Rachel Botsman: The currency of the new economy is trust

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

So if someone asked you

ئەگەر کەسێک پرسیاری لێ کردیت

for the three words that would sum up

وتی ئەو سێ وشەیە چین

your reputation, what would you say?

کە سومعەی تۆ دروست دەکات، تۆ چی پێ دەڵێیت؟

How would people describe your judgment,

خەڵک چۆن بڕیارەکانت دەبینن

your knowledge, your behaviors, in different situations?

زانیارییەکانت، چۆنیەتی هەڵسوکەوتت لە حاڵەتی جیا جیادا؟

Today I'd like to explore with you

ئەمڕۆ من خۆشحاڵ ئەبم بە دۆزینەوەی ئەوەی کە

why the answer to this question

بۆچی وەڵامی ئەم پرسیارە

will become profoundly important

زۆر گرنگ دەبێت

in an age where reputation will be your most valuable asset.

لە کاتێکدا ناوبانگی تۆ گرنترین شت دەبێت

I'd like to start by introducing you to someone

پێم خۆشە بە پێناساندنی کەسێک بە ئیوە، دەست پێبکەم

whose life has been changed by a marketplace

کە ژیانی بە هۆی بازاڕەوە گۆڕاوە

fueled by reputation.

بازاڕێکی خاوەن ناوبانگ

Sebastian Sandys has been a bed and breakfast host

سباستیان ساندیس، بەڕێوەبەری ژەمی بەیانی و شوێنی خەوتن بووە لە ئێر بی ئێن بی

on Airbnb since 2008.

لە ساڵی ٢٠٠٨

I caught up with him recently, where, over the course

لەم دواییانەدا پێی گەیشتم، پاش

of several cups of tea, he told me how

خواردنەوەی چەند کوپێک چا لەگەڵیدا پێی وتم کە چۆن

hosting guests from all over the world

میوانداریکردنی میوان لە سەرتاسەری جیهانەوە

has enriched his life.

ژیانیان بەنرخ کردووە

More than 50 people have come to stay in the 18th-century

زیاتر لە ٥٠ کەس هاتوون کە بۆ ئەوەی بمێننەوە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی ١٨ کان

watchhouse he lives in with his cat, Squeak.

لە بازاڕی کاتژمێرەکاندا کە خۆی و سکویکی پشیلە تیایدا دەژین

Now, I mention Squeak because Sebastian's first guest

ئێستا بۆیە من باسی سکویکم کرد چونکە یەکەمین میوانی سباستیان

happened to see a rather large mouse run across the kitchen,

وا ڕێکەوت مشکێکی گەورە ببینێت کە بەناو چێشتخانەکەدا ڕای دەکرد

and she promised that she would refrain from leaving

وە خانمە میوانەکە پەیمانی دا دەست لەوە دەگرێت

a bad review on one condition: he got a cat.

بەشێوەیەکی خراپ سەیری شوێنەکە بکات بەمەرجێ پشیلەیەک بهێنێت

And so Sebastian bought Squeak to protect his reputation.

لەبەرئەوە سباستیان سکویکی پشیلەی کڕی بۆ ئەوەی ناوبانگی خۆی بپارێزێت

Now, as many of you know, Airbnb is a peer-to-peer

ئێستا وەک زۆربەی دەزانێت ( ئێر بی ئێن بی) جۆرە

marketplace that matches people who have space to rent

بازاڕێکە کاری ڕێکخستنی ئەو کەسانەیە کە جێگەیەکیان هەیە تاوەکو بیدەن بە کرێ

with people who are looking for a place to stay

لەگەڵ ئەو کەسانەی بۆ شوێنێک دەگەڕێن کە لێی بمێننەوە

in over 192 countries.

لە زیاتر لە ١٩٢ وڵاتدا

The places being rented out are things that you might

ئە شوێنانەی کە دراون بە کرێ شوێن گەلێکن لەوانە

expect, like spare rooms and holiday homes,

پێشبینیان بکەیت بۆ نمونە ژوری زیادە، خانووی پشوو

but part of the magic is the unique places

بەڵام بەشە سەرسوڕهێنەرەکە ئەو شوێنە ناوازانەن

that you can now access: treehouses, teepees,

کە ئێستا دەتوانن بچنە ناویان، خانووی سەردارەکان، چادر

airplane hangars, igloos.

خانووە لەبەفر دروست کراوەکان، فڕۆکە هەڵواسراوەکان

If you don't like the hotel, there's a castle down the road

ئەگەر ئوتێلەکەشت بە دڵ نەبوو، قەڵایەک هەیە لە کۆتایی ڕێگاکە

that you can rent for 5,000 dollars a night.

کە دەتوانن لەبەرامبەر ٥٠٠٠ دۆلار بۆ شەوێک بە کرێی بگریت

It's a fantastic example of how technology

ئەوە نمونەیەکی نایابە لەسەر ئەوەی کە چۆن تەکنەلۆجیا

is creating a market

بازار دەخوڵقێنێت

for things that never had a marketplace before.

بۆ ئەو شتانەی کە هەرگیز لەمەو پێش بازاڕیان نەبووە

Now let me show you these heat maps of Paris

با ئاێستا ئەم نەخشە ناوازانەی پاریستان نیشان بدەم

to see how insanely fast it's growing.

بۆ ئەوەی ببینن کە چۆن بە بەخێراییەکی باوەڕپێنەکراو گەشە دەکات

This image here is from 2008.

ئەم وێنەیەی ئێرە هی ساڵی ٢٠٠٨ ە

The pink dots represent host properties.

خاڵە پەمەییەکان ئاماژەن بۆ موڵکە میواندارییەکان

Even four years ago, letting strangers stay in your home

تەنانەت لە ماوەی ٤ ساڵی ڕابردودا بهێڵیت کەسێکی نامۆ لە ماڵەکەتدا بمێنێتەوە

seemed like a crazy idea.

لە بیرۆکەیەکی شێتانە دەچوو

Now the same view in 2010.

ئێستا هەمان دیمەن بەڵام ساڵی ٢٠١٠

And now, 2012.

وە لە ئێستادا ٢٠١٢

There is an Airbnb host on almost every main street in Paris.

