Hacking bacteria to fight cancer - Tal Danino

400,979 views ・ 2019-12-10

TED-Ed


Vui lòng nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh bên dưới để phát video.

Translator: Trang Nguyen Reviewer: Yen Nhi Ta Nguyen
00:05
In 1884, a patient’s luck seemed to go from bad to worse.
0
5943
4820
Năm 1884, có vẻ như nữ thần may mắn đang từ bỏ một bệnh nhân.
00:10
This patient had a rapidly growing cancer in his neck,
1
10763
3505
Bệnh nhân này có một khối u ở cổ đang tiến triển nhanh chóng,
00:14
and then came down with an unrelated bacterial skin infection.
2
14268
4641
và tệ hơn, anh còn bị nhiễm trùng da ở những vị trí khác.
00:18
But soon, something unexpected happened:
3
18909
2710
Nhưng chẳng bao lâu, một chuyện bất ngờ đã xảy ra:
00:21
as he recovered from the infection, the cancer also began to recede.
4
21619
5051
khi tình trạng nhiễm trùng vừa khỏi, thì căn bệnh ung thư cũng dần suy giảm.
00:26
When a physician named William Coley tracked the patient down 7 years later,
5
26670
4861
Bảy năm sau, khi bác sĩ William Coley đánh giá lại tình trạng của anh ta
00:31
no visible signs of the cancer remained.
6
31531
2660
thì không còn bất kỳ dấu hiệu nào của ung thư.
00:34
Coley believed something remarkable was happening:
7
34191
2971
Coley tin rằng một điều đáng kinh ngạc đã xảy ra:
00:37
that the bacterial infection had stimulated the patient’s immune system
8
37162
4310
đó là tình trạng nhiễm trùng đã kích thích hệ miễn dịch của bệnh nhân
00:41
to fight off the cancer.
9
41472
2238
chống lại ung thư.
00:43
Coley’s fortunate discovery led him to pioneer
10
43710
2794
Phát hiện may mắn đã khiến Coley trở thành người tiên phong
00:46
the intentional injection of bacteria to successfully treat cancer.
11
46504
4913
trong việc điều trị dứt điểm ung thư bằng cách tiêm vi khuẩn có chủ ý.
00:51
Over a century later, synthetic biologists have found an even better way
12
51417
4450
Hơn một thế kỷ sau, các nhà sinh học tổng hợp đã tìm thấy một cách còn tốt hơn
00:55
to use these once unlikely allies—
13
55867
3087
trong việc sử dụng những đồng minh không ngờ tới này -
00:58
by programming them to safely deliver drugs directly to tumors.
14
58954
5086
đó là lập trình chúng để vận chuyển thuốc một cách an toàn và chính xác đến khối u.
01:04
Cancer occurs when normal functions of cells are altered,
15
64040
3630
Ung thư xảy ra khi những chức năng bình thường của tế bào bị thay đổi,
01:07
causing them to rapidly multiply and form growths called tumors.
16
67670
4864
khiến chúng nhân lên nhanh chóng và tiến triển thành khối u.
01:12
Treatments like radiation, chemotherapy, and immunotherapy
17
72534
4290
Việc sử dụng các phương pháp trị liệu như xạ trị, hóa trị và liệu pháp miễn dịch
01:16
attempt to kill malignant cells, but can affect the entire body
18
76824
3635
nhằm tiêu diệt các tế bào ác tính, nhưng có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể
01:20
and disrupt healthy tissues in the process.
19
80459
2998
và hủy hoại các mô khỏe mạnh trong quá trình điều trị.
01:23
However, some bacteria like E. coli
20
83457
2620
Tuy nhiên một số vi khuẩn như E. coli
01:26
have the unique advantage of being able to selectively grow inside tumors.
21
86077
5451
có một khả năng đặc biệt là phát triển có chọn lọc bên trong khối u.
01:31
In fact, the core of a tumor forms an ideal environment
22
91528
3950
Trên thực tế, trung tâm của khối u tạo ra một môi trường lý tưởng
01:35
where they can safely multiply, hidden from immune cells.
23
95478
3889
để chúng có thế nhân lên an toàn, tránh khỏi các tế bào miễn dịch.
01:39
Instead of causing infection,
24
99367
1701
Thay vì gây ra nhiễm khuẩn,
01:41
bacteria can be reprogrammed to carry cancer-fighting drugs,
