Nick Bostrom: Humanity's biggest problems aren't what you think they are

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Mate Kobalia

I want to talk today about --

დღეს მინდა გესაუბროთ...

I've been asked to take the long view, and I'm going to tell you what

მთხოვეს მომავლის პერსპექტივიდან შემეხედა და ვაპირებ გითხრათ,

I think are the three biggest problems for humanity

თუ რომელია ჩემი აზრით კაცობრიობის 3 უდიდესი პრობლემა,

from this long point of view.

მომავლის პერსპექტივიდან.

Some of these have already been touched upon by other speakers,

ზოგ მათგანს სხვა გამომსვლელებიც შეეხნენ,

which is encouraging.

რაც სტიმულის მომცემია.

It seems that there's not just one person

ჩანს რომ მხოლოდ ერთი ადამიანი არ ფიქრობს,

who thinks that these problems are important.

რომ ეს პრობლემები მნიშვნელოვანია.

The first is -- death is a big problem.

პირველი: სიკვდილი დიდი პრობლემაა.

If you look at the statistics,

თუ სტატისტიკას შეხედავთ,

the odds are not very favorable to us.

ჩვენი შანსები არც თუ ისე სახარბიელოა.

So far, most people who have lived have also died.

აქამდე უმეტესობა ვისაც უცხოვრია უკვე მკვდარია.

Roughly 90 percent of everybody who has been alive has died by now.

დაახლოებით 90% იმათი ვისაც უცხოვრია ახლა მკვდარია.

So the annual death rate adds up to 150,000 --

წლიური სიკვდილიანობა 150 000-მდეა

sorry, the daily death rate -- 150,000 people per day,

უკაცრავად, დღიური სიხშირეა... 150 000 ადამიანი დღეში.

which is a huge number by any standard.

რაც ყველა საზომით დიდი რიცხვია.

The annual death rate, then, becomes 56 million.

წლიური სიკვდილიანობის სიხშირე 56 მილიონია.

If we just look at the single, biggest cause of death -- aging --

თუ ჩვენ სიკვდილის მხოლოდ ერთ, უდიდეს მიზეზს, ასაკს შევხედავთ,

it accounts for roughly two-thirds of all human people who die.

ის ყველა სიკვდილის დაახლოებით 2/3-ს შეადგენს.

That adds up to an annual death toll

სიკვდილიანობის ეს მასა წელიწადში,

of greater than the population of Canada.

კანადის მოსახლეობაზე უფრო დიდი რიცხვია.

Sometimes, we don't see a problem

ზოგჯერ ჩვენ პრობლემას ვერ ვამჩნევთ.

because either it's too familiar or it's too big.

იმიტომ რომ ზედმეტად შეჩვეულები ვართ, ან იმიტომ რომ ზედმეტად დიდია.

Can't see it because it's too big.

ვერ ვხედავთ, რადგან ზედმეტად დიდია.

I think death might be both too familiar and too big

ვფიქრობ სიკვდილი ორივეა, უმეტესობა შეჩვეულიცაა

და მათთვის ზედმეტად დიდიცაა, იმისთვის რომ ის პრობლემად აღიქვან.

for most people to see it as a problem.

თუ დაფიქრდებით, მიხვდებით რომ ეს მხოლოდ სტატისტიკა არაა.

Once you think about it, you see this is not statistical points;

these are -- let's see, how far have I talked?

ეს არის... ვნახოთ რამდენი ხანია ვსაუბრობ.

I've talked for three minutes.

სამი წუთია ვსაუბრობ.

So that would be, roughly, 324 people have died since I've begun speaking.

გამოდის რომ დაახლოებით 324 ადამიანი მოკვდა, მას შემდეგ რაც საუბარი დავიწყე.

People like -- it's roughly the population in this room has just died.

დაახლოებით ამ აუდიტორიაში მყოფი ადამიანების რაოდენობა მოკვდა.

Now, the human cost of that is obvious,

ამასთან დაკავშირებული დანაკარგები ცხადია,

once you start to think about it -- the suffering, the loss --

თუ დაფიქრდებით ამაზე –– ტანჯვა, დანაკლისი.

it's also, economically, enormously wasteful.

ეს ეკონომიკურადაც დიდი დანაკარგია.

I just look at the information, and knowledge, and experience

მხოლოდ იმ ინფორმაციის, ცოდნის და გამოცდილების დანაკარგს ვიხილავ,

that is lost due to natural causes of death in general,

რაც ზოგადად ბუნებრივ სიკვდილს

and aging, in particular.

და კონკრეტულად ასაკის გამო სიკვდილს მოჰყვება.

Suppose we approximated one person with one book?

დავუშვათ თითოეული ადამიანს ერთი წიგნი მივუთანადეთ.

