The last living members of an extinct species - Jan Stejskal

Çeviri: Gülsüm Kuzulu Gözden geçirme: Sara Ozturk

In the savannahs of Kenya, two female northern white rhinos, Nájin and Fatu,

Kenya'nın savanalarında iki dişi kuzey beyaz gergedanı, Nájin ve Fatu

munch contentedly on the grass.

çimenlerin üzerinde mutlu bir şekilde otlanıyor.

At the time of this video’s publication,

Bu videonun yayınlandığı tarihte

these are the last two known northern white rhinos left on Earth.

bunlar Dünya'da kaldığı bilinen son iki kuzey beyaz gergedanı.

Their species is functionally extinct—

Nájin ve Fatu bir erkek olmadan üreyemeyecekleri için

without a male, Nájin and Fatu can’t reproduce.

türlerinin işlevsel olarak nesli tükenmiş.

And yet, there’s still hope to revive the northern white rhino.

Yine de, kuzey beyaz gergedanı yeniden canlandırma umudu var.

How can that be?

Nasıl olabilir?

The story starts about 50 years ago,

Hikaye, yaklaşık 50 yıl önce,

when poachers began illegally hunting thousands of rhinos

kaçak avcıların Afrika'daki binlerce gergedanı yasadışı olarak

across Africa for their horns.

boynuzları için avlamaya başladıkları zaman başlıyor.

This, combined with civil wars in their territory,

Bu, bölgelerindeki iç savaşlar da hesaba katıldığında

decimated northern white rhino populations.

kuzey beyaz gergedan nüfusunu yok eden şey oldu.

Concerned conservationists began trying to breed them in captivity in the 1970s,

Endişeli çevreciler, 1970'lerde esaret altındaki erkeklerden

collecting and storing semen from males.

sperm toplayıp depolayarak onları döllendirmeye başladılar.

Only four rhinos were ultimately born through the ambitious breeding program.

İddialı üreme programıyla sonuçta yalnızca dört gergedan doğdu.

Nájin, and her daughter Fatu were the last two.

Nájin ve kızı Fatu son ikisiydi.

In 2014, conservationists discovered that neither can have a calf.

2014 yılında çevreciler, ikisinin de yavrusu olamayacağını keşfettiler.

Though Nájin gave birth to Fatu, she now has weak hindlegs,

Nájin, Fatu'yu doğurmuş olsa da, şimdi arka bacakları zayıf

which could harm her health if she became pregnant again.

ve bu da tekrar hamile kalırsa sağlığına zarar verebilir.

Fatu, meanwhile, has a degenerated uterine lining.

Fatu'da da dejenere olmuş bir rahim duvarı var.

Then, the last northern white rhino male of the species, Sudan, died in 2018.

Türün son kuzeyli erkek beyaz gergedanı da Sudan'da 2018'de öldü.

But there was one glimmer of hope: artificial reproduction.

Yine de bir umut ışığı vardı: Yapay üreme.

With no living males and no females able to carry a pregnancy,

Yaşayan erkek ve hamilelik taşıyabilecek kadın olmadığından

this is a complicated and risky process to say the least.

bu en hafif tabirle karmaşık ve riskli bir süreç.

Though scientists had stored semen, they would have to collect the eggs—

Bilim insanları sperm depolasalar da yumurtaları toplamak zorunda kalacaklardı

a complex procedure that requires a female to be sedated for up to two hours.

ve dişinin iki saate kadar uyutulmasını gerektiren karmaşık bir prosedür vardı.

Then, they’d create a viable embryo in the lab—

Sonra da laboratuvarda yaşayabilir bir embriyo yaratacaklardı -

something that had never been done before, and no one knew how to do.

daha önce hiç yapılmamış bir şeydi ve kimse nasıl yapılacağını bilmiyordu.

Even that was just the beginning—

Hatta bu sadece başlangıçtı -

a surrogate mother of another rhino species

başka bir gergedan türünün taşıyıcı annesinin,

would have to carry the embryo to term.

embriyoyu doğuma kadar taşıması gerekecekti.

Females of a closely related species, the southern white rhino,

Yakın akraba bir türün dişileri olan güney beyaz gergedanı,

became both the key to developing a rhino embryo in a lab

hem laboratuvarda gergedan embriyosu geliştirmenin anahtarı

and the leading candidates for surrogate mothers.

hem de taşıyıcı anneler için önde gelen adaylar hâline geldi.

Northern and southern white rhinos diverged about a million of years ago

Kuzey ve güney beyaz gergedanlar hâlâ yakın akraba olsa da

into separate— though still closely-related— species.

yaklaşık bir milyon yıl önce ayrı türlere ayrıldılar.

They inhabit different regions, and have slightly different physical traits.

