A brief history of dogs - David Ian Howe

Tłumaczenie: Agnieszka Cabanes Korekta: Marta Konieczna

Since their emergence over 200,000 years ago,

Odkąd 200 tysięcy lat temu pojawił się człowiek współczesny,

modern humans have established homes and communities all over the planet.

osiedlał się i tworzył wspólnoty na całym świecie.

But they didn’t do it alone.

Ale nie robił tego w pojedynkę.

Whatever corner of the globe you find homo sapiens in today,

W każdym zakątku Ziemi zamieszkanym przez homo sapiens,

you’re likely to find another species nearby:

towarzyszy mu inny gatunek,

Canis lupus familiaris.

canis lupus familiaris.

Whether they’re herding, hunting, sledding, or slouching

Istnieją psy pasterskie, myśliwskie, zaprzęgowe i kanapowce,

the sheer variety of domestic dogs is staggering.

a ich różnorodność jest niesamowita.

But what makes the story of man’s best friend so surprising

Historia najlepszego przyjaciela człowieka najbardziej zaskakuje jednak tym,

is that they all evolved from a creature

że wszystkie psy pochodzą od stworzenia

often seen as one of our oldest rivals:

często uznawanego za jednego z naszych najstarszych wrogów,

Canis lupus, or the gray wolf.

canis lupus, czyli wilka szarego.

When our Paleolithic ancestors first settled Eurasia roughly 100,000 years ago,

Kiedy około 100 tysięcy lat temu nasi przodkowie osiedlili się w Eurazji,

wolves were one of their main rivals at the top of the food chain.

wilki były ich głównymi rywalami na szczycie łańcucha pokarmowego.

Able to exert over 300 lbs. of pressure in one bone-crushing bite

Te straszliwe drapieżniki, których szczęki miażdżyły kości z siłą 130 kilogramów,

and sniff out prey more than a mile away,

i które wyczuwały zdobycz na dwa kilometry,

these formidable predators didn’t have much competition.

nie miały sobie równych.

Much like human hunter-gatherers,

Podobnie jak ludy zbieracko-łowieckie,

they lived and hunted in complex social groups

wilki żyły i polowały w złożonych grupach społecznych

consisting of a few nuclear families,

składających się z kilku małych rodzin

and used their social skills to cooperatively take down larger creatures.

i dzięki umiejętnościom społecznym wspólnie polowały na większe zwierzęta.

Using these group tactics,

Wykorzystując taktyki grupowe,

they operated as effective persistence hunters,

stosowały metodę polowania uporczywego,

relying not on outrunning their prey,

czyli nie próbowały dogonić ofiary,

but pursuing it to the point of exhaustion.

ale ścigały ją aż do jej wyczerpania.

But when pitted against the similar strengths of their invasive new neighbors,

Kiedy przyszło im zmierzyć się z nowymi, równie silnymi sąsiadami,

wolves found themselves at a crossroads.

wilki stanęły przed wyborem.

For most packs,

Większość sfor uznała,

these bourgeoning bipeds represented a serious threat to their territory.

że rosnące w siłę dwunogie istoty poważnie zagrażają ich terytorium.

But for some wolves,

Ale niektóre wilki,

especially those without a pack,

zwłaszcza te nienależące do sfory,

human camps offered new opportunities.

w ludzkich obozach dostrzegły nowe możliwości.

Wolves that showed less aggression towards humans

Mniej agresywne osobniki

could come closer to their encampments,

zbliżały się do ludzkich obozowisk

feeding on leftovers.

i żywiły resztkami jedzenia.

And as these more docile scavengers outlasted their aggressive brethren,

Ponieważ ci bardziej ulegli padlinożercy żyli dłużej niż ich agresywni bracia,

their genetic traits were passed on,

to ich cechy dziedziczyły kolejne pokolenia

gradually breeding tamer wolves in areas near human populations.

i stopniowo w pobliżu ludzi żyły mniej dzikie wilki.

Over time humans found a multitude of uses for these docile wolves.

Z czasem ludzie znaleźli dla nich wiele zastosowań.

They helped to track and hunt prey,

Pomagały tropić i ścigać zwierzynę,

and might have served as sentinels to guard camps

pilnowały też obozów, stojąc na warcie i ostrzegając

and warn of approaching enemies.

przed zbliżającym się nieprzyjacielem.

