The case for having kids | Wajahat Ali

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Daban Q. Jaff

I'm an exhausted dad.

من باوکێکی ماندووم.

Currently owned and dominated by two mini dictators,

لە ئێستادا ژیانم خاوەنداری و داگیرکراوە لەلایەن دوو دیکتاتۆری بچووکەوە،

who rule my life with an iron fist while wearing their Huggies diapers.

کە بە مستێکی پۆڵایی جڵەوی ژیانیان گرتووم بە دایبییەکانییانەوە.

(Laughter)

(پێکەنین)

Now probably because I've been drowning in small people lately,

ئێستا لەبەر ئەوەی بەم دواییە تێکەڵیم لەگەڵ بچووکەکان زۆرە،

I've been paying close attention to a particular headline.

سەرنجێکی وردم داوەتە هەندێک سەردێڕی دیاریکراو.

It seems around the world, in developed countries,

لەوە دەچێت لە جیهاندا، لە وڵاتە پێشکەوتووەکاندا،

people are having fewer babies.

خەڵک منداڵی کەمتریان ببێت.

From North America to Europe to China to Japan,

لە ئەمریکای باکورەوە بۆ ئەوروپا بۆ چین و ژاپۆن،

there's actually been a consistent decline in birth rates.

کەمبوونەوەیەکی بەردەوام لە ڕێژەی منداڵبوون هەیە.

In fact, over the past 50 years,

ڕاستییەکەی، لە ٥٠ ساڵی ڕابردوودا،

the global fertility rate has halved.

ڕێژەی دووگیان بوونی ژنان بووە بە نیوە.

What the heck is going on?

کەواتە چی ڕوودەدات؟

Now, my friends who don't want kids,

هاوڕێکانم کە نایانەوێت منداڵیان ببێت،

all point to climate change as a reason for never having babies.

هەموو پەنجە بۆ گۆڕانی کەشوهەوا وەک هۆکارێک درێژدەکەن.

And many of you are sitting there right now, saying,

زۆرێک لە ئێوەش ئێستا لەوێدا دانیشتوون و دەڵێن،

"Waj, there's also overpopulation,

"واج، زۆری ڕێژەی دانیشتووانیش هەیە،

there's also high birth rates,

ڕێژەی لەدایکبوونیش بەرزە،

which still exist in many African and Middle Eastern countries,

کە هێشتا لە چەندین وڵاتی ئەفریقی و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە،

there's also orphan kids who still need parents,

هێشتا منداڵی بێ دایک و باوک هەیە کە بەخێوکەریان دەوێت،

there's also a lack of resources to go around for everyone,

کەمی سەرچاوەی ژیانیش هەیە بۆ هەمووان وەک پێویست، و

and oh, by the way,

ئاه، بەهەرحاڵ،

we have a ginormous carbon footprint that is destroying this planet.

ڕێژەیەکی زۆری دەردانی کاربۆنمان هەیە کە هەسارەکە لەناو دەبات.

I hear you, I hear you.

گوێم لێتانە، گوێم لێتانە.

And yet, despite all this chaos,

هێشتا، سەرەڕای هەموو ئەم شێواوییە،

I still think we should have babies.

هێشتا پێموایە پێویستە منداڵمان ببێت.

I believe we can and should fight for the earth and humanity,

باوەڕم وایە دەبێت بۆ زەوی و مرۆڤایەتی شەڕ بکەین،

side by side.

شان بە شانی یەکتر.

Now, if I could take it personal for a second,

ئێستا ئەگەر کەمێک کەسی وەرگرم،

I get it, I get why some of you might be skeptical about having babies.

تێدەگەم، تێدەگەم بۆچی هەندێک لە ئێوە لەوانەیە دوودڵ بێت لەوەی منداڵی ببێت.

Here's a photo of my wife and me before we had kids.

