Jill Tarter: Why the search for alien intelligence matters

Translator: Armenuhy Hovakimyan Reviewer: Hasmik Saturyan

So, my question:

Այսպիսով, իմ հարցն է.

are we alone?

արդյո՞ք մենք մենակ ենք:

The story of humans is the story of ideas --

Մարդկության պատմությունը գաղափարների պատմություն է.

scientific ideas that shine light into dark corners,

գիտական գաղափարների, որոնք լույս են սփռում մութ անկյունները,

ideas that we embrace rationally and irrationally,

գաղափարների, որ մենք ընդունում ենք ռացիոնալ կամ իռացիոնալ կերպով,

ideas for which we've lived and died and killed and been killed,

գաղափարներ, որոնց համար մենք ապրում և մահանում ենք, սպանում և սպանվում ենք,

ideas that have vanished in history,

գաղափարներ, որոնք անհետացել են պատմության ընթացքում

and ideas that have been set in dogma.

և գաղափարներ, որոնք վերածվել են դոգմաների:

It's a story of nations,

Սա ազգերի պատմություն է,

of ideologies,

գաղափարների պատմություն,

of territories,

տարածքների և

and of conflicts among them.

նրանց միջև եղած անհամաձայնությունների պատմություն է:

But, every moment of human history,

Բայց մարդկության պատմության յուրաքանչյուր պահ,

from the Stone Age to the Information Age,

Քարի դարից մինչև Տեղեկատվության դար,

from Sumer and Babylon to the iPod and celebrity gossip,

Շումեր և Բաբելոնից մինչև iPod և հանրճանաչ մարդկանց մասին բամբասանքներ,

they've all been carried out --

բոլորը եղել են,

every book that you've read,

ձեր կարդացած ամեն գիրք,

every poem, every laugh, every tear --

յուրաքանչյուր պոեմ, յուրաքանչյուր ծիծաղ, յուրաքանչյուր արցունք,

they've all happened here.

բոլորը պատահել են այստեղ:

Here.

Այստեղ:

Here.

Այստեղ:

Here.

Այստեղ:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Perspective is a very powerful thing.

Տեսանկյուններն ու մոտեցումները շատ հզոր դեր ունեն:

Perspectives can change.

Նրանք կարող են փոխել ամեն ինչ:

Perspectives can be altered.

Նրանք կարող են փոխվել:

From my perspective, we live on a fragile island of life,

Իմ տեսանկյունից, մենք ապրում ենք կյանքի մի փխրուն կղզու վրա

in a universe of possibilities.

հնարավորությունների տիեզերքում:

For many millennia, humans have been on a journey to find answers,

Շատ հազարամյակներ, մարդիկ պատասխաններ փնտրելու ճանապարհին են եղել,

answers to questions about naturalism and transcendence,

պատասխաններ նատուրալիզմի և տրանսցենդենտալիզմի վերաբերյալ,

about who we are and why we are,

թե ովքեր ենք մենք և ինչու ենք մենք

and of course, who else might be out there.

և, իհարկե, ով կարող է լինել այնտեղ բացի մեզանից:

Is it really just us?

Արդյոք իրո՞ք միայն մենք ենք:

Are we alone in this vast universe

Մենք միայնա՞կ ենք այս ահռելի տիեզերքում.

of energy and matter and chemistry and physics?

էներգիայի, պատահականության, քիմիայի և ֆիզիկայի տիեզերքում:

Well, if we are, it's an awful waste of space.

Եթե միայն մենք ենք, ապա դա տարածության անտեղի վատնում է:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

But, what if we're not?

Իսկ եթե մենք մենա՞կ չենք:

What if, out there, others are asking and answering similar questions?

Ի՞նչ, եթե այնտեղ, այլոք են հարցնում և պատասխանում միևնույն հարցերին:

What if they look up at the night sky, at the same stars,

Միգուցե նրանք էլ նայում են գիշերային երկնքին, միևնույն աստղերին,

but from the opposite side?

բայց հակառակ կողմից:

Would the discovery of an older cultural civilization out there

Արդյոք ավելի հին քաղաքակրթության հայտնաբերումը չի՞ ոգեշնչի մեզ

inspire us to find ways to survive

գտնելու փրկության ուղիներ

our increasingly uncertain technological adolescence?

տեխնոլոգիաների օրեցօր աճող անորոշության մեջ:

Might it be the discovery of a distant civilization

Արդյո՞ք շատ հեռավոր քաղաքակրթության

and our common cosmic origins

և մեր ընդհանուր տիեզերական ծագման բացահայտումն է, որ

that finally drives home the message of the bond among all humans?

