How teachers can help students navigate trauma | Lisa Godwin

Translator: zhila mawlood Reviewer: Daban Q Jaff

Everyone has a story,

هه‌ر كه‌سه‌ و چیڕۆكێكی هه‌یه‌،

and that story is filled with chapters

چیرۆکەکانیش لە چەند بەشێک پێکدێن

that have made us who we are today.

كه‌ ئێمه‌ دەکاتە ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ ئێستا هه‌ین.

Those early chapters of that story

به‌شه‌ سه‌ره‌تاییەکانی ئه‌و چیرۆكه‌

sometimes are the ones that define us the most.

هه‌ندێكجار باشتر پێناسه‌ی ئێمه‌ ده‌كه‌ن.

The Center for Disease Control

سه‌نته‌ری كۆنتڕۆڵكردنی نه‌خۆشیی

has estimated that over half of our nation's children

مه‌زەنده‌ی كردووه‌ كه‌ زیاتر له‌ نیوه‌ی منداڵانی نه‌ته‌وه‌كه‌مان

have experienced at least one or two types of childhood trauma.

به‌ لایه‌نی كه‌مه‌وه‌ یه‌ك یاخود دوو جۆری كۆستی ده‌رونی منداڵییان ئەزموون کردووە.

That adversity can have lasting effects.

ده‌كرێت ئه‌و به‌ڵایه‌ كاریگه‌ریی به‌رده‌وامی هه‌بێت.

When I began to have opportunities to speak

كاتێك ده‌رفه‌تی قسه‌كردن و هاندانی

and advocate for students and for teachers,

قوتابی و مامۆستاكان بۆ دروست بوو،

I found myself uniquely positioned

خۆمم له‌ حاڵه‌تێكی بێهاوتا بینییه‌وه‌

to be able to speak about childhood trauma.

كه‌ بتوانم قسه‌ له‌سه‌ر كۆستی ده‌رونیی منداڵیی بكه‌م.

But I had to make a decision first.

به‌ڵام ده‌بوایه‌ سه‌ره‌تا بڕیارێك بده‌م.

I had to decide,

ده‌بوو بڕیار بده‌م

did I want to just share the bright and shiny parts of my life,

ئایا ته‌نیا به‌شه‌ بریسكه‌دار و دره‌وشاوه‌كه‌ی ژیانم باس بكه‌م،

you know, those ones that we put out on social media

ئێوه‌ ده‌زانن، ئه‌وانه‌ی كه‌ له‌ تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان بڵاودەکرێتەوە

that make us all look perfect,

وامان لێ ده‌كات بێ خه‌وش ده‌ربكه‌وین،

or did I want to make myself vulnerable

یاخود ده‌مویست خۆم بكه‌مه‌ كه‌سێكی بێهێز و

and become an open book?

ببمه‌ كتێبێكی كراوه‌؟

The choice became very clear.

هه‌ڵبژارده‌كه‌ ڕوون بوو.

In order to make a difference in the life of a child,

بۆ ئه‌وه‌ی جیاوازیی له‌ ژیانی منداڵێك دروست بكه‌م،

I had to become transparent.

پێویست بوو ببمه‌ كه‌سێكی ڕوون.

So I made the commitment to tell my personal story.

بۆیه‌ به‌ڵێنمدا چیڕۆكی خۆم بگێڕمه‌وه‌.

And this story is filled with people that have loved me

و ئه‌م چیڕۆكه‌ پڕه‌ له‌و كه‌سانه‌ی كه‌ خۆشیان ویستووم

and taken care of me and grown me.

و ئاگادارم بوون و گه‌وره‌یان كردووم.

And have helped me overcome and heal.

و یارمه‌تییان داوم زاڵ ببم و چاك ببمه‌وه‌.

And now it's time for me to help others do the same.

ئێستا كاتی ئه‌وه‌یه‌ یارمه‌تیی ئه‌وانیتر بده‌م هه‌مان شت بكه‌ن.

When I first started school, I was the picture of normalcy.

كاتێك بۆ یه‌كه‌مجار چووم بۆ قوتابخانه‌ وێنه‌ی ژیانێكی ئاسایی بووم.