25
101068
4009
vi khuẩn có thể được tái lập trình để mang theo thuốc trị ung thư
01:45
acting as Trojan Horses that target the tumor from within.
26
105077
4770
có chức năng như con ngựa thành Troy với mục tiêu là thâm nhập vào trong khối u.
01:49
This idea of programming bacteria to sense and respond in novel ways
27
109847
4947
Ý tưởng về việc lập trình vi khuẩn để phát hiện và phản ứng theo những cách mới lạ
01:54
is a major focus of a field called Synthetic Biology.
28
114794
4720
là trọng tâm của lĩnh vực Sinh học Tổng hợp.
01:59
But how can bacteria be programmed?
29
119514
2470
Nhưng làm cách nào để lập trình vi khuẩn?
02:01
The key lies in manipulating their DNA.
30
121984
3099
Mấu chốt nằm ở việc điều khiển DNA vi khuẩn.
02:05
By inserting particular genetic sequences into bacteria,
31
125083
3373
Bằng việc chèn một trình tự gen đặc biệt vào vi khuẩn,
02:08
they can be instructed to synthesize different molecules,
32
128456
3259
làm chúng có thể tổng hợp nên nhiều loại phân tử,
02:11
including those that disrupt cancer growth.
33
131715
3556
kể cả những loại có thể phá hủy quá trình tiến triển bệnh ung thư.
02:15
They can also be made to behave in very specific ways
34
135271
3061
Chúng cũng có thể được điều chỉnh để hoạt động theo những cách thức riêng
02:18
with the help of biological circuits.
35
138332
2534
nhờ vào các mạch sinh học.
02:20
These program different behaviors depending on the presence, absence,
36
140866
4209
Chúng có tác dụng thay đổi cách thức hoạt động tùy vào sự hiện diện, vắng mặt,
02:25
or combination of certain factors.
37
145075
2736
hoặc kết hợp của những yếu tố nhất định.
02:27
For example, tumors have low oxygen and pH levels
38
147811
3746
Ví dụ, các khối u có nồng độ ô-xi và pH thấp
02:31
and over-produce specific molecules.
39
151557
3073
và sản xuất quá mức một số phân tử nhất định.
02:34
Synthetic biologists can program bacteria to sense those conditions,
40
154630
4739
Nhà sinh học tổng hợp có thể lập trình vi khuẩn nhận biết được tình trạng trên,
02:39
and by doing so, respond to tumors while avoiding healthy tissue.
41
159369
4643
và như vậy chúng sẽ đáp ứng lại khối u mà không ảnh hưởng đến các mô bình thường.
02:44
One type of biological circuit,
42
164012
2365
Một loại mạch sinh học
02:46
known as a synchronized lysis circuit, or SLC,
43
166377
3930
có khả năng ly giải đồng bộ, gọi tắt là SLC,
02:50
allows bacteria to not only deliver medicine,
44
170307
2772
cho phép vi khuẩn vận chuyển thuốc
02:53
but to do so on a set schedule.
45
173079
2690
theo một lịch trình đã được thiết lập sẵn.
02:55
First, to avoid harming healthy tissue,
46
175769
2240
Đầu tiên, để tránh tổn thương các mô khỏe mạnh,
02:58
production of anti-cancer drugs begins as bacteria grow,
47
178009
4233
quá trình sản xuất thuốc kháng ung thư chỉ được tiến hành khi vi khuẩn
03:02
which only happens within the tumor itself.
48
182242
3082
đã xâm nhập và bắt đầu phát triển bên trong khối u.
03:05
Next, after they’ve produced the drugs,
49
185324
2347
Sau đó, ngay khi chúng đã tạo ra thuốc,
03:07
a kill-switch causes the bacteria to burst
50
187671
3169
chế độ tự tiêu diệt sẽ được kích hoạt để ngăn ngừa sự bùng nổ
03:10
when they reach a critical population threshold.
51
190840
3160
ngay khi số lượng của chúng chạm ngưỡng.
03:14
This both releases the medicine and decreases the bacteria’s population.
52
194000
4497
Chế độ này vừa giúp phóng thích thuốc, vừa làm giảm số lượng vi khuẩn.
03:18
However, a certain percentage of the bacteria remain alive
53
198497
4052
Tuy nhiên, một tỉ lệ vi khuẩn nhất định vẫn còn sống
03:22
to replenish the colony.
54
202549
1988
để khôi phục dân số của chúng.
03:24