ئەمە وێنەیەکی خۆم و هاوسەرەکەمە پێش ئەوەی منداڵمان ببێت.

Young, happy, fresh.

گەنج، دڵخۆش، و لاو.

(Laughter)

(پێکەنین)

Here's a photo of me after having kids.

ئەمە وێنەیەکی منە دوای دروستکردنی منداڵ.

A broken, defeated husk of a man.

پیاوێکی شکاو و بەزیو.

(Laughter)

(پێکەنین)

Here's the photo of the car I thought I'd be driving as an adult.

ئەمە وێنەیەکی ئوتومبێلەکەیە کە پێموابوو بە گەورەیی دەتوانم لێیخوڕم.

A Porsche.

پۆرشێک.

Here's what I actually drive.

ئەمەش ئەوەیە کە پێمە.

A Honda Odyssey minivan.

مینیڤانێکی هۆندا ئۆدیسەی.

(Laughter)

(پێکەنین)

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

For the minivan.

بۆ مینیڤانەکە.

Where there was once hope, now there is convenient space,

ئەگەر پێشتر هیوا هەبووبێت، ئێستا شوێنێکی باش هەیە، و

and good mileage, good mileage.

بڕە بەکارهێنانێکی باش، بڕە بەکارهێنانێکی باشیش.

Now, I just want to stress

ئێستا دەمەوێ تیشک بخەمە سەر ئەوەی

that I'm completely aware of the very dire threats

زۆر بە تەواوەتی ئاگاداری مەترسییە گەورەکانی

of global warming and climate change.

گەرمبوونی زەوی و گۆڕانی کەشوهەوام.

I just want to acknowledge that choosing to have babies

دەمەوێ دان بەوەدا بنێم کە هەڵبژاردنی منداڵبوون

is a deeply, profoundly personal choice.

هەڵبژاردنێکی قووڵی کە

And that many who want to are unable.

زۆرێکیش کە دەیانەوێت ناتوانن.

But just for today, let's examine the flip side of the coin.

بەڵام تەنیا بۆ ئەمڕۆ، با سەیری دیوەکەی تری دراوەکە بکەین.

At how not having enough new people

کە چۆن نەبوونی خەڵکی تازەی پێویست

is going to be a major problem moving forward.

کێشەیەکی گەورە دەبێت بۆ بەرەوپێشچوون.

According to the World Health Organization,

بەپێی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی،

we need to average about 2.1 children per woman today

لەم سەردەمەدا بە تێکڕا پێویستمان بە ٢.١ منداڵە بۆ هەر ژنێک

just so we have enough people to replace the previous generation.

بۆ ئەوەی خەڵکی پێویستمان هەبێت بۆ شوێنگرتنەوەی نەوەی پێشوو.

A lot of you thought overpopulation was going to be a problem in 100 years --

زۆرێکتان واتان دەزانی زۆری دانیشتوان کێشە دەبێت دوای ١٠٠ ساڵی تر --

yeah, it might be underpopulation.

بەڵێ، لەوانەشە کەمی دانیشتووان بێت.

So a question:

کەواتە پرسیارێک:

what happens if that number dips below 2.1?

چی ڕوودەدات ئەگەر ئەو ژمارەیە بچێتە خوار ٢.١ەوە؟

There's going to be a domino effect.

کاریگەری دۆمینەکە ڕوودەدات.

As all of us get older, and live longer,

هەموومان پیرتر دەبین، و زیاتر دەژین،

there's going to be a shrinking younger population,

دانیشتووە گەنجەکان ژمارەیان کەمتر دەبێتەوە،

which is going to lead to rising labor shortages

ئەوەش دەبێتە کورتهێنان لە دەستی کاردا

in the world's biggest economies.

لە ئابوورییە گەورەکانی جیهاندا.

I'm talking about United States, China, Japan, Germany.

من باسی ئەمریکا، چین، ژاپۆن، و ئەڵمانیا دەکەم.

