History vs. Che Guevara - Alex Gendler

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

His face is recognized all over the world.

O'nun yüzü dünyanın her yerinde tanınır.

The young medical student who became a revolutionary icon.

Devrimci bir ikon olan genç tıp öğrencisi.

But was Che Guevara a heroic champion of the poor

Peki Che Guevara fakirlerin kahraman şampiyonu muydu

or a ruthless warlord who left a legacy of repression?

yoksa acımasız bir savaş lordu muydu?

Order, order.

Sessizlik, sessizlik.

Hey, where have I seen that guy before?

Hey, bu adamı nerede görmüştüm?

Ahem, your Honor, this is Ernesto Che Guevara.

Öhö, sayın Yargıç, bu Ernesto Che Guevara.

In the early 1950s,

1950'lerin başlarında

he left behind a privileged life as a medical student in Argentina

Arjantin'de tıp öğrencisi olduğu ayrıcalıklı bir hayatı geride bırakarak

to travel through rural Latin America.

Latin Amerika kırsalına seyahat etti.

The poverty and misery he witnessed convinced him that saving lives

Şahit olduğu fakirlik ve sefillik onu hayatları kurtarmanın

required more than medicine.

tıp bilgisinden fazlasını gerektirdiğine ikna etti.

Böylece bir terörist oldu ve

So he became a terrorist

seeking to violently overthrow the region's governments.

şiddet kullanarak bölge hükûmetini devirmeye çalıştı.

What?

Ne?

Bölge hükûmeti gaddar bir oligarşiydi.

The region's governments were brutal oligarchies.

Colonialism may have formally ended,

Sömürgecilik resmen bitmiş olabilir

but elites still controlled all the wealth.

fakat elit kesim hâlâ tüm serveti kontrol ediyordu.

American corporations bought up land originally seized from indigenous people

Amerikalı şirketler yerli halkın elinden alınan toprakları satın aldı

and used it for profit and export,

ve bunu kâr ve ihracat için kullandı,

even keeping most of it uncultivated while locals starved.

hatta çoğunu yerli halk açlıktan kıvranırken boş halde tuttu.

Bunu değiştirmek için seçim yapamadılar mı?

Couldn't they vote to change that?

Oh, they tried, your Honor.

Denediler, sayın Yargıç.

In 1953, Che came to Guatemala

1953'te, Che, Başkan Árbenz'in

under the democratically-elected government of President Árbenz.

demokratik şekilde seçilen hükûmeti altında Guatemala'ya geldi.

Árbenz passed reforms to redistribute

Árbenz'in ekilmemiş arazileri

some of this uncultivated land back to the people

toprak sahiplerine haklarını vererek

while compensating the landowners.

tekrar insanlara dağıtmak için ıslahatlar yaptı.

But he was overthrown in a CIA-sponsored coup.

Fakat CIA sponsorlu bir darbe ile devrildi.

The military was protecting against the seizure of private property

Ordu, özel mülke tecavüz ve komünist güçlere karşı

and communist takeover.

koruma sağlıyordu.

They were protecting corporate profits

Şirket çıkarlarını koruyorlardı

and Che saw that they would use the fear of communism

ve Che onların komünizm korkusunu, bu çıkarları tehdit eden

to overthrow any government that threatened those profits.

herhangi bir hükûmeti devirmek amacıyla kullanabileceklerini gördü.

Böylece Guatemala'da aldığı dersleri Meksika'ya götürdü.

So he took the lessons of Guatemala with him to Mexico.

There, he met exiled Cuban revolutionaries

Orada, sürgün edilen Küba'lı devrimcilerle tanıştı

ve ülkelerini özgürleştirmelerine yardım etmeye karar verdi.

and decided to help them liberate their country.

You mean help Fidel Castro turn a vibrant Cuba into a dictatorship.

Yani Fidel Castro'nun Küba'yı bir diktatörlük yapmasına yardım etti.