بە نزیکەیی لە هەموو شاڕێیەکی پاریسدا میوان خانەیەکی (ئێر بی ئێن بی) هەیە

Now, what's happening here is people are realizing

ئێستا ئەوەی لێرەدا ڕوو دەدات ئەوەیە کە خەڵک تێدەگەن

the power of technology to unlock the idling capacity

لە هێزی تەکنەلۆژیا بۆ کردنەوەی توانا و

and value of all kinds of assets,

نرخی هەموو شتە بە نرخەکان

from skills to spaces to material possessions,

هەر لە کارامەیی تا موڵکایەتی

in ways and on a scale never possible before.

بەچەنە ڕێگەیەک و لەسەر پێوەرێک کە هەرگیز لەوەوپێش لە توانادا نەبووە

It's an economy and culture called collaborative consumption,

ئەوە ئابورییەک و کلتورێکە ناودەبرێن بە بەکارهێنانی یارمەتیدەر

and, through it, people like Sebastian

هەر لەو ڕێگەیەشەوە خەڵکی وەکو سباستیان

are becoming micro-entrepreneurs.

دەبن بە خاوەن پڕۆژەیەکی بچوک

They're empowered to make money and save money

دەسەڵات پێدراوە بۆ بەدەست هێنانی پارە و پاشەکەوت کردنی

from their existing assets.

لە موڵکەکانییەوە

But the real magic and the secret source behind

بەڵام جادووە ڕاستەقینەکە و نهێنییەکە لە پشت

collaborative consumption marketplaces like Airbnb

بازاڕی بەکارهێنەری یارمەتیدەری وەکو( ئێر بی ئێن بی)،

isn't the inventory or the money.

نە لیستی ناوەڕۆک و نە پارەیە

It's using the power of technology to build trust

بەڵکو بەکارهێنانی هێزی تەکنەلۆژیایە بۆ بیناکردنی دڵنیایی

between strangers.

لە نێوان کەسە نامۆکاندا

This side of Airbnb really hit home to Sebastian last summer

لە هاوینی ڕابردوودا ماڵەکەی سباستیان پێکرا

during the London riots.

لەماوەی ڕودانی کارەساتە ناوخۆییەکان لە لەندەن

He woke up around 9, and he checked his email

لە دەوروبەری ٩ی بەیانیدا لە خەو هەستاو سەردانی ئیمەیڵەکەی کرد

and he saw a bunch of messages all asking him

کۆمەڵێک نامەی بینی کە پرسیاری ئەوەی تێدا کرابوو

if he was okay.

ئایا ئەو باشە

Former guests from around the world had seen that

ئەو میوانانەی کە پێشتر لەوێ مابونەوە، لە سەرتاسەری جیهانەوە ئەوەیان بینی

the riots were happening just down the street, and wanted

کە چۆن کارە تێکدەرەکان لە کۆتایی ئەو شەقامەدا ڕویان دابوو ، دەیانویست

to check if he needed anything.

بزانن ئایا سباستیان باشە و پێویستی بە هیچ نییە؟

Sebastian actually said to me, he said, "Thirteen former guests

لەڕاستیدا سباستیان پێی وتم ٣٠ کەس لەوانەی لە ڕابردودا میوان بوون

contacted me before my own mother rang." (Laughter)

پەیوەندییان پێوە کردم پێش ئەوەی دایکم پەیوەندیم پێوە بکات

Now, this little anecdote gets to the heart of why

ئێستا ئەم چیرۆکە کورتە دەمانباتە قوڵایی ئەوەی بۆچی

I'm really passionate about collaborative consumption,

من زۆر دڵخۆشم بە بەکارهێنانی یارمەتیدەر

and why, after I finished my book, I decided

وە بۆچی دوای ئەوەی کتێبەکەمم تەواو کرد بڕیارمدا

I'm going to try and spread this into a global movement.

هەوڵ بدەم ئەمەبڵاو بکەمەوە و بیکەمە جوڵەیەکی جیهانی

Because at its core, it's about empowerment.

لەبەرئەوەی ئەمە لە جەوهەردا بریتییە لە بەهێز کردن

It's about empowering people to make meaningful connections,

چونکە ئەمە توانای درووستکردنی پەیوەندی مانادار دەداتە خەڵکی

connections that are enabling us to rediscover

پەیوەندییەک وامان لێبکات ئەو

a humanness that we've lost somewhere along the way,

مرۆڤایەتییە بدۆزینەوە کە لە شوێنێک لەسەر ڕێگەکە ونمان کردووە

by engaging in marketplaces like Airbnb, like Kickstarter,

بە بەشداری کردن لە بازاڕێکی وەکو ( ئێر بی ئێن بی ) وەکو کیک ستارتەر

like Etsy, that are built on personal relationships

وەکو (ئتسی) کە لەسەر بنەمای پەیوەندییە تاکە کەسییەکان

versus empty transactions.

لەبەرامبەر بە گرێبەستی پوچ بنیات نراون

Now the irony is that these ideas are actually taking us back

ئێستا گاڵتەکە ئەوەیە کە ئەم بیرۆکانە دەمانباتەوە

to old market principles and collaborative behaviors

بۆ ڕێسا کۆنەکانی بازاڕ کە تیایدا ڕەوشتی یارمەتیدانە

that are hard-wired in all of us.

قورس و نامۆن بۆ ئێمە

They're just being reinvented in ways that are relevant

جارێکی تر دروست کراونەتەوە بە شێوەیەک سودیان هەبێت

for the Facebook age.

بۆ کاتی فەیسبووک

We're literally beginning to realize that we have wired

ئەدەبیانە دەستمان کردووە بەوەیبزانین کە

our world to share, swap, rent, barter or trade

چۆن جیهانمان بەستۆتەوە پێکەوە بۆ ئەوەی بەشداریان پێ بکەین لەگەڵ یەکدا بە گۆڕینەوە، بازرگانی کردن، بەکرێدان

just about anything. We're sharing our cars on WhipCar,

بە نزیکەیی هەموو شتێ، تەنانەت بەشداری بە سەیارەکانیشمان دەکەین لە ویپکاڕ

our bikes on Spinlister, our offices on Loosecubes,

پاسکیلەکانمان، نوسینگەکانمان

our gardens on Landshare. We're lending and borrowing

باخچەکانمان، ئێمە قەرزدەدەین و قەرز وەردەگرینەوە

money from strangers on Zopa and Lending Club.