Fewer younger working people means less tax revenue.

کەمبوونەوەی دەستی کاری گەنج واتا کەمی داهاتی باج

Less tax revenue means less money and resources

کەمی داهاتی باجیش واتا پارە و سەرچاوەی کەمتر

to go to safety net programs that all of us are going to depend upon.

دەچێتە پرۆگرامەکانی دابینکردنی سەلامەتی کە هەموومان پشتی پێدەبەستین.

I'm talking about pensions and health care.

من باسی خانەنشینی و چاودێری تەندروستی دەکەم.

It seems every generation is indeed connected.

لەوە دەچێت هەموو نەوەیەک بەیەکەوە بەسترابێتەوە.

But how the heck did we get here in the first place?

بەڵام لە سەرەتاوە چۆن گەشتینە ئەم ساتە؟

Well, in some cases, it was intentional.

هەندێک جار، بە مەبەست بووە.

Let's take the DeLorean to simpler times.

با دیلۆریان بەرینە کاتی سادەترەوە.

Let's stop in China.

با لە چین بووەستین.

Somewhere between the death of disco and "Empire Strikes Back" -- 1980.

شوێنێک لە نێوان مردنی دیسکۆ و فلیمی "ئیمپایەر سترایکس باک" -- ١٩٨٠.

In 1980, China decided to implement the one-child policy,

ساڵی ١٩٨٠، چین بڕیاریدا پەیڕەوی یاسای یەک منداڵ بکات، بەشێوەیەکی

largely limiting most parents to having just one kid

گشتی بۆ دایکان و باوکانی سنوردار دەکرد یەک منداڵیان هەبێ

to combat overpopulation.

بۆ بەرەنگاربوونەوەی زۆری دانیشتوان.

Check out some good old-fashioned Chinese propaganda, lovely.

سەیری چەند پڕوپاگەندەیەکی چینی کۆنەباو بکەن، زۆر جوانە.

Now, fast-forward to 2019.

ئێستا، ئەگەر بچینە سەر ساڵی ٢٠١٩.

Even after ending its one-child policy in 2015,

تەنانەت دوای کۆتاییهێنان بە پەیڕەوی یەک منداڵییەکەی لە ٢٠١٥دا،

China's birth rates have largely declined.

ڕێژەی منداڵبوون لە چین زۆر کەمبۆتەوە.

In fact, the falling population in China

ڕاستییەکەی، دانیشتووانە کەمبووەکەی چین

is removing one of its biggest drivers of growth -- people.

یەکێک لە گەورەترین پاڵنەرەکانی گەشەکردنی ناهێڵێت -- کە خەڵکەکەیە.

If trends continue,

ئەگەر ئاوا بەرەوامبێت،

China's population is actually going to peak in 2029,

دانیشتووانی چین ساڵی ٢٠٢٩ ئەگاتە لووتکە،

before entering "unstoppable decline."

پێش ئەوەی بچێتە ناو "دابەزینی نەوەستێنراو."

China's government is so freaked out right now

حکومەتی چین ئێستا هێندە ترساوە

that it's actually doing new propaganda --

خەریکی ئەنجامدانی پڕوپاگەندەی نوێیە --

it's begging couples to have children for the country.

لە ژن و مێردەکان ئەپاڕێتەوە کە منداڵیان ببێت بۆ وڵاتەکە.

Let's take the DeLorean and hop over to Japan,

با ئوتومبێلی دیلۆریانەکە بگرین و بازبەین بۆ ژاپۆن،

home of my beloved Honda Odyssey minivan.

نیشتیمانی مینیڤانە هۆنداکەم.

(Laughter)

(پێکەنین)

Japan is now producing more adult diapers than infant ones.

ئێستا ژاپۆن دایبی بۆ گەورە زیاتر درووست دەکات وەک لە بۆ ساوایان.

The number of kids in Japan has fallen for the 37th straight year.