Now, of course, this is an underestimation.

რა თქმა უნდა ეს მოკრძალებული შეფასებაა.

A person's lifetime of learning and experience

პიროვნების ცხოვრებისეული ცოდნა და გამოცდილება

is a lot more than you could put into a single book.

ბევრად უფრო მეტია, ვიდრე ერთი წიგნი.

But let's suppose we did this.

თუმცა დავუშვათ ასეა.

52 million people die of natural causes each year

ყოველ წელს 52 მილიონი ადამიანი კვდება ბუნებრივი სიკვდილით.

corresponds, then, to 52 million volumes destroyed.

ეს 52 მილიონ განადგურებულ წიგნს შეესაბამება.

Library of Congress holds 18 million volumes.

კონგრესის ბიბლიოთეკაში 18 მილიონი წიგნია.

We are upset about the burning of the Library of Alexandria.

ჩვენ ალექსანდრიის ბიბლიოთეკის დაწვაზე ვღელავთ.

It's one of the great cultural tragedies

ეს ერთ-ერთი უდიდესი კულტურული ტრაგედიაა

that we remember, even today.

რაც კი გვახსოვს.

But this is the equivalent of three Libraries of Congress --

მაგრამ ეს სამი კონგრესის ბიბლიოთეკის

burnt down, forever lost -- each year.

დაწვის ტოლფასია. სრულიად დაკარგვის. ყოველ წელს.

So that's the first big problem.

მაშ, ეს პირველი დიდი პრობლემაა.

And I wish Godspeed to Aubrey de Grey,

წარმატებას ვუსურვებ ობრი დე გრეის

and other people like him,

და სხვა მისნაირ ადამიანებს,

to try to do something about this as soon as possible.

რაც შეიძლება სწრაფად უშველონ ამას.

Existential risk -- the second big problem.

ეგზისტენციალური რისკი არის მეორე დიდი პრობლემა.

Existential risk is a threat to human survival, or to the long-term potential of our species.

ეგზისტენციალური რისკი საფრთხეა კაცობრიობის გადარჩენისთვის და ჩვენი სახეობის

გრძელვადიანი პერსპექტივისთვის. რატომაა ეს დიდი პრობლემა?

Now, why do I say that this is a big problem?

Well, let's first look at the probability --

შევხედოთ ალბათობას...

and this is very, very difficult to estimate --

ეს ძალიან რთული შესაფასებელია...

but there have been only four studies on this in recent years,

ბოლო წლებში მხოლოდ 4 კვლევა ჩატარდა ამ მიმართულებით,

which is surprising.

რაც გასაკვირია.

You would think that it would be of some interest

თითქოს საინტერესო უნდა იყოს

to try to find out more about this given that the stakes are so big,

ამაზე მეტის გაგება, ასეთი მაღალი ფსონების კვალობაზე,

but it's a very neglected area.

მაგრამ ეს ძალიან მიგდებული სფეროა.

But there have been four studies --

თუმცა ჩატარდა 4 კვლევა.

one by John Lesley, wrote a book on this.

ერთი, რომელზეც ჯონ ლესლიმ წიგნი დაწერა.

მისი გამოთვლით ალბათობა იმისა, რომ ჩვენ მიმდინარე საუკუნეს

He estimated a probability that we will fail

to survive the current century: 50 percent.

ვერ გადავიტანთ: 50 პროცენტია.

Similarly, the Astronomer Royal, whom we heard speak yesterday,

მის მსგავსად, სამეფო ასტრონომმა, რომელსაც გუშინ მოვუსმინეთ,

also has a 50 percent probability estimate.

ამის ალბათობა ასევე 50 პროცენტით შეაფასა.

Another author doesn't give any numerical estimate,

სხვა ავტორმა ალბათობის რიცხვითი გამოხატულება არ მოგვცა,

but says the probability is significant that it will fail.

მაგრამ თქვა, რომ ჩვენი წარუმატებლობის ალბათობა ყურადსაღებია.

I wrote a long paper on this.

მე გრძელი სტატია დავწერე ამაზე.

I said assigning a less than 20 percent probability would be a mistake

ვთქვი რომ არსებული მტკიცებულებების გათვალისწინებით,

in light of the current evidence we have.

ამისთვის 20%-ზე ნაკლების მინიჭება შეცდომა იქნებოდა.

Now, the exact figures here,

ესაა ზუსტი ციფრები.

we should take with a big grain of salt,

ისინი პირდაპირ ჭეშმარირებად არ უნდა მივიღოთ,

but there seems to be a consensus that the risk is substantial.

მაგრამ როგორც ჩანს რისკის არსებითობაზე კონსენსუსია.

Everybody who has looked at this and studied it agrees.