ի վերջո մեզ կհաղորդի բոլոր մարդկանց միջև եղած կապի մասին:

Whether we're born in San Francisco, or Sudan,

Ծնված լինենք Սան Ֆրանցիսկոյում, թե Սուդանում,

or close to the heart of the Milky Way galaxy,

կամ Ծիր Կաթինի սրտում,

we are the products of a billion-year lineage of wandering stardust.

մենք միևնույն է հանդիսանում ենք միլիոնավոր տարիների թափառող աստղային փոշու հետնորդները:

We, all of us,

Մենք, բոլորս,

are what happens when a primordial mixture of hydrogen and helium

այն ենք, ինչ պատահում է, երբ ջրածնի և հելիումի խառնուրդը

evolves for so long that it begins to ask where it came from.

այնքան երկար է զարգանում, որ սկսում է հարցնել, թե որտեղից է ինքը գալիս:

Fifty years ago,

Հիսուն տարի առաջ,

the journey to find answers took a different path

պատասխաններ գտնելու ճանապարհորդությունն այլ բնույթ ուներ

and SETI, the Search for Extra-Terrestrial Intelligence,

և SETI-ին` Ոչ երկրային քաղաքակրթությունների որոնման ծրագիրը

began.

սկսվեց:

So, what exactly is SETI?

Այսպիսով, ի՞նչ է SETI-ն:

Well, SETI uses the tools of astronomy

SETI-ն օգտագործում է աստղագիտության գործիքները

to try and find evidence of someone else's technology out there.

փորձելու գտնել մեկ այլ քաղաքակրթություն:

Our own technologies are visible over interstellar distances,

Մեր սեփական տեխնոլոգիաները տեսանելի են միջաստղային տարածություններում

and theirs might be as well.

միգուցե նրանցը նույնպե՞ս երևան:

It might be that some massive network of communications,

Կարող է պատահել, որ ինչ-որ հզոր հաղորդակցման ցանց,

or some shield against asteroidal impact,

կամ այլ գիսաստղերից պաշտպանվելու համար նախատեսված ինչ-որ վահան,

or some huge astro-engineering project that we can't even begin to conceive of,

կամ աստղագտիության որոշ խոշոր ծրագիր, որը մենք չէինք կարող նույնիսկ պատկերացնել,

could generate signals at radio or optical frequencies

կարողանա ռադիո կամ օպտիկական հաճախականություներում ազդակներ հաղորդել,

that a determined program of searching might detect.

որոնք կարող են հայտնաբերվել որոնման համակարգի կողմից:

For millennia, we've actually turned to the priests and the philosophers

Հազարամյակների ընթացքում մենք դիմել ենք հավատացյալներին և փիլիսոփաներին`

for guidance and instruction on this question of whether there's intelligent life out there.

ստանալու ուղղորդիչներ և պատասխաններ այլ քաղաքակրթությունների գոյության հարցի վերաբերյալ:

Now, we can use the tools of the 21st century to try and observe what is,

Այժմ մենք կարող ենք օգտագործել 21-րդ դարի գործիքները և փորձել հետազոտություններ իրականացնել,

rather than ask what should be, believed.

քան հարցնել, թե ինչին հավատալ:

SETI doesn't presume the existence of extra terrestrial intelligence;

SETI-ն չի պնդում ոչ երկրային քաղաքակրթության անպայման գոյության մասին,

it merely notes the possibility, if not the probability

այն ընդամենը նշում է այս մեծ տիեզերքի, որը չափազանց միօրինակ է,

in this vast universe, which seems fairly uniform.

հնարավորությունները, եթե ոչ հավանականությունը այլ քաղաքակրթություներ ունենալու:

The numbers suggest a universe of possibilities.

Թվերը հնարավորությունների տիեզերք են առաջարկում:

Our sun is one of 400 billion stars in our galaxy,

Մեր արևը մեկն է այն 400 միլիարդ աստղերից, որ կան մեր արեգակնային համակարգում:

and we know that many other stars have planetary systems.

և մենք գիտենք, որ շատ աստղեր ունեն իրենց մոլորակների համակարգը,

We've discovered over 350 in the last 14 years,

վերջին 14 տարիների ընթացքում մենք հայտնաբերել ենք մոտ 350-ը`

including the small planet, announced earlier this week,

ներառյալ այն փոքրիկ մոլորակը, որի մասին տեղեկացվել էր այս շաբաթվա սկզբում,

which has a radius just twice the size of the Earth.

որի շառավիղն երկու անգամ մեծ է Երկրից:

And, if even all of the planetary systems in our galaxy were devoid of life,

Եվ եթե անգամ մեր գալակտիկայի բոլոր մոլորակային համակարգերը զուրկ են կյանքից,

there are still 100 billion other galaxies out there,

կան ավելի քան 100 միլիարդ այլ գալակտիկաներ

altogether 10^22 stars.

ընդհանուր առմամբ 10-22 աստղերով:

Now, I'm going to try a trick, and recreate an experiment from this morning.

