How did clouds get their names? - Richard Hamblyn

Mây được đặt tên như thế nào? - Richard Hamblyn

Translator: Duy Chí Reviewer: Vi Phan

The Naming of Clouds

Đặt tên cho mây

On a cold December evening in 1802,

Vào một đêm đông lạnh tháng 12 năm 1802,

a nervous young man named Luke Howard

một thanh niên tên Luke Howard đang hồi hộp

stood before the assembled members of a London science club

trình bày trước các thành viên của Hội đồng Khoa học London

about to give a lecture that would change his life

một bài diễn thuyết đã thay đổi cuộc đời của ông

and go on to change humanity's understanding of the skies.

và sau đó thay đổi quan niệm của con người về bầu trời.

Luke Howard was a pharmacist by profession,

Luke Howard là một dược sĩ được đào tạo bài bản

but he was a meteorologist by inclination,

nhưng lại đam mê khí tượng học.

having been obsessed by clouds and weather since childhood.

anh đã luôn bị ám ảnh với mây và thời tiết từ thuở bé.

As a school boy, he spent hours staring out of the classroom window,

Khi còn đi học, anh thường dành nhiều giờ liền ngắm bầu trời qua cửa sở lớp học,

gazing at the passing clouds.

ngắm những đám mây đang lượn lờ.

Like everyone else at the time, he had no idea how clouds formed,

Giống như mọi người cùng thời, anh không biết mây được tạo thành từ đâu

or how they stayed aloft.

hay tại sao chúng lại lơ lửng như vậy.

But he enjoyed observing their endless transformations.

Nhưng anh lại thích quan sát những biến đổi không ngừng của chúng.

By his own admission, Luke paid little attention to his lessons,

Luke thừa nhận rằng mình ít khi chú ý tới bài học,

but fortunately for the future of meteorology,

nhưng may thay cho tương lai của ngành khí tượng học,

he managed to pick up a good knowledge of Latin.

ông vẫn có kiến thức tốt về tiếng Latin.

Compared to the other natural sciences,

So với các ngành khoa học khác,

meteorology, the study of weather, was a late developer,

khí tượng học, ngành nghiên cứu thời tiết, được phát triển sau,

mainly because weather is elusive.

chủ yếu là do thời tiết khó nắm bắt được.

You can't snap off a piece of rainbow

Bạn không thể bẻ ra một mảnh cầu vòng

or a section of cloud for convenient study.

hay một mẫu mây để tiện cho nghiên cứu.

You can, of course, collect rain water in calibrated containers,

Bạn hoàn toàn có thể thu thập nước mưa trong bình chia độ,

but all you really end up with are buckets of water.

nhưng cuối cùng thì bạn chỉ được mấy thùng nước mà thôi.

Understanding clouds required a different approach,

Hiểu được mây cần cách tiếp cận khác,

which is where Luke Howard's idea came in.

là điều mà Luke Howard đã nghĩ ra.

His simple insight based on years of observation

Nhận thức đơn giản của anh bắt nguồn từ nhiều năm quan sát

was that clouds have many individual shapes

là mây có nhiều hình dáng khác nhau

but they have few basic forms.

nhưng chỉ có vài dạng cơ bản.

In fact, all clouds belong to one of three principle types

Thực tế, mây thuộc về một trong ba kiểu cơ bản

to which Howard gave the names:

mà Howard đã đặt tên:

cirrus, Latin for tendril or hair,

Cirrus (mây ti), tiếng Latin là sợi tua hay tóc

cumulus, heap or pile,

Cumulus (mây tích), nghĩa là chồng, đống

and stratus, layer or sheet.

và Status (mây tầng), tầng hay lớp.

But that wasn't the clever part.

Nhưng đó chưa phải phần hay nhất,

Clouds are constantly changing, merging, rising, falling, and spreading

Mây luôn thay đổi, nhập vào nhau, bay lên, hạ xuống và tản ra

throughout the atmosphere,

qua khí quyển,

rarely maintaining the same shapes for more than a few minutes.

ít khi giữ nguyên trạng thái trong hơn hơn vài phút.

Any successful naming system

Hệ thống tên gọi thành công nào

had to accommodate this essential instability,

cũng cần tính đến sự không ổn định bản chất này,

as Howard realized.

như Howard đã nhận ra.

So, in addition to the three main cloud types,

Vì vậy để bổ sung vào ba loại mây chính,

he introduced a series of intermediate and compound types

ông đã giới thiệu một loạt các loại mây trung gian và hỗn hợp

as a way of including the regular transitions that occur among clouds.

là cách để tính đến những dạng chuyển đổi thường gặp giữa các đám mây.