ژمارەی منداڵان لە ژاپۆن بۆ ٣٧ەمین ساڵ لەسەر یەک دابەزیوە.

And unlike other countries,

جیاواز لە وڵاتەکانی تریش،

it has not been able to replace its population numbers

نەیتوانیوە شوێنی ژمارەی دانیشتووانەکەی بگرێتەوە

through immigrant workers.

لەڕێگەی کرێکاری کۆچبەرەوە.

There will be labor shortages

کورتهێنانی کرێکار دەبێت و

and not enough money to fund the safety-net programs.

پارەی پێویست نابێت بۆ دابینکردنی پرۆگرامەکانی سەلامەتی.

Now, Japan has introduced two solutions.

ئێستا، ژاپۆن دوو چارەسەری خستۆتە ڕوو.

First, a financial incentive.

یەکەم، پێشینەی دارایی.

Some local governments in Japan have offered couples money to have babies,

هەندێک حکومەتی خۆجێی ژاپۆنی پارە دەدەن بە ژن و مێردەکان منداڵیان ببێت،

with the money increasing with each additional child being born.

هەر منداڵێکی تریشیان ببێت ڕێژەی پارەکە زیاتر دەکات.

This actually worked for one year in 2014 in this town called Ama.

ئەمە ڕاستییەکەی تەنیا یەک ساڵ سوودی هەبوو لە ٢٠١٤ لەم شارۆچکەی ئاممایە.

It actually raised the birth rate from about 1.66 kids per woman to 1.8.

ڕێژەی منداڵبوونی زیاد کرد لە نزیکەی ١.٦٦ منداڵ بۆ ژنێک بۆ ١.٨ منداڵ.

But it did not gain traction across Japan.

بەڵام لە هەموو ژاپۆندا سوودی نەبوو.

In 2018, a leader of Japan's ruling party tried a new tack.

ساڵی ٢٠١٨، سەرۆکێکی پارتی فەرمانڕەوای ژاپۆن ڕێگەیەکی تری گرتە بەر.

He told young people,

بە خەڵکە گەنجەکانی دەوت،

"You're selfish for not having babies."

"ئێوە خۆپەرەستن ئەگەر منداڵتان نەبێت."

Shockingly, shaming was not a rousing aphrodisiac.

سەرسوڕهێنەرانە، شەرمەزارکردن هیچ ئارەزوو جوڵێن نەبوو.

Surprise, I know, surprise.

دەزانم، جێی سەرسوڕمانە.

Who would have thought?

کێ بیری لەوە دەکردەوە؟

(Laughter)

(پێکەنین)

Let's take the DeLorean to Europe,

با دیلۆریانەکە بۆ ئەوروپا ببەین،

the continent of delicious cheeses I love to eat but cannot pronounce.

کیشوەری پەنیرە خۆشەکانی حەز دەکەم بیانخۆم بەڵام ناتوانم بیخوێنمەوە.

The UK and much of Western Europe

بەریتانیا و زۆرێک لە خۆرئاوای ئەوروپا

has a birth rate of about 1.7 kids per woman,

ڕێژەی منداڵبوون تیایدا ١.٧ منداڵە بۆ هەر ژنێک،

which at least is better than Hungary, where it hovers around 1.45.

کە هیچ نەبێت باشترە لە هەنگاریا، کە لەوێ دەوروبەری ١.٤٥ە.

Now, Hungary's prime minister Viktor Orbán

ئێستا، سەرۆک وەزیرانی هەنگاریا ڤیکتۆر ئۆربان

has proposed a new solution to try to incentivize people to have kids.

چارەسەرێکی نوێی پێشنیارکردووە بۆ هاندانی خەڵک هەتا منداڵیان ببێت.

He said families where the women have four or more kids

وتی ئەو خێزانانەی ژنەکانیان چوار منداڵ یان زیاتریان دەبێت

will no longer pay income tax.

