Why can parrots talk? - Grace Smith-Vidaurre and Tim Wright

Translator: 10CA1-14- Phan Minh Hoàng Reviewer: 24 Anh

In 2010, a parrot that spoke with the same British accent as his owner

Năm 2010, một con vẹt nói giọng Anh giống như chủ của nó đã đi lạc.

went missing.

They were reunited four years later,

Cả hai đoàn tụ bốn năm sau đó,

but the intervening time left a conspicuous mark:

nhưng khoảng thời gian xa cách đã để lại một dấu ấn rõ rệt:

the parrot had lost its British accent

con vẹt đã mất chất giọng Anh,

and was instead chattering away in Spanish.

thay vào đó lại líu lo bằng tiếng Tây Ban Nha.

Parrots and several other birds are the only other animals

Vẹt và nhiều loài chim khác là những loài động vật duy nhất khác

that produce human speech.

có thể tạo ra tiếng nói con người.

And some parrots do it almost uncannily well.

Và một số con vẹt còn làm điều đó tốt một cách lạ thường.

How is this possible?

Làm thế nào điều đó có thể xảy ra?

Most wild parrots are highly social.

Hầu hết vẹt hoang dã đều rất thân thiện.

They use vocalizations for mating and territorial displays

Chúng dùng khả năng phát âm để phối ngẫu và đánh dấu chủ quyền lãnh thổ

and to coordinate group movements.

và điều phối chuyển động của đàn.

Some species have flocks that continuously split and fuse,

Một vài loài có đàn liên tục tan và hợp,

meaning individual parrots must be able to communicate with many others.

nghĩa là từng con vẹt riêng biệt phải có khả năng giao tiếp với nhiều con còn lại.

Parrots use contact calls to interact

Vẹt dùng tiếng gọi bầy đàn để giao tiếp

and stay in touch when others are out of sight.

và giữ liên lạc khi những con khác khuất khỏi tầm nhìn.

But how exactly they use these calls depends on the species

Nhưng chính xác làm cách nào chúng dùng những tiếng gọi này còn tuỳ thuộc vào loài

and the size of their flocks.

và kích thước đàn của chúng.

Monk parakeets, for example, live in large colonies

Ví dụ với vẹt thầy tu đuôi dài, chúng sống trong những đàn lớn

and have individualized contact calls that help them stand out.

và có tiếng gọi riêng của từng cá thể giúp chúng phân biệt được với nhau.

Yellow-naped Amazon parrots, on the other hand,

Vẹt gáy vàng, thay vào đó,

forage in smaller groups that learn and share highly similar contact calls.

kiếm ăn trong những đàn nhỏ hơn nơi chúng học và dùng tiếng gọi vô cùng giống nhau.

This need for sophisticated mimicry may partially explain why yellow-naped Amazons

Nhu cầu bắt chước tinh vi này có thể phần nào giải thích tại sao vẹt gáy vàng

and some other parrots can closely imitate a wide range of sounds—

và một vài loài vẹt khác có thể bắt chước rất nhiều loại âm thanh khác nhau—

including the human voice.

bao gồm tiếng nói của con người.

So, how does a parrot actually declare that “Polly wants a cracker”?

Vậy, làm sao để một con vẹt thực sự bày tỏ rằng “Polly muốn ăn bánh quy giòn”?

A person would string these sounds together using their larynx,

Con người có thể xâu chuỗi những âm thanh lại với nhau nhờ vào thanh quản,

the organ at the top of their windpipe.

cơ quan nằm ngay đầu khí quản của người.

It consists of rings of muscles and a vibrating membrane

Nó bao gồm nhiều vòng cơ và một màng rung

that controls airflow.

giúp kiểm soát luồng hơi.

They’d finely shape the vocalization into enunciated words

Họ có thể định hình rõ âm phát ra thành những từ nghe hiểu được

using their tongue and lips.

bằng cách sử dụng môi và lưỡi.

For a parrot, however, the sound would originate in its syrinx,

Tuy nhiên, đối với loài vẹt, âm thanh bắt nguồn từ minh quản,

located at the base of its windpipe.

nằm ở đáy khí quản của chúng.

Many other birds have two vibrating membranes within this organ.

Rất nhiều loài chim khác có hai màng rung ở cơ quan này.

But parrots, like us, have just one.

Nhưng vẹt, tương tự chúng ta, chỉ có một.

As sounds leave the airway, parrots shape them using their tongues and beaks.

Ngay khi âm thanh ra khỏi đường thở, vẹt sử dụng lưỡi và mỏ để định hình chúng.

They can do this because they have especially flexible, powerful tongues

Chúng làm được điều này nhờ vào chiếc lưỡi đặc biệt linh hoạt và mạnh mẽ

that help them manipulate seeds and nuts.

giúp chúng thao tác với các loại hạt và quả hạch.