A high, whispy cirrus cloud that descended and spread into a sheet

Mây ti cao, mỏng mà hạ thấp xuống và trải thành một lớp mỏng

was named cirrostratus,

được đặt là cirrostratus (mây ti tầng),

while groups of fluffy cumulus clouds that joined up and spread

trong khi những đám mây tích xốp mà nhập lại với nhau và trải rộng

were named stratocumulus.

được đặt là Stratocumulus (mây tầng tích).

Howard identified seven cloud types,

Howard đã xác định được 7 loại mây,

but these have since been expanded to ten,

nhưng đến nay đã được mở rộng đến 10 loại,

cloud nine being the towering cumulonimbus thunder cloud,

mây loại 9 là mây vũ tích dạng tháp

which is probably why being on cloud nine means to be on top of the world.

đó có thể là lý do tại sao ở tầng mây thứ 9 có nghĩa là "hạnh phúc lâng lâng"

Howard's classification had an immediate international impact.

Sự phân loại của Howard đã có tầm ảnh hưởng quốc tế ngay lập tức.

The German poet and scientist J.W. von Goethe

Nhà thơ và nhà khoa học người Đức J.W. won Goethe

wrote a series of poems in praise of Howard's clouds,

đã viết một loạt thơ ca ngợi những đám mây của Howard

which ended with the memorable lines,

kết thúc với nhiều dòng đáng nhớ,

"As clouds ascend, are folded, scatter, fall,

"Khi mây bay lên, cuộn gấp, rải rác, xà xuống,

Let the world think of thee who taught it all,"

Hãy để thế giới nghĩ về người đã dạy chúng ta biết,"

while Percy Shelley also wrote a poem "The Cloud,"

trong khi đó Percy Shelley cũng viết bài thơ tên "Đám mây",

in which each of Howard's seven cloud types

trong đó cả bảy loại mây Howard

was characterized in turn.

đều được mô tả lần lượt.

But perhaps the most impressive response to the naming of clouds

Nhưng có lẽ lời hưởng ứng ấn tượng nhất với việc đặt tên cho mây

was by the painter John Constable,

là của hoạ sĩ John Constable,

who spent two summers on Hampstead Heath painting clouds in the open air.

người dành 2 mùa hè ở viện Hampstead Heath để vẽ mây trong không khí.

Once they had been named and classified,

Một khi đã được đặt tên và phân loại,

clouds became easier to understand

mây trở nên dễ hiểu hơn

as the visible signs of otherwise invisible atmospheric processes.

như một dấu hiệu thấy được của các hiện tượng thời tiết vốn không thấy được.

Clouds write a kind of journal on the sky

Mây viết nên một kiểu nhật kí lên bầu trời

that allows us to understand the circulating patterns

cho phép ta hiểu về những mẫu hình tuần hoàn

of weather and climate.

của thời tiết và khí hậu.

Perhaps the most important breakthrough in understanding clouds

Có lẽ điều quan trọng nhất khi tìm hiểu về mây

was realizing that they are subject to the same physical laws

là việc nhận ra rằng chúng là đối tượng của cùng các quy tắc vật lý

as everything else on Earth.

như mọi thứ khác trên Trái Đất.

Clouds, for example, do not float,

Ví dụ mây không nổi,

but fall slowly under the influence of gravity.

mà rơi chầm chậm dưới tác động của trọng lực.

Some of them stay aloft

Một số ở trên cao

due to upward convection from the sun-heated ground,

do dòng đối lưu đi lên từ phía mặt đất bị mặt trời hun nóng,

but most are in a state of slow, balletic descent.

nhưng hầu hết ở trong trạng thái rơi xuống chậm chạp.

"Clouds are the patron goddesses of idle fellows,"

"Mây là những nữ thần hộ mệnh cho những kẻ nhàn rỗi,"

as the Greek dramatist Aristophanes wrote in 420 B.C.

như nhà biên kịch Hy Lạp cổ Aristophanes viết năm 420 trước CN.

and nephology, the study of clouds, remains a daydreamer's science,

Và nephology, ngành mây học, vẫn là khoa học của những người mơ giữa ban ngày,

aptly founded by a thoughtful young man

được khéo léo dựng nên bởi một chàng trai tư lự

whose favorite activity was staring out of the window at the sky.

người có sở thích ngắm trời mây qua khung cửa sổ.