چیتر پێویست ناکات باج بدەن.

Pretty good, right, pretty good.

زۆر باشە، وایە زۆر باشە.

At least it's better than Russia's 2007 proposal,

هیچ نەبێت باشترە لە پێشنیارەکەی ٢٠٠٧ی ڕووسیا،

which once offered women in a particular region

کە لە ناوچەیەکی دیاریکراو ژنەکان دەیانتوانی

the opportunity of winning a fridge if they had more kids.

سەلاجەیەک ببەنەوە ئەگەر بێت و منداڵی زیاتریان ببێت.

(Laughter)

(پێکەنین)

Yeah, it didn't work, it didn't work.

بەڵێ، سەری نەگرت، سەری نەگرت.

But hold on, pump the brakes.

بەڵام بۆستە، پێبنێ بە ئیستۆپا.

Orbán is primarily proposing this because he wants to limit

ئۆربان بەشێوەیەکی سەرەکی دەیەوێت پێشنیاری ئەمە بکات چونکە

the population of Muslims and people of color.

دەیەوێ ژمارەی موسوڵمانەکان و ڕەگەزەکانی تر سنووردار بکات.

He says he doesn't think Hungary's traditions and culture and color

وتی کە پێیوایە نابێت دابونەریت و کلتور و ڕەنگی هەنگاریا

has to be "mixed with those of others."

"تێکەڵ بکرێت لەگەڵ هی ئەوانی تر."

Subtle.

لێی تێناگەیت.

Unfortunately for Orbán, and much of the EU,

بەداخەوە بۆ ئۆربان و بەشێکی زۆری یەکێتی ئەوروپا،

the birth rates are not high enough right now

ڕێژەی لەدایکبوون لە ئێستادا وەک پێویست بەرز نییە

to be replenished without immigration.

بۆ نوێکردنەوەی دانیشتووان بەبێ وەرگرتنی پەنابەر.

Among EU countries, there is a demographic decline.

لەناو وڵاتەکانی یەکێتی ئەوروپا، کەمبوونەوەیەکی دیمۆگرافی هەیە.

So it seems, in Europe, karma is going to be brown and Muslim.

بۆیە پێدەچێت، لە ئەوروپا،کارما قاوەیی و موسوڵمان بێت.

(Laughter) (Applause)

(پێکەنین) (چەپڵەلێدان)

Just saying.

هەر وا دەڵێم.

The question remains:

پرسیارەکە دەمێنێت:

Why aren't people having enough kids?

بۆچی خەڵک منداڵی پێویستیان نابێت؟

Why is the birth rate declining in these countries?

بۆچی ڕێژەی منداڵبوون کەم دەبێتەوە لەم وڵاتانەدا؟

In some cases,

هەندێک جار،

it's because women are more literate, more educated.

لەبەر ئەوەیە کە ژنان زیاتر خوێندەوارن، زیاتر ڕۆشنبیرن.

They have more economic opportunities -- applaud.

دەرفەتی ئابووری زیاتریان هەیە -- چەپڵەلێدان.

All good things, all good things, yes.

هەموو شتێکی باش، هەمووی شتی باش، بەڵێ.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

In India, this has been fantastic,

لە هیندستان، ئەمە سەرسوڕهێنەر بووە، ڕێژەی

it has actually reduced the birth rate but kept it above that magic 2.1 number.

منداڵبوونی کەمکردۆتەوە بەڵام لەسەروو ژمارە ٢.١ە جادووییەکەوە هێشتوێتییەوە.

Women also have more access to birth control,

ژنانیش زیاتر کۆنترۆڵکردنی منداڵبوونیان بۆ بەردەستە،

more control over their reproductive lives,

کۆنترۆڵی زیاتریان هەیە بەسەر توانای منداڵبوونیان،

all good things.

هەمووی شتی باشن.

