A day in the life of a Mongolian queen - Anne F. Broadbridge

Reviewer: Hoàng Trung Lê

Khi bình minh dần lên

As dawn breaks over a moveable city of ten thousand yurts,

trên thành phố du mục gồm mười nghìn chiếc lều,

Queen Boraqchin is in for a rude awakening.

hoàng hậu Boraqchin đột ngột bị đánh thức.

A rogue sheep has slipped past her servants and guards

Một chú cừu hoang đã nhảy qua người hầu và lính gác

and bolted into her yurt,

và lao vào trong lều của nàng.

where he springs into bed and bleats in her ear.

Chú ta nhảy lên giường và liếm lấy tai nàng.

Although she’s the formidable khatun of the Golden Horde,

Dù là hoàng hậu uy nghi của Hãn quốc Kim Trướng,

a huge kingdom in the Mongolian Empire,

một vương quốc hùng mạnh của đế quốc Mông Cổ,

Boraqchin has a hands-on approach to ruling.

Boraqchin vẫn có nhiều quyền lực trong việc cai trị vương quốc.

She’s been married to Batu Khan,

Nàng kết hôn với Batu Khan,

the fearsome grandson of Genghis Khan himself,

cháu trai đầy uy quyền của chính Thành Cát Tư Hãn,

since she was fifteen –

khi chỉ mới 15 tuổi --

and while her husband is out on his raids,

và trong khi chồng nàng viễn chinh,

she juggles the duties of flocks, family and empire at home.

nàng nắm quyền quản lý việc chăn nuôi, gia đình và vương quốc,

This makes her the manager – and the mover – of a city of thousands.

trở thành người quản lý kiêm chỉ huy của thành phố nghìn dân.

Twice a year, Boraqchin moves the city between two seasonal camping grounds.

Hai lần trong năm, Boraqchin di dời thành phố giữa hai khu cắm trại theo mùa.

Điều này giúp đảm bảo nguồn nước, nguồn cỏ tươi tốt vào mùa hè,

This ensures constant water and lush grass in summer,

and protection from harsh winds in winter.

và bảo vệ thành phố trước những đợt gió rét mùa đông.

The whole operation requires weeks of strict planning,

Quá trình này mất hàng tuần để lên kế hoạch,

liaising with the other camps in her domain, strategic delegation –

liên lạc với những khu trại khác trong lãnh thổ, các chiến lược gia --

and the patience to move at the speed of dawdling animals.

và cả sự nhẫn nại khi di chuyển với tốc độ chậm chạp của đàn gia súc.

Today is moving day,

Hôm nay là ngày lên đường,

and she’ll have to direct throngs of her ladies, commanders, slaves and animals

và nàng sẽ phải trực tiếp chỉ huy phụ nữ, tướng lĩnh, nô lệ và gia súc

up the river Volga for the summer.

đến sông Vôn-ga vào mùa hè.

As Boraqchin steps outside,

Vừa bước ra ngoài,

Boraqchin được chào đón bằng một khung cảnh lộn xộn -

she’s greeted by a commotion –

her unwanted visitor is now running circles around her stewards.

một vị khách không mời đang chạy vòng quanh khu bếp ăn.

They’re attempting to stow her possessions securely into wagons.

Mọi người đang cố đưa hắn lên xe ngựa để đưa đi.

Boraqchin orders them to get it under control –

Boraqchin lệnh cho quân lính bắt lấy vị khách không mời

but she’s the only one quick enough to catch the stray.

nhưng nàng là người duy nhất đủ nhanh để làm điều đó.

She next supervises her ladies who are unpinning her yurt

Tiếp theo, nàng phải giám sát các hầu gái gỡ đinh đóng lều

and lifting it onto its custom wagon.

và nhấc nó lên xe ngựa riêng của nàng.

It requires a team of twenty oxen to pull,

Cần đến một đàn 20 con bò sừng dài để kéo chiếc lều,

and Boraqchin wouldn’t trust anyone to steer it but herself.

và Boraqchin không tin ai khác ngoài chính mình để lái cỗ xe.

Next, Boraqchin and her woolly companion meet with the guards.

Tiếp theo, nàng và người bạn cừu phải đến gặp các lính canh.

