From enslavement to rebel gladiator: The life of Spartacus - Fiona Radford

Translator: Da My Tran Ngoc Reviewer: Hung Tran Phi

Khi người chiến binh đang ngủ,

As the warrior slept,

a snake coiled around his face.

một con rắn cuộn quanh khuôn mặt của anh ta.

Instead of a threat, his wife saw an omen–

Thay vì coi đó là mối nguy, vợ anh ấy xem đó như điềm báo-

a fearsome power that would lead her husband to either glory or doom.

một sức mạnh đáng sợ sẽ đưa chồng cô đến vinh quang hay sự hủy hoại.

For now, however, he was only a slave –

Tuy nhiên, lúc này anh chỉ là một nô lệ -

one of millions taken from the territories

trong hàng triệu nô lệ bị bắt từ các cuộc chinh phạt lãnh thổ

conquered by Rome to work the mines,

của quân La Mã để làm việc trong các hầm mỏ,

till the fields,

những cánh đồng,

or fight for the crowd’s entertainment.

hoặc chiến đấu giải trí cho đám đông.

A nomadic Thracian from what is now Bulgaria,

Là du mục xứ Thrace, ngày nay là Bulgaria,

he had served in the Roman Army but was imprisoned for desertion.

anh đã phục vụ trong quân đội nhưng bị bỏ tù vì tội đào ngũ.

His name was Spartacus.

Tên của anh là Spartacus.

Spartacus had been brought to Capua by Batiatus, a lanista,

Spartacus được đưa đến Capua bởi Batiatus, một đấu sĩ,

or trainer of gladiators.

hay người huấn luyện võ sĩ giác đấu.

And life at the ludus, or gladiator school, was unforgiving.

Cuộc sống tại ludus - lò đào tạo võ sĩ giác đấu không có sự khoan dung.

New recruits were forced to swear an oath

Những kẻ được tuyển mộ mới bị buộc phải đọc lời thề

“to be burned, to be bound, to be beaten, and to be killed by the sword,”

"bị thiêu đốt, bị trói buộc, bị đánh bại và bị giết bởi thanh kiếm,"

and to obey their master’s will without question.

và phải phục tùng chủ nhân tuyệt đối.

But even harsh discipline couldn’t break Spartacus’s spirit.

Nhưng ngay cả sự trừng phạt nghiêm khắc không thể phá vỡ tinh thần của Spartacus.

In 73 BCE, Spartacus led 73 other slaves

Năm 73 TCN, Spartacus dẫn dắt 73 nô lệ khác

to seize knives and skewers from the kitchen and fight their way out,

cướp dao và kiếm từ nhà bếp, chiến đấu tìm đường thoát,

hijacking a wagon of gladiator equipment along the way.

họ chặn và cướp xe ngựa chở vũ khí của võ sĩ giác đấu trên đường đi.

They were done fighting for others–

Không còn chiến đấu vì kẻ khác -

now, they fought for their freedom.

giờ đây, họ chiến đấu vì tự do của chính mình.

When the news reached Rome,

Khi tin tức lan đến La Mã,

the Senate was too busy with wars in Spain and the Pontic Empire

Viện Nguyên Lão quá bận rộn với cuộc chiến ở Tây Ban Nha và Đế chế Pontus

to worry about some unruly slaves.

để bận tâm về một vài tên nô lệ bất trị.

Unconcerned, praetor Claudius Glaber took an army of three thousand men

Rất hờ hững, Pháp quan Claudius Glaber đưa đội quân gồm 3,000 người

to the rebel’s refuge at Mount Vesuvius,

đến nơi trú ẩn của quân khởi nghĩa ở núi lửa Vesuvius,

and blocked off the only passage up the mountain.

và chặn con đường duy nhất lên núi.

All that remained was to wait and starve them out–

Tất cả những gì còn lại là chờ cho quân khởi nghĩa chết đói -

or so he thought.

hoặc là ông ta nghĩ vậy.

In the dead of night,

Vào một đêm thanh vắng,

the rebels lowered themselves down the cliffside on ropes made from vines,

quân khởi nghĩa đã leo xuống vách núi bằng dây bện từ dây leo cây nho,

and flanked Glaber’s unguarded camp.

và đột kích doanh trại không được canh gác của Glaber.

Thus began the legend of Rome’s defiant gladiator.

Bắt đầu huyền thoại về võ sĩ giác đấu ngang ngạnh của La Mã.

Tin tức về cuộc khởi nghĩa lan truyền,

As news of the rebellion spread,

its ranks swelled with escaped slaves,

hàng ngũ của họ càng mở rộng với sự gia nhập của các nô lệ bỏ trốn,

deserting soldiers, and hungry peasants.

những người lính bị bỏ rơi, và những nông dân đói khổ.

Many were untrained,

Rất nhiều người chưa từng được huấn luyện,

but Spartacus’s clever tactics transformed them

nhưng với chiến lược thông minh, Spartacus đã biến họ

into an effective guerrilla force.

thành lực lượng du kích chiến đấu hiệu quả.

A second Roman expedition led by praetor Varinius,

Cuộc viễn chinh thứ hai của quân La Mã do Pháp quan Varinius chỉ huy,

was ambushed while the officer bathed.

đã bị phục kích khi viên sĩ quan đang tắm.