Այժմ ես պատրաստվում եմ մի խաղ խաղալ և այս առավոտվա մի փորձարկում վերարտադրել:

Remember, one billion?

Հիշու՞մ եք, մեկ միլիարդ:

But, this time not one billion dollars, one billion stars.

Բայց այս անգամ ոչ թե մեկ միլիարդ դոլար, այլ մեկ միլիարդ աստղ:

Alright, one billion stars.

Լավ, մեկ միլիարդ աստղ:

Now, up there, 20 feet above the stage,

Ուրեմն, բեմից 20 ոտնաչափ վերև

that's 10 trillion.

արդեն կդառնա 10 տրիլիոն:

Well, what about 10^22?

Իսկ ի՞նչ կասենք 10-22-ի մասին:

Where's the line that marks that?

Որտե՞ղ է նշագրումը:

That line would have to be 3.8 million miles above this stage.

Այդ գիծը պետք է որ այստեղից 3.8 միլիոն մղոն վեր լինի:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

16 times farther away than the moon,

Լուսնի հեռավորությունից 16 անգամ հեռու,

or four percent of the distance to the sun.

կամ միչև արևը գոյություն ունեցող հեռավորության չորս տոկոսը:

So, there are many possibilities.

Այսպիսով, կան բազում տարբերակներ:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And much of this vast universe,

Եվ այս ահռելի տիեզերքի մեծ մասը

much more may be habitable than we once thought,

շատ ավելի մեծ մասը կարող է բնակելի լինել, քան մենք մի ժամանակ կարծում էինք,

as we study extremophiles on Earth --

ուսումնասիրելով Երկրի էքստրեմոֆիլներին`

organisms that can live in conditions totally inhospitable for us,

օրգանիզմներ, որոնք կարող են ապրել մեզ համար լիովին անբարենպաստ պայմաններում

in the hot, high pressure thermal vents at the bottom of the ocean,

օվկիանոսի հատակում չափազանց տաք, բարձր ճնշում ունեցող ջերմային մասերում,

frozen in ice, in boiling battery acid,

սառույցի մեջ, եռացող մարտկոցներում,

in the cooling waters of nuclear reactors.

միջուկային ռեակտորների սառչող ջրերում:

These extremophiles tell us that life may exist in many other environments.

Այս էքստրեմոֆիլները վկայում են, որ կյանք կարող է գոյություն ունենալ շատ այլ միջավայրերում:

But those environments are going to be widely spaced in this universe.

Բայց այդ միջավայրերը կարող են չափազանց սփռված լինել տիեզերքում:

Even our nearest star, the Sun --

Նույնիսկ մեզ ամենամոտ աստղի` Արևի,

its emissions suffer the tyranny of light speed.

արտաներտումները ենթարկվում են լույսի արագության ներգործությանը:

It takes a full eight minutes for its radiation to reach us.

Ամբողջ ութ րոպե է պահանջվում, որպեսզի դրա ճառագայթումը հասնի մեզ:

And the nearest star is 4.2 light years away,

Եվ ամենամոտ աստղը մեզանից հեռու է 4.2 լուսային տարի,

which means its light takes 4.2 years to get here.

ինչը նշանակում է, որ 4.2 տարի է պահանջվում, որ դրա լույսը հասնի մեզ:

And the edge of our galaxy is 75,000 light years away,

Իսկ մեր գալակտիկայի եզրերը Երկրից 75 000 լուսային տարվա հեռավորություն ունեն,

and the nearest galaxy to us, 2.5 million light years.

իսկ ամենամոտ գալակտիկան մեզանից հեռու է 2.5 միլիոն լուսային տարի:

That means any signal we detect would have started its journey a long time ago.

Դա նշանակում է, որ ցանկացած ազդակ, որը մենք այսօր ստանում ենք, սկսել է իր ճանապարհը շատ վաղուց:

And a signal would give us a glimpse of their past,

Եվ այդ ազդակը մեզ կտրամադրի համառոտ տեղեկություններ նրանց անցյալի

not their present.

և ոչ ներկայի մասին:

Which is why Phil Morrison calls SETI, "the archaeology of the future."

Ահա թե ինչու է Ֆիլ Մորիսոնը SETI-ն անվանում "ապագայի հնէաբանություն":

It tells us about their past,

Այն պատմում է մեզ նրանց անցյալի մասին,

but detection of a signal tells us it's possible for us to have a long future.

բայց ազդակի հայտնաբերումը վկայում է, որ հնարավոր է մենք ունենանք երկար ապագա:

I think this is what David Deutsch meant in 2005,

Կարծում եմ հենց սա ի նկատի ուներ Դավիդ Դոտչը 2005-ին,

when he ended his Oxford TEDTalk

երբ նա ավարտեց իր Oxford TEDTalk-ը

by saying he had two principles he'd like to share for living,

ասելով, որ ունի ապրելու երկու սկզբունք, որով կցանկանար կիսվել,

and he would like to carve them on stone tablets.

