A brief history of dogs - David Ian Howe

Translator: Da My Tran Ngoc Reviewer: Emily Nguyen

Since their emergence over 200,000 years ago,

Từ khi xuất hiện, hơn 200.000 năm trước,

modern humans have established homes and communities all over the planet.

người hiện đại đã xây dựng nhà cửa và cộng đồng khắp hành tinh.

But they didn’t do it alone.

Nhưng họ không làm điều đó một mình.

Whatever corner of the globe you find homo sapiens in today,

Bất cứ nơi nào trên thế giới có con người,

you’re likely to find another species nearby:

rất có khả năng bạn sẽ tìm thấy một loài khác gần đó:

Canis lupus familiaris.

Chó nhà - Canis lupus familiaris.

Whether they’re herding, hunting, sledding, or slouching

Dù là chăn gia súc, săn mồi, kéo xe hay nằm ườn,

the sheer variety of domestic dogs is staggering.

sự đa dạng của chó nhà luôn khiến ta ngạc nhiên.

But what makes the story of man’s best friend so surprising

Nhưng điều bất ngờ trong câu chuyện về bạn thân nhất của con người

is that they all evolved from a creature

là tất cả chúng đều tiến hóa từ một loài

often seen as one of our oldest rivals:

thường được xem là một trong các kẻ thù lâu đời nhất của ta:

Canis lupus, or the gray wolf.

Canis lupus, hay sói xám.

When our Paleolithic ancestors first settled Eurasia roughly 100,000 years ago,

Khoảng 100.000 năm trước, vào thời đồ đá, khi tổ tiên ta bắt đầu định cư ở Á-Âu,

wolves were one of their main rivals at the top of the food chain.

sói là một trong những đối thủ chính ở đầu chuỗi thức ăn.

Able to exert over 300 lbs. of pressure in one bone-crushing bite

Có thể tạo ra lực cắn lên đến 136 ki-lô-gam trong một cú táp,

and sniff out prey more than a mile away,

và đánh hơi được con mồi cách hơn 1.6 ki-lô-mét,

these formidable predators didn’t have much competition.

không nhiều loài có thể cạnh tranh với đối thủ đáng gờm này.

Giống với người, săn bắn-hái lượm,

Much like human hunter-gatherers,

they lived and hunted in complex social groups

chúng sống và đi săn theo các nhóm xã hội phức tạp,

consisting of a few nuclear families,

gồm một vài gia đình,

and used their social skills to cooperatively take down larger creatures.

sử dụng kỹ năng bầy đàn để hạ gục những con mồi lớn.

Using these group tactics,

Dùng chiến thuật nhóm,

they operated as effective persistence hunters,

sói xám là những thợ săn kiên nhẫn và đáng gờm.

relying not on outrunning their prey,

Ngoài tốc độ hơn hẳn,

but pursuing it to the point of exhaustion.

sói xám còn đeo đuổi dai dẳng khiến con mồi kiệt sức.

But when pitted against the similar strengths of their invasive new neighbors,

Nhưng khi đối đầu với những kẻ xâm lăng mạnh ngang ngửa,

wolves found themselves at a crossroads.

sói buộc phải chọn lựa.

For most packs,

Với hầu hết các đàn,

these bourgeoning bipeds represented a serious threat to their territory.

loài hai chân có số lượng tăng nhanh này là mối đe dọa nghiêm trọng tới lãnh thổ.

But for some wolves,

Nhưng với một số khác, nhất là những con không sống theo bầy đàn,

especially those without a pack,

human camps offered new opportunities.

trại của con người đem đến những cơ hội mới.

Wolves that showed less aggression towards humans

Những con sói ít hung hãn,

could come closer to their encampments,

có thể tiếp cận các khu trại của con người,

feeding on leftovers.

ăn thức ăn thừa.

And as these more docile scavengers outlasted their aggressive brethren,

Do kẻ ăn mót ngoan ngoãn sống lâu hơn những anh em hiếu chiến,

their genetic traits were passed on,

các đặc điểm di truyền của chúng được truyền lại,

gradually breeding tamer wolves in areas near human populations.

dần dà, sói thuần hóa được nhân giống ở gần những khu dân cư.

Over time humans found a multitude of uses for these docile wolves.

Theo thời gian,

con người thấy được nhiều lợi ích của những con sói ngoan ngoãn này.

They helped to track and hunt prey,

Chúng giúp theo dấu và săn mồi,

and might have served as sentinels to guard camps

còn có thể giúp canh gác bảo vệ trại,

and warn of approaching enemies.

và cảnh báo khi có kẻ địch tiếp cận.

Their similar social structure made it easy to integrate with human families

Cấu trúc xã hội tương tự

khiến chúng dễ dàng hòa nhập vào gia đình con người

and learn to understand their commands.

và học cách hiểu mệnh lệnh của họ.