لەسەر تۆڕەکانی (زوپا ) و (یانەی بەکرێدانەکان) پارە بە قەرز دەدەینە کەسە نامۆکان و بە قەرزیش وەری دەگرینەوە

We are trading lessons on everything from sushi-making

ئێمە بازرگانی بە هەموو شتێکەوە دەکەین هەر لە دروست کردنی سوشیەوە بیگرە

to coding on Skillshare,

تا دانانی کۆد بۆ سکیڵشەیر

and we're even sharing our pets on DogVacay.

تەنانەت ئاژەڵە ماڵییەکانیشمان لەسەر وێب سایتی (دۆگڤاکای) بەشداری پێ دەکەین

Now welcome to the wonderful world of collaborative consumption

ئێستا بەخێر بێن بۆ جیهانە جوانەکەی بەکارهێنانی هاوکاری

that's enabling us to match wants with haves

کە توانای ئەوەمان دەداتێ ئەوەی هەمانە لەگەڵ ئەوەی دەمانەوێت بیان گونجێنین

in more democratic ways.

بە ڕێگەیەکی دیموکراتیانە تر

Now, collaborative consumption is creating the start

لە ئێستادا بەکارهینانی هاوکاری بریتییە لە خوڵقاندنی سەرەتایەک لە

of a transformation in the way we think about supply and demand,

گۆڕینی چۆنیەتی بیر کردنەوەمان دەربارەی پێدان و داواکاری

but it's also a part of a massive value shift underway,

بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بەشێک لە گرنگییە گەورەشاردراوەکەی

where instead of consuming to keep up with the Joneses,

کە تێیدا لە جیاتی ئەوەی لەگەڵ (جۆنس) هاوشان بیت

people are consuming to get to know the Joneses.

خەڵک دەتوانن جۆنس بناسن

But the key reason why it's taking off now so fast

بەڵام هۆکاری سەرەکی دابەزینەکەی بەم خێراییەی ئێستا ئەوەیە

is because every new advancement of technology

هەموو پێشکەوتنێکی تەکنەلۆژیا

increases the efficiency and the social glue of trust

کاردەکاتە سەر زیاد بوونی متمانەی کۆمەڵایەتی

to make sharing easier and easier.

ئەمەش وەا دەکات بەشداری پێکردنی ئاسانتر و ئاسانتر بێت

Now, I've looked at thousands of these marketplaces,

ئێستا من سەیری هەزاران لەم بازاڕانەم کردووە

and trust and efficiency are always the critical ingredients.

هەموو کات بەتوانای و متمانە پێکهاتە گرنگەکانیانن

Let me give you an example.

با نمونەیەکتان بدەمێ

Meet 46-year-old Chris Mok, who has, I bet,

کری مۆکی تەمەن ٤٦ ساڵان بناسن،گرەو لەسەر ئەوە دەکەم کە ئەو خاوەنی

the best job title here of SuperRabbit.

باشترین کارە کە ناوی "سوپەر ڕابیت" ە

Now, four years ago, Chris lost his job, unfortunately,

ئێستا، ٤ ساڵ لەمەبەر بەداخەوە کریس کارەکەی لەدەست دا

as an art buyer at Macy's, and like so many people,

کە وەکو کڕیارێکی هونەری کاری دەکرد لە (ماسیس) وەکو زۆرینەی خەڵک

he struggled to find a new one during the recession.

ململانێیەکی زۆری کرد بۆ ئەوەی کارێکی نوێ بدۆزێتەوە

And then he happened to stumble across a post about

بەڵام دواتر بە ڕێکەوت چاوی بە پۆستێک دەکەوێت

TaskRabbit.

دەربارەی " تاسک ڕابیت" کاری کەروێشک

Now, the story behind TaskRabbit starts like so many

جیرۆکی پشت " تاسک ڕابیت" دەستی پێکرد، هەر وەک

great stories with a very cute dog by the name of Kobe.

چیرۆکە مەزنەکانی کە، کە بە سەگێکی زۆر جوان دەستپێ دەکات کە ناوی (کابی)یە

Now what happened was, in February 2008,

ئەوەی کە ڕویدا لە مانگی ٢ی ٢٠٠٨دا

Leah and her husband were waiting for a cab to take them

لیا و هاوسەرەکەی چاوەڕێی تاکسیان دەکرد تاوەکو

out for dinner, when Kobe came trotting up to them

بیانباتە دەرەوە بۆ نانی ئێوارە . لەو کاتەدا کۆبیان بینی کە ڕای دەکرد بەرەو ڕویان

and he was salivating with saliva.

وە لیک لە دەمی دەهات

They realized they'd run out of dog food.

تێگەشتن کە خواردنی سەگیان نەماوە

Kevin had to cancel the cab and trudge out in the snow.

کیڤن ناچار بوو واز لە تاکسییەکە بهێنێت و زۆر بە سەختی بە ناو بەفرەکەدا ڕێ بکات بۆ خواردن بۆ سەگەکەیان

Now, later that evening, the two self-confessed tech geeks

دواتری هەمان ئێوارە ئەم دوو کەسە بە قسەی خۆیان ئاڵودەی تەکنەلۆژیان

starting talking about how cool it would be if some kind of

باسی ئەوەیان دەکرد چەند خۆش دەبێت گەر بێت و شتێکی وەکو

eBay for errands existed.

وێب سایتی (ئی بەی) هەبێت بۆ ئەرکێکی کوورت

Six months later, Leah quit her job,

دوای ٦ مانگ (لیا) وازی لە کارەکەی هێنا

and TaskRabbit was born.

و " تاسک ڕابیت" هاتە ئاراوە

At the time, she didn't realize that she was actually hitting

لەو کاتەدا نەی دەزانی کە خەریکی بیرۆکەیەکی زۆر

on a bigger idea she later called service networking.

مەزنترە. کە دواتر ناویان نا خزمەت گوزاری هێڵی پەیوەندییەکان

It's essentially about how we use our online relationships

کە بنچینەی کارەکە دەربارەی چۆنیەتی بەکارهێنانی پەیوەندییە ڕاستەوخۆکانە

to get things done in the real world.