I was from a good family,

له‌ خێزانێكی باش هاتبووم،

I was always dressed nicely,

هه‌میشه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی جوان بەرگم دەپۆشی،

had a smile on my face,

زه‌رده‌خه‌نه‌ له‌سه‌ر ڕووم بوو،

I was prepared for school.

بۆ قوتابخانه‌ ئاماده‌ بووم.

But my life was anything but normal.

به‌ڵام ژیانم هەموو شتێک بوو بێجگە لە ئاسایی.

By this time, I had already become a victim of sexual abuse.

له‌و كاته‌دا، یەکێک بووم لە قوربانی هەراسان کردنی جەستەیی.

And it was still happening.

و ئه‌مه‌ هه‌ر به‌رده‌وام بوو.

My parents didn't know,

،خێزانه‌كه‌م نه‌یانده‌زانی،

and I had not told anyone else.

به‌ هیچ كه‌سێكم نه‌گوتبوو،

When I started school, I felt like this was going to be my safe place.

كاتێك چووم بۆ قوتابخانه‌، هه‌ستم دەكرد ئه‌مه‌ ده‌بێته‌ شوێنی پاراستنی من.

So I was excited.

بۆیه‌ دڵخۆش بووم.

Imagine my dismay when I met my teacher,

ترسم بێننه‌ به‌رچاوتان كاتێك چاوم به‌ مامۆستاكه‌م كه‌وت،

Mr. Randolph.

(به‌ڕێز(ڕاندۆڵف.

Now Mr. Randolph was not my abuser.

به‌ڕێز ڕاندۆڵف ئه‌تككه‌ری من نه‌بوو.

But Mr. Randolph was the epitome

به‌ڵكو نموونه‌ی هەموو

of everything that scared me the most in my life.

ئه‌و شتانە بوو كه‌وا به‌درێژایی ژیانم ترساندوویانم.

I had already started these self-preservation techniques

هه‌رزوو ده‌ستم به‌و ته‌كنیكانه‌ی پاراستنی خود كردبوو

to where I took myself out of positions where I was going to be alone with a man.

كه‌ خۆم بێ هه‌ست نیشان ده‌ده‌م كاتێك له‌گه‌ڵ پیاوێك به‌ ته‌نها ده‌بم

And here I was, as a student,

و لێره‌ به‌هه‌مان شێوه‌، وه‌كو قوتابییه‌ك

I was going to be in a classroom with a man every day,

هه‌موو ڕۆژێك له‌ پۆل له‌گه‌ڵ پیاوێك ده‌بووم.

for a year of school.

یۆ ماوەی ساڵێکی خوێندن.

I was scared; I didn't trust him.

ده‌ترسام، متمانه‌م پێی نه‌ده‌كرد.

But you know what,

به‌ڵام ده‌زانن چی،

Mr. Randolph would turn out to be my greatest advocate.

به‌ڕێز ڕاندۆڵف وه‌كو گه‌وره‌ترین پاڵپشتم دەکەوت.

But in the beginning,

به‌ڵام له‌ سه‌ره‌تادا،

oh, I made sure he knew I did not like him.

دڵنیا بووم له‌وه‌ی ئه‌و ده‌یزانی حه‌زی پێ ناكه‌م.

I was noncompliant;

گوێڕایه‌ڵ نه‌بووم:

I was that kid that was disengaged.

منداڵێکی بێ باک بووم.

And I also made it really hard on my parents, too.

بۆ خێزانه‌كه‌شم ئه‌رك بووم.

I didn't want to go to school,

نه‌مده‌ویست بچمه‌ قوتابخانه‌،

so I fought them every morning, getting on the bus.

هه‌موو به‌یانیه‌ك له‌كاتی چوونه‌ ناو پاسه‌كه‌ شه‌ڕم له‌گه‌ڵیان دەکرد.

At night, I couldn't sleep,

نه‌مده‌توانی له‌ شه‌ودا بخه‌وم،

because my anxiety was so high.

چونكه‌ دڵه‌ڕاوكێم لە بەرزترین ئاستدا بوو.

So I was going into class exhausted.

بۆیه‌ به‌ ماندویی ده‌چوومه‌ پۆل.

Which, exhausted children are cranky children,

منداڵه‌ ماندوه‌كان منداڵی سه‌یرن،

and they're not easy to teach,

فێركردنیان ئاسان نییه‌،

you know that.

ئه‌وه‌ ده‌زانن.