ყველა ვინც ამას შეხედა და შეისწავლა თანხმდება ამაზე.

თუ დავფიქრდებით ადამიანის გადაშენების ალბათობის

Now, if we think about what just reducing

the probability of human extinction by just one percentage point --

მხოლოდ 1 პროცენტით შემცირებაზე,

not very much -- so that's equivalent to 60 million lives saved,

თითქოს არც ისე ბევრია, 60 მილიონი გადარჩენილი სიცოცხლის ტოლფასია.

if we just count the currently living people, the current generation.

მხოლოდ ამჟამად მცხოვრებ ადამაინებს თუ დავთვლით.

Now one percent of six billion people is equivalent to 60 million.

6 მილიარდის 1 პროცენტი 60 მილიონია.

So that's a large number.

ასე რომ, ეს დიდი რიცხვია.

If we were to take into account future generations

მომავალ თაობებსაც თუ მივიღებთ მხედველობაში,

that will never come into existence if we blow ourselves up,

რომლებიც ვერც კი გაჩნდებიან ჩვენი თვითგანადგურების გამო,

then the figure becomes astronomical.

მაშინ ასტრონომიულ რიცხვს მივიღებთ.

თუ ჩვენ საბოლოოდ სამყაროს რაღაც ნაწილის კოლონიზაციას მოვახერხებთ,

If we could eventually colonize a chunk of the universe --

the Virgo supercluster --

ქალწულის სუპერკლასტერს...

maybe it will take us 100 million years to get there,

შეიძლება 100 მილიონი წელი დაგვჭირდეს ამისთვის,

but if we go extinct we never will.

მაგრამ თუ გადავშენდით საერთოდ ვერ შევძლებთ.

Then, even a one percentage point reduction

ამ შემთხვევაში გადაშენების რისკის, 1 პროცენტით შემცირებაც კი,

in the extinction risk could be equivalent

შეიძლება ასტრონომიული რიცხვის

to this astronomical number -- 10 to the power of 32.

10 ხარისხად 32-ის ტოლფასი იყოს.

So if you take into account future generations as much as our own,

ამიტომ თუ მხედველობაში ამჟამინდელი თაობის მსგავსად მომავალ თაობებსაც მივიღებთ,

every other moral imperative of philanthropic cost just becomes irrelevant.

ყველა სხვა საქველმოქმედო მორალური იმპერატივი უმნიშვნელო ხდება.

ამ პირობებში, ერთადერთი რაზეც კონცენტრირება ღირს,

The only thing you should focus on

would be to reduce existential risk

ეგზისტენციალური რისკის შემცირება იქნება,

because even the tiniest decrease in existential risk

რადგან ეგზისტენციალური რისკის ოდნავი შემცირებაც კი,

would just overwhelm any other benefit you could hope to achieve.

ყველა სხვა შესაძლო სარგებელს გადაწონის.

მხოლოდ ამჟამად მცხოვრებ ადამიანებს რომ შევხედოთ

And even if you just look at the current people,

and ignore the potential that would be lost if we went extinct,

და ჩვენი გადაშენების შემთხვევაში დაკარგული პოტენციალი არ გავითვალისწინოთ,

it should still have a high priority.

მას მაინც მაღალი პრიორიტეტი უნდა ჰქონდეს.

Now, let me spend the rest of my time on the third big problem,

ნება მომეცით დარჩენილი დრო, მესამე პრობლემას დავუთმო,

because it's more subtle and perhaps difficult to grasp.

რადგან ის უფრო ნიუნსურია და შესაძლოა ძნელად აღსაქმელი.

Think about some time in your life --

დაფიქრდით თქვენი ცხოვრების იმ მომენტებზე..

some people might never have experienced it -- but some people,

ზოგს შეიძლება ეს არც კი განუცდია, მაგრამ ზოგისთვის

there are just those moments that you have experienced

არსებობს მომენტები,

where life was fantastic.

როცა ცხოვრება მშვენიერია.

It might have been at the moment of some great, creative inspiration

ეს შეიძლება ყოფილიყო რამე შემოქმედებითი შთაგონებისას,

you might have had when you just entered this flow stage.

როცა შესაბამის "ნაკადში" შეხვედით,

Or when you understood something you had never done before.

ან გაერკვიეთ რაღაცაში, რასაც პირველად აკეთებთ;

Or perhaps in the ecstasy of romantic love.

ან რომანტიკული სიყვარულის მწვერვალზე;

Or an aesthetic experience -- a sunset or a great piece of art.

ან ესთეტიკური სიამოვნებისას მზის ჩასვლაზე, ან ხელოვნების დიდებულ ნიმუშზე.

Every once in a while we have these moments,

რაღაც პერიოდულობით გვაქვს ხოლმე ასეთი მომენტები

and we realize just how good life can be when it's at its best.