And while parrots’ beaks are rigid, they have very flexible jaw joints,

Và trong khi mỏ vẹt rất cứng, chúng lại có phần nối quai hàm cực kỳ linh hoạt,

giving them a lot of control over how wide and how quickly

giúp chúng kiểm soát tốt được độ rộng và tốc độ

they open their beaks.

khi chúng há mỏ ra.

Like other animals with learned vocalizations,

Như những loài động vật có khả năng phát âm đã học được,

parrot brains contain interconnected regions that allow them

não vẹt có những vùng liên kết với nhau cho phép chúng

to hear, remember, modify, and produce complex sounds.

nghe, ghi nhớ, điều chỉnh, và tạo ra những âm thanh phức tạp.

But while songbirds have just one song system in their brains,

Nhưng khi các loài chim biết hót chỉ có một hệ điều khiển việc hót trong não,

almost all parrots seem to have an additional circuit.

dường như hầu hết vẹt đều có thêm một mạch dẫn nữa.

Scientists think that this might give them extra flexibility

Các nhà khoa học nghĩ rằng điều đó giúp chúng gia tăng sự linh hoạt

when it comes to learning the calls of their own species— and ours.

trong việc học tiếng gọi của giống loài chúng— và của chúng ta.

With this specialized anatomy,

Với cấu tạo giải phẫu chuyên biệt này,

parrots can bark, scream, curse, and recite factoids.

vẹt có thể sủa, hét, chửi rủa, và huyên thiên về các mẩu thông tin.

One intrepid lost parrot managed to get back home

Một con vẹt đi lạc dạn dĩ đã tìm được đường về nhà

after repeating his full name and address to helpful strangers.

sau khi lặp đi lặp lại tên đầy đủ của nó và địa chỉ cho những người lạ tốt bụng.

But these impressive abilities raise another question:

Nhưng những khả năng ấn tượng này nêu lên một câu hỏi khác:

do parrots actually understand what they’re saying?

liệu vẹt có thực sự hiểu những gì chúng đang nói?

When most captive parrots talk,

Khi hầu hết các con vẹt bị nuôi nhốt nói,

they’re likely attempting to form social bonds in the absence of their own species.

dường như chúng đang cố tạo liên kết xã hội khi thiếu vắng giống loài của mình.

Many probably have associations with words

Nhiều con có thể có các liên tưởng ứng với từ ngữ

and may be drawn to ones that elicit certain responses—

và bị thu hút bởi những từ tạo ra những phản ứng nhất định—

hence their capacity for profanity.

dẫn đến khả năng báng bổ của chúng.

But, especially after training,

Nhưng, đặc biệt sau khi được huấn luyện,

parrots have been observed to say things in the appropriate contexts

vẹt được quan sát rằng có thể nói trong những ngữ cảnh thích hợp

and assign meaning to words— saying “goodnight” at the end of the day,

và gán nghĩa cho từ— như nói “ngủ ngon” vào lúc cuối ngày,

asking for certain treats, or counting and picking objects.

xin xỏ vài món nhất định, hoặc đếm và nhặt đồ vật.

One extensively trained African grey parrot named Alex

Một con vẹt xám châu Phi được huấn luyện kỹ lưỡng tên là Alex

became the first non-human animal to pose an existential question

đã trở thành động vật không phải người đầu tiên đưa ra một câu hỏi về sự tồn tại

when he asked what color he was.

khi nó hỏi màu của nó là gì.

Whether they’re belting Beyoncé, head-banging to classic rock,

Cho dù chúng đang hót theo Beyoncé, dập đầu theo điệu rock cổ điển,

or rattling off cuss words at zoo-goers,

hay tuôn tràng chửi rủa vào mặt người thăm quan sở thú,

parrots are constantly astounding us— as they have been for millennia.

vẹt sẽ không ngừng làm chúng ta kinh ngạc— như chúng đã làm trong hàng thiên niên kỷ.

But our fascination with parrots has also made them vulnerable.

Nhưng niềm đam mê của chúng ta với vẹt cũng làm chúng dễ bị tổn thương.

Sought by poachers and pet traders,

Bị những tay săn trộm và buôn thú cưng săn lùng,

while losing their habitats to deforestation,

trong khi mất dần nơi ở vì nạn phá rừng,

wild populations have decreased dramatically.

số lượng cá thể trong tự nhiên của chúng đã giảm sút đáng kể.

To truly understand parrots, we need to preserve and study them in the wild.

Để thực sự hiểu về vẹt, chúng ta cần bảo tồn và tìm hiểu chúng trong tự nhiên.