Mr. Randolph could have approached me with frustration,

ده‌كرا به‌ڕێز ڕاندۆڵف به‌ نائومێدی لێم نزیك ببایه‌وه‌،

like so many teachers do with students like me.

وه‌كو زۆربه‌ی مامۆستاكان له‌گه‌ڵ قوتابی وه‌كو من ده‌یكه‌ن.

But not him.

به‌ڵام ئه‌و وانه‌بوو.

He approached me with empathy

بە هاوسۆزی و نەرمییەوە

and with flexibility.

لێم دەهاتە پێش.

I was so grateful for that.

زۆرسوپسگوزار بووم بۆ ئه‌مه‌.

He saw this six-year-old was tired and weary.

ئه‌و منداڵه‌ شه‌ش ساڵانه‌ ماندووەکەی دەدی.

And so instead of making me go outside for recess,

له‌بڕی ئه‌وه‌ی وام لێ بكات بچمه‌ ده‌ره‌وه‌ بۆ پشوویه‌ك،

he would let me stay in and take naps,

ڕێگەی پێ ده‌دام بمێنمه‌وه‌ و سه‌رخه‌و بشكێنم،

because he knew I needed rest.

چونكه‌ ده‌یزانی پێویستیم به‌ پشووه‌.

Instead of sitting at the teacher table at lunch,

له‌بری دانیشتن له‌سه‌ر مێزی مامۆستاكان بۆ نانخواردنی نیوه‌ڕۆ،

he would come and sit with the students at the student table.

ده‌هات له‌سه‌ر مێزی قوتابییه‌كان له‌گه‌ڵ ئه‌وان داده‌نیشت.

He would engage me and all my classmates in conversation.

گفتوگۆی لەگەڵ من و هاوپۆلەکانتر دەکرد.

And I now look back and I know

كه‌ ئێستا بیرم ده‌كه‌وێته‌وه‌و ده‌زانم

he had a purpose for that,

له‌مه‌دا مه‌به‌ستی هه‌بوو،

he was listening, he was asking questions.

گوێی شل دەکرد، پرسیاری ده‌كرد،

He needed to find out what was going on.

دەیویست بزانێت چی ڕوده‌دات.

He built a relationship with me.

په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ من دروست كرد.

He earned my trust.

متمانه‌ی منی به‌ده‌ستهێنا،

And slowly but surely,

و له‌سه‌رخۆ به‌ڵام به‌دڵنیایی،

those walls that I had built around myself

ئه‌و دیوارانه‌ی كه‌وا له‌ ده‌وری خۆم دروستم كردبوو

he started chipping away at,

تێکی شکاند،

and I eventually realized he was one of the good guys.

ده‌رئه‌نجام بۆم ده‌ركه‌وت یه‌كێكه‌ له‌ هاوڕێ باشه‌كان.

I know that he felt like he wasn't enough.

ده‌زانم كه‌ هه‌ستی ده‌كرد ئه‌و ته‌نیا به‌س نییه‌.

Because he made the move to talk to my mom.

چونكه‌ چووه‌ لای دایكم بۆ ئه‌وه‌ی قسه‌ی له‌گه‌ڵ بكات.

And got my mom's permission

ڕوخسه‌تی دایكمی وه‌رگرت

to let me start seeing a school guidance counselor,

بۆ ئه‌وه‌ی ڕێگه‌م پێبدات ده‌ست به‌ بینینی ڕاوێژكارێكی ڕابه‌ری قوتابخانه‌ بكه‌م،

Ms. McFadyen.

(خاتوو (مه‌ك فادیه‌ن.

I started seeing Ms. McFadyen once or twice a week

هه‌فته‌ی جارێك یاخود دووجار خاتوو (مه‌ك فادیه‌ن) م ده‌بینی

for the next two years.

بۆ دوو ساڵی داهاتوو،

It was a process.

پڕۆسەکە بەم شێوەیە بوو.

During that time period,

له‌و ماوه‌یه‌دا،

I never disclosed to her the abuse,

هه‌رگیز باسی ده‌ستدرێژیكردنه‌كه‌م بۆی نه‌كرد،

because it was a secret;

چونكه‌ ئه‌مه‌ نهێنی بوو

I wasn't supposed to tell.

نەدەبوو باسی بکەم.

