Mansa Musa, one of the wealthiest people who ever lived - Jessica Smith

Translator: Hai Nguyen Huu Hoang Reviewer: Nhu PHAM

If someone asked you who the richest people in history were,

Nếu ai đó hỏi bạn: "Ai là người giàu nhất trong lịch sử?",

who would you name?

bạn sẽ nghĩ đến ai?

Perhaps a billionaire banker or corporate mogul,

Tỉ phú ngân hàng hay đại gia tập đoàn,

like Bill Gates or John D. Rockefeller.

Bill Gates hay John D. Rockefeller chẳng hạn?

How about African King Musa Keita I?

Thế còn vị vua châu Phi Musa Keita I thì sao?

Ruling the Mali Empire in the 14th century CE,

Cai trị đế chế Mali vào thế kỉ 14, Mansa Musa, hay Vua của các vị Vua,

Mansa Musa, or the King of Kings,

amassed a fortune that possibly made him

đã tích lũy khối tài sản đủ để trở thành

one of the wealthiest people who ever lived.

một trong những người giàu có nhất trong lịch sử.

But his vast wealth was only one piece of his rich legacy.

Nhưng sự giàu có chỉ là một phần trong di sản vĩ đại của ông.

When Mansa Musa came to power in 1312,

Khi Mansa Musa lên ngôi năm 1312,

much of Europe was racked by famine and civil wars.

phần lớn châu Âu bị nạn đói và nội chiến hoành hành,

But many African kingdoms and the Islamic world were flourishing,

trong khi nhiều quốc gia châu Phi và Hồi giáo lại vô cùng thịnh vượng.

and Mansa Musa played a great role in bringing the fruits of this flourishing

Và Mansa Musa đóng vai trò quan trọng trong việc đem về

to his own realm.

cho vương quốc của mình những thành tựu ấy.

By strategically annexing the city of Timbuktu,

Bằng cách khôn khéo sáp nhập thành phố Timbuktu,

and reestablishing power over the city of Gao,

và giành lại quyền hành tại thành phố Gao,

he gained control over important trade routes

ông đã kiểm soát được các tuyến đường thương mại quan trọng

between the Mediterranean and the West African Coast,

giữa Địa Trung Hải và bờ biển Tây Phi,

continuing a period of expansion, which dramatically increased Mali's size.

tiếp tục thời kì đỉnh cao của bành trướng lãnh thổ.

The territory of the Mali Empire was rich in natural resources,

Lãnh thổ của đế chế Mali giàu về tài nguyên thiên nhiên,

such as gold and salt.

như vàng và muối.

The world first witnessed the extent of Mansa Musa's wealth in 1324

Thế giới đã chứng kiến sự giàu có của Mansa Musa lần đầu, năm 1324,

when he took his pilgrimage to Mecca.

khi ông bắt đầu cuộc hành hương đến Meca.

Not one to travel on a budget,

Không phải là người du hành tiết kiệm,

he brought a caravan stretching as far as the eye could see.

ông mang theo một đoàn tùy tùng kéo dài tận chân trời.

Accounts of this journey are mostly based on an oral testimony

Chi tiết của chuyến hành trình, đa phần, được truyền miệng

and differing written records,

và được ghi chép không đồng nhất trong các tài liệu,

so it's difficult to determine the exact details.

vậy nên, rất khó kiểm chứng tính chính xác.

But what most agree on is the extravagant scale of the excursion.

Nhưng hầu hết đều đồng ý về sự hoành tráng của chuyến đi.

Chroniclers describe an entourage of tens of thousands of soldiers,

Các sử gia miêu tả đoàn người gồm 10 ngàn binh sĩ,

civilians,

dân thường, và nô lệ,

and slaves,

500 người mang đồ đạc bằng vàng, mặc lụa đẹp,

500 heralds bearing gold staffs and dressed in fine silks,

and many camels and horses bearing an abundance of gold bars.

cùng vô số lạc đà và ngựa để thồ vàng.

Stopping in cities such as Cairo,

Dừng chân ở các thành phố như Cairo,

Mansa Musa is said to have spent massive quantities of gold,

Mansa Musa được cho là đã tiêu một lượng vàng rất lớn,

giving to the poor, buying souvenirs,

phát cho người nghèo, mua đồ lưu niệm,

and even having mosques built along the way.

thậm chí, còn cho xây các nhà thờ dọc đường.

In fact, his spending may have destabilized the regional economy,

Việc chi tiêu của ông đã làm nền kinh tế nơi đây

causing mass inflation.

trở nên bất ổn, gây ra lạm phát.

This journey reportedly took over a year, and by the time Mansa Musa returned,

Cuộc hành trình kéo dài hơn một năm, và khi trở về,

tales of his amazing wealth had spread to the ports of the Mediterranean.

câu chuyện về sự giàu có của ông lan đến các bến cảng Địa Trung Hải.

Mali and its king were elevated to near legendary status,

Mali và vị vua của mình đã đi vào huyền thoại,

cemented by their inclusion on the 1375 Catalan Atlas.

và được nêu tên trên bản đồ Catalan Atlas 1375,

một trong những bản đồ quan trọng nhất châu Âu thời Trung Cổ.

One of the most important world maps of Medieval Europe,

it depicted the King holding a scepter and a gleaming gold nugget.

Trên đó vẽ hình vị vua tay cầm cây trượng tay cầm thỏi vàng lấp lánh.

Mansa Musa had literally put his empire and himself on the map.

Mansa Musa thực sự đã ghi danh đế chế Mali trên bản đồ.

But material riches weren't the king's only concern.

Nhưng giàu có vật chất không phải là mối bận tâm duy nhất của ông.

As a devout Muslim, he took a particular interest in Timbuktu,

Là một người sùng đạo Hồi, ông đặc biệt yêu thích Timbutku,

already a center of religion and learning prior to its annexation.

nơi từng là trung tâm tôn giáo và giáo dục trước khi bị sát nhập.

Upon returning from his pilgrimage,

Vừa trở về sau chuyến hành hương,

he had the great Djinguereber Mosque built there

ông đã cho xây nhà thờ Djinguereber tại đây

with the help of an Andalusian architect.

với sự giúp đỡ của các kiến trúc sư người Andalusia.

He also established a major university, further elevating the city's reputation,

Ông còn thành lập các trường đại học lớn, nâng cao vị thế của thành phố,

and attracting scholars and students from all over the Islamic world.

thu hút học giả và sinh viên từ khắp thế giới Hồi giáo đổ về.

Under Mansa Musa, the Empire became urbanized,

Dưới thời Mansa Musa, đế chế được đô thị hóa,

with schools and mosques in hundreds of densely populated towns.

với trường học và nhà thờ được xây dựng ở hàng trăm thị trấn đông dân.

The king's rich legacy persisted for generations

Gia sản của vị vua kéo dài hàng thế kỉ, những lăng tẩm, thư viện,

and to this day, there are mausoleums, libraries and mosques

nhà thờ do ông xây dựng còn tồn tại đến ngày nay,

that stand as a testament to this golden age of Mali's history.

như minh chứng cho thời hoàng kim của lịch sử Mali.