Mansa Musa, one of the wealthiest people who ever lived - Jessica Smith

Mansa Musa, jeden z najbogatszych ludzi w historii - Jessica Smith

Tłumaczenie: Andrzej Bedziak Korekta: Karolina Pruszyńska

If someone asked you who the richest people in history were,

Gdybyś miał wymienić najbogatszych ludzi w historii świata,

who would you name?

kto przychodzi ci na myśl?

Perhaps a billionaire banker or corporate mogul,

Zapewne jakiś bankier lub potentat korporacji,

like Bill Gates or John D. Rockefeller.

np. Bill Gates czy John D. Rockefeller.

How about African King Musa Keita I?

A czy słyszałeś o afrykańskim królu, Mansa Musa?

Ruling the Mali Empire in the 14th century CE,

Panując nad Imperium Mali w XIV wieku,

Mansa Musa, or the King of Kings,

Mansa Musa, czyli Król Królów,

amassed a fortune that possibly made him

zgromadził fortunę,

dzięki której stał się prawdopodobnie najbogatszym człowiekiem w historii.

one of the wealthiest people who ever lived.

But his vast wealth was only one piece of his rich legacy.

Ale jego potężne bogactwo było tylko częścią spuścizny.

When Mansa Musa came to power in 1312,

Gdy Mansa Musa doszedł do władzy w 1312 roku,

much of Europe was racked by famine and civil wars.

większośc Europy była wyniszczana przez głód i wojny domowe,

But many African kingdoms and the Islamic world were flourishing,

podczas gdy wiele afrykańskich królestw i cały świat Islamu rozkwitał.

and Mansa Musa played a great role in bringing the fruits of this flourishing

Mansa Musa zbierał owoce tego rozkwitu

to his own realm.

i przynosił je do swojego królestwa.

By strategically annexing the city of Timbuktu,

Poprzez strategiczne przyłączenie miasta Timbuktu

and reestablishing power over the city of Gao,

i ustanowienie na nowo władzy w mieście Gao,

he gained control over important trade routes

zyskał kontrolę nad ważnymi szlakami handlowymi

between the Mediterranean and the West African Coast,

pomiędzy krajami środziemnomorskimi a zachodnim wybrzeżem Afryki.

continuing a period of expansion, which dramatically increased Mali's size.

Dzięki temu kontynuował ekspansję, która znacząco zwiększyła terytorium Mali.

The territory of the Mali Empire was rich in natural resources,

Terytorium Imperium Mali było bogate w surowce naturalne,

such as gold and salt.

takie jak złoto i sól.

The world first witnessed the extent of Mansa Musa's wealth in 1324

Świat po raz pierwszy ujrzał bogactwo Mansa Musy w 1324,

when he took his pilgrimage to Mecca.

kiedy wybrał się on na pielgrzymkę do Mekki.

Not one to travel on a budget,

Jako że nie lubił podróżować tanio,

he brought a caravan stretching as far as the eye could see.

wziął karawanę rozciągającą się jak okiem sięgnąć.

Accounts of this journey are mostly based on an oral testimony

Relacje z tej wyprawy są oparte głównie na ustnych przekazach

and differing written records,

i różniących się od siebie relacji pisanych,

so it's difficult to determine the exact details.

więc trudno jest ustalić szczegóły.

But what most agree on is the extravagant scale of the excursion.

Jednak większość zgadza się co do rozrzutnej skali całej wyprawy.

Chroniclers describe an entourage of tens of thousands of soldiers,

Kronikarze opisują świtę składającą się z tysięcy żołnierzy,

civilians,

cywilów,

and slaves,

niewolników,

500 heralds bearing gold staffs and dressed in fine silks,

500 heraldów niosących złote laski, ubranych w jedwab

and many camels and horses bearing an abundance of gold bars.

oraz wielu wielbłądów i koni przywdzianych w mnóstwo złota.

Stopping in cities such as Cairo,

Podczas postojów w miastach jak Kair,

Mansa Musa is said to have spent massive quantities of gold,

Mansa Musa miał wydawać niezliczone ilości złota,

giving to the poor, buying souvenirs,

obdarowując biednych, kupując pamiątki,

and even having mosques built along the way.

a nawet budując meczety wzdłuż trasy podróży.

In fact, his spending may have destabilized the regional economy,

Prawdopodobnie jego wydatki zdestabilizowały lokalną gospodarkę,

causing mass inflation.

powodując potężną inflację.

This journey reportedly took over a year, and by the time Mansa Musa returned,

Podróż miała trwać ponad rok, a do czasu gdy Mansa Musa wrócił,

tales of his amazing wealth had spread to the ports of the Mediterranean.

po portach śródziemnomorskich rozeszły się opowieści o jego bogactwie.

Mali and its king were elevated to near legendary status,

Mali ze swoim królem stały się legendarne,

cemented by their inclusion on the 1375 Catalan Atlas.

co przypieczętowało włączenie państwa do atlasu katalońskiego w 1375.

One of the most important world maps of Medieval Europe,

Była to jedna z najważniejszych map średniowiecznej Europy

it depicted the King holding a scepter and a gleaming gold nugget.

i przedstawiała króla, Mansa Musę, trzymającego berło i bryłkę złota.

Mansa Musa had literally put his empire and himself on the map.

Mansa Musa dosłownie sam umieścił swoje królestwo na mapie.

But material riches weren't the king's only concern.

Ale króla nie interesowały tylko bogactwa materialne.

As a devout Muslim, he took a particular interest in Timbuktu,

Jako gorliwy muzułmanin szczególnie zainteresował się Timbuktu,

already a center of religion and learning prior to its annexation.

które było centrum religijnym i naukowym już przed włączeniem do Mali.

Upon returning from his pilgrimage,

Po powrocie ze swojej pielgrzymki,

he had the great Djinguereber Mosque built there

wybudował wielki meczet Djinguereber

with the help of an Andalusian architect.

z pomocą andaluzyjskiego architekta.

He also established a major university, further elevating the city's reputation,

Otworzył także ważny uniwersytet, tym bardziej podnosząc reputację miasta

and attracting scholars and students from all over the Islamic world.

i przyciągając uczonych oraz studentów z całego świata Islamu.

Under Mansa Musa, the Empire became urbanized,

Pod rządami Mansa Musy imperium Mali zostało zurbanizowane,

with schools and mosques in hundreds of densely populated towns.

powstały setki szkół i meczetów w gęściej zaludnionych miastach.

The king's rich legacy persisted for generations

Spuścizna króla przetrwała pokolenia

and to this day, there are mausoleums, libraries and mosques

i aż po dziś dzień zachowały się mauzolea, biblioteki i meczety,

that stand as a testament to this golden age of Mali's history.

które przypominają o złotej erze w historii Mali.