The case for having kids | Wajahat Ali

Translator: Hoàng Trung Lê Reviewer: Vy Yang

I'm an exhausted dad.

Tôi là một ông bố kiệt sức.

Currently owned and dominated by two mini dictators,

Hiện đang trong sở hữu và chịu thống trị của hai nhà độc tài nhỏ xinh,

who rule my life with an iron fist while wearing their Huggies diapers.

chúng thống trị cuộc sống tôi với bàn tay sắt khi vẫn đang mặc bỉm Huggies.

(Laughter)

(Cười)

Now probably because I've been drowning in small people lately,

Chắc có lẽ vì gần đây, tôi chìm ngập trong trẻ nhỏ

I've been paying close attention to a particular headline.

nên tôi chú ý kĩ đến một tiêu điểm này.

It seems around the world, in developed countries,

Hình như trên thế giới, tại các nước phát triển,

people are having fewer babies.

người dân sinh ít con hơn.

From North America to Europe to China to Japan,

Từ Bắc Mĩ, Châu Âu, Trung Quốc đến Nhật Bản,

there's actually been a consistent decline in birth rates.

có một sự suy giảm nhất định trong tỉ lệ sinh.

In fact, over the past 50 years,

Thật ra, trong vòng 50 năm qua,

the global fertility rate has halved.

tỉ lệ sinh toàn cầu đã giảm một nửa.

What the heck is going on?

Chuyện quái gì đang xảy ra vậy?

Now, my friends who don't want kids,

Những người bạn tôi mà không muốn có con,

all point to climate change as a reason for never having babies.

đều đổ cho biến đổi khí hậu là lí do cho việc không có con.

And many of you are sitting there right now, saying,

Nhiều người trong các bạn ngồi đây nói rằng,

"Waj, there's also overpopulation,

''Waj, còn việc quá đông dân số nữa,

there's also high birth rates,

còn có tỉ lệ sinh cao

which still exist in many African and Middle Eastern countries,

ở nhiều nước Châu Phi và Trung Đông,

there's also orphan kids who still need parents,

còn có những đứa trẻ mồ côi cần có cha mẹ,

there's also a lack of resources to go around for everyone,

còn việc có quá ít tài nguyên cho mỗi người,

and oh, by the way,

và ôi, nhân tiện,

we have a ginormous carbon footprint that is destroying this planet.

chúng ta còn có lượng khí thải các bon khổng lồ đang hủy hoại hành tinh này.

I hear you, I hear you.

Tôi nghe, tôi nghe rõ các bạn.

And yet, despite all this chaos,

Và dù bao hỗn loạn như thế đi chăng nữa,

I still think we should have babies.

tôi vẫn nghĩ chúng ta nên sinh con.

I believe we can and should fight for the earth and humanity,

Tôi tin chúng ta có thể và nên đấu tranh cho Trái Đất và nhân loại,

side by side.

cùng một lúc.

Now, if I could take it personal for a second,

Giờ, nếu tôi có thể nói lên ý kiến cá nhân

I get it, I get why some of you might be skeptical about having babies.

tôi hiểu, tôi hiểu vì sao một số bạn hoài nghi về việc sinh con.

Here's a photo of my wife and me before we had kids.

Đây là bức ảnh chụp tôi và vợ trước khi có con.

Young, happy, fresh.

Trẻ trung, hạnh phúc, vui tươi.

(Laughter)

(Cười)

Here's a photo of me after having kids.

Đây là bức ảnh của tôi với lũ nhỏ.

A broken, defeated husk of a man.

Chỉ còn là cái vỏ nát, thất bại của một người đàn ông.

(Laughter)

(Cười)

Here's the photo of the car I thought I'd be driving as an adult.

Đây là ảnh của chiếc xe mà tôi nghĩ mình sẽ lái khi lớn.

A Porsche.

Một chiếc Porsche.

Here's what I actually drive.

Đây là chiếc xe mà tôi thật sự đang lái.

A Honda Odyssey minivan.

Một chiếc xe gia đình Honda Odyssey.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

For the minivan.

Tràng vỗ tay dành cho xe gia đình.

Where there was once hope, now there is convenient space,

Nơi đã từng là hi vọng thì giờ là không gian tiện ích

and good mileage, good mileage.

và quãng đường đi rất xa.