და ჩვენ ვაცნობიერებთ რა მშვენიერი შეიძლება იყოს ცხოვრება საუკეთესო წუთებში.

And you wonder, why can't it be like that all the time?

ამ დროს ფიქრობთ, რატომ არ შეიძლება სულ ასე იყოს?

You just want to cling onto this.

გინდათ ამას ჩაეჭიდოთ.

And then, of course, it drifts back into ordinary life and the memory fades.

შემდეგ კი, რა თქმა უნდა ყველაფერი ჩვეულ რეჟიმში გადადის და მოგონება ქრება.

And it's really difficult to recall, in a normal frame of mind,

ძალიან ძნელია ჩვეულ ხასიათზე გაიხსენოთ,

just how good life can be at its best.

თუ რა კარგი შეიძლება იყოს ცხოვრება საუკეთესო წუთებში,

Or how bad it can be at its worst.

ან რა ცუდი შეიძლება იყოს ყველაზე უარეს დროს.

The third big problem is that life isn't usually

მესამე დიდი პრობლემაა, რომ ცხოვრება როგორც წესი,

as wonderful as it could be.

არ არის ისეთი მშვენიერი როგორიც შეიძლება იყოს.

I think that's a big, big problem.

ვფიქრობ ეს დიდი, დიდი პრობლემაა.

It's easy to say what we don't want.

მარტივია იმის თქმა, თუ რა არ გვინდა.

Here are a number of things that we don't want --

აი იმ რაღაცეების სია, რაც არ გვინდა:

illness, involuntary death, unnecessary suffering, cruelty,

ავადმყოფობა, უნებლიე სიკვდილი, უსაფუძვლო ტანჯვა, სისასტიკე,

stunted growth, memory loss, ignorance, absence of creativity.

ზრდის შეფერხება, მეხსიერების დაკარგვა, უცოდინრობა, შემოქმედების არარსებობა.

Suppose we fixed these things -- we did something about all of these.

დავუშვათ ამეებს ვუშველეთ. ყოველ მათგანს რაღაც მოვუხერხეთ.

We were very successful.

ჩვენ დიდ წარმატებას მივაღწიეთ.

We got rid of all of these things.

ამ ყველაფრისგან გავთავისუფლდით.

We might end up with something like this,

დაახლოებით ასეთ რამეს მივიღებთ.

which is -- I mean, it's a heck of a lot better than that.

რაც ამაზე ბევრად უკეთესია,

But is this really the best we can dream of?

მაგრამ არის ეს საუკეთესო, რაზეც შეგვიძლია ვიოცნებოთ?

Is this the best we can do?

ამაზე უკეთესს ვერაფერს ვიზამთ?

Or is it possible to find something a little bit more inspiring to work towards?

თუ შეიძლება, რამე ცოტა უფრო შთამბეჭდავი დავისახოთ მიზნად.

And if we think about this,

თუ ამაზე დავფიქრდებით,

I think it's very clear that there are ways

ვფიქრობ ცხადია, რომ არსებობს გზები,

in which we could change things, not just by eliminating negatives,

რითიც შეგვიძლია არა მხოლოდ უარყოფითი რამეების გამორიცხვა,

but adding positives.

არამედ დადებითების დამატებაც.

On my wish list, at least, would be:

ჩემი სურვილების სიაში იქნებოდა:

much longer, healthier lives, greater subjective well-being,

ბევრად ხანგრძლივი, ჯანმრთელი ცხოვრება, უფრო დიდი სუბიექტური კეთილდღეობა,

enhanced cognitive capacities, more knowledge and understanding,

გაუმჯობესებული გონებრივი შესაძლებლობები. მეტი ცოდნა და შემეცნება,

unlimited opportunity for personal growth

პიროვნული ზრდის უსაზღვრო შესაძლებლობები,

beyond our current biological limits, better relationships,

რომლებიც ჩვენს მიმდინარე ბიოლოგიურ საზღვრებს გასცდება, უკეთესი ურთიერთობები,

an unbounded potential for spiritual, moral

უსაზღვრო პოტენციალი სულიერი, მორალური

and intellectual development.

და ინტელექტუალური განვითარებისთვის.

If we want to achieve this, what, in the world, would have to change?

თუ ჩვენ ამის მიღწევა გვსურს, ამისთვის მსოფლიოში რა უნდა შეიცვალოს?

And this is the answer -- we would have to change.

და ესაა პასუხი–– ჩვენ უნდა შევიცვალოთ;

Not just the world around us, but we, ourselves.

არა მხოლოდ მსოფლიო ჩვენ გარშემო, არამედ ჩვენი საკუთარი თავები.

Not just the way we think about the world, but the way we are -- our very biology.

