A walk through the stages of sleep | Sleeping with Science, a TED series

Sleep is perhaps the single most effective thing

Translator: sarah Abid Reviewer: Daban Q Jaff

لەوانەیە خەو تاکە کاریگەرترین شت بێت

that we can do each and every day

کە بتوانین هەموو ڕۆژێک ئەنجامیبدەین

to reset the health of our brain and our body.

بۆ ڕێکخسنەوەی تەندرووستی، مێشک و لەشمان.

And by understanding a little bit more about what sleep is,

هەروەها بۆ زیاتر تێگەشتن لەوەی خەو چییە،

perhaps we can get the chance to improve both the quantity and the quality

پێدەچێ چانسی ئەوەمان هەبێ هەردوو چەندایەتی و جۆرایەتی

of our sleep.

خەوتنمان باشتر بکەین.

[Sleeping with Science]

[خەو لەگەڵ زانست]

(Music)

(میوزیکێکی ئارام)

So, exactly what is sleep?

کەواتە، بەڕاستی خەو چییە؟

Well, sleep, at least in human beings,

باشە، خەو، بە لانیکەمەوە لە مرۆڤدا ،

is subdivided into two main types.

بۆ دوو بەشی سەرەکی دابەشکراوە.

On the one hand, we have non-rapid eye movement sleep,

لە لایەکەوە، خەوی سووک،

or non-REM sleep for short.

یان بە کورتی خەوی non-REM.

But on the other hand,

بەڵام لە لایەکی دیکەوە،

we have rapid eye movement sleep, or REM sleep.

خەوی قوڵ، یان خەوی REM.

And non-REM sleep has been further subdivided

خەوی سووک دابەشکراوە بۆ بەشی زیاتر

into four separate stages,

بۆ چوار قۆناغی جیاواز،

unimaginatively called stages one through four,

بەشێوەیەکی ئاسایی ناودەبرێت بە قۆناغەکانی یەک بۆ چوار،

increasing in their depth of sleep.

کە زیاد دەبن لەقووڵایی خەودا.

And as we go into those light stages of non-REM sleep,

کاتێک دەڕۆین بەرەو قۆناغە ڕووناکەکانی non-REMخەوی،

your heart rate starts to decrease,

تێکڕای لێدانی دڵت بەرەو کەمبوونەوە دەڕوات،

your body temperature starts to drop

پلەی گەرمی جەستەت دەست بە دابەزین دەکات

and your electrical brain wave activity starts to slow down.

هەروەها چالاکی کارەبایی شەپۆلی مێشک بەرەو هێواشبوونەوە دەڕوات.

But as we move into deeper non-rapid eye movement sleep,

بەڵام کاتێک زیاتر لە خەوی سووک زیاتر قوڵ دەبینەوە،

stages three and four,

واتە قۆناغەکانی سێ و چوار،

now all of a sudden the brain erupts

مێشک لەپڕێکدا هەڵدەچێت

with these huge, big, powerful brain waves.

ئینجا لەگەڵ ئەم شەپۆلە بەهێز و گەورانەی مێشکدا.

The body is actually recharged in terms of its immune system.

جەستە دووبارە پڕدەبێتەوە .لە سیستمی بەرگری خۆی

We also get this beautiful overhaul of our cardiovascular system.

هەروەها باشبوونێکی جوانی سیستمی سووڕی خوێنمان دەستدەکەوێت.

And, in fact, upstairs in the brain,

لە ڕاستیدا، بەشی سەرەوەی مێشک،

deep non-REM sleep will help consolidate memories

non_REMلە خەوی قووڵی یارمەتی بەهێزبوونی یادەوەرییەکان دەدات و

and fixate them into the neural architecture of the brain.

دەیانچەسپێنێت لە کۆئەندامی دەماری ميشکدا.

So that's non-REM sleep.

بوو non-REM ئەمە خەوی.

But let's come on to REM sleep,

بەڵام با بێین سەر باسی خەویREM،

which is the other main type of sleep.

کە ئەمەش بەشێکی دیکەی سەرەکی خەوە.

And it's during REM sleep when we principally have the most vivid,

ئەوە لەکاتی خەوی REM دایە ‏ کە بەشێوەیەکی سەرەکی زۆرترین جۆری ‏،

the most hallucinogenic types of dreams.

خەوبینینی چالاک و زۆرترین وڕێنەمان هەیە.

The brain wave activity actually starts to speed up again.

لەڕاستیدا چالاکی شەپۆلی مێشک دووبارە دەست بە خێرابوونەوە دەکات.

It's during REM sleep that we receive almost a form of emotional first aid.

لەکاتی خەوی REMبەزۆری شێوەیەک لە ‏ فریاگوزاری سەرەتایی خۆشەویستی وەردەگرین.

And it's also during REM sleep where we get a boost for creativity,

هەروەها هەر لەکاتی خەوی REMدا توانای داهێنانمان زیاد دەکات،

that it stitches information together

کە زانیارییەکان پێکەوە دەبەستێتەوە

so that we wake up with solutions

بۆیە بە چارەسەرەوە هەڵدەستین

to previously difficult problems that we were facing.

بۆ ئەو کێشە قورسانەی پێش خەوتن هەمانبووە.

