From the top of the food chain down: Rewilding our world - George Monbiot

Tái hoang hóa thế giới: Từ trên đỉnh của chuỗi thức ăn - George Monbiot

Translator: Ben Nguyen Reviewer: Bảo Hân Lại

We all know about the dinosaurs

Chúng ta đều biết về khủng long,

that once roamed the planet,

một thời từng lang thang trên hành tinh này.

but long after they went extinct,

Nhưng rất lâu sau khi chúng tuyệt chủng,

great beasts we call the megafauna

những động vật lớn còn gọi là "megafauna"

lived on every continent.

vẫn sống trên khắp các châu lục.

In the Americas, ground sloths the size of elephants

Ở châu Mỹ, loài lười đất, to bằng con voi,

pulled down trees with their claws.

kéo đổ cây bằng móng vuốt.

Saber-toothed cats the size of brown bears

Hổ răng kiếm, to như loài gấu nâu ngày nay

hunted in packs,

săn theo đàn.

Nhưng chúng còn thua xa gấu mặt ngắn.

but they were no match for short-faced bears,

which stood thirteen feet on their hind legs,

Khi đứng thẳng, loài gấu này cao gần 4 mét

and are likely to have driven these cats

và có lẽ còn đuổi cả bọn hổ răng kiếm

away from their prey.

tránh xa con mồi của chúng.

There were armadillos as big as small cars,

Có những con tatu to bằng chiếc ô tô con,

an eight foot beaver,

hải ly thì dài gần 2 mét rưỡi,

and a bird with a 26 foot wingspan.

và một con chim với sải cánh đến 8 mét.

Almost everywhere, the world's megafauna

Hầu như khắp nơi, các loài này

were driven to extinction, often by human hunters.

đã dần tuyệt chủng, thường là vì bị con người săn bắn.

Some species still survive in parts of Africa and Asia.

Một số loài còn sống sót ở vài vùng thuộc châu Phi và châu Á.

In other places, you can still see the legacy of these great beasts.

Ở những nơi khác, ta vẫn còn tìm thấy những vết tích của các loài dã thú này.

Most trees are able to resprout

Hầu hết cây cối đều có thể mọc chồi mới

where their trunk is broken

từ chỗ thân cây bị gãy,

to withstand the loss of much of their bark

để bù lại phần vỏ mà cây bị mất

and to survive splitting, twisting and trampling,

và để sinh tồn khi bị xé toạc, vặn hay giẫm đạp,

partly because they evolved to survive attacks by elephants.

một phần là do cây đã tiến hóa để sinh tồn khi bị voi tấn công.

The American pronghorn can run so fast

Linh dương sừng nhánh châu Mỹ chạy được nhanh như vậy

because it evolved to escape the American cheetah.

là vì nó đã tiến hóa để chạy thoát loài báo đốm châu Mỹ.

The surviving animals live in ghost ecosystems

Các loài còn sống sót hiện nay sống trong các hệ sinh thái "ma",

adapted to threats from species that no longer exist.

tức là vẫn thích nghi với các mối đe dọa từ những loài không còn tồn tại nữa.

Today, it may be possible to resurrect those ghosts,

Ngày nay, có lẽ chúng ta có thể tái sinh những loài đã tuyệt chủng,

to bring back lost species using genetic material.

phục hồi những loài đã mất nhờ công nghệ di truyền.

For instance, there's been research in to

Ví dụ, đã có nghiên cứu nhằm tìm cách

cloning woolly mammoths from frozen remains.

nhân bản vô tính voi ma-mút từ những phần thịt còn lưu giữ trong băng

But even if it's not possible,

Nhưng ngay cả khi không thể,

we can still restore many of the ecosystems

chúng ta vẫn có thể khôi phục nhiều hệ sinh thái

the world has lost.

mà thế giới đã bị mất.

How? By making use of abandoned farms.

Làm thế nào? Bằng cách dùng các trang trại bỏ hoang.

Khi thị trường lương thực được toàn cầu hóa,

As the market for food is globalized,

infertile land becomes uncompetitive.

đất cằn cỗi trở nên kém cạnh tranh.

Farmers in barren places can't compete

Nông dân có đất khô cằn không thể cạnh tranh

with people growing crops on better land elsewhere.

với những người trồng trọt trên đất tốt hơn ở nơi khác.

As a result, farming has started to retreat from many regions,

Kết quả là ở nhiều vùng, nông nghiệp đã bắt đầu rút lui,

and trees have started to return.

và cây cối đã bắt đầu trở lại.

One estimate claims that two-thirds of land in the US

Theo một ước tính, hai phần ba đất ở Mỹ

that was once forested but was cleared for farming

từng là đất rừng được khai hoang để làm nông trại

has become forested again.

nay đã trở lại thành rừng.

Another estimate suggests that by 2030,

Theo một ước tính khác, đến năm 2030

an area in Europe the size of Poland

một vùng ở châu Âu bằng diện tích của Ba Lan

will be vaccated by farmers.

sẽ bị nông dân bỏ hoang.

So even if we can't use DNA to bring back

Nên ngay cả khi không thể sử dụng DNA để tái sinh

ground sloths and giant armadillos,

những con lười đất và tatu khổng lồ,

we can restore bears, wolves, pumas

ta vẫn có thể khôi phục loài gấu, chó sói, báo sư tử,

lynx, moose and bison

linh miêu, nai sừng tấm và bò rừng bizon

to the places where they used to live.

ở những nơi chúng đã từng sinh sống.

Some of these animals can reshape their surroundings,

Một số loài trong số này sẽ định hình lại môi trường sống,

creating conditions that allow other species to thrive.

tạo điều kiện cho các loài khác sinh sôi.