և ինքը կցանկանար փորագրել դրանք քարերի վրա:

The first is that problems are inevitable.

Առաջինն այն է, որ խնդիրներն անխուսափելի են:

The second is that problems are soluble.

Երկրորդը` խնդիրները լուծելի են:

So, ultimately what's going to determine the success or failure of SETI

Ի վերջո, SETI-ի հաջողությունը կամ ձախողումը կախված է

is the longevity of technologies,

տեխնոլոգիաների երկարակեցությունից,

and the mean distance between technologies in the cosmos --

և տիեզերքում տեխնոլոգիաների միջև եղած միջին հեռավորությունից`

distance over space and distance over time.

հեռավորություններից ժամանակի և տարածության մեջ:

If technologies don't last and persist,

Եթե տեխնոլոգիաները մնայուն և դիմացկուն չլինեն,

we will not succeed.

մենք անհաջողության կմատնվենք:

And we're a very young technology

Եվ մենք շատ երիտասարդ տեխնոլոգիա ենք

in an old galaxy,

մի հին գալակտիկայում

and we don't yet know whether it's possible for technologies to persist.

և դեռևս չգիտենք, արդյոք հնարավոր է, որ տեխնոլոգիաները հարատևեն:

So, up until now I've been talking to you about really large numbers.

Այսպիսով, մինչև հիմա ես ձեզ հետ խոսում էի բավականին մեծ թվերի մասին,

Let me talk about a relatively small number.

այժմ թույլ տվեք խոսել համեմատաբար փոքր թվերի մասին:

And that's the length of time that the Earth was lifeless.

Եվ դա այն ժամանակաշրջանն է, որի ընթացքում Երկիրն կյանքից զուրկ է եղել:

Zircons that are mined in the Jack Hills of western Australia,

Եթե մենք նայենք Արևմտյան Ավստրալիայի Ջեք Հիլսից դուրս բերվող ցիրկոն քարերին,

zircons taken from the Jack Hills of western Australia

ահա հենց Արևմտյան Ավստրալիայի Ջեք Հիլսից դուրս բերված ցիրկոնները

tell us that within a few hundred million years of the origin of the planet

վկայում են, որ իր գոյության առաջին մի քանի հարյուր միլիոն տարիներին մոլորակը

there was abundant water and perhaps even life.

ամբողջությամբ պատված էր ջրով, և այնտեղ գուցե անգամ կյանք գոյություն ուներ:

So, our planet has spent the vast majority of its 4.56 billion year history

Այսպիսով մեր մոլորակը ծախսել է իր գոյության 4.56 միլիարդ տարիների նշանակալի մասը

developing life,

կյանքը զարգացնելու վրա`

not anticipating its emergence.

չկանխատեսելով նրա ստեղծումը:

Life happened very quickly,

Կյանքը սկսվեց շատ արագ

and that bodes well for the potential of life elsewhere in the cosmos.

որը շատ լավ նախադրյալ է ստեղծում, որպեսզի այլ գալակտիկաներում նույնպես կյանք առաջանա:

And the other thing that one should take away from this chart

Եվս մեկ բան, որ պետք է դուրս բերել այստեղից.

is the very narrow range of time

այն չափազանց նեղ ժամանակի ընթացքն է,

over which humans can claim to be the dominant intelligence on the planet.

որի ընթացքում մարդիկ կարող են պնդել, թե մոլորակում գերիշխող ինտելեկտի կրողներն են:

It's only the last few hundred thousand years

Ընդամենը վերջին մի քանի հարյուր հազար տարիների ընթացքում է, որ

modern humans have been pursuing technology and civilization.

ժամանակակից մարդը հասել է տեխնոլոգիական առաջընթացի և քաղաքակրթության:

So, one needs a very deep appreciation

Հետևաբար, անհրաժեշտ է խորապես գնահատել

of the diversity and incredible scale of life on this planet

այս երկրի վրա գոյություն ունեցող կյանքի բազմազանությունը և մասշտաբները,

as the first step in preparing to make contact with life elsewhere in the cosmos.

որպես առաջին քայլ տիեզերքներում գոյություն ունեցող այլ քաղաքակրթությունների հետ շփում սկսելու համար:

We are not the pinnacle of evolution.

Մենք էվոլյուցիայի գագաթնակետը չենք:

We are not the determined product

Մենք միլիարդավոր տարիների էվոլյուցիոն կառուցմամբ և պլանավորմամբ

of billions of years of evolutionary plotting and planning.

նախատեսված արդյունքը չենք:

We are one outcome of a continuing adaptational process.