Coming back to these two types of sleep,

بگەڕێینەوە بۆ ئەم دوو جۆرەی خەو،

it turns out that non-REM and REM will play out

دەردەکەوێت کە هەردووnon-REM و REM بەردەوام

in a battle for brain domination throughout the night,

لە جەنگدان بۆ زاڵبوون بەسەر مێشکدا بە درێژایی شەو،

and that cerebral war is going to be won and lost

لەو جەنگەی مێشکدا بردنەوە و دۆڕان هەیە

every 90 minutes,

لە هەموو ٩٠ خولەکێکدا،

and then it's going to be replayed every 90 minutes.

هەروەها هەموو ٩٠ خولەک جارێک دووبارە دەبێتەوە.

And what this produces is a standard cycling architecture of human sleep,

ئەمەش سووڕێکی تەلارسازی ستاندارد ‏ لە خەوی مرۆڤدا بەرهەمدەهێنێت،

a standard 90-minute cycle.

سووڕێکی ستانداری ٩٠ خولەک ‏.

But what's different, however,

بەڵام ئەوەی جیاوازە ئەوەیە کە،

is that the ratio of non-REM to REM within those 90-minute cycles

ڕێژەی non-REMبۆREMلە ماوەی ئەو سووڕە ٩٠ خولەکیەدا

changes as we move across the night,

دەگۆڕێت بەدرێژایی کاتی شەوەکە ئێمە پێیداتێپەردەبین،

such that in the first half the night,

وەک لەماوەی نیوەی یەکەمی شەودا،

the majority of those 90-minute cycles

زۆرینەی سووڕە ٩٠ خولەکییەکان

are comprised of lots of deep non-REM sleep,

بەشی زۆری خەوە قووڵەکەی non-REMدەگرێتەوە،

particularly stages three and four of non-REM sleep.

بەتایبەت قۆناغەکانی ٣و٤ ی خەویnon-REM.

But as we push through to the second half of the night,

بەڵام کاتێک بەرەو نیوەی دووەمی شەو دەڕۆین،

now that seesaw balance actually shifts over,

ئەوا هاوسەنگی جووڵەکە لەڕاستیدا دەگۆڕێت،

and instead, most of those 90-minute cycles

لەجیاتی ئەوە، زۆربەی سووڕە ٩٠ خولەکییەکان

are comprised of a lot more rapid eye movement sleep, or dream sleep,

زیاتر خەوی خێرایی جووڵەی چاو دەگرنەوە، یان خەون بینین،

as well as stage-two non-REM sleep,

هەروەک چۆن لە قۆناغی٢ی خەوی non-REM,

that lighter form of non-REM sleep.

کە ئەمەش شێوە خەوێکی سووکیnon-REMە.

And it turns out that there are implications

لێرەوە دەردەکەوێت کە چەنین ئاماژە هەن

for understanding how sleep is structured in this way.

بۆ تێگەشتن لەوەی چۆن خەو بەمشێوەیە رێکخراوە

Let's take someone who typically goes to bed at 10pm,

با کەسێک وەک نموونە وەربگرین کە بەزۆری لە ١٠ی شەو دەخەوێت،

and they wake up at 6am,

٦ی بەیانیش لە خەو هەڵدەستێت،

so they have an eight-hour sleep window.

واتە ٨ سەعاتێک دەخەون

But this morning, they have to wake up early

بەڵام با وایدابنێین پێویستە بەیانیەک زووترهەستێت

for an early morning meeting,

بۆ کۆبونەوەیەکی بەیانی زوو،

or they want to get a jump start on the day

یان زووتر ڕۆژەکەی دەستپێدەکات

to get to the gym.

بۆ ئەوەی بچێت بۆ وەرزشکردن.

And as a consequence, they have to wake up at 4am in the morning,

لەبەر ئەوە، دەبێ کاتژمێر٤ی بەیانی هەستێت،

rather than 6am in the morning.

لەبری ئەوەی کاژێر٦ هەستێت.

How much sleep have they actually lost?

لێرەدا چەند سەعات خەوی لە دەستداوە؟

Two hours out of an eight-hour night of sleep

٢ کاتژمێر لەو ٨ کاتژمێرەی خەوی شەوی لەدەستداوە

means that they've lost 25 percent of their sleep.

واتە ٪٢٥ی خەوەکەی لەدەستداوە.

Well, yes and no.

زۆر باشە. بەڵێ و نەخێر.

They have lost 25 percent of all of their sleep,

٢٥ لە سەدی هەموو خەوەکەی لەدەستداوە،

but because REM sleep comes mostly in the second half of the night

بەڵام لەبەر ئەوەی خەوی REM زیاتر لەنیوەی دووەمی شەو دێت

and particularly in those last few hours,

بەتایبەت لەو چەند کاتژمێری کۆتایی شەودا،

they may have lost perhaps 50, 60, maybe even 70 percent

لەوانەیە ڕێژەی سەدا٥٠تا ٦٠، یان تەنانەت ٧٠٪‏

of all of their REM sleep.

لە هەموو خەوی لەدەستدابێت REM.

So there are real consequences to understanding what sleep is

کەواتە دەرئەنجامی ڕاستەقینە هەیە بۆ تێگەیشتن لەوەی خەو چییە

and how sleep is structured.

و چۆن خەو ڕێکخراوە.

And we'll learn all about the benefits of these different stages of sleep

هەروەها هەموومان سوودەکانی قۆناغە جیاوازەکانی خەو و

ئەو زیانانەش فێردەبین کاتێک بەپێی پێویست یەکێکیان وەرنەگرین

and the detriments that happen when we don't get enough of them

in subsequent episodes.

لە زنجیرەکانی دواتردا.