named after the cells that make it up,

tworzą ją bowiem komórki glejowe.

called these glial cells.

Now, if that wasn't remarkable enough,

Jakby tego było mało,

she went on to make two more incredible discoveries.

Nedergaard dokonała jeszcze dwóch niesamowitych odkryć.

First, what she found is that that cleansing system in the brain

Okazało się, że ten system oczyszczania

is not always switched on in high-flow volume

nie działa na wysokich obrotach przez całą dobę,

across the 24-hour period.

Instead, it was when those mice were actually sleeping,

Kiedy myszy spały,

particularly when they went into deep non-REM sleep,

zwłaszcza w czasie snu głębokiego non-REM,

that that cleansing system kicked into high gear.

system oczyszczania wchodził na wysokie obroty.

The third component that she discovered,

Trzecie odkrycie Nedergaard wyjaśnia

and this is what makes it relevant

związek z chorobą Alzheimera.

to our discussion on Alzheimer's disease,

is that one of the metabolic by-products,

Okazało się, że jednym z toksycznych produktów ubocznych metabolizmu,

one of the toxins that was cleared away during sleep,

z których mózg się oczyszczał podczas snu,

was that sticky, toxic protein, beta-amyloid,

był kleisty beta-amyloid związany z chorobą Alzheimera.

linked to Alzheimer's disease.

And just recently, scientists in Boston have discovered

Niedawno naukowcy z Bostonu odkryli

a very similar type of pulsing, cleansing brain-mechanism

bardzo podobny system oczyszczający u ludzi.

in human beings as well.

Now, some of this discussion may sound perhaps a little depressing.

To, o czym mówię, może brzmieć przygnębiająco.

We know that as we get older in life,

Z wiekiem zwykle śpimy mniej,

our sleep seems to typically decline,

and our risk for Alzheimer's generally increases.

a ryzyko zachorowania na alzheimera generalnie rośnie.

But I think there's actually a silver lining here,

Jest jednak iskierka nadziei.

because unlike many of the other factors

Wiele czynników związanych ze starzeniem się i chorobą Alzheimera,

that are associated with aging and Alzheimer's disease,

for example, changes in the physical structure of the brain,

na przykład zmiany w fizycznej strukturze mózgu,

those are fiendishly difficult to treat

niezmiernie trudno leczyć

and medicine doesn't have any good wholesale approaches right now.

i medycyna wciąż nie ma wiele do zaoferowania.

But that sleep is a missing piece

Sen jest jednak brakującym elementem układanki,

in the explanatory puzzle of aging and Alzheimer's disease

jaką jest zagadka starzenia się i alzheimera.

is exciting because we may be able to do something about it.

To wspaniale, bo otwiera nam pole działania.

What if we could actually augment human sleep

Gdyby tak dało się wydłużyć sen

and try to improve the quality

i poprawić jakość snu głębokiego w wieku średnim,

of that deep sleep in midlife,

which is when we start to see the decline in deep sleep

czyli wtedy, kiedy zaczynamy doświadczać go coraz mniej?

beginning to happen.

What if we could actually shift

A gdyby zamiast leczyć chorobę Alzheimera w późnym wieku,

from a model of late-stage treatment in Alzheimer's disease

to a model of midlife prevention?

można jej było zapobiegać w średnim wieku?

Could we go from sick care to actually healthcare?

Czy zamiast leczyć można by zapobiegać?

And by modifying sleep,

Czy modyfikacja snu rzeczywiście pomoże

could we actually bend the arrow

zmniejszyć ryzyko zapadnięcia na chorobę Alzheimera?

of Alzheimer's disease risk down on itself?

That's something that I'm incredibly excited about

To zagadnienie niezwykle mnie interesuje

and something that we're actively researching right now.

i właśnie nad nim pracujemy.