Մենք շարունակական հարմարվողական գործընթացի արդյունք ենք:

We are residents of one small planet

Մենք Ծիր Կաթին համաստեղության մի ծայրում գտնվող

in a corner of the Milky Way galaxy.

մի փոքրիկ մոլորակի բնակիչներ ենք:

And Homo sapiens are one small leaf

Եվ հոմո սապիենսը մեկ փոքր տերև է

on a very extensive Tree of Life,

մի շատ մեծ Կյանքի Ծառի վրա,

which is densely populated by organisms that have been honed for survival

որը շատ խիտ բնակեցված է օրգանիզմներով, որոնք գոյատևել են

over millions of years.

միլիոնավոր տարիների ընթացքում:

We misuse language,

Մենք չարաշահում ենք լեզուն

and talk about the "ascent" of man.

և խոսում ենք "մարդու զարգացման" մասին:

We understand the scientific basis for the interrelatedness of life

Մենք հասկանում ենք կյանքի փոխկապվածության գիտական հիմքերը,

but our ego hasn't caught up yet.

բայց մեր էգոն դեռևս դրան չի հասել:

So this "ascent" of man, pinnacle of evolution,

Այսպիսով մարդկանց զարգացումը, էվոլյուցիայի գագաթնակետը

has got to go.

պետք է առաջ գնա:

It's a sense of privilege that the natural universe doesn't share.

Սա առավերություն է, որով տիեզերքը չի կիսվում:

Loren Eiseley has said,

Լորեն Էյսլին ասել է,

"One does not meet oneself

"Մարդ չի կարող տեսնել ինքն իրեն

until one catches the reflection from an eye other than human."

քանի դեռ նա չի տեսել իր արտացոլումը մեկ ուրիշ արարածի աչքերում"

One day that eye may be that of an intelligent alien,

Այդ աչքը մի օր կարող է պատկանել ինչ-որ այլմոլորակայինի

and the sooner we eschew our narrow view of evolution

և ինչքան շուտ մենք վերանանք զարգացման մասին ունեցած մեր սահմանափակ պատկերացումներից,

the sooner we can truly explore our ultimate origins and destinations.

այնքան ավելի շուտ կարող ենք իրապես բացահայտել մեր իրական արմատները և նպատակակետը:

We are a small part of the story of cosmic evolution,

Մենք տիեզերքի էվոլյուցիոն պատմության մի փոքրիկ հատված ենք,

and we are going to be responsible for our continued participation in that story,

և մենք պատասխանատու ենք այդ պատմության մեջ մեր ունեցած մասնակցության համար

and perhaps SETI will help as well.

և հավանաբար SETI-ն կօգնի մեզ:

Occasionally, throughout history, this concept

Ժամանակ առ ժամանակ պատմության ընթացքում,

of this very large cosmic perspective comes to the surface,

առաջ է գալիս այս մեծ տիեզերական մտածելակերպի գաղափարը,

and as a result we see transformative and profound discoveries.

և որպես հետևանք մենք ականատես ենք լինում վերափոխող և լուրջ հայտնագործությունների:

So in 1543, Nicholas Copernicus published "The Revolutions of Heavenly Spheres,"

Այսպես, 1543 -ին, Կոպեռնիկոսը հրապարակեց "Երկնային ոլորտների հեղափոխություն" աշխատությունը

and by taking the Earth out of the center,

որտեղ նա հանեց Երկիրը դիտարկման կենտրոնից,

and putting the sun in the center of the solar system,

և Արեգակնային համակարգի կենտրոնում դիտարկեց Արևը,

he opened our eyes to a much larger universe,

ինչով էլ նա մեզ համար տեսանելի դարձրեց ավելի մեծ տիեզերք,

of which we are just a small part.

որում մենք ընդամենը մի փոքր մաս ենք կազմում:

And that Copernican revolution continues today

Եվ Կոպեռնիկոսի այդ հեղափոխությունը շարունակում է ունենալ իր ազդեցությունը

to influence science and philosophy and technology and theology.

գիտության, փիլիոսփայության, տեխնոլոգիաների և թեոլոգիայի վրա:

So, in 1959, Giuseppe Coccone and Philip Morrison

Այդպես, 1959-ին, Ջուզեպպե Կոքոնը և Ֆիլիպ Մորիսոնը

published the first SETI article in a refereed journal,

հրատարակեցին SETI-ի առաջին հոդվածը ամսագրում

and brought SETI into the scientific mainstream.

և SETI-ին բերեցին գիտական մակարդակ:

And in 1960, Frank Drake conducted the first SETI observation

Եվ 1960-ին Ֆրանկ Դրեյքն իրականացրեց SETI-ի առաջին հետազոտությունը`

looking at two stars, Tau Ceti and Epsilon Eridani,

դիտարկելով երկու աստղ` Տաու Ցետին և Էպսիլոն Էրիդանին,

for about 150 hours.