Now, I just want to stress

Giờ, tôi muốn nhấn mạnh

that I'm completely aware of the very dire threats

rằng tôi hoàn toàn nhận thức được mối đe dọa kinh khủng

of global warming and climate change.

từ nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu.

I just want to acknowledge that choosing to have babies

Tôi chỉ muốn công nhận việc sinh con

is a deeply, profoundly personal choice.

trong sâu thẳm là một lựa chọn cá nhân.

And that many who want to are unable.

Và nhiều người muốn mà không được.

But just for today, let's examine the flip side of the coin.

Nhưng chỉ hôm nay thôi, hãy xem thử mặt khác của vấn đề nhé.

At how not having enough new people

Về việc vì sao không có đủ trẻ em

is going to be a major problem moving forward.

sẽ thành một vấn đề lớn trong việc phát triển.

According to the World Health Organization,

Theo Tổ chức Y tế Thế giới,

we need to average about 2.1 children per woman today

ta cần có tỉ lệ sinh trung bình 2,1 trẻ trên một người mẹ lúc này

just so we have enough people to replace the previous generation.

chỉ đề có đủ người thay thế thế hệ trước.

A lot of you thought overpopulation was going to be a problem in 100 years --

Nhiều bạn nghĩ quá tải dân số sẽ là vấn đề trong 100 năm nữa --

yeah, it might be underpopulation.

thật ra thì đó có thể là thiếu hụt dân số.

So a question:

Vậy câu hỏi được đặt ra là:

what happens if that number dips below 2.1?

điều gì sẽ xảy ra nếu con số đó sâu dưới mức 2,1?

There's going to be a domino effect.

Sẽ có một hiệu ứng đô-mi-nô.

As all of us get older, and live longer,

Khi chúng ta già đi và sống thọ hơn,

there's going to be a shrinking younger population,

sẽ có một sự giảm sút dân số trẻ,

which is going to lead to rising labor shortages

điều mà sẽ dẫn đến thiếu hụt lao động

in the world's biggest economies.

ở những nền kinh tế lớn nhất thế giới.

I'm talking about United States, China, Japan, Germany.

Tôi đang nói đến Mĩ, Trung Quốc, Nhật Bản, Đức.

Fewer younger working people means less tax revenue.

Ít lao động trẻ đồng nghĩa với nguồn thu từ thuế giảm.

Less tax revenue means less money and resources

Nguồn thu thuế giảm đồng nghĩa với ít tiền và ít tài nguyên

to go to safety net programs that all of us are going to depend upon.

cho các chương trình an ninh xã hội mà tất cả chúng ta sẽ phải phụ thuộc.

I'm talking about pensions and health care.

Tôi đang nói về quỹ hưu trí và bảo hiểm xã hội.

It seems every generation is indeed connected.

Có vẻ đúng là mọi thế hệ đều kết nối với nhau.

But how the heck did we get here in the first place?

Nhưng thế quái nào ta lại đi đến tình trạng này?

Well, in some cases, it was intentional.

Chà, trong vài trường hợp, đó là chủ đích.

Let's take the DeLorean to simpler times.

Hãy lái chiếc DeLorean đến những thời điểm đơn giản hơn.

Let's stop in China.

Hãy dừng lại tại Trung Quốc.

Somewhere between the death of disco and "Empire Strikes Back" -- 1980.

Thời điểm giữa sự kết thúc thời kì disco và phim "Đế chế phản công" -- 1980.

In 1980, China decided to implement the one-child policy,

Năm 1980, Trung Quốc quyết định thi hành chính sách một con,

largely limiting most parents to having just one kid

giới hạn gần như các bậc cha mẹ để chỉ sinh một người con

to combat overpopulation.

để chống lại bùng nổ dân số.

Check out some good old-fashioned Chinese propaganda, lovely.

Hãy xem những lời tuyên truyền cũ của Trung Quốc này, thật dễ thương.

Now, fast-forward to 2019.

Giờ, tua nhanh đến năm 2019.

Even after ending its one-child policy in 2015,

Dù đã chấm dứt chính sách một con vào năm 2015,

China's birth rates have largely declined.

tỉ lệ sinh của Trung Quốc đã giảm mạnh.

