The world's first crowdsourced space traffic monitoring system | Moriba Jah

Translator: mabbast chato Reviewer: Daban Q Jaff

I am an astrodynamicist --

من گەردوونناسم--

you know, like that guy Rich Purnell in the movie "The Martian."

دەزانن، وەکو ئەو پیاوە ریچ پۆرنێل "لە فلیمی "مارشن .

And it's my job to study and predict motion of objects in space.

و کاری منە لێکۆڵینەوە و پێشبینی جووڵەی شتەکان بکەم لە بۆشایی ئاسمان.

Currently we track about one percent of hazardous objects on orbit --

ئێستا ئێمە شوێنی نزیکەی سەدا یەکی شتە پڕ مەترسیەکان کەوتووین لە بۆشای ئاسمان

hazardous to services like location,

خزمەتگوزاری پڕ مەترسی وەک شوێن،

agriculture, banking,

کشتوکاڵ، کاروباری بانق،

television and communications,

تەلەفیزۆن و گواستنەوە،

and soon -- very soon --

و نزیک--زۆر نزیک--

even the internet itself.

تەنانەت خودی ئینتەرنێتیش.

Now these services are not protected from, roughly, half a million objects

ئێستا ئەم خزمەتگوزارییانە پارێزراو نین لە بەرکەوتن بە نیو ملیۆن شت

the size of a speck of paint

لە تەنی بچووکەوە تا

all the way to a school bus in size.

شتی گەورە لە ئاستی قەبارەی باسی قوتابخانە.

A speck of paint,

پەڵەی بۆیەیەکە،

traveling at the right speed,

گەشت دەکات بە خێرایەکی دیاریکراو،

impacting one of these objects,

بەریەککەوتنی یەک لەو شتانە،

could render it absolutely useless.

بەدڵنیایەوە بێ کەڵکە.

But we can't track things as small as a speck of paint.

بەڵام ناتوانین شوێن پێی شتە بچووکەکانی وەک پەڵەیی بۆیە بکەوین.

We can only track things as small as say, a smartphone.

تەنها دەتوانین شوێن پێی شتێکی بچووکی وەک، مۆبایلێکی زیرەک بکەوین،

So of this half million objects that we should be concerned about,

کەواتە ئەو نیو ملیۆن شتە کەوا پێویستە ئێمە ڕەچاویان بکەین،

we can only track about 26,000 of these objects.

تەنها دەتوانین شوێن نزیکەی ٢٦،٠٠٠ شتەکان بکەوین.

And of these 26,000, only 2,000 actually work.

و ئەو ٢٦،٠٠٠ تەنها ٢٠٠٠ لەڕاستیدا کاردەکەن.

Everything else

هەمووشتەکانی دیکە

is garbage.

خاشاک و زبڵە.

That's a lot of garbage.

ئەو برێکی زۆری خاشک و زبڵە.

To make things a little bit worse,

تا کەمێ شتەکان خراپتر بکەین،

most of what we launch into orbit never comes back.

زۆربەی ئەو شتانەی دەنێردرێتە بۆشایی ئاسمان هەرگیز ناگەڕێنەوە.

We send the satellite in orbit,

مانگی دەستکرد دەنێرینە بۆشایی ئاسمان،

it stops working, it runs out of fuel,

لەکارکردن دەوەستێ، سوتەمەنی تەواو دەبێت،

and we send something else up ...

و شتی دیکە دەنێرین...

and then we send up something else ...

و پاشان شتێکی دیکەشمان نارد...

and then something else.

و دواتر شتێکی دیکەش.

And every once in a while,

و جار نا جارێک،

two of these things will collide with each other

دوو لەو شتانە بەریەکترد دەکەون

or one of these things will explode,

یان یەک لەوشتانە دەتەقێتەوە،

or even worse,

یان تەنانەت خراپتر،

somebody might just happen to destroy one of their satellites on orbit,

لە وانەیە مانگی دەستکردی وڵاتێک لە لایەن ئەم تەنانەوە تێکشکابێت،

and this generates many, many more pieces,

ئەمەش دەبێت دروستبوونی چەندین تەنیتری بەرەڵا،

most of which also never come back.

زۆربەیان هەرگیز ناگەڕێنەوە زەوی.

Now these things are not just randomly scattered in orbit.

ئەو شتانە تەنها بە هەرەمەکی بڵاونەبونەتەوە لە بۆشایی ئاسمان.

It turns out that given the curvature of space-time,

ڕوونبووەتەوە ڕاستی چەمانەوەی کاتی بۆشایی ئاسمان زیاد بکات،

there are ideal locations

شوێنە نموونەیەکان

where we put some of these satellites --

هەندێک لەو شوێنانەی کە مانگی دەستکردمان لێ دانان

think of these as space highways.

بیهێنە بەرچاوت کە ئەمە وەک ڕێگەی گشتیی بۆشایی ئاسمانە.

Very much like highways on earth,

هاوشێوەیە لەگەڵ ڕێگەکانی زەوی،

these space highways can only take up a maximum capacity of traffic

ئەو ڕێگە گشتییانەیی ئاسمان دەتوانن تەنها بڕێکی فراونی هاتووچۆ لە خۆبگرن

to sustain space-safe operations.

بۆ بەردەوامی سەلامەتی بۆشایی ئاسمان.

Unlike highways on earth,

بە پێچەوانەی ڕێگە گشتیەکانی زەوی،

there are actually no space traffic rules.

هاتووچۆی ئاسمان بە هیچ جۆرە یاسایەک ڕێکنەخراوە.

None whatsoever, OK?