بۆ ئەوەی شتەکان بە ڕاستی جێبەچی بکەین لە جیهانی ڕاستەقینەدا

Now the way TaskRabbit works is, people outsource

چۆنیەتی کارکردنی یەکەی کەروێشک "تاسک ڕابیت" ئەوەیە کە خەڵک بە پشت بەستن بە سەرچاوە دەرەکییەکان

the tasks that they want doing, name the price

ئەو کارانەی دەیانەوێت بیکەن ئەو نرخەی لەسەر دادەنێن کە خۆیان پێیان خۆشە

they're willing to pay, and then vetted Rabbits

دواتر(ڤێتت رابیت)ەکان

bid to run the errand.

هەوڵ دەدەن کارەکانیان جێ بەچی بکەن

Yes, there's actually a four-stage, rigorous interview process

بەڵی لە ڕاستیدا پڕۆسەی چاوپێکەوتنی ٤ پلە زۆر وردترە

that's designed to find the people that would make

کە دیزاین کراوە بۆ ئەوەی ئەو کەسانە بدۆزیتەوە کە دەکرێ ببنە

great personal assistants and weed out the dodgy Rabbits.

یارمەتی دەری کەسێتی بۆ ئەوەی کەروێشکە سەرکەشەکان دوور بخەنەوە

Now, there's over 4,000 Rabbits across the United States

لە ئێستادا زیاتر لە ٤٠٠٠ کەروێسک هەن لەسەرتاسەری ویلایەتە یاکگرتوەکاندا

and 5,000 more on the waiting list.

٥٠٠٠ تریش لە لیستی چاوەڕوانیدان

Now the tasks being posted are things that you might

ئەو کارانەی کە پۆست کراون لەوانەیە ئێوە

expect, like help with household chores

پێشبینیان بکەن بۆ نمونە لە کاری ناو ماڵ

or doing some supermarket runs.

یاخود بازاڕ کردن

I actually learned the other day that 12 and a half thousand

لە ڕاستیدا لەو چەند ڕۆژەی ڕابردودا ئەوەم زانی کە زیاد لە ١٢ و نیو هەزار جل

loads of laundry have been cleaned and folded

شۆردراون و قەدەخە کراون

through TaskRabbit.

لە ڕێگەی (تاسک ڕابیت)ەوە

But I love that the number one task posted,

بەڵام ئەو پۆستەی کە بە دڵمە ئەوەیە، یەکەمین کار کە پۆست کراوە

over a hundred times a day, is something that many of us

زیاد لە سەدان جار لە ڕۆژێککدا، شتێکە لەوانەیە زۆرینەمان

have felt the pain of doing:

هەستمان بە ئازارەکەی کردبێت کە ئەنجاممان داوە

yes, assembling Ikea furniture. (Laughter) (Applause)

بەڵێ ئەویش بەستنی کەل و پەلەکانی کۆمپانیای (ئایکیا) یە

It's brilliant. Now, we may laugh, but Chris here

شتێکی زیرەکانەیە ئێستا لەوانەیە پێ بکەنین بەڵام لێرەدا کریس

is actually making up to 5,000 dollars a month

مانگانە نزیکەی ٥٠٠٠ دۆلاری دەست دەکەوێت

running errands around his life.

بە کردنی ئەم کارانە لە ژیانیدا

And 70 percent of this new labor force

لە %٧ ی هێزی کاری

were previously unemployed or underemployed.

ئەوانە بوون کە پێشتر بێ کار بوون یان لە چاوەڕوانی ئەوەدا بوون دامەزرێن

I think TaskRabbit and other examples of collaborative consumption

لەو بڕوایەدام (تاسک ڕابیت) و نمونەکانی تری وەک ئەم هاوکارییە کۆمەڵایەتییە

are like lemonade stands on steroids. They're just brilliant.

وەک شەربەتی لیمۆی پڕ لە ووزە بەخش وان، زۆر زیرەکانەن

Now, when you think about it, it's amazing, right,

کاتێک بیری لێ دەکەینەوە وایە زۆر سەرسوڕهێنەرن

that over the past 20 years, we've evolved

کە لە ماوەی ٢٠ ساڵی ڕابردودا، لەوەوە گەشەمان کردووە

from trusting people online to share information

کە بڕوا بە خەڵکی بکەین دەربارەی پێ دانی زانیارییەوە

to trusting to handing over our credit card information,

بۆ پێدانی زانیاری دەربارەی کارتی بانکی

and now we're entering the third trust wave:

ئێستاش لە چوونە ناوەوەداین بۆ سییەمین شەپۆلی باوەڕ پێکردن

connecting trustworthy strangers to create all kinds

بە پەیوەندی کردن بە کەسانی باوەڕ پێکراوی نامۆوە بۆ ئەوەی

of people-powered marketplaces.

هەموو جۆرەکانی بازاڕمان بۆ دروست بکەن

I actually came across this fascinating study

لە ڕاستیدا لەم لێکۆڵینەوە سەرسوڕهێنەرەی

by the Pew Center this week that revealed

سەنتەری پیو دا ئەوەم بەرچاو کەوت، کە دەری خستووە

that an active Facebook user is three times as likely

کەسێکی بەکارهێنەری فەیسبووک ٣ جار زیاتر لە کاسێک کە

as a non-Internet user to believe that most people are trustworthy.

هیچ تۆڕی ئینتەرنێت بەکار ناهێنێت بڕوا بەوە دەکات کە خەڵکی جێی بڕوان

Virtual trust will transform the way we trust one another

بڕوا پێکردنی ڕاستی لە شێوەی بڕوا کردنمان بە یەکتر دەگۆڕێت

face to face.

ڕوو بە ڕوو

Now, with all of my optimism, and I am an optimist,

ئێستا لەگەڵ هەموو ڕەشبینیمدا، گەشبینم

comes a healthy dose of caution, or rather, an urgent need

گرنگی تەندروست دەبێت یان زیاتر پێویستی لە ناکاو دەبێت

to address some pressing, complex questions.

