From the top of the food chain down: Rewilding our world - George Monbiot

Beslenme zincirinin başından sonuna: Dünyamızı yeniden vahşileştirme - George Monbiot

Çeviri: Nilay Ber Gözden geçirme: Eren Gokce

We all know about the dinosaurs

Hepimiz bir zamanlar gezegenimizde

that once roamed the planet,

yaşamış olan dinozorları biliyoruz.

but long after they went extinct,

Ama nesilleri tükendikten çok sonra,

great beasts we call the megafauna

her kıtada megafauna dediğimiz

lived on every continent.

devasa hayvanlar yaşadı.

In the Americas, ground sloths the size of elephants

Amerika'da, fil boyutundaki yer tembel hayvanları

pulled down trees with their claws.

pençeleriyle ağaçları söküyorlardı.

Saber-toothed cats the size of brown bears

Kılıç gibi keskin dişleri olan, boz ayı boyutundaki

hunted in packs,

kediler sürüler halinde avlanıyorlardı.

but they were no match for short-faced bears,

Ama arka ayakları üzerindeyken on üç fit boyunda olan

which stood thirteen feet on their hind legs,

ve muhtemelen bu kedileri

and are likely to have driven these cats

avlarından kolaylıkla uzaklaştıran

away from their prey.

kısa yüzlü ayılara denk değillerdi.

There were armadillos as big as small cars,

Küçük arabaların boyutunda armadillolar,

an eight foot beaver,

sekiz fit uzunluğunda kunduzlar

and a bird with a 26 foot wingspan.

ve kanat genişliği 26 fit olan kuşlar vardı.

Almost everywhere, the world's megafauna

Neredeyse her yerde, çoğunlukla insanlar tarafından

were driven to extinction, often by human hunters.

megafaunaların nesli tüketilmişti.

Some species still survive in parts of Africa and Asia.

Bazı türler Afrika ve Asya'nın bazı yerlerinde hâlâ yaşıyorlar.

In other places, you can still see the legacy of these great beasts.

Başka yerlerde ise, bu devasa hayvanların kalıntılarını görebilirsiniz.

Most trees are able to resprout

Ağaçların çoğu, kabuk kaybına karşı direnmek ve

where their trunk is broken

bölünüp ezildikten sonra yaşamaya devam etmek için

to withstand the loss of much of their bark

gövdelerinin kırıldığı yerden

and to survive splitting, twisting and trampling,

tekrar filizlenebilirler.

partly because they evolved to survive attacks by elephants.

Çünkü kısmen fillerin saldırılarına karşı koymak için evrilmişlerdir.

The American pronghorn can run so fast

Amerikan antilobu çok hızlı koşabilir,

because it evolved to escape the American cheetah.

çünkü Amerikan çitasından kaçabilmek için evrilmiştir.

The surviving animals live in ghost ecosystems

Hayatta kalan hayvanlar, artık var olmayan hayvanların

adapted to threats from species that no longer exist.

tehditlerine alışmış bir biçimde, hayalet ekosistemlerde yaşıyorlar.

Today, it may be possible to resurrect those ghosts,

Bugün, genetik materyalleri kullanarak belki bu hayaletleri

to bring back lost species using genetic material.

canlandırabilir ve kaybolmuş türleri geri getirebiliriz.

For instance, there's been research in to

Örneğin, tüylü mamutu donmuş kalıntılarından

cloning woolly mammoths from frozen remains.

klonlamak üzerine bir araştırma yapıldı.

But even if it's not possible,

Ama bu mümkün olmasa bile,

we can still restore many of the ecosystems

dünyanın kaybettiği ekosistemlerin birçoğunu

the world has lost.

geri getirebiliriz.

How? By making use of abandoned farms.

Nasıl mı? Terk edilmiş çiftlikleri kullanarak.

As the market for food is globalized,

Gıda piyasası küreselleştikçe,

infertile land becomes uncompetitive.

verimsiz topraklar rekabet edemez hâle gelir.

Farmers in barren places can't compete

Çorak yerlerdeki çiftçiler, daha verimli topraklarda

with people growing crops on better land elsewhere.

ekin üreten çiftçilerle yarışamazlar.

As a result, farming has started to retreat from many regions,

Sonuç olarak, çoğu bölgelerde tarımsal faaliyet azalmaya

and trees have started to return.

ve ağaçlar yeniden yetişmeye başladı.

One estimate claims that two-thirds of land in the US

Bir tahmine göre, ABD'de bir zamanlar orman olan,

that was once forested but was cleared for farming

ama tarım için temizlenen alanların üçte ikisinin

has become forested again.

tekrar orman olduğu söyleniyor.

Another estimate suggests that by 2030,

Başka bir tahmine göre, 2030 itibariyle

an area in Europe the size of Poland

Avrupa'da Polonya büyüklüğünde bir alanın

will be vaccated by farmers.

çiftçiler tarafından boşaltılacağı öngörülüyor.

So even if we can't use DNA to bring back

Yer tembel hayvanı ve devasa armadilloları

ground sloths and giant armadillos,

DNA ile geri getiremesek bile,

we can restore bears, wolves, pumas

ayıları, kurtları, pumaları

lynx, moose and bison

vaşakları, geyikleri ve bizonları

to the places where they used to live.

bir zamanlar yaşadıkları alanlara geri götürebiliriz.

Some of these animals can reshape their surroundings,

Bu hayvanların bazıları çevrelerini yeniden şekillendirebilir,

creating conditions that allow other species to thrive.

diğer türlerin yaşayabilmesi için uygun ortamlar oluşturabilirler.