She orders them to keep close watch on her husband's special reception yurt

Nàng lệnh cho họ giám sát kỹ lưỡng chiếc lều tiếp khách đặc biệt của chồng

and port-able throne during the journey.

và cả ngai vàng di động trong suốt chuyến đi.

They’ll also act as outriders,

Họ cũng đóng vai trò quân do thám,

and she tells them how to secure the route, surround her for safety –

và nàng chỉ họ cách đảm bảo an toàn cho chuyến đi và mọi thứ xung quanh

and keep the animals in check.

và kiểm soát bầy gia súc.

But when the sheep finally breaks free and makes for the fields,

Nhưng khi chú cừu thoát ra và chạy rong trên đồng,

the guards can barely keep up

lính gác khó mà đuổi kịp

as it scampers through crowds packing up their yurts.

khi chú chạy qua đám đông đang dỡ lều.

Exasperated, Boraqchin rides down to the pastures herself.

Bực tức, Boraqchin tự mình ra chỗ đồng cỏ.

When she gets there,

Khi đến đó,

she catches sight of the troublesome sheep wriggling into the middle of a flock.

nàng thấy chú cừu phiền nhiễu đang luồn lách vào giữa bầy.

When she follows him in,

Nàng đi theo và thấy

he’s nestled next to a ewe, his mother.

chú nép mình vào một con cừu cái, mẹ của chú.

She’s pregnant, and seems to be in pain.

Mẹ cừu đang mang thai, và trông rất đau đớn.

With a start, Boraqchin realizes that this ewe’s impending delivery

Bất ngờ, Boraqchin nhận ra cô cừu sắp sinh này

has been forgotten in the flurry of moving day.

bị quên lãng trong sự nhộn nhịp của ngày di cư.

There’s no time to find a shepherd –

Không còn thời gian để tìm người chăn cừu,

instead, Boraqchin rolls up her sleeves, greases her arm

Boraqchin xắn tay áo, bôi mỡ vào tay,

and helps the ewe give birth to two new additions to the empire.

và giúp cô cừu hạ sinh hai chú cừu non cho vương quốc.

Leaving the lambs and their mother,

Để lại chú cừu với mẹ của mình,

Boraqchin dashes back to the camp.

nàng quay trở lại khu trại.

Here the final touches have been put to packing,

Ở đây, những vật dụng cuối cùng đã được gói ghém,

and vehicles are starting to line up.

và xe ngựa đã sẵn sàng lên đường.

This vast procession starts with the queen

Cuộc đại di cư này do hoàng hậu dẫn đầu

and two hundred wagons filled with her treasures.

cùng hơn hai trăm xe thồ chất đầy châu báu.

Next up are the junior wives and crew,

tiếp theo là thê thiếp cùng tùy tùng,

then the concubines –

sau nữa là các nàng hầu -

and this is only Boraqchin's camp.

và đây chỉ là trại của Boraqchin.

After this comes the second imperial camp

Sau đó, đến lều hoàng tộc thứ hai

led by another senior wife,

do một cung phi khác dẫn đầu

then two more camps, also led by wives.

sau đó, thêm nhiều trại nữa tất cả đều do các phi tần dẫn đầu.

Boraqchin has been checking in with them for weeks to ensure

Boraqchin phải kiểm tra họ hàng tuần để đảm bảo

a smooth departure and orderly queue.

một chuyến khởi hành suôn sẻ và trật tự.

But they only make up the royal portion of the line –

Nhưng họ chỉ là đoàn người của hoàng gia,

behind them winds the entire civilian city,

sau họ là đoàn người của cả một thành phố,

which includes holy men with portable chapels and mosques,

gồm cả thầy tu với nhà thờ nhỏ di động,

families, tradesmen, and shepherds.

các gia đình, thương gia và người chăn cừu.

Finally, Boraqchin settles into her wagon.

Cuối cùng, Boraqchin bước lên xe của nàng.

It’ll take weeks to reach their destination –

Sẽ mất hàng tuần để đến nơi

but over the course of the journey,

nhưng trong cả cuộc hành trình,

she’ll keep everyone expertly in check –

nàng luôn quản lý mọi người một cách thành thạo -

from her proud children and attentive subjects,

từ những hoàng tử, công chúa kiêu hãnh đến những báu vật của vương quốc

to the most meandering sheep at the back of line.

đến cả những chú cừu lang thang phía cuối hàng.