When wolves were reintroduced to

Khi loài sói xám được tái thả

the Yellowstone National Park in 1995,

vào Công viên quốc gia Yellowstone năm 1995,

they quickly transformed the ecosystem.

chúng nhanh chóng biến đổi hệ sinh thái.

Where they reduced the numbers of overpopulated deer,

Sói giúp giảm số lượng hươu vốn đông đúc,

vegetation began to recover.

thảm thực vật bắt đầu hồi phục.

The height of some trees quintupled in just six years.

Chiều cao của một số cây tăng gấp năm lần chỉ trong sáu năm.

As forests returned, so did songbirds.

Khi rừng hồi phục, chim chóc cũng quay về.

Beavers, which eat trees, multiplied in the rivers,

Hải ly ăn vỏ cây sinh sôi trên các dòng sông,

and their dams provided homes

và các con đập chúng xây cung cấp nơi ở

for otters, muskrats, ducks, frogs and fish.

cho rái cá, chuột xạ, vịt, ếch và cá.

The wolves killed coyotes, allowing rabbits

Sói xám ăn thịt sói đồng cỏ, cho phép thỏ và chuột

and mice to increase,

tăng dần số lượng,

providing more food for hawks, weasels,

cung cấp thêm thức ăn cho diều hâu, chồn,

foxes and badgers.

cáo và lửng.

Bald eagles and ravens fed on the carrion

Đại bàng đầu trắng và quạ ăn xác thối

that the wolves abandoned.

mà loài sói bỏ lại.

So did bears, which also ate the berries

Loài gấu cũng ăn xác, và ăn cả quả mọng

on the returning shrubs.

đã bắt đầu mọc lại trên những bụi cây.

Bison numbers rose as they browsed

Số bò rừng bizon tăng khi chúng gặm cỏ

the revitalized forests.

trên những khu rừng đã hồi sinh.

The wolves changed almost everything.

Loài sói xám đã thay đổi gần như mọi thứ.

This is an example of a trophic cascade,

Đây là một ví dụ về sự "xáo trộn dinh dưỡng".

a change at the top of the food chain

Một sự thay đổi ở đỉnh của chuỗi thức ăn

that tumbles all the way to the bottom,

làm đảo lộn đến tận cuối chuỗi,

affecting every level.

ảnh hưởng đến tất cả các bậc.

The discovery of widespread trophic cascades

Việc tìm ra những xáo trộn này trên quy mô lớn

may be one of the most exciting scientific findings

có lẽ là một trong những phát hiện khoa học thú vị nhất

of the past half century.

trong nửa thế kỷ qua.

They tell us that ecosystems that have lost

Chúng cho ta biết các hệ sinh thái dù mất đi

just one or two species of large animals

chỉ một hoặc hai loài động vật lớn

can behave in radically different ways

có thể biến đổi một cách khác hẳn

from those that retain them.

so với các hệ sinh thái có chúng.

All over the world, new movements are trying

Khắp nơi trên thế giới, nhiều phong trào mới đang cố gắng

to catalyze the restoration of nature

thúc đẩy sự phục hồi của thiên nhiên

in a process called rewilding.

bằng quá trình "tái hoang hóa".

This means undoing some of the damage we've caused,

Có nghĩa là sửa chữa những thiệt hại chúng ta đã gây ra,

reestablishing species which have been driven out,

hồi sinh các loài đã bị tận diệt,

và sau đó nhường bước cho thiên nhiên.

and then stepping back.

There is no attempt to create an ideal ecosystem,

Không cần phải cố tạo ra một hệ sinh thái lý tưởng,

to produce a heath, a rainforest or a coral reef.

để tạo ra đồng cỏ, một khu rừng nhiệt đới hay một rạn san hô.

Rewilding is about bringing back the species

Tái hoang hóa là mang trở lại các loài có vai trò thúc đẩy

that drive dynamic processes

các quá trình mãnh liệt

and then letting nature take its course.

rồi sau đó để thiên nhiên tự vận động.

But it's essential that rewilding must never be used

Nhưng quan trọng là ta không được lấy việc tái hoang hóa

as an excuse to push people off the land.

làm cớ đẩy người dân ra khỏi đất của họ.

It should happen only with the consent

Tái hoang hóa chỉ thực hiện khi người dân ở đó

and enthusiasm of the people who work there.

đồng ý và nhiệt tình ủng hộ.

Imagine standing on a cliff in England,

Hãy tưởng tượng mình đứng trên một vách đá ở Anh,

watching sperm whales attacking shoals of herring

xem cá nhà táng tấn công bầy cá trích

as they did within sight of the shore

như cảnh tượng vẫn nhìn thấy từ bờ

until the 18th century.

trước thế kỷ 18.

By creating marine reserves

Bằng cách tạo ra các khu bảo tồn biển

in which no commerical fishing takes place,

nơi cấm đánh bắt hải sản để bán,

that can happen again.

điều đó có thể xảy ra.

Imagine a European Serengeti

Hãy tưởng tượng một đồng cỏ ở châu Âu

full of the animals that used to live there:

với đủ của các loài động vật từng có:

hippos, rhinos, elephants, hyenas and lions.

hà mã, tê giác, voi, linh cẩu và sư tử...

What rewilding reintroduces,

Tái hoang hóa hồi sinh một loài quý hiếm nữa,

alongside the missing animals and plants,

bên cạnh các loài động thực vật đã mất,

is that rare species called hope.

loài vật đó mang tên là Hi vọng.

It tells us that ecological change

Nhờ đó chúng ta biết sự thay đổi sinh thái

need not always proceed in the same direction.

không phải lúc nào cũng diễn ra theo một hướng.

The silent spring could be followed by a wild summer.

Có thể sau một mùa xuân lặng lẽ là một mùa hè sôi động.