But she connected the dots, I know she did,

به‌ڵام ئه‌و هه‌موو خاڵه‌كانی به‌یه‌كه‌وه‌ به‌سته‌وه‌، ده‌زانم وای كرد،

because everything that she did with me

چونكه‌ هه‌موو ئه‌و شتانه‌ی كه‌ له‌گه‌ڵ من كردی

was to empower me and help me find my voice.

بۆ ئه‌وه‌ بوو هێزم پێببەخشێت و یارمه‌تیم بدات و ده‌نگم بدۆزمه‌وە.

She taught me how to use mental images

فێری كردم چۆن وێنه‌ زهنییەکانم به‌كاربێنم

to push through my fears.

تا ترسه‌كانم پاڵنێم.

She taught me breathing techniques

فێری ته‌كنیكی هه‌ناسه‌دانی كردم

to help me get through those anxiety attacks

بۆ ئه‌وه‌ی یارمه‌تیم بدات به‌سه‌ر ئه‌و هێرشی دوودڵییه‌ زاڵ ببم

that I would have so often.

كه‌ زۆربه‌ی جار هەراسانی دەکردم.

And she role-played with me.

لەگەڵم ڕۆڵی دەگێڕا.

And she made sure

دڵنیا بوو

that I could stand up for myself in situations.

كه‌ ده‌توانم له‌ هه‌ر کاتیکدا له‌سه‌ر پێیه‌كانی خۆم بوه‌ستم.

And the day came

ئه‌و ڕۆژه‌ هات

where I was in the room with my abuser

كه‌ له‌گه‌ڵ ده‌ستدرێژیكه‌ره‌كه‌م له‌ ژوره‌كه‌ بووم

and one other adult.

له‌گه‌ڵ گه‌نجێكیتر.

And I told my truth.

ڕاستیەکانم خستەڕوو.

I told about the abuse.

ده‌رباره‌ی ده‌ستدرێژییه‌كه‌ قسه‌م كرد.

Immediately, my abuser began to deny,

ده‌ستدرێژیكه‌ره‌كه‌م یه‌كسه‌ر ده‌ستی به‌ نكوڵیی كرد

and the person I disclosed to,

و ئه‌و کەسانەی كه‌ پێم ڕاگه‌یاند،

they just weren't equipped to handle the bombshell

ئاماده‌ نه‌بوون له‌گه‌ڵ بۆمبه‌كه‌ مامه‌ڵه‌ بكه‌ن

that I had just dropped on them.

كه‌وا به‌سه‌ریانمدا به‌ردایه‌وه‌.

It was easier to believe the abuser

ئاسنتربوو باوه‌ڕ به‌ ده‌ستدرێژیكه‌ره‌كه‌ بكه‌یت

rather than a child.

وه‌ك منداڵێك.

So I was told never to speak of it again.

پێم ڕاگه‌یه‌ندرابوو نابێت هه‌رگیز دووباره‌ باسی بكه‌مه‌وه‌.

I was made to feel like I had done something wrong, again.

وام لێكرا هه‌ست بكه‌م دووباره‌ شتێكی هه‌ڵه‌م ئه‌نجامداوه‌.

It was devastating.

ئه‌مه‌ ڕوخێنه‌ر بوو.

But you know what,

به‌ڵام ده‌زانن چی،

something good came out of that day.

ئه‌و ڕۆژه‌ شتێكی باش ئاشكرابوو.

My abuser knew that I was no longer going to be silent.

ده‌ستدرێژیكه‌ره‌كه‌م زانی كه‌وا چیتر بێده‌نگ نابم.

The power shifted.

باڵانسی هێز گۆڕا.

And the abuse stopped.

ده‌ستدرێژیكرنه‌كه‌ وه‌ستا.

(Applause)

(چه‌پڵه‌)

But the shame

به‌ڵام شه‌رمه‌زاری

and fear of it happening again

و ترس له‌وه‌ی دووباره‌ ڕودانەوەی

remained.

هه‌ر مایه‌وه‌.

And it would remain with me

له‌گه‌ڵم ده‌مێنێته‌وه‌

for many, many years to come.

بۆ چه‌ندین ساڵی داهاتوو.

Mr. Randolph and Ms. McFadyen,

(به‌ڕێز(ڕاندۆڵف) و خاتوو(مه‌ك فایدن،

they helped me find my voice.