بۆ ناونیشانی زۆر پێویست، پرسیاری ئاڵۆز

How to ensure our digital identities reflect our

چۆن پێناسە دیجیتاڵییەکانمان کاردەکەنە سەر

real world identities? Do we want them to be the same?

پێناسە ڕاستەقینەکانمان؟ ئایا دەمانەوێت بە هەمان شێوە بن؟

How do we mimic the way trust is built face-to-face online?

چۆن دەتوانین هەمان باوەڕ پێکردنمان هەبێ کە لە ژیانی ئاسایدا و لەسەر تۆڕی ئینتەرنێت؟

How do we stop people who've behaved badly

چۆن ئەو کەسانە بوەستێنین کە بە خراپی مامەڵە دەکەن

in one community doing so under a different guise?

لە کۆمەڵگەیەکدا لە ژێر سایەیەکی جیاوازدا دەیکەن؟

In a similar way that companies often use some kind of

بە هەمان شێوەی کۆمپانیاکان کە جۆرێک لە

credit rating to decide whether to give you a mobile plan,

متمانەی ڕاستکردنەوە بۆ بڕیاردان هەرچەندا بە پێدانی نەخشە بۆ مۆبایلەکەت

or the rate of a mortgage, marketplaces that depend

ئەو بازاڕانەت کە پشت بە هەندێ گرێ بەست

on transactions between relative strangers

دەبەستن لە نێوان کەسانی نامۆدا

need some kind of device to let you know that Sebastian

پێویستیان بە ئامێرێک هەیە بۆ ئەوەی بزانن کەسانی وەک سباستیان و

and Chris are good eggs,

کریس کەسی باشن

and that device is reputation.

ئەو ئامێرەش ناوبانگە

Reputation is the measurement of how much a community trusts you.

ناوبانگ پێوەرێکە بۆ ئەوەی بزانین چۆن کۆمەڵگە بڕوات پێ دەکات

Let's just take a look at Chris.

با سەیرێکی کریس بکەین

You can see that over 200 people have given him

دەبینین زیاد لە ٢٠٠ کەس

an average rating over 4.99 out of 5.

پلەی ٤.٩٩ یان لە ٥ داوەتێ

There are over 20 pages of reviews of his work

زیاد لە ٢٠ لاپەڕە هەن لەسەر ئیشەکەی

describing him as super-friendly and fast,

دەربارەی ئەوەی ئەو کەسێکی زۆر کراوە و خێرایە

and he's reached level 25, the highest level,

گەیشتۆتە پلەی ٢٥ کە بەرزترین پلەیە

making him a SuperRabbit.

کە کردویەتییە سوپەر ڕابیت

Now — (Laughter) -- I love that word, SuperRabbit.

ئێستا ئەم ناوەم زۆر بە دڵە سوپەر ڕابیت

And interestingly, what Chris has noted is that as his reputation

بەشێوەیەکی سەر سوڕهێنەر کریس پێشبینی ئەوەی کردووە کە ناوبانگی بەرز بۆتەوە

has gone up, so has his chances of winning a bid

بەهەمان شێوەی چانسی بۆ بردنەوەی مەزادێک و

and how much he can charge.

چەندیش دەتوانێت وەربگرێت

In other words, for SuperRabbits, reputation

بە مانایەکی تر بۆ سوپەر ڕابیت، ناوبانگ

has a real world value.

لەژیانی ڕاستیدا نرخێکی ڕاستەقینەی هەیە

Now, I know what you might be thinking.

ئێستا ئەزانم لەوانەیە بیر لە چی بکەنەوە

Well, this isn't anything new. Just think of power sellers

شتێکی نوێیە تەنها بیر لە فرۆشیارەکانی

on eBay or star ratings on Amazon.

ئیبەی بکەنەوە یان پۆلێن کردنی ئەستێرەکان لە ئەمەزۆن

The difference today is that, with every trade we make,

جیاوازییەکە لە ئەمڕۆدا ئەوەیە لەگەڵ هەموو گرێ بەستێکدا کە دەیبیستین

comment we leave, person we flag, badge we earn,

ڕەخنەیەک جێ دەهێڵن هەرکەسێک کە ئاڵایەکی دەدەیتێ هەر باجێک کە شایەنین

we leave a reputation trail

جێپەنجەی خۆمان لەسەر ناوبانگمان بەجێ دەهێڵین

of how well we can and can't be trusted.

لەسەر چۆنیەتی ئەوەی کە چۆن دەکرێت بڕوا پێکراو بین

And it's not just the breadth but the volume

ئەوەش تەنها فراوانی ناوبانگ نین بەڵکو قەبارەکەشیەتی

of reputation data out there that is staggering.

لە ناوبانگی کە شتێکی زۆر باشە

Just consider this: Five million nights have been booked

تەنها ئەمە بخەنە بەر چاو کە ٥ ملیۆن شەو گیراوە

on Airbnb in the past six months alone.

تەنها لە ٦ مانگی ڕابردودا

30 million rides have been shared on Carpooling.com.

٣٠ ملیۆن سواربوون بەشداری پێکراوە لە ڕێگەی Carpooling.com ەوە

This year, two billion dollars worth of loans

ئەم ساڵ قەرز بە قیمەتی ٢ بلیۆن دۆلار

will go through peer-to-peer lending platforms.

دەدرێت لە لایەن (پیر- تو- پیر) بۆ بەکرێدان

This adds up to millions of pieces of reputation data

ئەمە ملیۆنان جار مستەوای ناوبانگمان بەرز دەکاتەوە

on how well we behave or misbehave.

کە ئایا چەند باش یان خراپ مامەڵەمان کردووە

Now, capturing and correlating the trails of information

ئێستا بەسەردا زاڵ بوون و بەستنەوەی شوێنەواری زانیارین

that we leave in different places is a massive challenge,

کە جێیان دەهێڵین لە شوێنە جیاوازەکاندا کە بەرەنگارییەکی گەورەیە

but one we're being asked to figure out.

بەڵام شتێک کە پرسیارمان کردووە بۆ ئەوەی بۆ مان دەرکەوێت

What the likes of Sebastian are starting to rightfully ask

کەسانی وەک سباستیان دەست بە پرسیاری ڕاستی دەکەن

is, shouldn't they own their reputation data?