To elude the remaining Roman forces,

Để tránh chạm trán lực lượng La Mã còn lại,

the rebels used their enemy’s corpses as decoy guards,

quân khởi nghĩa đã sử dụng xác chết của kẻ thù như lá chắn phòng vệ,

stealing Varinius’s own horse to aid their escape.

đánh cắp ngựa riêng của Varinius hỗ trợ cho cuộc chạy trốn.

Thanks to his inspiring victories and policy of distributing spoils equally,

Nhờ những chiến thắng đầy cảm hứng và chính sách phân chia bổng lộc đồng đều,

Spartacus continued attracting followers,

Spartacus đã thu hút thêm nhiều người tham gia,

and gained control of villages

và nắm quyền kiểm soát những ngôi làng,

where new weapons could be forged.

nơi có thể rèn đúc thêm vũ khí.

The Romans soon realized they were no longer facing ragtag fugitives,

Người La mã sớm nhận ra họ không còn đối mặt với nhóm nhỏ những kẻ lẩn trốn,

and in the spring of 72 BCE,

và vào mùa xuân năm 72 TCN,

the Senate retaliated with the full force of two legions.

Viện Nguyên đã trả đũa bằng lực lượng hùng hậu gồm hai quân đoàn.

The rebels left victorious,

Nghĩa quân tuy giành chiến thắng,

but many lives were lost in the battle,

nhưng nhiều người đã bỏ mạng nơi chiến trường,

including Spartacus’ lieutenant Crixus.

gồm cả Trung uý Crixus của Spartacus.

To honor him, Spartacus held funeral games,

Để tưởng niệm ông, Spartacus đã tổ chức trò chơi tang lễ,

forcing his Roman prisoners to play the role his fellow rebels had once endured.

bắt những tù nhân La Mã nếm nỗi đau mà cộng sự của anh từng trải.

By the end of 72 BCE,

Cuối năm 72 TCN,

Spartacus’ army was a massive force of roughly 120,000 members.

quân đội của Spartacus đã là một lực lượng hùng hậu gồm 120,000 người.

But those numbers proved difficult to manage.

Nhưng con số quá lớn này gây khó khăn trong việc quản lý.

With the path to the Alps clear,

Khi con đường đến dãy Alps được dọn sạch,

Spartacus wanted to march beyond Rome’s borders,

Spartacus muốn hành quân qua bên kia biên giới La Mã,

where his followers would be free.

nơi người của anh sẽ được tự do.

But his vast army had grown brash.

Nhưng đội quân hùng hậu lúc này lại phát triển rời rạc.

Many wanted to continue pillaging,

Nhiều người muốn tiếp tục cướp bóc,

while others dreamed of marching on Rome itself.

trong khi số còn lại mơ tưởng về cuộc viễn chinh đến thành Rome.

In the end, the rebel army turned south–

Cuối cùng, nghĩa quân rẽ về hướng Nam

forgoing what would be their last chance at freedom.

từ bỏ cơ hội cuối cùng đến tự do.

Meanwhile, Marcus Licinius Crassus had assumed control of the war.

Trong khi đó, Marcus Licinius Crassus đã nắm lấy thế trận cuộc chiến.

As Rome’s wealthiest citizen,

Là công dân giàu có nhất thành Rome,

he pursued Spartacus with eight new legions,

hắn đã truy kích Spartacus bằng tám đạo quân mới,

eventually trapping the rebels in the toe of Italy.

cuối cùng, đánh bẫy được quân khởi nghĩa ở mũi chân nước Ý.

After failed attempts to build rafts,

Thất bại sau khi cố đóng bè,

and a stinging betrayal by local pirates,

và cay đắng vì bị những tên cướp địa phương phản bội,

the rebels made a desperate run to break through Crassus’s lines–

nghĩa quân đã liều lĩnh trốn chạy nhằm chọc thủng phòng tuyến của Crassus

but it was no use.

nhưng không có tác dụng.

Roman reinforcements were returning from the Pontic wars,

Quân tiếp viện La Mã đang quay trở lại từ những cuộc chiến ở Pontus,

and the rebels’ ranks and spirits were broken.

hàng ngũ và tinh thần của quân khởi nghĩa bị phá vỡ.

In 71 BCE, they made their last stand.

Năm 71 TCN, họ đã dấn thân vào trận chiến cuối cùng.

Spartacus nearly managed to reach Crassus before being cut down by centurions.

Spartacus suýt tiếp cận được Crassus trước khi các Bách binh đoàn chặn đứng.

His army was destroyed,

Quân đội của anh tan rã,

and 6000 captives were crucified along the Appian Way–

6,000 tù binh bị truy sát và đóng đinh thập giá dọc Appian Way–

a haunting demonstration of Roman authority.

một hành động thị uy rùng rợn của chính quyền La Mã.

Thắng trong cuộc chiến, nhưng tên tuổi của Crassus

Crassus won the war,

but it is not his legacy which echoes through the centuries.

không phải là di sản vang vọng đến nhiều thế kỷ sau.

Thousands of years later,

Hàng ngàn năm sau,

the name of the slave who made the world’s mightiest empire tremble

tên của nô lệ, người đã khiến đế chế hùng mạnh nhất khiếp sợ

has become synonymous with freedom–

đã trở thành từ đồng nghĩa với tự do

and the courage to fight for it.

và lòng can đảm chiến đấu vì lý tưởng ấy.