Eventually their numbers grow large enough to trigger the kill switch again,
55
204537
3981
Cứ như vậy số lượng vi khuẩn tăng lên đủ để kích hoạt chế độ tự tiêu diệt lần nữa,
03:28
and the cycle continues.
56
208518
2050
và vòng tuần hoàn lại tiếp tục.
03:30
This circuit can be fine-tuned to deliver drugs
57
210568
3050
Chương trình này có thể điều chỉnh để cung cấp thuốc
03:33
on whatever periodic schedule is best to fight the cancer.
58
213618
4240
theo bất kỳ lịch trình nào tốt nhất để tiêu diệt khối u.
03:37
This approach has proven promising in scientific trials using mice.
59
217858
4430
Phương pháp đầy hứa hẹn này đã được thử nghiệm trên chuột.
03:42
Not only were scientists able to successfully eliminate lymphoma tumors
60
222288
4246
Các nhà khoa học không chỉ loại bỏ thành công khối u lympho
03:46
injected with bacteria,
61
226534
1590
bằng cách tiêm vi khuẩn vào khối u,
03:48
but the injection also stimulated the immune system,
62
228124
3170
mà mũi tiêm này còn kích thích hệ miễn dịch,
03:51
priming immune cells to identify and attack untreated lymphomas
63
231294
4538
giúp tế bào miễn dịch nhận diện và tấn công các u lympho chưa được điều trị
03:55
elsewhere in the mouse.
64
235832
1760
ở những vị trí khác của chuột.
03:57
Unlike many other therapies,
65
237592
1876
Khác với những liệu pháp khác,
03:59
bacteria don’t target a specific type of cancer,
66
239468
3010
vi khuẩn không nhắm vào một loại ung thư cụ thể,
04:02
but rather the general characteristics shared by all solid tumors.
67
242478
5311
mà chúng tấn công tất cả các khối u rắn có chung đặc điểm.
04:07
Nor are programmable bacteria limited to simply fighting cancer.
68
247789
4380
Liệu pháp lập trình vi khuẩn không chỉ giới hạn trong điều trị ung thư.
04:12
Instead, they can serve as sophisticated sensors
69
252169
2801
Mà liệu pháp này còn được xem như những cảm biến tinh vi
04:14
that monitor sites of future disease.
70
254970
2969
trong việc theo dõi bệnh tật trong tương lai.
04:17
Safe probiotic bacteria could perhaps lie dormant within our guts,
71
257939
4259
Các lợi khuẩn có thể sống dưới dạng bất hoạt trong đường ruột của chúng ta,
04:22
where they’d detect, prevent, and treat disorders
72
262198
2900
nơi chúng sẽ phát hiện, ngăn chặn và điều trị các rối loạn
04:25
before they have the chance to cause symptoms.
73
265098
2944
trước khi các bệnh này biểu hiện thành triệu chứng.
04:28
Advances in technology have created excitement around a future
74
268042
3575
Những tiến bộ trong công nghệ đang tạo ra một tương lai đầy hứa hẹn
04:31
of personalized medicine driven by mechanical nanobots.
75
271617
3993
của việc cá thể hóa điều trị bằng cách sử dụng các robot siêu nhỏ.
04:35
But thanks to billions of years of evolution
76
275610
2614
Nhờ vào hàng tỉ năm tiến hóa
04:38
we may already have a starting point
77
278224
1860
chúng ta có thể đã nắm giữ khởi điểm
04:40
in the unexpectedly biological form of bacteria.
78
280084
4259
là hình thái sinh học không ngờ tới của vi khuẩn.
04:44
Add synthetic biology to the mix,
79
284343
2277
Và khi kết hợp thêm với sinh học tổng hợp,
04:46
and who knows what might soon be possible.
80
286620
3017
thì ai biết được điều bất ngờ gì sẽ sớm xảy ra.
Về trang web này

Trang web này sẽ giới thiệu cho bạn những video YouTube hữu ích cho việc học tiếng Anh. Bạn sẽ thấy các bài học tiếng Anh được giảng dạy bởi các giáo viên hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới. Nhấp đúp vào phụ đề tiếng Anh hiển thị trên mỗi trang video để phát video từ đó. Phụ đề cuộn đồng bộ với phát lại video. Nếu bạn có bất kỳ nhận xét hoặc yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng biểu mẫu liên hệ này.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7