The secret behind how Chinese characters work - Gina Marie Elia

Translator: Nhu Duong Reviewer: Ngọc Châu Phạm

According to legend, in the 27th century BCE,

Theo truyền thuyết, vào thế kỷ 27 trước Công Nguyên,

the Yellow Emperor of China charged his historian, Cangjie,

Hiên Viên Hoàng Đế của Trung Quốc đã lệnh cho nhà sử học của ông là Thương Hiệt

to develop a system of writing.

phát triển một hệ thống chữ viết.

Sitting alongside a riverbank, Cangjie noticed the imagery that surrounded him.

Khi ngồi bên bờ sông, Thương Hiệt chú ý đến hình thù cảnh vật quanh ông.

From this, he created the first Chinese characters.

Nhờ vào đó, ông đã tạo ra những chữ Hán đầu tiên.

And that night, the sky rained millet while ghosts cried,

Và đêm hôm đó, bầu trời thì đổ lệ và ma cỏ thì than khóc

fearing their actions may now be condemned by the written word.

vì lo sợ rằng hành động của chúng giờ đây sẽ bị chữ viết lên án.

We can’t say for sure whether the story is true.

Rất khó để nói chắc liệu câu chuyện đó có thật hay không.

But the earliest artifacts containing Chinese characters

Nhưng chữ Hán đã sớm được khắc ghi trên những hiện vật xuất hiện

date to the Shang Dynasty, around 1250 to 1050 BCE,

từ triều đại nhà Thương, vào khoảng năm 1250 đến 1050 trước Công Nguyên.

still making it one of the earliest forms of written language.

và là một trong những hệ thống chữ viết xuất hiện sớm nhất.

Characters etched on ox bones and turtle shells

Các chữ viết được khắc trên xương trâu bò và mai rùa

show Shang kings’ writings to their ancestors,

là những gì mà các vị vua nhà Thương muốn nói với tổ tiên họ,

discussing everything from agriculture to the origins of a toothache.

chúng liên quan đến mọi thứ từ nông nghiệp đến nguồn gốc của cơn đau răng.

And as the legend suggests,

Và như truyền thuyết truyền lại,

these ancient characters were mainly pictograms,

những ký tự cổ đại này chủ yếu là chữ tượng hình,

or symbols that resemble what they’re meant to represent.

hay các ký hiệu dùng để đại diện cho vật nào đó.

Even today, some of the most foundational Chinese characters remain pictographic,

Thậm chí ngày nay, một vài những chữ Hán cơ bản nhất vẫn mang tính tượng hình,

like rén (人), which means person, and mù (木), which means wood or tree.

như rén (人), có nghĩa là “người”, và mù (木), có nghĩa là “gỗ” hoặc “cây”.

Some characters are ideograms, or symbols that represent abstract concepts,

Một số ký tự khác thì là chữ chỉ sự, hay ký hiệu đại diện các khái niệm trừu tượng,

like the numbers yī (一), èr (二), and sān (三).

như các chữ số yī (一), èr (二), và sān (三).

Others are compound ideograms,

Một số khác là chữ hội ý,

which combine two or more pictograms or ideograms.

chúng kết hợp hai hoặc nhiều chữ tượng hình hoặc chữ chỉ sự.

For example, xiū (休) places the character for person

Ví dụ, chữ xiū (休) đặt ký tự đại diện “con người”

next to the character for tree and means to rest.

cạnh ký tự đại diện “cây cối” và nó có nghĩa là “nghỉ ngơi”.

However, most modern-day characters are known as logograms,

Tuy nhiên, hầu hết các ký tự thời nay được gọi là chữ tượng thanh,

and are constructed of two components: a radical component,

và được tạo ra từ hai thành phần: một thành phần (bộ) chỉ nghĩa,

which gestures at the meaning of the character,

đại diện cho nghĩa chính của chữ,

and a sound component, which hints at its pronunciation.

và một thành phần (bộ) chỉ thanh, đại diện cho cách đọc của chữ đó.

And all characters are built from a variety of strokes,

Tất cả các ký tự được tạo ra từ nhiều đường nét khác nhau,

which are often simplified to eight basic types.

thường được đơn giản hóa thành tám loại cơ bản.

There are 214 radicals, each with its own definition.

Có 214 bộ chỉ nghĩa, mỗi bộ mang nghĩa khác nhau.

Some can stand alone, while others cannot.

Có bộ có thể đứng riêng, nhưng có bộ thì không thể.

For instance, the radical rì (日), written on its own means sun.

Ví dụ, bộ rì - nhật (日) khi đứng riêng thì có nghĩa là “mặt trời”.

It’s also used in characters with sun-related definitions,

Nó cũng được dùng trong các chữ có nghĩa liên quan đến mặt trời,

such as xiǎo (晓) meaning dawn.

như chữ xiǎo (晓) có nghĩa là “bình minh”.

The radical cǎo (艹), on the other hand, never stands alone,

Mặt khác, bộ cǎo - thảo (艹) thì không bao giờ có thể đứng riêng,

but can be found within characters related to grass and plants,

nhưng ta có thể thấy nó trong các chữ liên quan đến cây cỏ,

like huā (花) meaning flower.

như huā (花) có nghĩa là “hoa”.