Their similar social structure made it easy to integrate with human families

Ich podobna struktura społeczna ułatwiała im integrację z ludźmi

and learn to understand their commands.

i naukę wydawanych przez nich poleceń.

Eventually they moved from the fringes of our communities into our homes,

Bytujące na uboczu społeczeństw wilki z czasem zagościły w naszych domach,

becoming humanity’s first domesticated animal.

stając się pierwszym gatunkiem udomowionym przez człowieka.

The earliest of these Proto-Dogs or Wolf-Dogs,

Pierwsze prapsy czy wilczaki

seem to have appeared around 33,000 years ago,

pojawiły się około 33 000 lat temu

and would not have looked all that different from their wild cousins.

i wyglądem niewiele różniły się od swoich dzikich krewnych.

They were primarily distinguished by their smaller size

Początkowo odróżniał je mniejszy rozmiar

and a shorter snout full of comparatively smaller teeth.

i krótszy pysk z mniejszymi zębami.

But as human cultures and occupations became more diverse and specialized,

W miarę jak ludzkie kultury i zajęcia różnicowały się i specjalizowały,

so did our friends.

zmieniali się też nasi przyjaciele.

Short stocky dogs to herd livestock by nipping their heels;

Niskie i krępe psy zaganiały zwierzęta, podgryzając im pęciny.

elongated dogs to flush badgers and foxes out of burrows;

podłużne wypłaszały z nor lisy i borsuki.

thin and sleek dogs for racing;

Chude i smukłe psy brały udział w wyścigach,

and large, muscular dogs for guard duty.

a duże i umięśnione zajmowały się pełnieniem warty.

With the emergence of kennel clubs and dog shows during England’s Victorian era,

Wraz z powstaniem związków kynologicznych oraz wystaw psów w wiktoriańskiej Anglii,

these dog types were standardized into breeds,

różne typy psów podzielono na rasy,

with many new ones bred purely for appearance.

przy czym wiele nowych hodowano wyłącznie ze względu na wygląd.

Sadly, while all dog breeds are the product of artificial selection,

Ponieważ wszystkie rasy psów powstają w wyniku sztucznej selekcji,

some are healthier than others.

niektóre są zdrowsze od innych.

Many of these aesthetic characteristics come with congenital health problems,

Wiele cech estetycznych związanych jest z wrodzonymi problemami zdrowotnymi,

such as difficulty breathing or being prone to spinal injuries.

takimi jak trudności z oddychaniem czy skłonność do urazów kręgosłupa.

Humanity’s longest experiment in controlled evolution

Najdłuższy eksperyment ludzkości w zakresie kontrolowania ewolucji

has had other side effects as well.

wywołał też inne skutki uboczne.

Generations of selection for tameness

Lata selekcji bardziej łagodnych osobników

have favored more juvenile and submissive traits

utrwaliły cechy odpowiadające ludziom,

that were pleasing to humans.

takie jak uległość i młodzieńcze zachowanie.

This phenomenon of selecting traits associated with youth is known as neoteny,

Zjawisko selekcji cech związanych z młodością to neotenia.

and can be seen in many domestic animals.

Występuje ona u wielu zwierząt domowych.

Thousands of years of co-evolution may even have bonded us chemically.

Tysiące lat wspólnej ewolucji związało nas też chemicznie.

Not only can canines understand our emotions and body language,

Psy nie tylko rozumieją nasze uczucia i język ciała.

but when dogs and humans interact,

Podczas interakcji psa i człowieka

both our bodies release oxytocin;

oba organizmy wydzielają oksytocynę,

a hormone commonly associated with feelings of love and protectiveness.

hormon powszechnie łączony z odczuwaniem miłości i opiekuńczości.

It might be difficult to fathom how every Pomeranian, Chihuahua, and Poodle

Trudno czasami pojąć, jak szpic, chihuahua i pudel

are descended from fierce wolves.

mogą pochodzić od dzikich wilków.

But the diversity of breeds today is the result of a relationship

Różnorodność dzisiejszych ras jest wynikiem działalności

that precedes cities, agriculture,

wykonywanej jeszcze zanim powstały miasta - rolnictwa,

and even the disappearance of our Neanderthal cousins.

a nawet zniknięcia naszych kuzynów Neandertalczyków.

And it’s heartening to know

To bardzo pokrzepiające, że z czasem

that given enough time,

even our most dangerous rivals can become our fiercest friends.

nawet najniebezpieczniejsi rywale

mogą stać się naszymi najbardziej oddanymi przyjaciółmi.