არა მხოლოდ რას ვფქრობთ მსოფლიოზე, არამედ როგორები ვართ, ჩვენი ბიოლოგია.

Human nature would have to change.

ადამიანის ბუნება უნდა შეიცვალოს.

Now, when we think about changing human nature,

ახლა, როცა ადამიანის ბუნების ცვლილებაზე ვფიქრობთ,

the first thing that comes to mind

პირველი რაც თავში მოგვდის,

are these human modification technologies --

ადამიანის ცვლილების ტექნოლოგიებია,

growth hormone therapy, cosmetic surgery,

ზრდის ჰორმონული თერაპია, პლასტიკური ქირურგია,

stimulants like Ritalin, Adderall, anti-depressants,

სტიმულატორები როგორიცაა: რიტალინი ადერალი, ანტიდეპრესანტები,

anabolic steroids, artificial hearts.

ანაბოლიკური სტეროიდები, ხელოვნური გულები.

It's a pretty pathetic list.

ეს საკმაოდ უნიათო სიაა.

They do great things for a few people

ისინი ბევრ რამეს ცვლიან ზოგისთვის,

who suffer from some specific condition,

ვისაც სპეციფიური მდგომარეობა ტანჯავს,

but for most people, they don't really transform

მაგრამ უმეტესობისთვის,

what it is to be human.

ისინი ადამიანურ ყოფას არ ცვლიან.

And they also all seem a little bit --

ისინი ასევე ცოტა...

most people have this instinct that, well, sure,

უმეტესობა მათ ინსტიქტურად ისე უყურებს, რომ რა თქმა უნდა,

უნდა არსებობდეს ანტიდეპრესანტი დეპრესიული ხალხისთვის.

there needs to be anti-depressants for the really depressed people.

But there's a kind of queasiness

მაგრამ არსებობს გარკვეული წუხილი,

that these are unnatural in some way.

რომ ეს რაღაც არაბუნებრივი რამეებია.

It's worth recalling that there are a lot of other

ღირს გავიხსენოთ ბევრი სხვა

modification technologies and enhancement technologies that we use.

ცვლილების და გაუმჯობესების ტექნოლოგიები, რომლებსაც ვიყენებთ

We have skin enhancements, clothing.

ჩვენ ვიყენებთ კანის გაუმჯობესებებს, ტანსაცმელს.

As far as I can see, all of you are users of this

რამდენადაც ვხედავ ამ გაუმჯობესების ტექნოლოგიას

enhancement technology in this room, so that's a great thing.

ყველა იყენებთ ამ აუდიტორიაში, ასე რომ ეს კარგი რამაა.

Mood modifiers have been used from time immemorial --

განწყობის შესაცვლელი საშუალებები, უხსოვარი დროიდან გამოიყენება:

caffeine, alcohol, nicotine, immune system enhancement,

კოფეინი, ალკოჰოლი, ნიკოტინი, იმუნური სისტემის გაუმჯობესება,

vision enhancement, anesthetics --

მხედველობის გაუმჯობესება, ანესთეზია.

we take that very much for granted,

ჩვენ ამას აუცილებელ თავისთავადობად ვიღებთ,

but just think about how great progress that is --

მაგრამ დაფიქრდით რამხელა პროგრესია.

like, having an operation before anesthetics was not fun.

ანესთეზიის არსებობამდე ოპერაცია, არც ისე სასიამოვნო იქნებოდა.

Contraceptives, cosmetics and brain reprogramming techniques --

კონტრაცეპცია, კოსმეტიკა და ტვინის გადაპროგრამების ტექნიკა

that sounds ominous,

ეს საშიშად ჟღერს,

but the distinction between what is a technology --

მაგრამ განსხვავება ტექნოლოგიას,

a gadget would be the archetype --

დამატებით მოწყობილობას და ადამიანის ბუნების

and other ways of changing and rewriting human nature is quite subtle.

სხვა სახის ცვლილებას და გადაპროგრამებას შორის საკმაოდ უმნიშვნელოა.

So if you think about what it means to learn arithmetic or to learn to read,

ამიტომ თუ დაფიქრდებით რა არის არითმეტიკის, ან კითხვის შესწავლა,

you're actually, literally rewriting your own brain.

სინამდვილეში, ამ დროს ტვინის გადაპროგრამებას ახდენთ.

You're changing the microstructure of your brain as you go along.

თქვენ თანდათან ტვინის მიკროსტრუქტურას ცვლით.

So in a broad sense, we don't need to think about technology

ასე რომ, ამ დროს ფართე გაგებით ტექნოლოგიაზე ფიქრი არც არის საჭრო

as only little gadgets, like these things here,

როგორც ასეთ პატარა მოწყობილობებზე,

but even institutions and techniques,

არამედ როგორც ინსტიტუციებზე და ტექნიკებზე,

psychological methods and so forth.