But in the United States, in particular,

بەڵام لە ویلایەتە یەکگرتووەکان بە دیاریکراوی،

a lot of young people are opting out of having kids,

زۆرێک لە گەنجەکان هەر نایانەوێت کە منداڵیان ببێت،

largely cite the same reason:

هەر بۆ هەمان هۆکار:

financial concerns.

گرفتی دارایی.

Let's take the DeLorean to my motherland, the United States of America,

با ئوتومبێلە دیلۆریانەکە بۆ نیشتیمانەکەم ببەین، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا،

where the birth rate hit its historic low in 2017.

کە ڕێژەی منداڵبوون کەمترین ئاستی مێژوویی تۆمارکرد لە ٢٠١٧دا.

The United States is the most expensive country in the world

ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا گرانترین وڵاتی جیهانە

to give birth.

بۆ منداڵبوون.

If you do not have insurance,

ئەگەر دڵنیایی تەندروستیت نەبێت،

it will cost you 32,000 dollars to have a baby,

منداڵبوون ٣٢ هەزار دۆلاری تێدەچێت،

if everything goes perfectly.

ئەگەر هەموو شتێک باشبێت.

That's like buying a brand new Honda Odyssey minivan, OK?

ئەوە وەک کڕینی مینیڤانێکی هۆندا ئۆدیسەی نوێ وایە، باشە؟

So, congratulations, you just had a baby,

کەواتە، پیرۆزە، منداڵێکت بوو،

but the baby's economic productivity is zero, and guess what?

بەڵام بەرهەمی ئابووری منداڵەکە سفرە، و دەزانن چی؟

The United States is the only industrialized country in the world

ویلایەتە یەکگرتووەکان تەنیا وڵاتی پێشکەوتووە لە جیهاندا

that does not require employers to offer paid parental leave.

کە نەیکردووە بە مەرج پارە بە ژن بدرێت لەکاتی مۆڵەتی دایکایەتیدا.

"Mom, you just had a baby, congratulations, that's lovely.

"دایکە، تازە منداڵت بووە، پیرۆزە، شتێکی خۆشە.

Get back to work or you're fired, young mom!"

بگەڕێوە سەر کارەکەت ئەگەرنا دەر دەکرێیت، دایکە گەنجەکە!"

My wife and I, both working parents,

خۆم و ژنەکەم، هەردووکمان کار دەکەین،

pay about 3,500 dollars a month -- a month -- in Virginia for childcare.

مانگانە نزیکەی ٣,٥٠٠ دۆلار دەدەین-- مانگانە- لە ڤێرجینیا بەس بۆ چاودێری منداڵ.

If you do the math, that's 40,000 dollars a year.

ئەگەر هەژماری بکەیت، ئەوە ساڵی ٤٠ هەزار دۆلار دەکات.

That's like buying a brand new, souped-up, Honda Odyssey minivan, OK.

ئەوە وەک ئەوە وایە مینیڤانێکی هۆندا ئۆدیسی تازە بکڕیت، باشە.

I have one, I do not need 10.

خۆم یەک دانەم ھەیە، پێویستیم بە ١٠ دانە نییە.

So here's my bold suggestion.

ئەمەش پێشنیارە ئازایانەکەمە.

Let's make it easier for people to have babies.

با ئاسانتری بکەین بۆ خەڵک هەتا منداڵیان ببێت.

It seems in order to invest in our future, we actually have to invest in the present

پێدەچێت بۆ ئەوەی وەبەرهێنان بکەین لە داهاتوومان، پێویستە وەبەرهێنان لە ئێستامان بکەین و

and help those people who want to become parents.

یارمەتی ئەو خەڵکانە بدەین کە دەیانەوێ ببن بە دایک یان باوک،

Give them affordable health care,

چاودێری تەندروستییان بەرێ پارەکەیان پێبدرێت،

give them affordable childcare,

چاودێری منداڵان پارەکەیان پێبدرێت،

give them paid parental leave.