یارمه‌تییان دام ده‌نگی خۆم بدۆزمه‌وه‌.

They helped me find the light out.

یارمه‌تییان دام ڕوناكی بدۆزمه‌وه‌.

But you know what,

به‌ڵام ده‌زانن چی،

there are so many kids that aren't as fortunate as me.

ژماره‌یه‌كی زۆر منداڵ هه‌ن كه‌وا وه‌كو من به‌ به‌خت نین.

And you have them in your classrooms.

له‌ پۆله‌كاندا له‌گه‌ڵ ئێوه‌ن.

That is why it's so important for me to talk to you today,

هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌شه‌ زۆر گرنگه‌ بۆ من ئه‌مڕۆ بۆتانی باس بكه‌م.

so you can be aware

ده‌توانن وریا بن

and you can start asking the questions that need to be asked

و ده‌توانن ئه‌و پرسیارانه‌ بكه‌ن كه‌ پێویسته‌ بكرێن

and paying attention to these students,

و گرنگی به‌و قوتابییانه‌ بده‌ن،

so you too can help them find their way.

ئێوه‌ش ده‌توانن یارمه‌تییان بده‌ن ڕێگەكانیان بدۆزنه‌وه‌.

As a kindergarten teacher,

وه‌كو مامۆستایه‌كی باخچه‌ی ساوایان،

I start my year off

ساڵی نوێ ده‌ست پێده‌كه‌م

with my kids making box biographies.

له‌گه‌ڵ منداڵه‌كانم بۆ دروست كردنی بۆكسی ژیاننامه‌

These are two of my students.

ئه‌مانه‌ دوو له‌ قوتابییه‌كانمن.

And I encourage them

و هانیان ده‌ده‌م

to fill those boxes with things that tell me about them

ئه‌م بۆكسانه‌ به‌و شتانه‌ پڕبكه‌نه‌وه‌ كه‌وا ده‌رباره‌یان بیزانم

and about their life,

ده‌رباره‌ی ژیانیان.

what's important to you, you know?

ئه‌وه‌ی كه‌ گرنگه‌ بۆ ئێوه‌، ده‌یزانن؟

They decorate them,

ده‌یڕازێننه‌وه‌

I mean, they really take time,

مه‌به‌ستم، كاتی بۆ ته‌رخان ده‌كه‌ن،

they fill them with pictures of their families and of their pets,

پڕی ده‌كه‌ن له‌ وێنه‌ی خێزانه‌كانیان و گیانداره‌ ماڵییه‌كانیان،

and then I let them present them to me and to the class.

ڕێگەیان بۆ خۆش دەکەم تا خۆیان پێشكه‌شی من و پۆله‌كه‌ی بكه‌ن.

And during that time, I am an active listener.

له‌و مامه‌یه‌دا، من گوێگرێكی چالاکم،

Because the things they say,

چونكه‌ ئه‌و شتانه‌ی كه‌ ده‌یڵێن

the facial expressions that they give me,

دەربڕینی ڕوخساریان کە پێم دەبەخشن،

the things they don't say

ئه‌و شتانه‌ی كه‌ نایڵێن

can become red flags for me

بۆ من دەبنە هێڵی سوور

and can help me figure out what their needs are.

یارمەتیم دەدەن بۆ ئەوەی بزانم کە پێداویستییەکانیان چین.

What is driving them

چ شتێک هاندەریانە

to maybe have the behaviors that they're showing me in class.

بۆ دروست بوونی ئەو هه‌ڵسوكه‌وتانه‌ی كه‌ له‌ پۆلدا پێشانم ده‌ده‌ن.

How can I be a better teacher

چۆن بتوانم ببمه‌ مامۆستایه‌كی باشتر

by listening to their voices?

به‌ گوێگرتن له‌ ده‌نگه‌كانیان؟

هه‌روه‌ها كات ته‌رخان ده‌كه‌م بۆ بەرو پێشچوونی په‌یوه‌ندیم له‌گه‌ڵیان.

I also make times to develop relationships with them,

much like Mr. Randolph did with me.

(وه‌كو ئه‌وه‌ی به‌ڕێز(ڕاندۆڵف له‌گه‌ڵ من ده‌یكرد.

I sit with them at lunch,

له‌كاتی نانخواردنی نیوه‌ڕۆ له‌گه‌ڵیان داده‌نیشم.