ფსიქოლოგიურ მეთოდებზე და ა.შ.

Forms of organization can have a profound impact on human nature.

ორგანიზების ფორმებს ძირეული გავლენა შეიძლება ჰქონდეთ ადამიანის ბუნებაზე.

Looking ahead, there is a range of technologies

წინ თუ გავიხედავთ ტექნოლოგიების მთელი წყებაა,

that are almost certain to be developed sooner or later.

რომლებიც თითქმის აუცილებლად შეიქმნება ადრე თუ გვიან.

We are very ignorant about what the time scale for these things are,

ჩვენ წარმოდგენა არ გვაქვს რა დროში იქნება ეს ყველაფერი,

მაგრამ ისინი ყველა თავსებადია ყველაფერ იმასთან რაც ვიცით

but they all are consistent with everything we know

about physical laws, laws of chemistry, etc.

ფიზიკის კანონებზე, ქიმიის კანონებზე და ა.შ.

It's possible to assume,

თუ კატასტროფას გამოვრიცხავთ,

setting aside a possibility of catastrophe,

შესაძლებელია ვივარაუდოთ,

that sooner or later we will develop all of these.

რომ ადრე თუ გვიან ამ ყველაფერს შევქმნით.

And even just a couple of these would be enough

ორიეოდე მათგანიც კი საკმარისი იქნება

to transform the human condition.

ადამიანის მდგომარეობის შეცვლისთვის.

So let's look at some of the dimensions of human nature

მოდით შევხედოთ ადამიანის ბუნების რამდენიმე განზომილებას,

that seem to leave room for improvement.

სადაც გაუმჯობესებაა შესაძლებელი.

Health span is a big and urgent thing,

ჯანმრთელობის ხანგრძლივობა დიდი და სასწრაფო საქმეა,

because if you're not alive,

რადგან თუ ცოცხალი არ ხართ,

then all the other things will be to little avail.

ყველა სხვა რამ ნაკლებად სასარგებლოა.

Intellectual capacity -- let's take that box,

ინტელექტუალური შესაძლებლობები,

which falls into a lot of different sub-categories:

ის ბევრ ქვეკატეგორიად იყოფა:

მეხსიერება, კონცენტრაცია, გონებრივი ენერგია, ინტელექტი, თანაგრძნობა.

memory, concentration, mental energy, intelligence, empathy.

These are really great things.

ეს მართლაც დიდებული რამეებია.

Part of the reason why we value these traits

ამ თვისებებს ნაწილობრივ იმიტომ ვაფასებთ,

is that they make us better at competing with other people --

რომ ისინი სხვა ადამიანებთან შეჯიბრისას გვეხმარება.

they're positional goods.

ეს პოზიციური სიკეთეებია.

But part of the reason --

თუმცა ნაწილობრივ,

and that's the reason why we have ethical ground for pursuing these --

მათთან ლტოლვის ეთიკური მიზეზებიც გვაქვს.

is that they're also intrinsically valuable.

ეს არის ის, რომ ისინი თავისთავადაც ფასეულია.

It's just better to be able to understand more of the world around you

თავისთავად უკეთესია მეტი გესმოდეთ სამყაროზე თქვენს გარშემო

and the people that you are communicating with,

და ადამიანებზე, რომელთანაც ურთიერთობთ

and to remember what you have learned.

და გახსოვდეთ რაც ისწავლეთ.

Modalities and special faculties.

შესაძლებლობა და სპეციფიური თვისებები.

Now, the human mind is not a single unitary information processor,

ადამიანის ტვინი არ არის ერთი მთლიანი ინფორმაციული პროცესი,

but it has a lot of different, special, evolved modules

არამედ მას ბევრი სხვადსხვა, სპეციფიური, განვითარებული მოდული გააჩნია,

that do specific things for us.

სხვადასხვა სპეციფიური საქმისთვის.

If you think about what we normally take as giving life a lot of its meaning --

თუ დაფიქრდებით, როგორც წესი რა სძენს აზრს ჩვენს ცხოვრებას:

music, humor, eroticism, spirituality, aesthetics,

მუსიკა, იუმორი, ეროტიკა, სულიერება, ესთეტიკა,

nurturing and caring, gossip, chatting with people --

აღზრდა და ზრუნვა, ჭორაობა, ხალხთან ურთიერთობა.

all of these, very likely, are enabled by a special circuitry

ამ ყველაფერს დიდი ალბათობით, ადამიანში არსებული

სპეციალური სქემა უზრუნველყოფს,

that we humans have,

მაგრამ შეიძლება არსებობდეს სხვა გონიერი სიცოცხლის ფორმა, რომელსაც ის არ გააჩნია.

but that you could have another intelligent life form that lacks these.