موچەی مۆڵەتی دایکایەتییان پێبدە.

Among the EU states in 2017, France reported the highest birth rates.

ساڵی ٢٠١٧ لەناو وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا، فەڕەنسا بەرزترین ڕێژەی منداڵبوونی هەبوو.

Why?

بۆچی؟

Largely due to its pronatal policies

بەزۆری بەهۆی یاساکانی بۆ ژنانی دووگیان

that actually kept women in the workforce.

کە ژنانی لەناو هێزی کاردا هێشتۆتەوە.

I'm talking about subsidized daycare and paid maternal leave.

من باسی دابینکردنی هاوکاری دارایی و مووچەی ماوەی دایکایەتی دەکەم.

China and Japan, thank God, are finally wisening up

چین و ژاپۆنیش، سوپاس بۆ خوا، خەریکە ژیر دەبنەوە و

and proposing such policies.

پێشنیاری ئەو پەیڕەوانە دەکەن.

This is great.

ئەمە زۆرباشە.

That being said, I know some of you have listened to me

بە وتنی ئەوە، دەزانم هەندێک لە ئێوە گوێتان لێگرتووم و

and you still think the best investment we can make in the future

هێشتا وا بیر دەکەنەوە باشترین وەبەرهێنان بیکەین بۆ داهاتوو

is not having babies.

ئەوەیە منداڵمان نەبێت.

I respect that.

ڕێز لەوە دەگرم.

I get where you're coming from.

ئەزانم لەکوێوە قسە دەکەن. و

And I know many of you in this audience want to have babies

دەشزانم زۆرێک لە ئێوە لەناو ئەم دانیشتوانەدا دەتانەوێ مناڵتان ببێت

but you are terrified about the future.

بەڵام زۆر لە داهاتوو دەترسن.

And as a parent, I feel you.

منیش وەک باوکێک هەستتان پێدەکەم.

I'm scared about the future.

منیش لە داهاتوو دەترسم.

I wrote that last line a month ago.

مانگی پێشوو ئەو دێڕەم نووسی.

But it really hit home three days ago for me,

بەڵام بۆ من سێ ڕۆژ لەمەوبەر بوو کە زۆر بە قوورسی لێیدام،

while I was at TED.

ئەوکاتەی لە تێد بووم.

Three days ago, my wife calls me, crying.

سێ ڕۆژ لەمەوبەر، ژنەکەم بە گریانەوە تەلەفوونی بۆ کردم.

I pick it up in my hotel room.

لە ژووری ئوتێلەکەم هەڵمگرت. و

And she said, "I'm calling from the hospital."

وتی، "لە نەخۆشخانەوە تەلەفوون دەکەم."

We had to take my baby daughter Nusayba,

دەبوو نووسەیبەی کچمان بەرم،

who was named after a warrior princess,

کە لەدوای شازادە خاتوونێکی جەنگاوەرەوە ناونراوە،

to the hospital, because she found a bump on the stomach.

چونکە بینیوێتی گرێیەک بەسەر گەدەیەتی.

We got back the results, and there were bumps all around her liver.

ئەنجامەکانمان پێگەشتەوە، و گرێ لەسەر هەموو جگەریشی بوو.

Today, this morning, we found out that she has stage IV liver cancer.

ئەمڕۆ، ئەم بەیانییە، بۆمان دەرکەوت کە قۆناغی چوارەمی شێرپەنجەی جگەری هەیە.

(Audience gasps)

(هەنسکدان)

It has been a challenging week.

هەفتەیەکی پڕ ململانێ بوو.

It has been a challenging week.

هەفتەیەکی پڕ ململانێ بوو.

And if I may, I just want to take a moment

ئەگەر بتوانم، دەمەوێ ئەم ساتە وەرگرم

to acknowledge the TED staff, everyone, top-down,

بۆ دەربڕینی پێزانین بۆ ستافی تێد، بۆ هەمووان لە سەرەوە بۆ خوارەوە،

everyone in the back, in the green room, some of the speakers, word has spread.

