Inside the minds of animals - Bryan B Rasmussen

Translator: Thảo Hương Ma Reviewer: Thai Thao Ton

Your dog loves to curl up on the couch, but so do you,

Chú chó của bạn thích nằm trên đi-văng, nhưng bạn cũng muốn như thế,

so you shoo him off and settle in for a cozy evening.

nên bạn đuổi chú xuống và tận hưởng một buổi tối ấm cúng

After all, you're the human around here.

Rốt cuộc thì bạn sống trong xã hội loài người.

You're an intelligent being, not a simple creature of instinct.

Bạn là một sinh vật thông minh, không là loài vật hành động theo bản năng

You can plan and dream, and oh-

Bạn có thể lập kế hoạch và mơ ước, và uhm

Did your dog just outsmart you and feel happy about it?

Chú chó chỉ lừa bạn và nó cảm thấy vui vì điều đó không?

Or was he just following his instincts?

Hay chú chỉ hành động theo bản năng?

Is there even a difference?

Có sự khác biệt nào ở đây không?

What is he thinking?

Chú đang nghĩ cái gì?

Well, it depends on what we mean by "thinking"

Nó phụ thuộc việc chúng ta định nghĩa từ "suy nghĩ" ở đây

and the criteria we use to evaluate it.

và tiêu chuẩn ta dùng để đánh giá.

Aristotle and Descartes both use the criteria of instinct and intelligence

Cả Aristotle và Descartes đều dựa trên tiêu chuẩn về bản năng và sự thông minh.

to divide animals from humans.

để phân biệt động vật và con người.

Aristotle believed that humans possess reason,

Aristotle tin rằng con người hành động có lý do,

while animals could only follow brute instincts for survival and reproduction.

trong khi động vật chỉ theo bản năng để sống sót và duy trì nòi giống.

Almost 2000 years later,

Khoảng 2000 năm sau đó,

Descartes suggested a more extreme version of that idea,

Descartes đề xuất một lời giải thích khác cho ý tưởng đó

arguing that animals following instincts were indistinguishable

tranh cãi rằng động vật hành động theo bản năng là không rõ ràng

from robots responding mechanically to stimuli in their environments.

từ việc robot đáp trả những kích thích từ môi trường của chúng một cách máy móc.

But the consensus against animal intelligence began to unravel

Nhưng sự đồng tình về việc động vật không thông minh bắt đầu sáng tỏ

with Darwin's Theory of Evolution.

với học thuyết tiến hóa của Darwin.

Darwin hypothesized that intelligence could evolve from simpler instincts.

Darwin đưa ra giả thuyết: sự thông minh tiến hóa từ những sinh vật bậc thấp.

He had observed earthworms making choices about how to drag oddly shaped leaves

Ông đã quan sát giun đất lựa chọn việc kéo chiếc lá kỳ lạ như thế nào

into their boroughs,

vào tổ của chúng,

and was struck that a human might employ similar means to solve a similar problem.

và bị mắc kẹt như người làm thuê giải quyết vấn đề một cách tương tự.

And if, as he thought, humans are descended from simpler creatures,

Và nếu, như chú ta nghĩ, con người có nguồn gốc từ những sinh vật bậc thấp hơn,

then perhaps our minds lie at the far end of a continuum,

sau đó có lẽ nhận thức của ta nằm ở cuối một chuỗi liên tục

differing from theirs in degree, but not in kind.

khác với những động vật cùng bậc nhưng không cùng loại.

Recent experiments showing that many species can solve complex problems

Nghiên cứu gần đây cho thấy nhiều loài có thể xử lý những vấn đề phức tạp

confirm Darwin's initial hypothesis.

chứng thực học thuyết tiến hóa của Darwin.

Elephants use objects to reach inaccessible places.

Loài voi sử dụng vòi của chúng để tới những nơi không thể tiếp cận được.

Crows make their own tools,

Quạ thì tạo nên vũ khí cho riêng nó,

and can use water displacement to get a reward.

và có thể sử dụng sự dịch chuyển của nước để lấy được vật thưởng.

Octopuses can open jars after watching others do so,

Bạch tuộc có thể mở cái lọ sau khi quan sát những loài khác làm vậy,

and can even remember the process months later.

và thậm chí vài tháng sau vẫn có thể nhớ quá trình đó.

Such tasks involve considering aspects of a problem

Những nhiệm vụ đó bao gồm việc suy xét các khía cạnh của vấn đề

separately from the immediate situation, and retaining the strategy for later use.

chia thành: tình huống bất ngờ và duy trì chiến lược cho lần sử dụng sau.

Still, while animals can solve complex problems,

Tuy nhiên, khi động vật có thể xử lý những tình huống phức tạp,

how do we know what, or even that, they are thinking?

làm sao chúng ta biết điều đó, hoặc thậm chí biết việc chúng đang suy nghĩ?

