History through the eyes of a chicken - Chris A. Kniesly

Çeviri: Nihal Aksakal Gözden geçirme: Saliha Karatepeli

The annals of Ancient Egyptian king Thutmose III

Eski Mısır kralı Thutmose III'ün günlükleri,

described a marvelous foreign bird that

“günlük olarak doğum yapan”

“gives birth daily.”

muhteşem bir yabancı kuşu tanımladı.

Zoroastrians viewed them as spirits

Zerdüştler onları,

whose cries told of the cosmic struggle

çığlıkları karanlık ve aydınlık arasındaki

kozmik mücadeleyi anlatan ruhlar olarak gördüler.

between darkness and light.

Romans brought them on their military campaigns

Romalılar, gelecekteki savaşların başarısını

to foretell the success of future battles.

önceden bildirmeleri için onları gazvelerine getirdiler.

And today, this bird still occupies an important,

Bugün bu kuş hala bizim yemek tabaklarımızda,

though much less honorable position

daha az onurlu bir pozisyonda

önemli bir yer tutmaktadır.

– on our dinner plates.

The modern chicken is descended primarily from the Red Junglefowl,

Modern tavuk öncelikle Kızıl Orman Tavuğu,

hepsi Hindistan ve Güneydoğu Asya'ya özgü olan

and partially from three other closely related species,

kısmen yakın diğer üç türden türemiştir.

all native to India and Southeast Asia.

The region’s bamboo plants produce

Bölgedeki bambu bitkileri,

massive amounts of fruit

birkaç on yılda bir defa

just once every few decades.

büyük miktarlarda meyve üretiyor.

Junglefowls’ ability to lay eggs daily

Hint kuşunun günlük olarak yumurta bırakabilme yeteneği,

may have evolved to take advantage of these rare feasts,

yiyecekler bol olduğu zaman nüfuslarını arttırarak

increasing their population when food was abundant.

bu nadir ziyafetlerden yararlanabilmek için evrimleşmiş olabilir.

This was something humans could exploit

Bu, insanların tutarlı bir şekilde faydalanabileceği bir şeydi,

on a consistent basis,

and the birds’ weak flight capabilities

kuşların zayıf uçuş yetenekleri

ve sınırlı alan ihtiyacı

and limited need for space made them

onları yakalamayı

easy to capture and contain.

ve kontrol altına almalarını kolaylaştırdı.

The earliest domesticated chickens,

En az 7.000 yıl öncesine dayanan

dating at least back to 7,000 years ago,

en erken evcilleştirilmiş tavuklar yemek için yetiştirilmemişlerdi

weren’t bred for food,

ama bugün daha az lezzetli olan

but for something considered less savory today.

bir şey için yetiştirilmişlerdi.

The aggressiveness of breeding males,

Doğal bacak mahmuzları ile silahlanmış

armed with natural leg spurs,

üreme erkeklerinin saldırganlığı,

made cockfighting a popular entertainment.

horoz dövüşünü popüler bir eğlence çeşidi yaptı.

By the second millennium BCE,

MÖ ikinci bin yılda tavuklar,

chickens had spread from the Indus Valley to China

Indus Vadisi'nden Çin ve Orta Doğu'ya

and the Middle East to occupy royal menageries

kraliyet idarelerini işgal etmek

and to be used in religious rituals.

ve dini ritüellerde kullanılmak üzere yayılmıştı.

But it was in Egypt

Fakat bu kuşun tarihinin diğer bölümü

where the next chapter in the bird’s history began.

Mısır'da başlamıştı.

When a hen naturally incubates eggs,

Bir tavuk yumurtaları doğal kuluçkada bıraktığında

she will stop laying new ones

yenilerini bırakıp 21 gün boyunca

and sit on a “clutch” of 6 or more eggs for 21 days.

altı veya daha fazla yumurtaya kuluçkaya yatar.

By the middle of the 1st millennium BCE,

MÖ ilk bin yılın ortasına gelindiğinde

the Egyptians had learned

Mısırlılar tavuk yumurtasını

to artificially incubate chicken eggs

sepette sıcak küllerin üzerine yerleştirerek

by placing them in baskets over hot ashes.

yapay kuluçkalamayı öğrenmişlerdi.

That freed up hens to continue laying daily,

Serbest bırakılan tavuklar günlük olarak yumurtlamaya devam etti

and what had been a royal delicacy

ve bir kraliyet lezzeti

or religious offering

ya da kurban olan şey

became a common meal.

yaygın bir yemek oldu.

Around the same time as Egyptians were incubating eggs,

Mısırlıların tavukları kuluçkulatma zamanlarında

Phoenician merchants introduced chickens to Europe,

Fenike tüccarları,

Avrupa'ya tavukları getirdi ve burada hızla

where they quickly became an essential part

Avrupa çiftlik hayvanlarının önemli bir parçası haline geldi.

of European livestock.