When wolves were reintroduced to

1995'te kurtlar, Yellowstone Milli Parkı'na

the Yellowstone National Park in 1995,

yeniden kazandırıldıklarında,

they quickly transformed the ecosystem.

ekosistemi anında değiştirdiler.

Where they reduced the numbers of overpopulated deer,

Aşırı kalabalıklaşan geyiklerin sayısını azalttılar,

vegetation began to recover.

böylelikle bitkiler çoğalmaya başladı.

The height of some trees quintupled in just six years.

Ağaçların boyutları sadece altı yıl içinde beşe katlandı.

As forests returned, so did songbirds.

Orman geri dönünce, ötücü kuşlar da geri döndü.

Beavers, which eat trees, multiplied in the rivers,

Ağaçları yiyen kunduzların nehirlerde sayıları arttı

and their dams provided homes

ve setleri

for otters, muskrats, ducks, frogs and fish.

su samurları, misk fareleri, ördekler, kurbağalar ve balıklar için yuva sağladı.

The wolves killed coyotes, allowing rabbits

Kurtlar çakalları öldürdü, bu tavşanların ve farelerin

and mice to increase,

sayılarının artmasını sağladı.

providing more food for hawks, weasels,

Bu da şahinler, gelincikler, tilkiler ve porsuklar için

foxes and badgers.

daha fazla yemek demekti.

Bald eagles and ravens fed on the carrion

Kel kartallar ve kuzgunlar kurtların bıraktıkları

that the wolves abandoned.

leşlerle beslendiler.

So did bears, which also ate the berries

Aynı zamanda, geri dönen çalılardaki meyvelerle de beslenen

on the returning shrubs.

ayılar için de geçerliydi bu.

Bison numbers rose as they browsed

Yeniden canlanan ormanda otlanan

the revitalized forests.

bizonların da sayıları çoğaldı.

The wolves changed almost everything.

Kurtlar neredeyse her şeyi değiştirdi.

This is an example of a trophic cascade,

Bu, beslenme etkileşiminin bir örneğidir.

a change at the top of the food chain

Beslenme zincirinin tepesindeki bir değişim

that tumbles all the way to the bottom,

zemine kadar bütün basamakları

affecting every level.

etkiler.

The discovery of widespread trophic cascades

Yaygın olan beslenme etkileşiminin keşfi,

may be one of the most exciting scientific findings

son yarım yüzyılın en heyecan verici keşiflerinden

of the past half century.

biri olmuştur.

They tell us that ecosystems that have lost

Bize, büyük hayvanlardan bir ya da iki türü

just one or two species of large animals

yok olmuş ekosistemlerin

can behave in radically different ways

yok olmamış olanlardan tamamen farklı şekillerde

from those that retain them.

davrandığını söyler.

All over the world, new movements are trying

Dünyanın her yerinde, yeni hareketler

to catalyze the restoration of nature

"tekrar vahşileştirme" adı verilen bir süreçle doğanın yenilenmesini

in a process called rewilding.

kolaylaştırmaya çalışıyorlar.

This means undoing some of the damage we've caused,

Bu, verdiğimiz zararın bir kısmını telafi etmek,

reestablishing species which have been driven out,

soylarını tükettiğimiz türleri geri kazanmak

and then stepping back.

ve de geri çekilmek anlamına geliyor.

There is no attempt to create an ideal ecosystem,

Ortada ideal bir ekosistem yaratmak, bir çalılık, bir yağmur ormanı ya da

to produce a heath, a rainforest or a coral reef.

bir mercan resifi üretmek gibi bir çaba yok.

Rewilding is about bringing back the species

Tekrar vahşileştirme, değişim sürecini devam ettiren

that drive dynamic processes

türleri geri getirmek

and then letting nature take its course.

ve daha sonra doğayı akışına bırakmaktır.

But it's essential that rewilding must never be used

Ama tekrar vahşileştirme asla insanları yerinden etmek

as an excuse to push people off the land.

için bir bahane olarak kullanılmamalıdır.

It should happen only with the consent

Yalnızca orada çalışan insanların

and enthusiasm of the people who work there.

onayı ve isteği ile gerçekleşmelidir.

Imagine standing on a cliff in England,

İngiltere'de bir uçurumda durduğunuzu,

watching sperm whales attacking shoals of herring

ispermeçet balinalarının 18.yüzyıla kadar kıyıya yakın yerlerde

as they did within sight of the shore

yaptıkları gibi, ringa balığı sürülerine saldırışlarını

until the 18th century.

izleyebildiğinizi hayal edin.

By creating marine reserves

Ticari avlanmanın yasak olduğu

in which no commerical fishing takes place,

deniz koruma alanları yaratarak, bu

that can happen again.

tekrar mümkün olabilir.

Imagine a European Serengeti

Avrupa'da bir Serengeti hayal edin,

full of the animals that used to live there:

eskiden orada yaşamış olan hayvanlarla dolu olarak:

hippos, rhinos, elephants, hyenas and lions.

Su aygırları, gergedanlar, filler, sırtlanlar ve aslanlar.

What rewilding reintroduces,

Tekrar vahşileştirme bize, bütün o yok olmuş

alongside the missing animals and plants,

hayvan ve bitkilerin yanında, çok nadir rastlanan

is that rare species called hope.

bir türü de kazandırır: Umut.

It tells us that ecological change

Bize ekolojik değişimin her zaman

need not always proceed in the same direction.

aynı yönde gerçekleşmesi gerekmediğini hatırlatır.

The silent spring could be followed by a wild summer.

Sessiz bir bahardan sonra vahşi bir yaz gelebilir.