I have conversations with them at recess,

له‌ كاتی پشوودا قسه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌م،

I go to their games on the weekends,

بۆ سه‌یری یارییه‌كانیان له‌ كۆتایی هه‌فته‌ سەردانیان دەکەم.

I go to their dance recitals.

بۆ نمایشی سه‌مایان ده‌چم.

I become a part of their life.

ده‌بم به‌ به‌شێك له‌ ژیانیان.

Because in order to really know a student,

چونكه‌ بۆ ئه‌وه‌ی به‌ڕاستی قوتابییه‌ك بناسیت

you've got to infuse yourself into their lives.

له‌سه‌رت پێویسته‌ خۆت تێكه‌ڵی ژیانیان بكه‌یت.

Now I know some of you are middle school teachers

ده‌زانم هه‌ندێكتان مامۆستای ناوه‌ندی

and high school teachers,

و ئاماده‌یین.

and you might think that those kids

له‌وانه‌یه‌ وا بیربكه‌نه‌وه‌ ئه‌و منداڵانه‌

have already kind of developed, and you know,

هه‌ر پێشتر پێگه‌یشتوون، ئێوه‌ ده‌زانن،

they're on autopilot at that point.

له‌و كاته‌دا ئه‌وان له‌سه‌ر فڕۆكه‌وانی خودکارین.

But don't be deceived.

به‌ڵام هه‌ڵمه‌خه‌ڵه‌تێن.

Especially the kids that you think have it all together,

به‌ تایبه‌تی ئه‌و منداڵانه‌ی كه‌وا بیر ده‌كه‌نه‌وه‌ هه‌موو شتێکیان هه‌یه‌،

because those are the ones that might need you the most.

چونكه‌ ئه‌مانه‌ ئه‌و كه‌سانه‌ن له‌وانه‌یه‌ له‌ هه‌مویان زیاترپێویستیان پێتان بێت.

If you were to look at my yearbook,

ئه‌گه‌ر سه‌یری كتێبی ساڵانه‌ی منتان كردبا

you would see me on about every page,

منتان له‌ هه‌موو لاپه‌ڕه‌یه‌ك ده‌بینییه‌وه‌،

because I was involved in everything.

چونكه‌ له‌ هه‌موو شتێك به‌شداریم ده‌كرد.

I even drove a school bus.

ته‌نانه‌ت پاسی قوتابخانه‌شم لێده‌خوڕی.

(Laughs)

(پێكه‌نین)

So I was that kid

من ئه‌و منداڵه‌ بووم

that teachers thought was the overachiever,

مامۆستاكان وابیریان ده‌كرده‌وه‌ كه‌ توانای له‌ ڕاده‌به‌ده‌رم هه‌یه‌

the popular person,

كه‌سه‌ خۆشه‌ویسته‌كه‌ بووم.

the one that had it together.

ئه‌و كه‌سه‌ی هه‌موو شتێکی تێدا بەدی دەکرا.

But guys, I was lost.

به‌ڵام هاوڕێیان، من ون ببووم.

I was lost,

من ون ببووم،

and I wanted someone to ask me,

ده‌مویست كه‌سێك پرسیارم لێ بكات،

"Lisa, why are you here all the time,

لیسا، بۆچی هه‌میشه‌ لێره‌یت"

why are you throwing yourself into all these things?"

بۆچی خۆت تێكه‌ڵی "هه‌موو ئه‌م شتانه‌ ده‌كه‌یت؟

Did they ever wonder,

هه‌رگیز پرسیاریان كردووه‌،

was I running away from someone,

من له‌ كه‌سێك ڕامده‌كرد،

was I running away from something?

من له‌ شتێك ڕامده‌كرد؟

Why did I not want to be in my community

بۆچی نه‌مده‌ویست له‌ كۆمه‌ڵگەكه‌م بم

or in my home?

یاخود له‌ ماڵه‌وه‌مان؟

Why did I want to be at school all the time?

بۆچی ده‌مویست هه‌میشه‌ له‌ قوتابخانه‌ بم؟

No one ever asked.

هیچ كه‌سێك پرسیاری نه‌كرد.