We're just lucky that we have the requisite neural machinery

ჩვენ უბრალოდ გაგვიმართლა, რომ მუსიკის დამუშავების

to process music and to appreciate it and enjoy it.

და მისგან სიამოვნების მიღებისთვის საჭირო ნეირონული მექანიზმი გვაქვს.

All of these would enable, in principle -- be amenable to enhancement.

ეს ყველაფერი პრინციპულად გაუმჯობესებადია.

Some people have a better musical ability

ზოგს მუსიკის კეთების და აღქმის

and ability to appreciate music than others have.

უკეთესი უნარები აქვს, ვიდრე სხვებს.

It's also interesting to think about what other things are --

ასევე საინტერესოა, სხვა რა შესაძლებლობები არსებობს.

so if these all enabled great values,

ანუ, თუ ამ უნარებმა ფასეული განცდების შესაძლებლობა მოგვცეს,

why should we think that evolution has happened to provide us

რატომ უნდა ვიფიქროთ, რომ ევოლუციამ

with all the modalities we would need to engage

ყველა ის შესაძლებლობა მოგვცა,

with other values that there might be?

რომელიც სხვა შესაძლო ფასეულობას გამოგვაცდევინებდა?

Imagine a species

წარმოიდგინეთ სახეობა,

that just didn't have this neural machinery for processing music.

რომელსაც არ აქვს მუსიკის დამუშავებისთვის აუცილებელი ნეირონული მექანიზმი.

And they would just stare at us with bafflement

ისინი გაშტერებულები შეგვხედავდნენ,

when we spend time listening to a beautiful performance,

როცა ჩვენ მუსიკის მოსმენაში დროს გავატარებდით.

ისეთის ცოტა ხნის წინ რომ გვესმოდა. ჩვენი სულელური მოძრაობების გამო,

like the one we just heard -- because of people making stupid movements,

and they would be really irritated and wouldn't see what we were up to.

გაღიზიანდებოდნენ, რადგან ვერ გაიგებდნენ რას ვცდილობთ.

But maybe they have another faculty, something else

თუმცა შეიძლება მათ სხვა თვისება ექნებოდათ,

that would seem equally irrational to us,

ისეთი რომლიც ჩვენ მოგვეჩვენებოდა ისევე გამაღიზიანებლად,

but they actually tap into some great possible value there.

მაგრამ სინამდვილეში მათ ამ დროს დიდად ფასეული განცდები ექნებოდათ.

But we are just literally deaf to that kind of value.

ამ დროს ჩვენ ყრუები ვიქნებოდით ამ ფასეულობის მიმართ.

ამიტომ შეგვიძლია განსხვავებული გრძნობითი უნარების

So we could think of adding on different,

new sensory capacities and mental faculties.

და გონებრივი თვისებების დამატებაზე ფიქრი.

Bodily functionality and morphology and affective self-control.

ასევე სხეულის ფუნქციონალობა, მორფოლოგია და ეფექტური თვითკონტროლი.

Greater subjective well-being.

უფრო დიდი კეთილდღეობის განცდა.

Be able to switch between relaxation and activity --

განტვირთვას და აქტივობას შორის გადართვის უნარი...

being able to go slow when you need to do that, and to speed up.

საჭიროებისამებრ შენელების და აჩქარების უნარი.

Able to switch back and forth more easily

უფრო მარტივად გადართვა-გადმორთვის უნარი

would be a neat thing to be able to do --

მოსახერხებელი იქნებოდა.

"ნაკადის" მდგომარეობის უფრო ადვილად მიღწევის უნარი,

easier to achieve the flow state,

when you're totally immersed in something you are doing.

როცა სრულიად ჩაძირული ხართ იმაში რასაც აკეთებთ.

Conscientiousness and sympathy.

კეთილსინდისიერება და სიმპათია.

The ability to -- it's another interesting application

უნარი... ეს კიდევ ერთი საინტერესო შესაძლებლობაა,

that would have large social ramification, perhaps.

რასაც ალბათ ფართე სოციალური შედეგი მოჰყვებოდა.

If you could actually choose to preserve your romantic attachments to one person,

რომ შეგეძლოთ სხვა ადამიანთან რომანტიკული ურთიერთობის შენარჩუნება,

undiminished through time,

რომელიც დროში არ შემცირდებოდა.

so that wouldn't have to -- love would never have to fade if you didn't want it to.

სიყვარული არ ჩაქრებოდა, თუ არ მოგინდებოდათ.

That's probably not all that difficult.

ეს ალბათ არც ისე რთულია.

It might just be a simple hormone or something that could do this.