Behaviorists, such as Pavlov and Thorndike, argue

Các nhà hành vi học, như Pavlov và Thorndlike, biện luận rằng

that animals that appear to think

động vật khi tỏ vẻ suy nghĩ

are usually only responding to reward or punishment.

thường là chỉ đang phản ứng lại với phần thưởng hoặc sự trừng phạt.

This was the case with Clever Hans,

Đây là trường hợp với Clever Hans,

a horse with the amazing ability to tap out answers to math problems.

một con ngựa với khả năng kỳ diệu là gõ sàn để trả lời câu hỏi toán học.

But it turns out Hans wasn't especially good at math,

Nhưng hóa ra Hans không đặc biệt giỏi Toán,

but at reading his unwitting trainer's subtle nonverbal cues

nhưng lại đọc được những dấu hiệu không lời của huấn luyện viên bất đắc dĩ

for when to stop tapping.

cho đến khi dừng hành động gõ.

So Hans couldn't count, but does that mean he wasn't thinking?

Vậy Hans không thể đếm nhưng như vậy có chứng minh là nó không suy nghĩ?

After all, he could interpret nuanced social messages,

Suy cho cùng, nó có thể lý giải được những thông điệp xã hội nhiều sắc thái,

a quality he shared with many other non-human animals.

một đặc tính nó chia sẻ với những loài động vật khác.

Elephants recognize each other after years apart,

Loài voi có thể nhận ra nhau sau vài năm xa cách,

and even seem to mourn their dead.

và thâm chí có vẻ như thương khóc cái chết của đồng loại.

Bees communicate using a special waggle dance

Loài ong giao tiếp bằng cách sử dụng điệu nhảy ve vẩy đặc biệt

to indicate the location and quality of a food source to other bees.

để đánh dấu lãnh thổ và chất lượng của nguồn thức ăn đến những con ong khác.

Chimpanzees engage in complex deception schemes,

Tinh tinh lập một kế hoạch mưu mẹo để chôm chỉa,

suggesting not only do they think, but they understand that others do, too.

điều này cho thấy, không chỉ chúng nghĩ, mà còn hiểu những gì con khác làm.

And then there is Alex the Grey Parrot,

và Alex, một con vẹt xám,

who could use human language

có thể sử dụng ngôn ngữ người

to distinguish the colors and shapes of absent objects,

để phân biệt màu và hình dáng của những vật thể không tồn tại,

and even understand abstract concepts, like bigger and smaller.

và thậm chí hiểu những khái niệm trừu tượng, như to hơn và nhỏ hơn.

That sounds a lot like intelligence,

Nghe có vẻ như thông minh

and not just the work of mindless machines.

và không chỉ là công việc của những cái máy vô thức.

But while a non-human animal can solve problems and even communicate,

Nhưng trong khi một động vật có thể giải quyết vấn đề, thậm chí giao tiếp,

for humans, thinking also involves consciousness,

thì con người, suy nghĩ bao gồm cả ý thức,

the ability to reflect on our actions, not simply to perform them.

khả năng phản ánh trên hành động, không đơn giản để phô bày chúng.

So far, none of our studies tell us if having the intelligence to outsmart us

Cho đến nay, không có nghiên cứu nào chỉ ra nếu sở hữu sự thông minh khiến chúng ta khôn hơn

means that our dog can also feel good about doing so.

nghĩa là chú chó cũng có thể cảm thấy tốt khi như vậy.

What we really want to know is what is it like to be a dog,

Những gì ta thực sự muốn biết là một con chó thì trông như thế nào

or an octopus,

hoặc là bạch tuộc,

or a crow?

hoặc quạ?

Philosophers of mind call this The Hard Problem,

Nhà triết học gọi đó là "Vấn đề nan giải",

because while you and I can report what it feels like to be a human,

bởi vì trong khi chúng ta có thể diễn tả cảm giác của con người như thế nào,

nobody speaks horse.

thì không ai nói được tiếng ngựa.

Even a talking parrot, like Alex,

Thậm chí chú vẹt biết nói, như Alex,

couldn't tell us how he feels about the colors he could name.

không thể nói cho chúng ta nó cảm thấy như thế nào về màu sắc nó gọi.

And what if consciousness comes in different forms?

và chuyện gì sẽ xảy ra nếu ý thức đến từ những hình thức khác nhau?

Would we even recognize the consciousness of bees?

Ta sẽ nhận ra ý thức của con ong không?

For that matter, how can we know for sure that other people have consciouness?

Vấn đề là, làm sao ta biết chắc những người khác có ý thức?

Perhaps they're just well-functioning zombies.

Biết đâu họ chỉ là những xác chết hoạt động tốt.

Regardless, animal minds continue to test the limits of our understanding

Dù sao thì, khả năng nhận thức của động vật vẫn thách thức giới hạn hiểu biết của chúng ta

and how we frame them may reveal more about our minds than theirs.

và làm cách nào để việc ta xác định được có thể tiết lộ trí óc của ta hơn chúng.