In fact, the falling population in China

Thật ra dân số sụt giảm của Trung Quốc

is removing one of its biggest drivers of growth -- people.

làm giảm nguồn lực phát triển lớn nhất của đất nước -- nhân lực.

If trends continue,

Nếu xu hướng này duy trì,

dân số Trung Quốc sẽ đạt đỉnh vào năm 2029

China's population is actually going to peak in 2029,

before entering "unstoppable decline."

trước khi bước vào thời kì "suy giảm không thể ngăn cản."

China's government is so freaked out right now

Chính quyền Trung Quốc đang rất hoảng loạn

that it's actually doing new propaganda --

đến nỗi phải đưa ra những tuyên truyền mới

it's begging couples to have children for the country.

và đó là năn nỉ các cặp đôi sinh con cho đất nước.

Let's take the DeLorean and hop over to Japan,

Hãy nhảy lên chiếc DeLorean và đến với Nhật Bản,

home of my beloved Honda Odyssey minivan.

xuất xứ của chiếc xe gia đình Honda Odyssey yêu dấu.

(Laughter)

(Cười)

Japan is now producing more adult diapers than infant ones.

Hiện nay, Nhật Bản đang sản xuất nhiều tã người lớn hơn tã trẻ sơ sinh.

The number of kids in Japan has fallen for the 37th straight year.

Số trẻ em sinh ra ở Nhật đã giảm trong vòng 37 năm liên tiếp.

And unlike other countries,

Và không giống các nước khác,

it has not been able to replace its population numbers

Nhật đã không thể thay thế dân số mình

through immigrant workers.

với lượng lao động nhập cư.

There will be labor shortages

Sẽ xảy ra thiếu hụt lao động

and not enough money to fund the safety-net programs.

và không đủ ngân sách để cấp cho quỹ phúc lợi xã hội.

Now, Japan has introduced two solutions.

Nhật đang đưa ra hai giải pháp lúc này.

First, a financial incentive.

Một là sự khuyến khích tài chính.

Some local governments in Japan have offered couples money to have babies,

Vài chính quyền địa phương ở Nhật trả tiền cho các cặp đôi sinh con,

with the money increasing with each additional child being born.

với mức tiền tăng lũy tiến khi một đứa trẻ nữa được sinh ra.

This actually worked for one year in 2014 in this town called Ama.

Nó đã hiệu nghiệm trong năm 2014 tại một thị trấn có tên là Ama.

It actually raised the birth rate from about 1.66 kids per woman to 1.8.

Điều đó đã tăng mức sinh từ 1,66 lên 1,8 trẻ trên một người mẹ.

But it did not gain traction across Japan.

Nhưng nó không lôi kéo được toàn bộ Nhật.

In 2018, a leader of Japan's ruling party tried a new tack.

Năm 2018, lãnh đạo của đảng cầm quyền ở Nhật thử một chiến thuật mới.

He told young people,

Ông nói với những người trẻ,

"You're selfish for not having babies."

"Các bạn thật ích kỉ khi không sinh con."

Shockingly, shaming was not a rousing aphrodisiac.

Kinh ngạc làm sao, sỉ nhục không phải là liều thuốc kích dục.

Surprise, I know, surprise.

Kinh ngạc, tôi biết, kinh ngạc.

Who would have thought?

Ai nghĩ nó không thành công chứ?

(Laughter)

(Cười)

Let's take the DeLorean to Europe,

Hãy lại nhảy lên chiếc DeLorean để đến Châu Âu,

the continent of delicious cheeses I love to eat but cannot pronounce.

châu lục của những loại phô mai ngon tuyệt tôi thích ăn nhưng không thể phát âm.

The UK and much of Western Europe

Anh và gần như Tây Âu

has a birth rate of about 1.7 kids per woman,

có tỉ lệ sinh khoảng 1,7 trẻ trên một người mẹ,

which at least is better than Hungary, where it hovers around 1.45.

ít nhất thì cũng cao hơn Hungary với tỉ lệ rơi vào khoảng 1,45 trẻ.

Now, Hungary's prime minister Viktor Orbán

Giờ, Thủ tướng Hungary Viktor Orbán

has proposed a new solution to try to incentivize people to have kids.

đã đề xuất một giải pháp mới để cố khuyến khích người dân sinh con.