Dictatorship was what Cuba had before the revolution.

Küba devrim öncesi diktatörlüktü zaten.

Fulgencio Batista was a tyrant who came to power in a military coup.

Fulgencio Batista askeri darbeyle iktidara gelen bir zorbaydı.

He turned Havana into a luxury playground for foreigners

Havana'yı yabancılar için lüks bir oyun alanına çevirdi, bu arada

while keeping Cubans mired in poverty and killing thousands in police crackdowns.

Kübalılar fakirlik içinde kıvranıyor ve binlercesi polis baskısı altında ölüyordu.

Even President Kennedy called it the worst example

Hatta Başkan Kennedy bunu "dünyadaki ekonomik sömürgeleştirme,

of "economic colonization, humiliation, and exploitation in the world."

aşağılama ve sömürme"nin en kötü örneği olarak nitelendirdi.

Whatever Batista's faults,

Batista'nın hatası her ne ise,

it can't compare to the totalitarian nightmare Castro would create.

bu, Castro'nun yaratacağı totaliter kabusla kıyas edilemez.

Forced labor camps, torture of prisoners, no freedom to speak or to leave.

Cebri işçi kampları, mahkum işkenceleri, ifade veya ayrılma özgürlüğünün olmaması.

Lakin bu Fidel Castro duruşması değil, değil mi?

But this isn't the trial of Fidel Castro, is it?

Che Guevara was instrumental in helping Castro seize power.

Che Guevara, Castro'nun güce kavuşmasında etkili oldu.

As a commander in his guerilla army,

Gerilla ordusunun komutanı olarak

he unleashed a reign of terror across the countryside,

kırsal kesimde korku krallığının zincirlerini salarak

killing any suspected spies or dissenters.

şüpheli ajan ve muhalifleri öldürttü.

He also helped peasants build health clinics and schools,

Ayrıca köylülere sağlık ocakları ve okul inşasında yardım etti,

onlara okumayı öğretti

taught them to read,

and even recited poetry to them.

ve hatta onlara şiir okudu.

His harsh discipline was necessary against a much stronger enemy

Sert disiplini, asilere yardım ettiklerinden şüphelendiği köyleri

who didn't hesitate to burn entire villages suspected of aiding the rebels.

yakmakta tereddüt etmeyen çok daha güçlü bir düşmana karşı gerekliydi.

Let's not forget that the new regime held mass executions

Yeni yönetimin 1959 yılında iktidara geçer geçmez

and killed hundreds of people without trial

yargılamadan toplu katliamlarla yüzlerce insanı

as soon as they took power in 1959.

öldürdüğünü unutmayalım.

The executed were officials and collaborators

İnfaz edilenler, Batista'nın emrinde

who had tormented the masses under Batista.

kitlelere işkence eden yetkililer ve iş birlikçilerdi.

The people supported this revolutionary justice.

İnsanlar bu devrimci adaleti destekledi.

Which people?

Hangi insanlar?

An angry mob crying for blood does not a democracy make.

İntikam arayan öfkeli bir halk kitlesi demokrasi ürünü değildir.

And that's not even mentioning the forced labor camps,

Devrimden çok sonra devam eden cebri işçi kamplarını,

arbitrary arrests,

keyfi tutuklamaları,

and repression of LGBT people that continued long after the revolution.

LGBT'lilere yapılan baskıları saymıyorum bile.

There's a reason people kept risking their lives to flee,

İnsanların sadece sırtlarındaki elbiseleriyle kaçmak için

often with nothing but the clothes on their backs.

hayatlarını tehlikeye atmasının bir nedeni var.

So was that all this Che brought to Cuba?

Yani Che'nin Küba'ya tüm getirdiği bunlar mıydı?

Just another violent dictatorship?

Başka bir vahşi diktatörlük mü?

Not at all.

Asla.

