Cicadas: The dormant army beneath your feet - Rose Eveleth

Translator: Thanh Le Reviewer: Tâm Đan

If you live on the east coast of the United States,

Nếu sống ở bờ Đông nước Mỹ,

you've spent the last 17 years of your life

bạn đã dành 17 năm cuộc đời

walking, eating and sleeping

đi lại, ăn uống, và ngủ nghỉ

above a dormant army of insects.

ngay trên một đội quân côn trùng im lìm.

These are the cicadas.

Đó là loài ve sầu.

Every 17 years,

Cứ mỗi 17 năm,

billions of them emerge from the ground to do three things:

hàng tỷ con chui lên từ lòng đất để làm ba việc:

molt, mate and die.

lột xác, giao phối và chết đi.

There are 15 different broods of cicadas out there,

Có đến 15 đoàn ve khác nhau,

grouped by when they'll emerge from the ground.

được nhóm lại theo thời gian chúng xuất hiện.

Some of these broods are on a 13-year cycle,

Một số đàn có vòng đời 13 năm,

others are on a 17-year clock.

một số khác thì 17 năm.

Either way, the cicadas live underground for most of their lives,

Dù sao thì ve sầu cũng sống dưới lòng đất gần như cả đời,

feeding on the juices of plant roots.

sống dựa vào nhựa rễ cây.

When it's time to emerge,

Khi đến lúc trồi lên,

the adults begin to burrow their way out of the ground

con trưởng thành bắt đầu đào đường ra khỏi lòng đất

and up to the surface,

và ngoi lên mặt đất,

where they'll live for just a few weeks.

sống trên đó chỉ được khoảng vài tuần.

During these weeks, though,

Dù là chỉ trong vài tuần,

everybody will know the cicadas have arrived.

mọi người đều sẽ biết chúng đã tới.

There will be billions of them.

Chúng có hàng tỷ con,

And they're loud.

và rất ồn ào.

Male cicadas band together to call for female mates,

Ve đực tập hợp để mời gọi ve cái,

and their collective chorus can reach up to 100 decibels --

và bản hòa âm của chúng có thể đạt đến 100 đề-xi-ben --

as loud as a chain saw.

to ngang tiếng cưa xích.

In fact, if you happen to be using a chain saw or a lawn mower,

Trên thực tế, nếu tình cờ bạn dùng cưa hay máy xén cỏ

male cicadas will flock to you,

ve đực sẽ bu vào bạn,

thinking that you're one of them.

vì nghĩ bạn là đồng loại.

Now, like most things in nature,

Giờ, như mọi thứ trong tự nhiên,

the cicadas don't arrive without a posse.

loài ve không đơn thương độc mã.

There are all sort of awesome and gross predators and parasites

Có đủ loài săn mồi và ký sinh trùng đáng sợ và gớm ghiếc

that come along with the buzzing bugs.

xuất hiện cùng loài bọ kêu ve ve này.

Take the fungus Massospora for example.

Lấy loài nấm Massospora làm ví dụ.

This little white fungus buries itself in the cicada's abdomen

Loài nấm trắng này chui vào bụng ve sầu,

and eats the bug alive,

và ăn sống nó,

leaving behind its spores.

rồi để lại các bào tử nấm.

When those spores rupture,

Khi các bào tử này vỡ,

they burst out of the still-alive cicada,

chúng bật ra khỏi con ve còn sống,

turning the bug into a flying saltshaker of death,

biến nó thành kẻ gieo rắc cái chết biết bay,

raining spores down upon its unsuspecting cicada neighbors.

trút bào tử xuống những con khác mà chúng không hề biết.

But while we know pretty precisely

Nhưng dù biết khá chính xác

when the cicadas will arrive and fade away,

thời điểm ve sầu xuất hiện và biến mất,

we're still not totally certain of why.

ta vẫn không hoàn toàn chắc lý do vì sao.

There are certain advantages

Dĩ nhiên có sự thuận lợi

to having your entire species emerge at once, of course.

khi cả loài xuất hiện cùng lúc như thế.

The sheer number of cicadas coming out of the ground

Số lượng ve sầu chui ra khỏi mặt đất

is so overwhelming to predators, it is essentially guaranteed

hoàn toàn lấn át các loài săn mồi. Điều đó về cơ bản đảm bảo

that a few bugs will survive and reproduce.

một số con sẽ sống sót và tiếp tục sinh sôi.

And since cicadas emerge every 13 or 17 years,

Và vì ve sầu xuất hiện mỗi 13 hay 17 năm,

longer than the lifespan of many of their predators,

dài hơn tuổi thọ nhiều loài săn mồi

the animals that eat them don't learn to depend on their availability.

nên các loài ăn chúng học cách không phụ thuộc vào chúng.

But why 13 and 17 years,

Nhưng sao lại là 13 hay 17

instead of 16 or 18 or 12?

thay vì 16 hay 18 hay 12 năm?

Well, that part no one really knows.

Vâng, điều đó không ai biết rõ.

It's possible the number just happened by chance,

Có thể đó chỉ là con số ngẫu nhiên,

or, perhaps, cicadas really love prime numbers.

hay có lẽ ve sầu thích các số nguyên tố.

Eventually, the cicadas will mate and slowly die off,

Cuối cùng, ve sầu sẽ giao phối và từ từ chết đi,

their call fading into the distance.

tiếng ve lịm dần về phía xa.

The eggs they lay will begin the cycle again,

Trứng của chúng lại bắt đầu vòng đời mới,

their cicada babies burrowing into the earth, feeding on plant juice,

ve sầu non sẽ chui xuống đất, hút nhựa cây

and waiting for their turn to darken the skies

và chờ đến lượt chúng phủ rợp trời

and fill the air with their songs.

và cất vang tiếng hát.

In 17 years, they'll be ready.

Trong 17 năm, chúng sẽ sẵn sàng.

Will you?

Thế còn bạn?