And the radical shuǐ (水), meaning water, always stands alone,

Và bộ shuǐ - thủy (水), có nghĩa là “nước”, luôn đứng một mình,

but has a variant (氵) that is used when it’s part of more complex characters

nhưng có một biến thể của nó là (氵) được sử dụng trong các chữ phức tạp hơn

like hé (河), meaning river.

như hé (河), có nghĩa là “sông”.

Radicals can appear in different positions:

Các bộ đó có thể nằm ở nhiều vị trí khác nhau:

to the left, to the right, above, below,

bên trái, bên phải, bên trên, bên dưới,

or even surrounding the rest of the character.

thậm chí là xung quanh phần còn lại của ký tự.

There are many more sound components than radicals,

Có nhiều bộ chỉ thanh hơn bộ chỉ nghĩa,

with estimates ranging in the thousands.

ước tính nhiều hơn khoảng hàng nghìn.

Similar sounding words often share the same sound component,

Những chữ có cách đọc giống nhau thường có chung bộ chỉ thanh,

and their radicals help shed light on their meanings.

bộ chỉ nghĩa của chúng giúp làm rõ ý nghĩa của chúng.

Take fēng (峰) and fēng (蜂).

Lấy fēng (峰) và fēng (蜂) làm ví dụ.

The radical shān (山) means mountain,

Bộ shān (山) có nghĩa là “núi”,

which hints at the first character’s definition: summit.

cho ta biết ý nghĩa của chữ đầu là “đỉnh cao”.

The radical in the second character, chóng (虫), means insect,

Bộ chóng (虫) trong chữ thứ hai có nghĩa là “côn trùng”,

and together with the sound component means bee.

kết hợp với bộ chỉ thanh thì có nghĩa là “con ong”.

While many words in Chinese sound similar, just like in other languages,

Mặc dù có nhiều chữ Hán đọc giống nhau, nhưng tương tự các ngôn ngữ khác,

context or tonality helps clarify their meaning.

ngữ cảnh hoặc âm điệu giúp làm rõ ý nghĩa của chúng.

Yet how each character is pronounced depends on dialect,

Tuy nhiên, cách phát âm của mỗi chữ cũng tùy thuộc vào phương ngữ

which varies across the country.

vốn khác nhau trên mỗi vùng của đất nước.

So conversations in Chengdu may sound vastly different than in Nanjing,

Vì vậy, các cuộc trò chuyện ở Thành Đô có thể nghe rất khác so với ở Nam Kinh,

but in both places, the written language is the same.

nhưng chữ viết của hai nơi đều giống nhau.

And unlike the romance languages,

Và không giống như ngôn ngữ Rôman,

Chinese has no gendered nouns or verb conjugations.

tiếng Trung không chia giới tính cho danh từ và chia động từ.

So the character chī (吃), meaning to eat, remains unchanged

Vì vậy, chữ chī (吃), nghĩa là “ăn”, vẫn được giữ nguyên

whether the subject is yourself, a coworker, or a lesion of fearful ghosts.

dù cho chủ thể là chính bạn, đồng nghiệp, hay những tâm hồn đầy vết thương tổn.

To indicate the past, a marker like le (了) can be added.

Để chỉ quá khứ, chữ le (了) nghĩa là “rồi”, sẽ được thêm vào.

So “I eat bread” becomes “I ate bread.”

Như vậy, “Tôi ăn bánh mì” sẽ thành “Tôi ăn bánh mì rồi.”

Over the years, the Chinese writing system has undergone many changes.

Trong những năm qua, hệ thống chữ viết của Trung Quốc đã trải qua nhiều thay đổi.

As characters went from being etched in bone, to cast in bronze,

Khi các chữ viết chuyển từ được khắc trên xương, sang đúc trên đồng,

to brushed on paper,

rồi viết trên giấy,

their script has evolved along the way.

cách viết của chúng cũng dần dần tiến hóa.

In the 1950s and 60s, the Chinese Communist Party introduced

Trong những năm 1950 và 1960, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đưa ra

new simplified versions of the traditional characters,

các phiên bản chữ giản thể mới cho chữ phồn thể,

which are now standard in China,

nay được dùng chính thức ở Trung Quốc,

though traditional characters remain in use in Hong Kong and Taiwan.

nhưng chữ phồn thể vẫn được sử dụng ở Hồng Kông và Đài Loan.

And while the Chinese character system may seem unique,

Mặc dù hệ thống chữ Hán có vẻ khá đặc biệt,

its development greatly influenced the spoken languages

sự phát triển của nó ảnh hưởng rất lớn đến ngôn ngữ nói và

and writing systems of its neighbors.

hệ thống chữ viết của các nước liền kề.

For example, around 60% of Japanese dictionary entries are kanji—

Ví dụ, khoảng 60% các từ vựng trong từ điển tiếng Nhật là chữ kanji—

characters that originated in Chinese or were created from its elements.

ký tự có nguồn gốc từ tiếng Trung hoặc được tạo ra từ các bộ của nó.

With a 3,000 year history,

Với lịch sử 3000 năm,

Chinese characters have and will continue to leave their mark.

chữ Hán đã và sẽ tiếp tục để lại dấu ấn của chúng.