هیچ یاسایەک نییە، باش؟

Wow.

واو.

What could possibly go wrong with that?

دەبێت چی بگوزەرێت؟

(Laughter)

(پێکەنین)

Now, what would be really nice

ئێستا، چەند جوان دەبێت

is if we had something like a space traffic map,

ئەگەر شتێکمان هەبووبێت وەک نەخشەی هاتووچۆی بۆشایی ئاسمان،

like a Waze for space that I could look up

وەکو 'وەزێک'ی بۆشایی ئاسمان کەوا بمتوانیایە بە دوای بگەڕێم

and see what the current traffic conditions are in space,

و بزانم دۆخی ئێستای هاتووچۆ لە بۆشایی ئاسمان چییە،

maybe even predict these.

تەنانەت ئەگەری بتوانم پێشبینی بکە.

The problem with that, however,

کێشەیەک لەگەڵ ئەوە، بەهەرحاڵ،

is that ask five different people,

لە پێنج کەسی جیاواز پرسیار بکەیت،

"What's going on in orbit?

چی لە بۆشایی ئاسمان دەگوزەرێت؟

Where are things going?"

شتەکان چیان بەسەردێت؟

and you're probably going to get 10 different answers.

و لەوانەیە دە وڵامی جیاوازت دەست بکەوێت.

Why is that?

ئەمە بۆ؟

It's because information about things on orbit is not commonly shared either.

چونکە زانیاری دەربارەی شتەکانی بۆشایی ئاسمان بەشێوەیەکی گشتی ئاڵوگۆڕی پێناکریت.

So what if we had a globally accessible,

ئەگەر چی ئێمە ڕێپێدانی جیهانیمان هەیە،

open and transparent space traffic information system

سیستەمێکی زانیاری ڕوون و کراوەی بۆشایی ئاسمانمان هەیە

that can inform the public of where everything is located

کەوا دەتوانێت زانیاریە گشتیەکان لەسە شوێنی هەموو شت بڵێت

to try to keep space safe and sustainable?

هاوڵ دەدات بۆشای ئاسمان بە سەلامەتی و بەردەوامی بیهیڵیتەوە؟

And what if the system could be used

و ئەگەر چی دەتواندرێت سیستەمەکە بەکاربیت

to form evidence-based norms of behavior --

بۆ دروستکردنی ڕەفتاری -پاڵپشت بە بەڵگەنامە بنچینەیەکان-

these space traffic rules?

هاتووچۆی بۆشایی ئاسمان؟

So I developed ASTRIAGraph,

من پرۆگرامی ئەستێرەگرافم داهێنا،

the world's first crowdsourced, space traffic monitoring system

یەکەمین سیستەمی چاودێری هاتووچۆی تەنەکانی جیهان

at the University of Texas at Austin.

لە زانکۆس تێکساس لە ئوستین پەرەپێدا.

ASTRIAGraph combines multiple sources of information from around the globe --

هێڵکاری گەردوون چەندین سەرچاوی زانیاری کۆکردۆتەوە لە هەموو جیهان

government, industry and academia --

حوکمەت، پیشەسازی و ئەکادیمیا--

and represents this in a common framework that anybody can access today.

و ئەو سنورە گشتیە پیشان دەدەن کەوا تا ئەمڕۆ کەس نەیتوانیوە دەستی پێبگات.

Here, you can see 26,000 objects orbiting the earth,

ئەوەتا، دەتوانن ٢٦،٠٠٠ شت لە خوڵگەیی زەوی ببینن،

multiple opinions,

دوو ئەوەندە بۆچوونی دیکە،

and it gets updated in near real time.

و لە زووترین کاتدا نوێدەکرێتەوە.

But back to my problem of space traffic map:

با بگەڕێینەوە بۆ کێشەی نەخشەی هاتووچۆی بۆشایی ئاسمان:

What if you only had information from the US government?

چی دەبێت ئەگەر تەنها حکومەتی ئەمریکا ئەم زانیاریانەیی لابێت؟

Well, in that case, that's what your space traffic map would look like.

باشە، لەو بارودۆخە، نەخشەی هاتووچۆی ئاسمان چۆن دەبێت.

But what do the Russians think?

بەڵام ڕووسەکان چۆن بیردەکەنەوە؟

That looks significantly different.

ئەوە بەشێوەیەکی جیاواز دەردەکەوێت.

Who's right? Who's wrong?

کێ ڕاستە؟ کێ هەڵەیە؟

What should I believe?

پێویستە باوەڕ بە چی بکەم؟

What could I trust?

متمانە بە کێ بکەم؟

This is part of the issue.

ئەمە بەشێکە لە کێشەکە.

In the absence of this framework to monitor space-actor behavior,

بەردەستنەبوونی سنووری چاودێریکردنی ڕەفتار و چالاکی بۆشایی ئاسمان،

to monitor activity in space --

بۆ چاودیریکردنی چالاکی لە بۆشایی ئاسمان--

where these objects are located --

ئەو شتانە لە کوێ داندراون--

to reconcile these inconsistencies

بۆ پێکهێنانی ئەوە بێ سەرەوبەرییە

and make this knowledge commonplace,

و زانیاری لە شوێنیک دابنێن،

we actually risk losing the ability

لە ڕاستیدا مەترسی لە دەستدانی تواناکانمان هەیە

to use space for humanity's benefit.

بۆ بەکارهێنانی لە بۆشایی ئاسماندا، تا سود بەمرۆڤایەتی بگەیەنێیت.

Thank you very much.

زۆر سوپاس.

(Applause and cheers)

(چەپڵەرێزان وهاوارکردن)