Eventually they moved from the fringes of our communities into our homes,

Cuối cùng, từ những kẻ xa lạ, chúng đã bước vào nhà chúng ta,

becoming humanity’s first domesticated animal.

trở thành động vật được thuần hóa đầu tiên của loài người.

The earliest of these Proto-Dogs or Wolf-Dogs,

Chó cổ hay chó lai sói này,

seem to have appeared around 33,000 years ago,

xuất hiện khoảng 33,000 năm trước.

and would not have looked all that different from their wild cousins.

và không khác mấy với anh em hoang dã của chúng.

They were primarily distinguished by their smaller size

Chúng chủ yếu được phân biệt

qua kích thước nhỏ hơn, mõm ngắn hơn, răng nhỏ hơn.

and a shorter snout full of comparatively smaller teeth.

But as human cultures and occupations became more diverse and specialized,

Khi văn hóa và nghề nghiệp của con người phát triển đa dạng và chuyên biệt hơn,

so did our friends.

chó cũng phát triển theo.

Short stocky dogs to herd livestock by nipping their heels;

Giống chó ngắn, mập dùng để chăn, lùa gia súc;

elongated dogs to flush badgers and foxes out of burrows;

giống chó thon dài để xua lửng và cáo ra khỏi hang;

thin and sleek dogs for racing;

chó thân mỏng và dáng đẹp sử dụng cho các cuộc đua,

and large, muscular dogs for guard duty.

và chó to lớn, cơ bắp để canh gác.

With the emergence of kennel clubs and dog shows during England’s Victorian era,

Với sự xuất hiện của câu lạc bộ chó giống,

và các buổi trình diễn chó thời Victoria ở Anh,

these dog types were standardized into breeds,

những loài chó này đã được chọn làm tiêu chuẩn để nhân giống,

with many new ones bred purely for appearance.

nhiều loài chó mới được tạo ra chỉ thuần do ngoại hình đẹp.

Sadly, while all dog breeds are the product of artificial selection,

Đáng buồn thay, dù mọi giống chó đều là sản phẩm của chọn lọc nhân tạo,

some are healthier than others.

thể trạng của chúng lại không giống nhau.

Many of these aesthetic characteristics come with congenital health problems,

Nhiều tính trạng đẹp đi kèm với các vấn đề sức khỏe,

such as difficulty breathing or being prone to spinal injuries.

như khó thở hoặc dễ bị chấn thương cột sống,

Humanity’s longest experiment in controlled evolution

Thực nghiệm lâu dài nhất của loài người về tiến hóa có kiểm soát

has had other side effects as well.

cũng có những tác dụng phụ khác.

Generations of selection for tameness

Qua nhiều thế hệ chọn lọc, thuần hóa,

have favored more juvenile and submissive traits

tính trạng trẻ lâu, phục tùng được ưa thích,

that were pleasing to humans.

làm con người hài lòng.

This phenomenon of selecting traits associated with youth is known as neoteny,

Hiện tượng chọn lọc tính trạng liên quan đến tuổi trẻ gọi là ấu nhi,

and can be seen in many domestic animals.

có thể bắt gặp ở nhiều vật nuôi.

Thousands of years of co-evolution may even have bonded us chemically.

Hàng ngàn năm đồng tiến hóa,

thậm chí, có thể tạo ra mối liên kết chó-người về mặt hoá học.

Not only can canines understand our emotions and body language,

Không chỉ hiểu được cảm xúc và ngôn ngữ cơ thể của chúng ta,

but when dogs and humans interact,

khi chó và người tương tác, hai bên đều giải phóng oxytocin;

both our bodies release oxytocin;

a hormone commonly associated with feelings of love and protectiveness.

hormon gắn liền với cảm giác yêu thương và bảo vệ.

It might be difficult to fathom how every Pomeranian, Chihuahua, and Poodle

Thật khó có thể tưởng tượng

những chú chó Pomeranian, Chihuahua và Poodle

are descended from fierce wolves.

lại là hậu duệ của loài sói hung dữ.

But the diversity of breeds today is the result of a relationship

Nhưng sự đa dạng của các giống chó ngày nay,

là thành quả của mối quan hệ

that precedes cities, agriculture,

xuất hiện trước cả thành thị, nền nông nghiệp,

and even the disappearance of our Neanderthal cousins.

và cả người anh em Neanderthal đã tuyệt chủng của chúng ta.

And it’s heartening to know

Và thật ấm lòng khi biết rằng chỉ cần có đủ thời gian,

that given enough time,

even our most dangerous rivals can become our fiercest friends.

ngay cả kẻ thù nguy hiểm nhất

cũng có thể trở thành người bạn dũng mãnh nhất.