نابێ خۆیان بۆ خۆیان داتای ناوبانگیان هەبێ؟

Shouldn't the reputation that he's personally invested

نابێ ئەو ناوبانگەی کە خۆی بەدەستی هێناوە

on building on Airbnb mean that it should travel with him

لە (ئەیربنب) کە پێویستە گەشت بکات لەگەڵیدا لە کۆمەڵگەیەکەوە

from one community to another?

بۆ کۆمەڵگەیەکی تر؟

What I mean by this is, say he started selling second-hand

ئەوەی مەبەستە ئەوەیە، با بڵێین دەستی کرد بە کاری فرۆشتن

books on Amazon. Why should he have to start from scratch?

کتێبی دەستی دووی ئەمازۆن بۆ دەبێ لە هیچەوە دەست پێ بکاتەوە؟

It's a bit like when I moved from New York to Sydney.

کەمێک وەک ئەوە وایە کە من لە نییۆڕکەوە چومە سیدنی

It was ridiculous. I couldn't get a mobile phone plan

بێ ئەقلانە بوو، نەم دەتوانی مۆبایلێکم هەبیت

because my credit history didn't travel with me.

لەبەر ئەوەی مێژووی پارە و قەرزەکانم نەیان دەتوانی گەشت بکەن لەگەڵمدا

I was essentially a ghost in the system.

بە جۆرێک لە جۆرەکان وەکو سێبەرێک وابوو لەناو سیستەمەکاندا

Now I'm not suggesting that the next stage

من پێشنیاری ئەوە دەکەم لە پلەی داهاتودا

of the reputation economy is about

ناوبانگی ئابووری دەربارەی

adding up multiple ratings into some kind of empty score.

کۆکردنەوەی هەمە لایەن بێت، دەبێت پێوانە دابنێین بۆ خاڵێک کە بونی نەبێت

People's lives are too complex, and who wants to do that?

ژیانی خەڵکی زۆر ئاڵۆزە کێ دەیەوێت شتی وا بکات؟

I also want to be clear that this isn't about adding up

دەمەوێت لەوەشدا ڕوون بم کە مەسەلەکە دەربارەی زیاد کردنی

tweets and likes and friends in a Klout-like fashion.

ژمارەی هاوڕێ و حەزی (لایک) هاوڕێیان نی یە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا

Those guys are measuring influence, not behaviors

ئەو کەسانە کاریگەرەکان دەژمێرن نەک ڕەفتارەکانیان

that indicate our trustworthiness.

کە ئەوە دیاری دەکەین جێی بڕواین یان نا

But the most important thing that we have to keep in mind

بەڵام گرنگترین شت لە مێشکماندا دەبێت ببێت ئەوەیە

is that reputation is largely contextual.

کە ناوبانگ زیاتر ناوەڕۆکە

Just because Sebastian is a wonderful host

تەنها لەبەر ئەوەی سباستیان پێشوازیکەرێکی زۆر باشە

does not mean that he can assemble Ikea furniture.

مانای ئەوە نییە کە ئەو دەتوانێت کەلوپەلە ناوماڵییەکانی (ئایکیا) ببەستێ

The big challenge is figuring out what data

گەورەترین بەرەنگار بوونەوە ئەوەیە بزانیت چ داتایەک

makes sense to pull, because the future's

ژیرانە بەکار بهێنرێت لەبەر ئەوەی داهاتوو

going to be driven by a smart aggregation of reputation,

لە لایەن ناوبانگێکی کۆکراوە دەبرێت بەڕێوە

not a single algorithm.

نەک تاکێک

It's only a matter of time before we'll be able to perform

مەسەلەکە تەنها کاتە تا دەگەینە ئەوەی

a Facebook- or Google-like search

گەڕانێک بە ناو گۆگڵ یان فەیسبووک دا بکەین

and see a complete picture of someone's behaviors

بۆ ئەوەی چۆنیەتی مامەڵەی کەسێک بە درێژایی کات ببینین بە وێنەوە

in different contexts over time.

لە ناوەڕۆکە جیاوازەکاندا و بە درێژایی کات

I envision a realtime stream of who has trusted you,

من پێشبینی ئەوە دەکەم کە ئاخۆ کێ بڕواتان پێ دەکات

when, where and why, your reliability on TaskRabbit,

کەی، بۆ و لە کوێ، لە "تاسک ڕابیت" دەبیتە جێگای متمانە

your cleanliness as a guest on Airbnb,

یان پاکوخاوێنیت و دەسپاکیت وەک میوانێک لە ئەیربنب

the knowledge that you display on Quora or Tripovo,

ئەو زانیاریانەی کە دەیان خەیتە ڕوو لە کوارا

they'll all live together in one place,

هەموویان بەیەکەوە لەیەک شوێندا دەژین

and this will live in some kind of reputation dashboard

ئەمەش تەنها لەسەر یەک تەختەی ناوبانگ دەمێنێتەوە

that will paint a picture of your reputation capital.

کە وێنەیەکی ناوبانگی خۆتت بۆ دروست دەکات

Now this is a concept that I'm currently researching

ئەم تێگەشتنەی کە من ئێستا بە دوایدا دەگەڕێم

and writing my next book on, and currently define

وە کتێبی داهاتومی لەسەر دەنوسم، وە لە ئێستادا

as the worth of your reputation, your intentions,

بەرامبەرە بە ناوبانگت و ویستەکانت

capabilities and values across communities and marketplaces.

تواناکانت، بڕواکانت، لە سەرتاسەری کۆمەڵگاکان لە بازاڕدا

This isn't some far-off frontier.

ئەمە سنورێکی دوور نییە

There are actually a wave of startups like Connect.Me

لە ڕاستیدا شەپۆلی دەستپێکی وەکو بەیەک بەستنەوە لە ئارادایە

and Legit and TrustCloud that are figuring out how

وەکو (لێجیت) و (ترەستکلاود) کە ئەوە دەدۆزنەوە

you can aggregate, monitor and use your online reputation.