He said families where the women have four or more kids

Ông nói gia đình mà một người mẹ có bốn hay nhiều con hơn

will no longer pay income tax.

sẽ không phải trả thuế thu nhập cá nhân.

Pretty good, right, pretty good.

Khá hay đấy chứ, khá hay.

At least it's better than Russia's 2007 proposal,

Ít nhất cũng đỡ hơn đề xuất năm 2007 của Nga,

which once offered women in a particular region

là sẽ cho những người mẹ trong một vùng nhất định

the opportunity of winning a fridge if they had more kids.

cơ hội thắng một chiếc tủ lạnh nếu họ có nhiều con hơn.

(Laughter)

(Cười)

Yeah, it didn't work, it didn't work.

Vâng, nó không hiệu quả, không hiệu quả chút nào.

But hold on, pump the brakes.

Nhưng chờ đã, hãy bình tĩnh.

Orbán is primarily proposing this because he wants to limit

Orbán đề xuất điều này chủ yếu vì ông muốn giới hạn

the population of Muslims and people of color.

số người Hồi giáo và người da màu.

He says he doesn't think Hungary's traditions and culture and color

Ông ấy nói rằng ông không nghĩ truyền thống, văn hóa, màu da của Hungary

has to be "mixed with those of others."

phải "hòa lẫn với dân tộc khác."

Subtle.

Thật tinh tế.

Unfortunately for Orbán, and much of the EU,

Không may cho Orbán và phần đông Châu Âu,

the birth rates are not high enough right now

tỉ lệ sinh vẫn chưa đủ cao lúc này

to be replenished without immigration.

để bổ khuyết nếu không có dân nhập cư.

Among EU countries, there is a demographic decline.

Trong các quốc gia Châu Âu, có một sự giảm về mặt nhân khẩu học.

So it seems, in Europe, karma is going to be brown and Muslim.

Vậy có vẻ là, ở Châu Âu, nghiệp chướng sẽ là người da màu và Hồi giáo.

(Laughter) (Applause)

(Cười) (Vỗ tay)

Just saying.

Chỉ nói thế thôi.

The question remains:

Câu hỏi còn lại là:

Why aren't people having enough kids?

Tại sao mọi người không sinh đủ con?

Why is the birth rate declining in these countries?

Tại sao tỉ lệ sinh giảm ở các nước này?

In some cases,

Trong một vài trường hợp,

it's because women are more literate, more educated.

đó là vì phụ nữ có học thức hơn.

They have more economic opportunities -- applaud.

Họ tự chủ được tài chính -- vỗ tay.

All good things, all good things, yes.

Tất cả đều tốt, đều tốt cả, vâng.

(Applause)

(Vỗ tay)

In India, this has been fantastic,

Ở Ấn Độ, điều đó thật tuyệt,

it has actually reduced the birth rate but kept it above that magic 2.1 number.

nó đã giảm tỉ lệ sinh nhưng cũng giữ nó trên mức 2,1 kì diệu.

Women also have more access to birth control,

Phụ nữ tiếp cận nhiều với các biện pháp tránh thai,

more control over their reproductive lives,

nắm quyền kiểm soát mức sinh sản của mình,

all good things.

toàn điều tốt cả.

But in the United States, in particular,

Nhưng cụ thể ở Mỹ,

a lot of young people are opting out of having kids,

nhiều người trẻ quyết định không sinh con,

largely cite the same reason:

với cùng một lí do:

financial concerns.

mối lo về mặt tài chính.

Let's take the DeLorean to my motherland, the United States of America,

Hãy lên chiếc DeLorean để đến quê hương tôi, nước Mỹ,

where the birth rate hit its historic low in 2017.

nơi tỉ lệ sinh chạm mức thấp nhất lịch sử vào năm 2017.

The United States is the most expensive country in the world

Mỹ là nước đắt đỏ nhất thế giới

to give birth.

để sinh con.

If you do not have insurance,

Nếu bạn không có bảo hiểm,

it will cost you 32,000 dollars to have a baby,

bạn sẽ tốn 32.000 đô la để sinh một em bé,

if everything goes perfectly.

đấy là nếu mọi thứ êm xuôi.

That's like buying a brand new Honda Odyssey minivan, OK?