մոտ 150 ժամ շարունակ:

Now Drake did not discover extraterrestrial intelligence,

Այժմ Դրեյքը չի հայտնաբերել այլ, ոչ երկրային քաղաքակրթություններ,

but he learned a very valuable lesson from a passing aircraft,

բայց նա շատ նշանակալի դաս քաղեց անցնող օդանավից

and that's that terrestrial technology can interfere

և դա այն էր, որ երկրային տեխնոլոգիաները կարող են իրենք ազդեցությունն ունենալ

with the search for extraterrestrial technology.

ոչ երկրային տեխնոլոգիաների որոնման գործում:

We've been searching ever since,

Այդ ժամանակից ի վեր մենք որոնում ենք,

but it's impossible to overstate the magnitude of the search that remains.

բայց անհնար է գնահատել այն որոնումների քանակը, որը դեռևս պետք է կատարվի:

All of the concerted SETI efforts, over the last 40-some years,

SETI-ի շրջանակներում վերջին 40 տարիների ընթացքում ներդրված ուժերը

are equivalent to scooping a single glass of water from the oceans.

հավասարազոր են օվկիանոսից մեկ բաժակ ջուր վերցնելուն:

And no one would decide that the ocean was without fish

Եվ ոչ ոք չի կարող ենթադրել, որ օվկիանոսում չկան ձկներ`

on the basis of one glass of water.

հիմնվելով մեկ բաժակ ջրի օրինակի վրա:

The 21st century now allows us to build bigger glasses --

21-րդ դարը մեզ հնարավորություն է ընձեռում ավելի մեծ բաժակներ վերցնել,

much bigger glasses.

շատ ավելի մեծ:

In Northern California, we're beginning to take observations

Հյուսիսային Կալիֆորնիայում, մենք սկսել ենք հետազոտությունները

with the first 42 telescopes of the Allen Telescope Array --

Allen Telescope Array-ի առաջին 42 աստղադիտակներով

and I've got to take a moment right now to publicly thank

և ես այժմ մի պահ ցանկանում եմ նվիրել Փոլ Ալենին և Նաթան Միհրվոլդին

Paul Allen and Nathan Myhrvold

հրապարակավ շնորհակալություն հայտնելուն

and all the TeamSETI members in the TED community

ինչպես նաև TED-ի համայնքից նրանց, ովքեր SETI թմի անդամներ են

who have so generously supported this research.

և մեծ օժանդակություն են ցուցաբերել այս ուսումնասիրությունների ընթացքում:

(Applause)

(Ծափահարություններ)

The ATA is the first telescope built from a large number of small dishes,

ATA-ն առաջին աստղադիտակն էր, որ պատրաստվել է անհամար քանակի պնակներից

and hooked together with computers.

և միացվել է համակարգիչների միջոցով:

It's making silicon as important as aluminum,

Այն սիլիկոնը նույնքան կարևոր է դարձնում, որքան ալյումինը

and we'll grow it in the future by adding more antennas to reach 350

և մենք կզարգացնենք այն ապագայում` ավելացնելով ալեհավաքները մինչև 350-ի

for more sensitivity and leveraging Moore's law for more processing capability.

առավել շատ զգայունության ապահովման և վերամշակման հնարավորության նպատակով Մուրի օրենքի օգտագործման համար:

Today, our signal detection algorithms

Այսօր, ազդակների հայտնաբերման մեր ալգորիթմները

can find very simple artifacts and noise.

կարող են հայտնաբերել շատ պարզ ձայնային ալիքներ և աղմուկներ:

If you look very hard here you can see the signal from the Voyager 1 spacecraft,

Եթե շատ ուշադիր դիտենք այստեղ, կտեսնենք Voyager 1 տիեզերանավի ազդակները,

the most distant human object in the universe,

որն ամենահեռու օբյեկտն է մեր տիեզերքում.

106 times as far away from us as the sun is.

106 անգամ ավելի հեռու, քան արևն է:

And over those long distances, its signal is very faint when it reaches us.

Եվ այդ երկար տարածության պատճառով, նրա ազդակը շատ թույլ է մեզ հասնում:

It may be hard for your eye to see it,

Այն կարող է դժվար տեսանելի լինել աչքի համար,

but it's easily found with our efficient algorithms.

բայց մեր արդյունավետ ալգորիթմենրի օգտագործմամբ այն հեշտորեն հայտնաբերվում է:

But this is a simple signal,

Բայց սա շատ սովորական ազդակ է

and tomorrow we want to be able to find more complex signals.

և վաղը մենք ցանկանում ենք ի վիճակի լինել որսալու ավելի բարդ ազդակներ:

This is a very good year.