ეს შეიძლება მარტივი ჰორმონი იყოს, ან რაღაც რაც ამას იზამდა.

It's been done in voles.

ეს გაკეთებულია თაგვებზე.

You can engineer a prairie vole to become monogamous

თქვენ შეგიძლიათ მინდვრის თაგვი მონოგამიური გახადოთ,

when it's naturally polygamous.

როცა ის ბუნებით პოლიგამიურია.

It's just a single gene.

ეს უბრალოდ ერთი გენია.

ადამიანისთვის შეიძლება უფრო რთულად იყოს, მაგრამ არც ისე.

Might be more complicated in humans, but perhaps not that much.

This is the last picture that I want to --

ეს ბოლო სურათია, რომელიც მინდა რომ....

now we've got to use the laser pointer.

ახლა ლაზერი უნდა გამოვიყენო.

A possible mode of being here would be a way of life --

აქ არსებობის სახეები, არის შესაძლო ცხოვრების ტიპები

a way of being, experiencing, thinking, seeing,

არსებობის, განცდის, ფიქრის, ხედვის,

interacting with the world.

მსოფლიოსთან ურთიერთქმედების ტიპები.

Down here in this little corner, here, we have the little sub-space

ქვემოთ ამ პატარა კუთხეში, დიდი სივრცის პატარა ქვესივრცე გვაქვს,

of this larger space that is accessible to human beings --

რომელიც ადამიანისთვისაა ხელმისაწვდომი.

beings with our biological capacities.

ჩვენი ბიოლოგიური შესაძლებლობების არსებებისთვის.

It's a part of the space that's accessible to animals;

ეს ცხოველებისათვის ხელმისაწვდომი სივრცის ნაწილია;

since we are animals, we are a subset of that.

რადგან ჩვენ ცხოველები ვართ, ამის ქვესიმრავლე ვართ.

And then you can imagine some enhancements of human capacities.

შემდეგ შეგიძლიათ ადამიანის უნარების გაუმჯობესებები წარმოიდგინოთ.

There would be different modes of being you could experience

ეს არსებობის სხვადასხვა სახეებია, რომლებიც შეგიძლიათ გამოსცადოთ,

if you were able to stay alive for, say, 200 years.

თუ მაგალითად 200 წელი იცოცხლებთ.

Then you could live sorts of lives and accumulate wisdoms

შეძლებთ ისეთი ცხოვრებით იცხოვროთ და სიბრძნე დააგროვოთ,

that are just not possible for humans as we currently are.

რაც დღევანდელი ადამიანისთვის შეუძლებელია.

So then, you move off to this larger sphere of "human +,"

შემდეგ თქვენ უფრო ფართე სფეროზე "ადამიანი +"-ზე გადახვალთ.

and you could continue that process and eventually

ეს პროცესი გაგრძელდება და საბოლოოდ

explore a lot of this larger space of possible modes of being.

გამოცდით არსებობის შესაძლო სახეების ამ ფართე სივრცის უდიდეს ნაწილს.

Now, why is that a good thing to do?

რატომ არის ეს კარგი?

Well, we know already that in this little human circle there,

ჩვენ უკვე ვიცით, რომ ადამიანისთვის განკუთვნილ ამ პატარა წრეში,

there are these enormously wonderful and worthwhile modes of being --

მეტად შესანიშნავი და ღირებული არსებობის სახეებია.

human life at its best is wonderful.

ადამიანის ცხოვრება საუკეთესო წუთებში შესანიშნავია.

We have no reason to believe that within this much, much larger space

არანაირი საფუძველი არ გვაქვს ვივარაუდოთ, რომ ბევრად უფრო დიდ სივრცეში,

there would not also be extremely worthwhile modes of being,

არ იარსებებს ასევე უკიდურესად ღირებული არსებობის სახეები.

perhaps ones that would be way beyond our wildest ability

შეიძლება ისეთები, რომლებიც ჩვენს ყველაზე გიჟურ წარმოდგენებს

even to imagine or dream about.

და ოცნებებსაც კი სცდება.

And so, to fix this third problem,

ამიტომ, ამ მესამე პრობლემის გამოსასწორებლად,

I think we need -- slowly, carefully, with ethical wisdom and constraint --

ვფიქრობ ნელა, სიფრთხილით, ეთიკური სიბრძნით და კონტროლით საჭიროა შევქმნათ საშუალებები,

develop the means that enable us to go out in this larger space and explore it

რომლებიც შეგვაძლებინებს ამ ფართე სივრცეში გავიდეთ და შევისწავლოთ ის.

ვიპოვოთ ის სასწაულად ფასეული განცდები, რაც შეიძლება იქ იმალებოდეს.

and find the great values that might hide there.

Thanks.

მადლობა