Đó giống như việc mua một chiếc Honda Odessey mới vậy.

So, congratulations, you just had a baby,

Vậy, chúc mừng nhé, bạn vừa có con,

but the baby's economic productivity is zero, and guess what?

nhưng lợi nhuận kinh tế của đứa bé là không và đoán xem nào?

The United States is the only industrialized country in the world

Mỹ là nước công nghiệp duy nhất trên thế giới

that does not require employers to offer paid parental leave.

không bắt buộc chủ lao động phải trả trợ cấp nghỉ sinh.

"Mom, you just had a baby, congratulations, that's lovely.

"Cô là mẹ của đứa con mình rồi, chúc mừng, điều này thật tuyệt.

Get back to work or you're fired, young mom!"

Trở lại làm việc không cô sẽ bị sa thải đấy, mẹ trẻ ạ!''

My wife and I, both working parents,

Vợ tôi và tôi, cả hai đều đi làm,

pay about 3,500 dollars a month -- a month -- in Virginia for childcare.

chi khoảng 3.500 đô la một tháng -- một tháng -- ở Virginia để nuôi con.

If you do the math, that's 40,000 dollars a year.

Nếu bạn tính toán thì đó là 40.000 đô la một năm.

That's like buying a brand new, souped-up, Honda Odyssey minivan, OK.

Đó giống như việc mua một chiếc Honda Odyssey mới, đã được độ.

I have one, I do not need 10.

Tôi có một chiếc rồi, tôi không cần 10 chiếc.

So here's my bold suggestion.

Đây là gợi ý táo bạo của tôi.

Let's make it easier for people to have babies.

Hãy giúp cho việc có con của mọi người dễ dàng hơn.

It seems in order to invest in our future, we actually have to invest in the present

Hình như để đầu tư cho tương lai, thật ra chúng ta phải đầu tư vào hiện tại

and help those people who want to become parents.

và giúp đỡ những cặp đôi muốn trở thành cha mẹ.

Give them affordable health care,

Hãy cung cấp hệ thống y tế họ chi trả được,

give them affordable childcare,

hãy cho họ nền giáo dục trẻ họ chi trả được,

give them paid parental leave.

hãy cho họ nghỉ sinh có lương.

Among the EU states in 2017, France reported the highest birth rates.

Trong các nước EU năm 2017, Pháp được báo cáo có tỉ lệ sinh cao nhất.

Why?

Tại sao chứ?

Largely due to its pronatal policies

Phần lớn là nhờ chính sách nghỉ thai sản của họ

that actually kept women in the workforce.

đã giữ phụ nữ trong lực lượng lao động.

I'm talking about subsidized daycare and paid maternal leave.

Tôi đang nói về bao cấp nhà trẻ và nghỉ thai sản có lương.

China and Japan, thank God, are finally wisening up

Trung Quốc và Nhật Bản cuối cùng cũng nhận ra

and proposing such policies.

và đề xuất các chính sách đó.

This is great.

Điều đó thật tuyệt.

That being said, I know some of you have listened to me

Dù nói như thế, tôi biết vài bạn nghe tôi nói

and you still think the best investment we can make in the future

và vẫn nghĩ món đầu tư tốt nhất trong tương lai

is not having babies.

là không sinh con.

I respect that.

Tôi tôn trọng điều đó.

I get where you're coming from.

Tôi hiểu lựa chọn đó của bạn.

And I know many of you in this audience want to have babies

Và tôi biết nhiều người trong hội trường muốn có con

but you are terrified about the future.

nhưng các bạn kinh sợ khi nghĩ đến tương lai.

And as a parent, I feel you.

Và cũng là bậc cha mẹ, tôi hiểu các bạn.

I'm scared about the future.

Tôi sợ những gì trước mắt.

I wrote that last line a month ago.

Tôi viết câu đó một tháng trước.

But it really hit home three days ago for me,

Nhưng điều đã kéo tôi về lại với gia đình là vào ba ngày trước,

while I was at TED.

khi tôi đang ở TED.

Three days ago, my wife calls me, crying.

Ba ngày trước, vợ tôi gọi cho tôi và cô ấy khóc.

I pick it up in my hotel room.

Tôi nhấc máy trong phòng khách sạn.

Và cô ấy nói, "Em đang gọi từ bệnh viện."