Սա շատ լավ տարի է:

2009 is the 400th anniversary of Galileo's first use of the telescope,

2009-ին նշում ենք Գալիլեյի առաջին աստղադիտակի օգտագործման 400 ամյակը,

Darwin's 200th birthday,

Դարվինի 200 ամյակը,

the 150th anniversary of the publication of "On the Origin of Species,"

"Տեսակների ծագումը" աշխատության 150 ամյակը,

the 50th anniversary of SETI as a science,

SETI-ի` որպես գիտության 50 ամյակը,

the 25th anniversary of the incorporation of the SETI Institute as a non-profit,

SETI-ի ինստիտուտի որպես ոչ առևտրային կազմակերպության հիմնադրման 25 ամյակը

and of course, the 25th anniversary of TED.

և, իհարկե, TED-ի 25 ամյակը:

And next month, the Kepler Spacecraft will launch

Եվ մյուս ամիս, Քեփլեր Տիեզերանավը բաց կթողնվի

and will begin to tell us just how frequent Earth-like planets are,

և այն կսկսի պատմել մեզ, թե ինչ հաճախականությամբ է

the targets for SETI's searches.

SETI-ին ուսումնասիրում մեր Երկրի նման մոլորակներ:

In 2009, the U.N. has declared it to be the International Year of Astronomy,

2009-ը, ՄԱԿ-ի որոշման համաձայն, համարվել է Աստղագիտության միջազգային տարի,

a global festival to help us residents of Earth

համընդհանուր փառատոն Երկրի բնակիչներին օգնելու

rediscover our cosmic origins and our place in the universe.

վերահայտնաբերելու մեր տիեզերական ակունքները և մեր տեղը տիեզերքում:

And in 2009, change has come to Washington,

Եվ 2009-ին փոփոխությունները եկան Վաշինգտոն

with a promise to put science in its rightful position.

խոստումով, որ գիտությունը կդիտարկվի համապատասխան բարձունքի վրա:

(Applause)

(Ծափահարություններ)

So, what would change everything?

Այսպիսով, ի՞նչը կփոխի ամեն ինչ:

Well, this is the question the Edge foundation asked this year,

Սա այս տարի Edge ֆոնդի կողմից բարձրացրած հարցն է,

and four of the respondents said, "SETI."

և հարցվածներից չորսը պատասխանել էին "SETI"-ն:

Why?

Ինչու՞:

Well, to quote:

Մեջբերելով.

"The discovery of intelligent life beyond Earth

"Բացի Երկրից գիտակցական կյանքի բացահայտումը

would eradicate the loneliness and solipsism

արմատախիլ կանի միայնության զգացումը և "միակ ուղեղը" լինելու գաղափարը,

that has plagued our species since its inception.

որը հետևում է մեր տեսակին ստեղծման օրվանից:

And it wouldn't simply change everything,

Եվ դա ոչ միայն կփոխի ամեն ինչ,

it would change everything all at once."

այլ կփոխի ամեն ինչ միանգամից":

So, if that's right, why did we only capture four out of those 151 minds?

Եվ եթե դա ճիշտ է, ինչու՞ 151-ից միայն 4-ն այդպես պատասխանեցին:

I think it's a problem of completion and delivery,

Կարծում եմ, սա գործի անավարտության և ներկայացման խնդիր է,

because the fine print said,

որովհետև մեծ տառերով գրված է.

"What game-changing ideas and scientific developments

"Խաղի կանոնները փոխող ինչպիսի՞ գաղափարներ և գիտական զարգացումներ եք

would you expect to live to see?"

ակնկալում տեսնել ձեր կյանքի ընթացքում":

So, we have a fulfillment problem.

Այսպիսով, մենք ունենք իրականացման խնդիր:

We need bigger glasses and more hands in the water,

Մենք կարիք ունենք ավելի մեծ բաժակների և ավելի շատ ձեռքերի այդ ջրում,

and then working together, maybe we can all live to see

և միասին աշխատելով, միգուցե մենք բոլորս մեր կյանքի ընթացքում կարող ենք տեսնել

the detection of the first extraterrestrial signal.

ոչ երկրային առաջին քաղաքակրթության ազդակները:

That brings me to my wish.

Սա բերում է ինձ իմ երազանքին:

I wish that you would empower Earthlings everywhere

Երազում եմ, որ մենք ավելացնենք մարդկանց հնարավորություններն ամենուր,

to become active participants

որպեսզի դառնանք ակտիվ մասնակիցներ

in the ultimate search for cosmic company.

տիեզերքի ուսումնասիրման գործընթացում:

The first step would be to tap into the global brain trust,

Առաջին քայլը պիտի լինի մեկ համընդհանուր ուղեղի հավատաքին միանալը,

to build an environment where raw data could be stored,

որպեսզի կառուցենք մի միջավայր, որտեղ կպահպանվեն բոլոր տվյալները,

and where it could be accessed and manipulated,

և որտեղ դրանք կարող են հասանելի լինել և օգտագործվել,

where new algorithms could be developed and old algorithms made more efficient.