هەمووان لە پشتەوە، لە ژوورە سەوزەکە، هەندێک لە قسەکەرەکان، هەواڵ بڵاوبۆوە.

On behalf of my family, my wife,

لەجیاتی خێزانەکەم، هاوسەرەکەم، و

and my parents -- my Pakistani parents said I had to say this --

دایک و باوکم -- دایک و باوکە پاکستانییەکەم وتیان دەبێ ئەمە بڵێم --

thank you for just being decent and kind this week.

زۆر سوپاس کە میهرەبان و بەسۆز بوون ئەم هەفتەیە.

So thank you.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەڵەلێدان)

These are my beloveds, my Ibrahim and Nusayba, my babies.

ئەمانە خۆشەویستەکانی منن، ئیبراهیم و نوسەیبە، منداڵەکانم.

I talked to my wife,

قسەم لەگەڵ ژنەکەم کرد،

and despite the terrible news and the fight ahead,

سەرەڕای هەواڵە ناخۆشەکە و شەڕەکەی لەپێشمانە،

we both concluded that we regret nothing.

هەردووکمان گەشتینە ئەو ئەنجامەی کە لە هیچ پەشیمان نین.

Deciding to have babies was the best decision we ever made.

بڕیاردان بۆ منداڵبوون باشترین بڕیاربوو کە دابێتمان.

Our babies have brought us so much joy and they've brought the world so much joy,

منداڵەکانمان ئەوەندەیان خۆشی بۆ هێناین ئەوەندەیان خۆشی بۆ ئەم جیهانە هێنا، و

and having kids is a risk, but life is a risk.

هەبوونی منداڵ مەترسییە، بەڵام ژیان خۆی مەترسییە. و

And yes, I hope you've been paying attention,

بەڵێ، هیوادارم سەرنجتان دابێت، پێویستە

we need to invest in babies in developed countries

وەبەرهێنان لە منداڵبوون لە وڵاتە پێشکەوتووەکاندا بکەین

if we want to help save our economy and pensions.

ئەگەر بمانەوێت ئابووری و موچەی خانەنشیمان ڕزگاربکەین.

But that's not the reason you have babies.

بەڵام ئەوە هۆکار نییە بۆ منداڵبوون.

That's not the main reason.

ئەوە هۆکاری سەرەکی نییە.

Babies have always represented

منداڵان هەمووکات نموونە بوون

humanity's best, boldest, most beautiful infinite possibilities.

بۆ باشترین، ئازایانەترین و جوانترین ئەگەرە بێکۆتاکانی مرۆڤایەتی.

And if we in developed countries,

ئەگەر ئێمەش لە وڵاتە پێشکەوتووەکان،

as a whole, opt out,

هەموو خۆمان بەدوور بگرین، و

and don't invest in present and future generations,

وەبەرهێنان نەکەین لە نەوەی ئێستا و داهاتوودا،

then what the hell's the point?

کەواتە بۆچی بژین؟

What's the point of being on this absurd journey together?

چی پێویست دەکات پێکەوە لەم گەشتە نابەجێیەدا بین؟

And so, for those who can and who choose to,

بۆ ئەوانەشی دەتوانن و کە دەەیانەوێ ئەوە بکەن،

for those who can and who choose to have kids,

ئەوانەی دەتوانن و دەیانەوێ منداڵیان ببێت،

may you pass on this beautiful thing called life,

هیوادارم ئەم شتە جوانە بگوازنەوە کە پێی دەەوترێت ژیان،

with kindness, generosity,

بە میهرەبانی، و بەخشندەییەوە،

decency and love.

بە خۆشەویستی و ڕەوشتبەرزییەوە.

Thank you.

زۆر سوپاس

(Applause)

(چەپڵەلێدان)