And she said, "I'm calling from the hospital."

We had to take my baby daughter Nusayba,

Cả nhà phải đưa đứa con gái bé bỏng Nusayba,

who was named after a warrior princess,

được đặt theo tên một công chúa chiến binh,

to the hospital, because she found a bump on the stomach.

đến bệnh viện vì có một khối u được phát hiện trong bụng con bé.

We got back the results, and there were bumps all around her liver.

Chúng tôi nhận kết quả xét nghiệm và có rất nhiều khối u quanh gan con bé.

Today, this morning, we found out that she has stage IV liver cancer.

Hôm nay, sáng nay, chúng tôi được biết con bé đang bị ung thư gan giai đoạn bốn.

(Audience gasps)

(Khán giả kinh ngạc)

It has been a challenging week.

Đây là một tuần khó khăn.

It has been a challenging week.

Đã là một tuần thật sự khó khăn.

And if I may, I just want to take a moment

Và nếu có thể, tôi chỉ muốn dành ít thời gian

to acknowledge the TED staff, everyone, top-down,

để cảm tạ các nhân viên TED, mọi người, từ trên xuống dưới,

everyone in the back, in the green room, some of the speakers, word has spread.

mọi người ở hậu trường, phòng ghi hình, vài diễn giả, tin đã được loan truyền.

On behalf of my family, my wife,

Thay mặt cho gia đình, vợ tôi

and my parents -- my Pakistani parents said I had to say this --

và bố mẹ tôi -- bố mẹ Pakistan của tôi bảo tôi phải nói điều này --

thank you for just being decent and kind this week.

cảm ơn bạn đã tử tế và tốt bụng trong tuần này.

So thank you.

Vậy xin được cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)

These are my beloveds, my Ibrahim and Nusayba, my babies.

Đây là những đứa con yêu của tôi, hai đứa con bé bỏng Ibrahim và Nusayba.

I talked to my wife,

Tôi đã nói chuyện với vợ mình,

and despite the terrible news and the fight ahead,

dù cho tin dữ đó và cuộc chiến phía trước,

we both concluded that we regret nothing.

chúng tôi kết luận rằng cả hai không hối hận một chút nào.

Deciding to have babies was the best decision we ever made.

Sinh con là quyết định sáng suốt nhất của chúng tôi.

Our babies have brought us so much joy and they've brought the world so much joy,

Hai đứa con đã cho chúng tôi bao niềm vui và chúng đã đem đến thế giới bao niềm vui

and having kids is a risk, but life is a risk.

và sinh con là một sự mạo hiểm nhưng cuộc sống là một sự mạo hiểm.

And yes, I hope you've been paying attention,

Và vâng, tôi mong là các bạn vẫn chú ý,

we need to invest in babies in developed countries

chúng ta cần đầu tư vào trẻ em ở các nước phát triển

if we want to help save our economy and pensions.

nếu chúng ta muốn cứu nền kinh tế và trợ cấp xã hội.

But that's not the reason you have babies.

Nhưng đó không phải là lí do bạn sinh em bé.

That's not the main reason.

Đó không phải là lí do chính.

Babies have always represented

Trẻ em đã luôn đại diện cho

humanity's best, boldest, most beautiful infinite possibilities.

những khả năng vô hạn tốt nhất, can đảm nhất, đẹp nhất của nhân loại.

And if we in developed countries,

Và nếu ta đang ở các nước phát triển,

as a whole, opt out,

toàn thể chúng ta, lựa chọn không sinh con

and don't invest in present and future generations,

và không đầu tư vào hiện tại và thế hệ tương lai,

then what the hell's the point?

vậy thì sống làm gì cơ chứ?

What's the point of being on this absurd journey together?

Ý nghĩa của việc cùng nhau đi trên hành trình lố bịch này là gì chứ?

And so, for those who can and who choose to,

Và với những người có thể và lựa chọn,

for those who can and who choose to have kids,

với những có thể và lựa chọn sinh con,

các bạn có thể truyền sinh khí vào thứ xinh đẹp được gọi là sự sống chứ,

may you pass on this beautiful thing called life,

with kindness, generosity,

với lòng tốt, sự rộng lượng,

decency and love.

sự tử tế và tình yêu.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)