Now don't get me wrong,

ئێستا به‌هه‌ڵه‌ لێم تێمه‌گه‌ن،

all overachievers in your schools

گشت سەرکەوتوەکانی قوتابخانه‌كانتان

are not victims of abuse or trauma.

قوربانیی ده‌ستدرێژیی یاخود كۆستی ده‌روونیی نین.

But I just want you to take the time to be curious.

به‌ڵام ته‌نیا ده‌مه‌وێت كات ته‌رخان بكه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی زانخوازبن

Ask them why.

پرسیاریان لێ بكه‌ن بۆچی.

You may find out that there is a reason behind it.

له‌وانه‌یه‌ بۆتان ده‌ربكه‌وێت كه‌ هۆكارێك له‌ پشتی ئه‌مه‌وه‌ هه‌یه‌.

You could be the reason that they move forward

ده‌كرێت ببیته‌ هۆكاری بەرەوپێشچوونیان

with their story.

چیڕۆكه‌كه‌یان.

Be careful not to assume

ئاگاداربه‌ وای دانه‌نێیت

that you already know the ending to their story.

تۆهه‌ر پێشتر كۆتایی چیرۆكه‌كه‌یان ده‌زانیت

Don't put a period where a semicolon should be.

كاتێكی دیاریكراو ده‌مه‌نێ كه‌ فاریزه‌ و خاڵێك دابنێیت

Keep that story going

ڕیگە بدە ئه‌و چیڕۆكه‌ به‌رده‌وام بێت

and help them know that even if something has happened traumatic to them,

یارمه‌تییان بده‌ بزانن ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر شتێكی هه‌ست برینداركه‌ریش ڕویدا

that their life is still worth telling.

كه‌ هێشتا ژیانیان شایه‌نی باسكردنه‌.

Their story is worth telling.

چیڕۆكه‌كه‌یان شایه‌نی باسكردنه‌.

Now in order to do that,

بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌مه‌ بكه‌ین

I really feel like we have to embrace our own personal stories as educators.

وا هه‌ست ده‌كه‌م وەک مامۆستا پێویسته‌ چیڕۆكه‌ كه‌سیییه‌كانمان له‌ خۆبگرین.

Many of you might be sitting there

له‌وانه‌یه‌ زۆربه‌تان كه‌ له‌وێ دانیشتوون

and thinking, "Yeah.

و بیرده‌كه‌نه‌وه‌، "به‌ڵێ.

That happened to me.

ئەوە بەسەر مندا هاتووە.

But I'm not ready to share."

"به‌ڵام ئاماده‌نیم باسی بكه‌م.

And that's OK.

ئه‌مه‌ ئاسایییه‌.

The time will come

ئه‌و كاته‌ دێت

when you will feel it inside your soul

كاتێك له‌ ناخته‌وه‌ هه‌ستی پێده‌كه‌یت

that it's time to turn your past pain

كه‌وا ئێستا كاتی ئه‌وه‌یه‌ ئازاره‌كانی ڕابردوت بگۆڕیت

into purpose for the future.

بۆ ئامانجی داهاتوت.

These children are our future.

ئه‌و منداڵانه‌ داهاتووی ئێمه‌ن.

I just encourage you to take it day by day.

ته‌نیا هانتان ده‌ده‌م ڕۆژ دوای ڕۆژ ئه‌نجامی بده‌ن.

Talk to someone.

قسه‌ بۆ كه‌سێك بكه‌.

Be willing and just open.

ئاماده‌ و كراوه‌ به‌.

My life story came full circle

چیڕۆكی ژیانم گه‌ڕایه‌وه‌ خاڵی سه‌ره‌تا

in the spring of 2018,

له‌ به‌هاری 2018

where I was invited to speak

كه‌وا بانگهێشت كرام قسه‌ بكه‌م

to a group of beginning teachers and mentors.

بۆ كۆمه‌ڵێك له‌ مامۆستا و ئامۆژگاریكه‌ری نوێ

باسی چیرۆكی خۆمم كرد هه‌روه‌كو ئێستا له‌گه‌ڵ ئێوه‌

I shared my story, much like today with you,

and afterwards I had a lady approach me.

ڕاسته‌وخۆ دوای ئه‌مه‌ خاتوونێك لێم نزیك بووه‌وه‌.

فرمێسك له‌ چاوه‌كانی ده‌هاتنه‌ خواره‌وه‌ به‌ هێمنی گوتی، "سوپاس.