تۆ چۆن ناوبانگی ڕاستەوخۆت دەست دەخەیت و بەکاری دەهێنیت

Now, I realize that this concept may sound a little

من دەزانم ئەم چەمکە دەکرێت تۆزێ

Big Brother to some of you, and yes, there are some

لە قسەی برا گەورەیەک بچێت بۆ هەندێکتان، بەڵێ

enormous transparency and privacy issues to solve,

کێشەی زۆر هەیە بۆ ئەوەی چارە سەر بکرێت

but ultimately, if we can collect our personal reputation,

بەڵام لە دوا جاردا گەر تۆ بتوانیت ناوبانگی خۆت کۆبکەیتەوە

we can actually control it more, and extract

ئەوا ئێمە دەتوانین زیاتر کۆنتڕۆڵی بکەین

the immense value that will flow from it.

سوودە گەورەکانی لێ دەربکەین

Also, more so than our credit history,

هەروەها ژیان لە مێژووی قەرزەکانمان

we can actually shape our reputation.

دەتوانین شێوە بدەینە ناوبانگمان

Just think of Sebastian

تەنها بیر لە سبێستیان بکەنەوە

and how he bought the cat to influence his.

چۆن پشیلەکەی کڕی بۆ ئەوەی

Now privacy issues aside, the other really interesting issue

کێشە کەسییەکان بخەنە لاوە، وە یەکێک لە کێشە سەرەکییەکانی تر

I'm looking at is how do we empower digital ghosts,

کە سەیری دەکەم ئەوەیە چۆن هێز دەدەینە شەبەحە دیجیتاڵییەکان

people [who] for whatever reason, are not active online,

کەسانێک بە هەر هۆیەک بێت چالاک نین لە ئۆنلاین

but are some of the most trustworthy people in the world?

بەڵام یەکێکە لە هەرە کەسە باوەڕ پێکراوەکان لە جیهاندا ؟

How do we take their contributions to their jobs,

چۆن یارمەتی کارەکانیان دەدەین

their communities and their families,

کۆمەڵگاکانیان، خێزانەکانیان

and convert that value into reputation capital?

دەیگۆڕینە سەر بناغەی ناوبانگ؟

Ultimately, when we get it right, reputation capital

بەشێوەیەکی سەرەکی کاتێ بەتەواوی کارەکە دەکەین

could create a massive positive disruption

دەکرێت تەشویشێکی ئیجابی دروست بکات

in who has power, trust and influence.

لەسەر ئەوەی کێ هێز و متمانە و کاریگەری هەیە

A three-digit score, your traditional credit history,

تۆمارێکی سێ ژمارەیی، "مێژووی ژمارەی کلتوری" ی ئێوە

that only 30 percent of us actually know what it is,

کە تەنها %٣٠ لە ئێمە دەزانین کە ئەو تۆمارە چی یە

will no longer be the determining factor

چیتر کاریگەریەکی ئەوتۆی نامێنێت

in how much things cost, what we can access,

لەسەر بڕی تێچوون و ئەو شتانەی کە ئێمە دەتوانین بچینە ناویان

and, in many instances, limit what we can do in the world.

وە لە هەندێ باردا، تواناکانی ئێمە لە جیهاندا سنووردار دەکات

Indeed, reputation is a currency that I believe will become

لە ڕاستیدا،ناوبانگ دراوێکە کە من لەو بڕوایەدام

more powerful than our credit history in the 21st century.

زۆر بە هێز تر دەبێت لە مێژووی قەرز و پارەکانمان لەسەدەی ٢١ دا

Reputation will be the currency that says

ناوبانگ دەبێتە ئەو هۆکارەی کە دەڵێت

that you can trust me.

تۆ دەتوانیت متمانەم پێ بکەیت

Now the interesting thing is, reputation

ئێستا شتە سەر سوڕهێنەرەکە ئەوەیە ناوبانگ

is the socioeconomic lubricant

هۆکاری ئابوری و کۆمەڵایەتییە

that makes collaborative consumption work and scale,

کە وا دەکات هاوکاری کۆمەڵایەتی بکات

but the sources it will be generated from,

بەڵام سەرچاوەکان لەم

and its applications, are far bigger than this space alone.

قەزایە گەورەتر دەبێت وەک لە شوێنیک کە دابڕاوە

Let me give you one example from the world of recruiting,

با نمونەیەکتان بدەمێ لە جیهانی دوبارە بونەوەدا

where reputation data will make the résumé seem

لەسەر ئەوەی داتای ناوبانگ دەتوانێت

like an archaic relic of the past.

تازە وەکو کۆن لێ بکات

Four years ago, tech bloggers and entrepreneurs

چوار ساڵ بەر لە ئێستا مەندوبەکانی تەکنەلۆژیا و دەڵاڵەکان

Joel Spolsky and Jeff Atwood, decided to start something

جویل سپۆلسکی و جێف ئەتوود بڕیاریاندا دەست بە شتێک بکەن

called Stack Overflow.

ناویان نا ستاک ئۆڤەر فلۆو

Now, Stack Overflow is basically a platform where

ئێستا ستاک ئۆڤەر فلۆو بەرنامەیەکە

experienced programmers can ask

ئەو کەسانەی ئەزمونیان هەیە لە دروست کردنی پڕۆگرامدا دەتوانن پرسیار

other good programmers highly detailed technical questions

لەوانە بکەن کە زۆر باشن لە پرسیاری تەکنەلۆژیدا

on things like tiny pixels and chrome extensions.

لەسەر شتی وەک جنۆکە یان کشانی کرۆم

This site receives five and a half thousand questions a day,

ئەم سایتە ٥٠٠٠ و نیو پرسیار وەر دەگرێت لە ڕۆژێکدا

and 80 percent of these receive accurate answers.

لە %٨٠ یان وەڵامیان دەدرێتەوە

Now users earn reputation in a whole range of ways,

ئێستا بەکارهێنەرەکان ناوبانگیان پەیا کردووە بەچەند شێوەیەک

but it's basically by convincing their peers

بەڵام لە بنا‌غەدا بەپێی ئەوەی کە چۆن بڕوا بە خانەدانانەکان

they know what they're talking about.

بکەن کە دەزانن باسی چی دەکەن

Now a few months after this site launched, the founders

دوای چەند مانگێک لە دامەزراندنی ئەم سایتە ئەوانەی کە دۆزییانەوە

heard about something interesting,

شتێکی سەیریان بینی

and it actually didn't surprise them.

