The secret behind how Chinese characters work - Gina Marie Elia

Çeviri: Lara Yıldırım Gözden geçirme: Eren Gokce

According to legend, in the 27th century BCE,

Efsaneye göre,

MÖ 27. yüzyılda Çin Sarı İmparatoru,

the Yellow Emperor of China charged his historian, Cangjie,

tarihçisi Cangjie’yi bir yazı sistemi geliştirmekle görevlendirdi.

to develop a system of writing.

Sitting alongside a riverbank, Cangjie noticed the imagery that surrounded him.

Bir nehir kıyısında oturan Cangjie, onu çevreleyen görüntüleri fark etti.

From this, he created the first Chinese characters.

Böylece, ilk Çince karakterleri yarattı.

And that night, the sky rained millet while ghosts cried,

O gece, bardaktan boşanırcasına yağmur yağarken hayaletler

fearing their actions may now be condemned by the written word.

eylemlerinin artık yazılanlarla kınanabileceğinden korkarak ağladı.

We can’t say for sure whether the story is true.

Hikâyenin doğru olup olmadığından emin olamayız.

But the earliest artifacts containing Chinese characters

Fakat Çince karakterleri içeren en eski eserler,

date to the Shang Dynasty, around 1250 to 1050 BCE,

MÖ 1250 ile 1050 civarında Shang Hanedanlığı’na ait

still making it one of the earliest forms of written language.

ve hâlâ yazılı dilin en eski örneklerinden.

Characters etched on ox bones and turtle shells

Öküz kemiklerine ve kaplumbağa kabuklarına

kazınmış karakterler, Shang krallarının atalarına yazdıklarıdır,

show Shang kings’ writings to their ancestors,

discussing everything from agriculture to the origins of a toothache.

tarımdan diş ağrısının kökenine kadar her şeyi tartışırlar.

And as the legend suggests,

Efsaneye göre,

these ancient characters were mainly pictograms,

bu eski karakterler esas olarak piktogramlardı

or symbols that resemble what they’re meant to represent.

veya temsil etmeleri gerekenleri andıran sembollerdi.

Even today, some of the most foundational Chinese characters remain pictographic,

Günümüzde bile, kişi anlamına gelen rén (人)

ve odun/ağaç anlamına gelen mù (木)

like rén (人), which means person, and mù (木), which means wood or tree.

gibi en temel Çince karakterlerden bazıları hâlâ piktografik.

Some characters are ideograms, or symbols that represent abstract concepts,

Bazı karakterler ideogramlar veya yī (一), èr (二) ve sān (三)

like the numbers yī (一), èr (二), and sān (三).

sayıları gibi soyut kavramları temsil eden sembollerdir.

Others are compound ideograms,

Diğerleri, iki veya daha fazla piktogram

which combine two or more pictograms or ideograms.

ya da ideogramı birleştiren bileşik ideogramlar.

For example, xiū (休) places the character for person

Örneğin xiū (休), ağaç karakterinin yanına

next to the character for tree and means to rest.

kişi karakterini ekler ve dinlenmek anlamına gelir.

However, most modern-day characters are known as logograms,

Bununla birlikte, günümüz karakterlerinin çoğu logogramlar olarak bilinir

and are constructed of two components: a radical component,

ve iki bileşenden oluşurlar:

Karakterin anlamını harekete geçiren radikal bir bileşen

which gestures at the meaning of the character,

and a sound component, which hints at its pronunciation.

ve telaffuzuna işaret eden bir ses bileşeni.

And all characters are built from a variety of strokes,

Tüm karakterler, genellikle basitleştirilmiş sekiz temel türe ayrılıp

which are often simplified to eight basic types.

çeşitli fırça darbelerinden oluşturulmuştur.

There are 214 radicals, each with its own definition.

Her birinin kendi tanımı olan 214 radikal var.

Some can stand alone, while others cannot.

Bazıları tek kullanılabilir, bazıları ise kullanılamaz.

For instance, the radical rì (日), written on its own means sun.

Örneğin, kendi başına yazılan radikal rì (日), güneş anlamına gelir.

It’s also used in characters with sun-related definitions,

Ayrıca şafak anlamına gelen xiǎo (晓) gibi

such as xiǎo (晓) meaning dawn.

güneşle ilgili tanımlara sahip karakterlerde de kullanılır.

The radical cǎo (艹), on the other hand, never stands alone,

Radikal cǎo (艹) ise asla tek başına kullanılamaz,

but can be found within characters related to grass and plants,

fakat çiçek anlamına gelen huā (花)

like huā (花) meaning flower.

gibi çim ve bitkilerle ilgili karakterlerde bulunabilir.