However, for a long time,

Fakat uzun bir süre,

the chicken’s revered status continued to exist

tavuğun saygılı statüsü, mutfaktakinin yanında

alongside its culinary one.

var olmaya devam etti.

The Ancient Greeks used fighting roosters

Eski Yunanlılar dövüşçü horozları

as inspirational examples for young soldiers.

genç askerler için ilham verici bir örnek olarak kullandılar.

The Romans consulted chickens as oracles.

Romalılar, tavuklara kahinler olarak başvurdu.

And as late as the 7th Century,

7. yüzyılın sonlarına kadar tavuk,

the chicken was considered a symbol for Christianity.

Hristiyanlık için bir sembol olarak kabul edildi.

Over the next few centuries,

Sonraki birkaç yüzyıl boyunca tavuklar,

chickens accompanied humans wherever they went,

ticaretle, fetihle,

spreading throughout the world through trade,

sömürge ile

insanlar dünyada nereye giderse gitsin

conquest,

and colonization.

eşlik ettiler.

After the Opium Wars,

Afyon Savaşları'ndan sonra

Chinese breeds were brought to England

Çin türleri İngiltere'ye getirildi

and crossed with local chickens.

ve yerel tavuklarla yer değiştirildi.

This gave rise to a phenomenon called

Bu, “Hen Fever” ya da “The Fancy” adlı

“Hen Fever”

bir fenomene yol açtı

or “The Fancy”,

ve Avrupa'nın

with farmers all over Europe

her yerindeki çiftçiler,

striving to breed new varieties

belirli özellik kombinasyonlarıyla

with particular combinations of traits.

yeni türler üretmeye çalıştılar.

This trend also caught the attention

Bu eğilim aynı zamanda doğada benzer bir seçici üretim sürecinin

of a certain Charles Darwin, who wondered if

gerçekleşip gerçekleşmediğini merak eden

a similar selective breeding process occurred in nature.

bir Charles Darwin'in dikkatini çekti.

Darwin would observe hundreds of chickens

Darwin, evrim teorisini tanıtan

while finalizing his historic work

tarihi çalışmasını tamamlarken

introducing the theory of Evolution.

yüzlerce tavuk gözlemleyecekti.

But the chicken’s greatest contribution to science

Ama tavuğun bilime en büyük katkısı

was yet to come.

henüz gerçekleşmemişti.

In the early 20th century,

20. yüzyılın başlarında,

a trio of British scientists

üç İngiliz bilim insanı,

conducted extensive crossbreeding of chickens,

Gregor Mendel’in genetik miras konusundaki çalışmalarına dayanarak

building on Gregor Mendel’s

tavukların kapsamlı melezlenmesini

studies of genetic inheritance.

gerçekleştirdi.

With their high genetic diversity,

Yüksek genetik çeşitliliği,

many distinct traits,

birçok farklı özelliği

and only 7 months between generations,

ve nesilleri arasında sadece 7 ay olan tavuklar

chickens were the perfect subject.

mükemmel birer kobaydı.

This work resulted in the famous Punnett Square,

Bu çalışma, belirli bir eşleştirmenin üremesiyle sonuçlanacak

used to show the genotypes that would result

genotipleri göstermek için kullanılan

from breeding a given pairing.

ünlü Punnett Karesi ile sonuçlandı.

Since then,

O zamandan beri,

numerous breeding initiatives have made chickens

çok sayıda üreme girişimi

tavukları daha büyük ve etli yaptı

bigger and meatier,

and allowed them to lay more eggs than ever.

ayrıca her zamankinden daha fazla yumurta yapmalarını sağladı.

Meanwhile,

Bu arada tavuk üretimi,

chicken production has shifted to an industrial, factory-like model,

bir kâğıttan daha büyük olmayan bir ayak izi olan

with birds raised in spaces with a footprint

yerlerde yetiştirilen kuşlar ile endüstriyel,

no larger than a sheet of paper.

fabrika benzeri bir modele kaymıştır.

And while there’s been a shift towards free-range farming

Hayvan hakları ve çevresel kaygılar nedeniyle

due to animal rights and environmental concerns,

serbest tarım çiftçiliğine doğru bir kayma yaşanırken

most of the world’s more than 22 billion chickens today

bugün dünyadaki 22 milyardan fazla tavuğun çoğu

are factory farmed.

fabrikada yetiştiriliyor.

From gladiators and gifts to the gods,

Gladyatörlerden tanrılara sunulmaya,

to traveling companions and research subjects,

seyahat arkadaşlığına ve araştırma kobaylığına,

chickens have played many roles over the centuries.

tavuklar yüzyıllar boyunca pek çok rol oynamışlardır.

And though they may not have come before the proverbial egg,

Atasözünde geçen yumurtadan önce gelmemiş olsalar da

chickens’ fascinating history tells us a great deal about our own.

tavukların büyüleyici tarihi bize kendimiz hakkında çok şey anlatıyor.