He oversaw land redistribution,

Kendisi yeniden toprak dağıtımını yönetti,

helped established universal education,

yaygın eğitimin sağlanmasına yardım etti

and organized volunteer literacy brigades that raised Cuba's literacy rate to 96%,

ve Küba'nın okur-yazarlık oranını - hâlâ en yükseklerden biri olan - %96'ya çıkaran

gönüllü okur-yazarlık zincirlerini organize etti.

still one of the highest in the world.

Which allowed the government to control what information everyone received.

Bu da hükûmetin insanların aldığı bilgiyi kontrol etmesine müsaade etti.

Guevara's idealistic incompetence as Finance Minister

Guevara'nın Maliye Bakanı olarak idealist yetersizliği

caused massive drops in productivity

üretimde muazzam düşüşlere neden oldu

when he replaced worker pay raises with moral certificates.

çünkü işçi maaş zammını erdem belgeleri ile değiştirdi.

Gazetelerin oligarşi aracı olduğunu ilan ederek

He suppressed all press freedom,

declaring that newspapers were instruments of the oligarchy.

tüm basın özgürlüğünü baskıladı.

And it was he who urged Castro to host Soviet nuclear weapons,

Castro'yu Sovyet nükleer silahlarını barındırmaya teşvik eden de oydu.

leading to the Cuban Missile Crisis

Bu da dünyayı yıkımın eşiğine getiren

that brought the world to the brink of destruction.

Küba Füze Krizi'ne neden olmuştu.

O bir liderdi, bir bürokrat değildi.

He was a leader, not a bureaucrat.

That's why he eventually left to spread the revolution abroad.

Bu yüzden nihayetinde devrimi yaymak için ayrıldı.

Which didn't go well.

Ki bu da iyi gitmedi.

He failed to rally rebels in the Congo

Kongo'da asileri toparlamada başarısız oldu

and went to Bolivia even when the Soviets disapproved.

ve Sovyetler onaylamasa da Bolivya'ya gitti.

The Bolivian Government, with the help of the CIA,

Bolivya Hükûmeti, CIA'nin de yardımıyla

was able to capture and neutralize this terrorist in 1967,

bu teröristi 1967 yılında daha fazla zarara neden olmadan

before he could do much damage.

yakalayıp etkisiz hale getirebildi.

While doing plenty of damage themselves in the process.

Lakin bu süreçte onlar da yeterince zarara sebep oldular.

So that was the end of it?

Peki bu son muydu?

Not at all. As Che said, the revolution is immortal.

Hiç de değil. Che'nin dediği gibi, devrim ölümsüzdür.

He was publicly mourned in cities all over the world.

Dünya'nın dört bir yanında şehirlerde insanlar yas tuttular.

Not by the Cubans who managed to escape.

Kaçmayı başaran Kübalılar hariç.

And his story would inspire young activists for generations to come.

Ve onun hikâyesi gelecek aktivist nesillere ilham oldu.

Ha. A trendy symbol of rebellion for those who never had to live under his regime.

Hıh! Onun yönetimi altında hiç yaşamamış olanlar için moda bir isyan sembolü.

Symbols of revolution may become commodified,

Devrim sembolleri metalaşabilir

but the idea of a more just world remains.

fakat daha adil bir dünya fikri baki kalır.

Maybe, but I'm not sharing my coffee.

Belki, ama kahvemi paylaşmam.

Che Guevara was captured and executed by government forces in Bolivia.

Che Guevara Bolivya devlet güçleri tarafından yakalandı ve infaz edildi.

His remains would not be found for another 30 years.

Cesedi 30 yıl boyunca bulunamadı.

But did he die a hero or had he already become a villain?

Peki bir kahraman olarak mı öldü yoksa çoktan bir cani mi olmuştu?

And should revolutions be judged by their ideals or their outcomes?

Ve devrimler idealleri ile mi yoksa sonuçları ile mi yargılanmalı?

These are the questions we face when we put history on trial.

Tarihi yargıladığımızda karşımıza çıkan sorular bunlardır.