And the radical shuǐ (水), meaning water, always stands alone,

Su anlamına gelen radikal shuǐ (水) her zaman tek başına kullanılır,

but has a variant (氵) that is used when it’s part of more complex characters

ancak nehir anlamına gelen hé (河) gibi daha karmaşık

karakterlerin parçası olduğunda kullanılan bir çeşidi (氵) var.

like hé (河), meaning river.

Radicals can appear in different positions:

Radikaller farklı konumlarda bulunabilir:

to the left, to the right, above, below,

Solda, sağda, üstte, altta

or even surrounding the rest of the character.

ve hatta karakterin geri kalanını çevreleyebilirler.

There are many more sound components than radicals,

Tahminlere göre radikallerden çok daha fazla ses bileşenleri var.

with estimates ranging in the thousands.

Ses bileşenlerinin binlerce olduğu tahmin ediliyor.

Similar sounding words often share the same sound component,

Benzer sesli kelimeler genellikle aynı ses bileşenini paylaşır

ve radikalleri anlamlarına ışık tutmaya yardımcı olur.

and their radicals help shed light on their meanings.

Take fēng (峰) and fēng (蜂).

fēng (峰) ve fēng (蜂) ele alalım.

The radical shān (山) means mountain,

Radikal shān (山), ilk karakterin tanımına işaret eden

which hints at the first character’s definition: summit.

dağ anlamına gelir: Zirve.

The radical in the second character, chóng (虫), means insect,

İkinci karakterdeki radikal chóng (虫), böcek anlamına gelir

and together with the sound component means bee.

ve ses bileşeni ile birlikte arı anlamına gelir.

While many words in Chinese sound similar, just like in other languages,

Çince’deki birçok kelime benzer gelse de, tıpkı diğer dillerde olduğu gibi,

context or tonality helps clarify their meaning.

bağlam ve tonlama, anlamlarını ayırt etmeye yardımcı olur.

Yet how each character is pronounced depends on dialect,

Yine de her karakterin nasıl telaffuz edildiği,

which varies across the country.

ülke genelinde değişen lehçeye bağlı.

So conversations in Chengdu may sound vastly different than in Nanjing,

Yani Chengdu’daki sohbetler Nanjing’dekinden çok farklı gelebilir,

but in both places, the written language is the same.

ama her iki yerde de, yazı dili aynı.

And unlike the romance languages,

Romantik dillerden farklı olarak,

Chinese has no gendered nouns or verb conjugations.

Çincenin cinsiyete dayalı isimleri veya fiil çekimleri yok.

So the character chī (吃), meaning to eat, remains unchanged

Dolayısıyla, yemek anlamına gelen chī (吃) karakteri; özne kendiniz,

whether the subject is yourself, a coworker, or a lesion of fearful ghosts.

iş arkadaşınız veya korkulu hayaletlerin bir lezyonu olsun değişmeden kalır.

To indicate the past, a marker like le (了) can be added.

Geçmişi belirtmek için le (了) gibi bir belirteç eklenebilir.

So “I eat bread” becomes “I ate bread.”

Yani “ekmek yiyorum”, “ekmek yedim” olur.

Over the years, the Chinese writing system has undergone many changes.

Yıllar geçtikçe, Çin yazı sistemi birçok değişikliğe uğradı.

As characters went from being etched in bone, to cast in bronze,

Karakterler kemiğe kazınmaktan bronza dökülmeye,

to brushed on paper,

sonra kâğıda fırçalanmaya geçince, alfabeleri sürekli gelişti.

their script has evolved along the way.

In the 1950s and 60s, the Chinese Communist Party introduced

1950′lerde ve 1960′larda Çin Komünist Partisi,

geleneksel karakterlerin yeni basitleştirilmiş şekillerini tanıttı.

new simplified versions of the traditional characters,

Şu anda Çin’de bu standart alfabe olarak kullanılıyor.

which are now standard in China,

though traditional characters remain in use in Hong Kong and Taiwan.

Fakat, Hong Kong ve Tayvan’da hâlâ geleneksel alfabe kullanılıyor.

And while the Chinese character system may seem unique,

Çince karakter sistemi benzersiz görünsede,

its development greatly influenced the spoken languages

gelişimi komşularının konuşma dillerini

and writing systems of its neighbors.

ve yazı sistemlerini büyük ölçüde etkiledi.

For example, around 60% of Japanese dictionary entries are kanji—

Örneğin, Japonca sözlük girişlerinin yaklaşık %60′ı

characters that originated in Chinese or were created from its elements.

Çince kökenli veya öğelerinden oluşturulan kanji karakterleridir.

With a 3,000 year history,

3.000 yıllık bir geçmişe sahip olan

Chinese characters have and will continue to leave their mark.

Çince karakterler izlerini bıraktı ve bırakmaya devam edecekler.