She had tears in her eyes and she quietly said, "Thank you.

سوپاس بۆ باسەکە.

Thank you for sharing.

ناتوانم چاوه‌ڕێ بكه‌م بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو شتێك

I cannot wait to tell my dad

"به‌ باوكم بڵێم كه‌ ئه‌مڕۆ گوێم لێبوو،

everything that I heard today."

ڕوانینێكی شڵه‌ژاویی له‌ ده‌موچاوی مندا بینی،

She must have seen the perplexed look on my face,

چونكه‌ به‌رده‌وام بوو و گوتی

because she followed up by saying,

".به‌ڕێز ڕاندؤڵف باوكی منه‌"

"Mr. Randolph is my dad."

جه‌ماوه‌ر: ئۆۆۆ

Audience: Aww.

:لیسا گودوین: "زۆرجار پرسیار ده‌كات

Lisa Godwin: "And he often wonders:

ئایا جیاوازییه‌كی دروستكردووه‌؟

Did he make a difference?

Today, I get to go home and tell him,

پێویسته‌ ئه‌مڕۆ بچمه‌ ماڵه‌وه‌و پێی بڵێم،

".به‌دڵنیایییه‌وه‌ جیاوازیت دروستكردووه‌"

'You definitely made a difference.'"

چ خه‌ڵاتێكه‌.

What a gift.

چ خه‌ڵاتێكه‌.

What a gift.

And that prompted me

و ئه‌وه‌ هانیدام

to reach out to Ms. McFadyen's daughter as well,

خۆم بگه‌یه‌نمه‌ كچی خاتوو (مه‌ك فه‌یدن) یش

and to share with her

له‌گه‌ڵی باس بكه‌م کە

what an impact Ms. McFadyen had made.

خاتوو مه‌ك فه‌یدن چ كاریگه‌رییه‌كی دروست كردووه‌.

And I wanted her to know

ویستم بیزانێت

I have advocated for more funding

پێشنیاری تەرخان کردنی بڕێکی زیاتر پارە

بۆ ڕاوێژكاره‌ ئامۆژگاریكه‌ره‌كان، بۆ كاركه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تیی قوتابخانه‌كان،

for guidance counselors, for school social workers,

for psychologists, for nurses,

بۆ ده‌رونناسه‌كان، بۆپه‌رستاره‌كان تەرخان بکرێت

because they are so vital to the mental and physical health

چونكه‌ زۆر گرنگن بۆ ته‌ندروستی ده‌رونیی و جه‌سته‌یی

of our children.

منداڵه‌كانمان.

I'm thankful for Ms. McFadyen.

سوپاسگوزاری(خاتوو مه‌ك فه‌یدن) م.

(Applause)

(چه‌پڵه‌)

جارێكیان گوێم لێبوو كه‌سێك ده‌یگوت،

I once heard someone say,

in order to find your way out of the darkness,

بۆ ئه‌وه‌ی ڕێگەی چوونه‌ ده‌ره‌وه‌ت له‌ تاریكیی بدۆزییه‌وه‌،

you have to find the light.

پێویسته‌ ڕوناكیی بدۆزیته‌وه‌.

Today, I hope that you leave this place

هیوادارم ئه‌مڕۆ كه‌ ئه‌م شوێنه‌ جێده‌هێڵن

و به‌ دوای ده‌رفه‌ت بگه‌ڕێن بۆ ئه‌وه‌ی ببنه‌ ڕوناكیی،

and you seek opportunities to be the light.

ته‌نیا بۆ قوتابییه‌كان نا

For not only students

به‌ڵكو بۆ پێگه‌یشتووه‌كان له‌ پۆله‌كانتان،

but for adults in your classrooms,

له‌ قوتابخانه‌كانتان، له‌ كۆمه‌ڵگەكانتان

in your schools, in your communities.

You have the gift

خه‌ڵاته‌كه‌تان هه‌یه‌

to help someone navigate

تا یارمه‌تیی كه‌سێك بده‌ن بازبدات

بۆ هۆی كۆستی ده‌روونییان

through their trauma

and make their story worth telling.

چیڕۆكه‌كه‌یان وا لێ بكه‌ن شایه‌نی گوتن بێت

.سوپاس

Thank you.

(Applause)

(چه‌پڵه‌)