որտեղ կարող են մշակվել նոր ալգորիթմներ, իսկ հները` դառնալ առավել արդյունավետ:

And this is a technically creative challenge,

Եվ սա կլինի տեխնոլոգիապես ստեղծագործ մարտահրավեր

and it would change the perspective of people who worked on it.

և սա կբերի այս ծրագրի հետ աշխատող մարդկանց մոտեցումների փոփոխությանը:

And then, we'd like to augment the automated search with human insight.

Բացի այդ մենք ցանկանում ենք որոնման ավտոմատ համակարգը համադրել մարդկային գիտակցության հետ:

We'd like to use the pattern recognition capability of the human eye

Մենք ցանկանում ենք օգտագործել մարդու աչքի ճանաչելիության ունակությունը

to find faint, complex signals that our current algorithms miss.

գտնելու առավել թույլ և բարդ ազդակներ, որոնք մեր ներկայիս ալգորիթմերը չունեն:

And, of course, we'd like to inspire and engage the next generation.

Եվ, իհարկե, մենք ցանկանում ենք ոգեշնչել և ներգրավել ապագա սերունդներին:

We'd like to take the materials that we have built for education,

Մենք ցանկանում ենք հավաքել այն բոլոր կրթական նյութերը, որ մենք պատրաստել ենք

and get them out to students everywhere,

և տրամադրել դրանք ուսանողներին ողջ աշխարհով,

students that can't come and visit us at the ATA.

այն ուսանողներին, ովքեր չեն կարող գալ և այցելել մեզ այստեղ.

We'd like to tell our story better,

Մենք ցանակնում ենք պատմել մեր պատմությունն ավելի լավ,

and engage young people, and thereby change their perspective.

և ներգրավել երիտասարդներին և դրանով իսկ փոխել նրանց հայացքները:

I'm sorry Seth Godin, but over the millennia, we've seen where tribalism leads.

Ներեցեք Սեթ Գոդինին, բայց հազարամյակների ընթացքում մենք տեսել ենք, թե ուր են տանում ցեղային միավորումները:

We've seen what happens when we divide an already small planet

Մենք տեսել ենք, թե ինչ է պատահում, երբ բաժանում ենք առանց այդ էլ փոքր մոլորակը

into smaller islands.

ավելի փոքր կղզիների:

And, ultimately, we actually all belong to only one tribe,

Բայց ի վերջո մենք բոլորս էլ պատկանում ենք մի մեծ ցեղի`

to Earthlings.

Երկրաբնակների:

And SETI is a mirror --

Եվ SETI-ին հայելի է,

a mirror that can show us ourselves

մի հայելի, որտեղ կարող ենք տեսնել ինքներս մեզ

from an extraordinary perspective,

արտասովոր տեսանկյունից

and can help to trivialize the differences among us.

և կարող է օգնել մեզ նվազեցնել մեր միջև եղած տարբերությունները:

If SETI does nothing but change the perspective of humans on this planet,

Եթե SETI-ն ոչինչ չանի, բացի մարդկանց տեսակետների փոփոխությունից,

then it will be one of the most profound endeavors in history.

ապա այն, միևնույն է, կլինի պատմության ամենից նշանակալի ձեռքբերումներից մեկը:

So, in the opening days of 2009,

Այսպիսով, 2009-ի սկզբում,

a visionary president stood on the steps of the U.S. Capitol

հեռատես նախագահը ԱՄՆ-ի Կապիտոլիումի աստիճաններին կանգնած

and said, "We cannot help but believe

ասաց. "Մենք չենք կարող չհավատալ,

that the old hatreds shall someday pass,

որ մի օր կվերանան հին ատելությունները,

that the lines of tribe shall soon dissolve,

որ այլևս չեն լինի միջցեղային տարբերություններ,

that, as the world grows smaller, our common humanity shall reveal itself."

որ, աշխարհի փոքրանալուն զուգահեռ մեր ընդհանուր մարդկությունը պետք է բացահայտի իրեն":

So, I look forward to working with the TED community

Այսպիսով, ես հուսով եմ աշխատել TEDի համայնքի հետ

to hear about your ideas about how to fulfill this wish,

լսել ձեր գաղափարները, թե ինչպես իրականացնենք մեր երազանքը,

and in collaborating with you,

և ձեզ հետ համագործակցելով,

hasten the day that that visionary statement can become a reality.

մոտեցնել այն օրը, երբ այդ հեռատես հայտարարությունը կդառնա իրականություն:

Thank you.

Շնորհակալություն.

(Applause)

(Ծափահարություններ)