Farklı bölgelerde yaşarlar ve farklı fiziksel özelliklere sahipler.

In a fortunate coincidence, several female southern white rhinos

Şans eseri birkaç güneyli beyaz gergedanın

needed treatment for their own reproductive problems,

kendi üreme sorunları için tedaviye ihtiyacı vardı ve araştırmacılar

and researchers could collect eggs as part of that treatment.

bu tedavinin bir parçası olarak yumurta toplayabilirlerdi.

In Dvůr Králové Zoo in October 2015,

Ekim 2015'te Dvůr Králové Hayvanat Bahçesi'nde,

experts of IZW Berlin began collecting eggs from southern white rhinos

IZW Berlin uzmanları güneydeki beyaz gergedanlardan yumurta toplamaya

and sending them to Avantea, an animal reproduction laboratory in Italy.

ve İtalya'da hayvan üreme laboratuvarı Avantea'ya göndermeye başladı.

There, scientists developed and perfected a technique to create a viable embryo.

Bilim insanları yaşayabilen embriyo için bir teknik geliştirip mükemmelleştirdiler.

Once they mastered the technique,

Tekniğe hakim olduktan sonra

researchers extracted Nájin and Fatu’s eggs on August 22, 2019

araştırmacılar 22 Ağustos 2019'da Nájin ve Fatu'nun yumurtalarını çıkardı

and flew them to Italy.

ve onları İtalya'ya uçurdular.

Three days later, they fertilized the eggs with sperm

Üç gün sonra yumurtaları

kuzeyli beyaz gergedan bir erkeğin spermiyle döllediler.

from a northern white rhino male.

After another week, two of the eggs made it to the stage of development

Bir hafta sonra yumurtalardan ikisi,

when the embryo can be frozen and preserved for future.

embriyonun dondurulup gelecek için muhafaza edilebildiği aşamaya geldi.

Another collection in December 2019 produced one more embryo.

Aralık 2019'daki başka bir koleksiyon bir tane daha embriyo üretti.

As of early 2020, the plan is to collect Nájin and Fatu’s eggs three times a year

2020'nin başlarından itibaren plan; eğer yeterince sağlıklılarsa

if they’re healthy enough.

Nájin ve Fatu'nun yumurtalarını yılda üç kez toplamak.

In the meantime, researchers are looking for

Araştırmacılar gelecek vaat eden

promising southern white rhino surrogate mothers—

- ideal olarak daha önce doğum yapmış olan-

ideally who’ve carried a pregnancy to term before.

güneyli beyaz gergedan taşıyıcı anneler arıyorlar.

The surrogacy plan is somewhat of a leap of faith—

Taşıyıcı annelik planı bir şekilde bir inanç sıçraması.

southern and northern white rhinos have interbred

Güney ve kuzey beyaz gergedanlar hem son buzul döneminde

both during the last glacial period and more recently in 1977,

hem de daha yakın zamanda 1977'de melezleşmiş

so researchers are optimistic a southern white rhino

bu nedenle araştırmacılar güneyli bir beyaz gergedanın

would be able to carry a northern white rhino to term.

kuzeyli beyaz gergedanı taşıyabileceği konusunda iyimserler.

Also, the two species’ pregnancies are the same length.

İki türün hamilelikleri de aynı uzunlukta.

Still, transferring an embryo to a rhino is tricky

Yine de bir embriyoyu bir gergedana transfer etmek,

because of the shape of the cervix.

rahim boyunun şekli nedeniyle zor.

The ultimate goal, which will take decades,

Onlarca yıl sürecek nihai hedef,

is to establish a breeding population of northern white rhinos

orijinal çeşitlilikte kuzey beyaz gergedanlarından oluşan

in their original range.

bir üreme popülasyonu oluşturmak.

Studies suggest that we have samples from enough individuals

Araştırmalar, türün bir asır önceki genetik çeşitliliğe sahip bir popülasyonu

to recreate a population with the genetic diversity the species had a century ago.

yeniden oluşturmak için yeterli sayıda bireyden örnekler aldığımızı gösteriyor.

Though the specifics of this effort are unique,

Bu çabanın özellikleri benzersiz olsa da

as more species face critical endangerment or functional extinction,

daha fazla türün kritik tehlike veya işlevsel neslin tükenmesiyle

it’s also an arena for big questions:

karşı karşıya kalması aynı zamanda büyük sorular için bir alan:

do we have a responsibility to try to bring species back from the brink,

Özellikle insan eylemleri onları oraya getirdiğinde

especially when human actions brought them there in the first place?

türleri geri getirme sorumluluğumuz var mı?

Are there limits to the effort we should expend

Nesli tükenme tehdidi altındaki hayvanları kurtarmak için

on saving animals threatened with extinction?

harcamamız gereken çabanın bir sınırı var mı?