کە لە ڕاستیدا توشی سەر سوڕ مانی کردن

What they heard was that users were putting

ئەوان بیستیان کە کە بەکارهێنەرەکان

their reputation scores on the top of their résumés,

ناوبانگی خۆیان لە پڕۆگرامەکەدا بە ناوی خۆیانەوە تۆمار دەکەن

and that recruiters were searching the platform

وە دامەزرێنەرەکان پڕۆگرامەکە دەگەڕان

to find people with unique talents.

بۆ ئەو کەسانەی وەها بەهرەیەکی ناوازەیان هەیە

Now thousands of programmers today are finding

ئێستا هەزاران لە کەسانی دروستکەری پڕۆگرامەکان

better jobs this way, because Stack Overflow

دەتوانن کاری زۆر باشتر بدۆزنەوە بەهۆی ستیک ئۆڤەر فلۆو

and the reputation dashboards provide a priceless window

وە ناوبانگی تەختەی پێوانەییەکەیان ویندۆیەکی گران بەها دەبەخشێت

into how someone really behaves,

دەربارەی چۆن کەسێک بەڕاستی مامەڵە دەکات

and what their peers think of them.

وە خانەدانەکان چۆن بیر دەکەنەوە دەربارەیان

But the bigger principle of what's happening behind Stack Overflow,

بەڵام گەورەترین ڕێسا دەربارەی ئەوەی چی لە پشت ستیک ئۆڤەر فلۆوەوە ڕوو دەدات

I think, is incredibly exciting.

لەو بڕوایەدام شتێکی تەواو سەرسوڕهێنەرە

People are starting to realize that the reputation

خەڵکی خەریکە لەوە تێدەگەن کە ئەو ناوبانگەی

they generate in one place has value

کە خەریکە لە شوێنێک بەردەستی دەکەن

beyond the environments from which it was built.

نرخی زۆرترە لە شوێنەکەی لێی بنیات نراوە

You know, it's very interesting.

دەزانن، ئەمە شتێکی زۆر سەیرە

When you talk to super-users, whether that's SuperRabbits

کتێک قسە لەگەڵ بەکارهێنەرێک دەکەیت کە ئایا سوپەر ڕابیت

or super-people on Stack Overflow, or Uberhosts,

یان کەسە خێراکان لە ستیک ئۆڤەر فلۆو

they all talk about how having a high reputation

هەموو باس لەوە دەکەن کە چۆن ناوبانگێکی بەرزیان هەیە

unlocks a sense of their own power.

کە چۆن هێزی ژیریان بە کاردەهێنن

On Stack Overflow, it creates a level playing field,

لە ستاک ئۆڤەر فلۆو مەجالێک دروست دەکات

enabling the people with the real talent to rise to the top.

بۆ ئەو کەسانەی بەهرەی ڕاستەقینەیان هەیە بگەنە ئەنجامی باش

On Airbnb, the people often become more important

لە (ئەیربنب) خەڵک زیاتر گرنگتر دەبن

than the spaces. On TaskRabbit,

وە لەشوێنی تاسک ڕابیت دا

it gives people control of their economic activity.

کۆنتڕۆڵ دەدەنە خەڵکی بۆ چالاکییە ئابورییەکان

Now at the end of my tea with Sebastian, he told me how,

لە کۆتای چا کەمدا لەگەڵ سباستیان پێی وتم چۆن

on a bad, rainy day, when he hasn't had a customer

لە ڕۆژێکی ناخۆشی باراناویدا کە هیچ کڕیارێک نەبوو

in his bookstore, he thinks of all the people around

لە فرۆشگای کتێبەکەیدا، بیریی لەو هەموو خەڵکە دەکردەوە

the world who've said something wonderful about him,

کە شتێکی زۆر خۆشیان پێ وتن

and what that says about him as a person.

وەکو کەسێک چییان پێ وتن

He's turning 50 this year, and he's convinced

پێیان دەوت ئەو دەبێتە ٥٠ ساڵ و بڕواشی پێیەتی

that the rich tapestry of reputation he's built on Airbnb

کە ئەو ناوبانگە گەورەیەی بنیات ناوە لە ئەیربنب

will lead him to doing something interesting

دەیگەیەنێتە ئەوەی شتێکی سەرسوڕهێنە بکات

with the rest of his life.

لە تەواوی ژیانیدا

You know, there are only a few windows in history

وەک خۆتان دەزانن لە مێژوودا تەنها چەند پەنجەرەیەک هەبووە

where the opportunity exists to reinvent

کە دەرفەتن بۆ ئەوەی جارێکی تر داهێنان بکرێت

part of how our socioeconomic system works.

لە کارە بازرگانییە-کۆمەڵآیەتییەکاندا

We're living through one of those moments.

ئێمە بە یەکێک لەو ساتانەدا تێپەڕ دەبین

I believe that we are at the start of a collaborative revolution

لەو بڕوایەدام کە ئێمە لە سەرەتای شۆڕشی هاوکاریداین

that will be as significant as the Industrial Revolution.

کە هەروەکو شۆڕشی بازرگانی گرنگ دەبێت

In the 20th century, the invention of traditional credit

لە سەدەی ٢١ دا داهێنانی توانا تەقلیدیەکان

transformed our consumer system, and in many ways

لە چەند ڕوویەکەوە سیستمی بەکاربردنی گۆڕی

controlled who had access to what.

کۆنتڕۆڵی ئەوەی کرد کە کێ دەتوانێت چی بکات

In the 21st century, new trust networks,

لە سەدەی ٢١ دا نیتۆرکە نوێیەکەی متمانە

and the reputation capital they generate, will reinvent

هەروەها ئەو ناوبانگە زەبەلاحەی کە درووستیان کردووە، ، داهێنان دەکەن

the way we think about wealth, markets, power

لەسەر ئەوەی کە چۆن بیر لە پارە و بازاڕ و هێز دەکەینەوە هەروەها

and personal identity, in ways we can't yet even imagine.

داهێنان دەکەن لە پێناسی کەسێتمان، بە جۆرێک کە ئێستا ناتوانین پێشبینیان بکەین

Thank you very much. (Applause)

زۆر سوپاستان دەکەم

(Applause)

چەپڵە لێدان