History through the eyes of a chicken - Chris A. Kniesly

Tłumaczenie: Michał Zając Korekta: Marta Grochowalska

The annals of Ancient Egyptian king Thutmose III

Kroniki króla Starożytnego Egiptu, Totmesa III,

described a marvelous foreign bird that

opisywały cudownego ptaka z obcych krajów,

“gives birth daily.”

który "rodzi codziennie."

Zoroastrians viewed them as spirits

Zaratusztryści postrzegali je jako duchy,

whose cries told of the cosmic struggle

których kwilenie opowiadało o kosmicznej walce

between darkness and light.

między ciemnością i światłem.

Romans brought them on their military campaigns

Rzymianie zabierali je na wyprawy wojenne,

to foretell the success of future battles.

żeby przepowiadać los przyszłych bitew.

And today, this bird still occupies an important,

Natomiast dzisiaj, ptak ten nadal zajmuje ważne,

though much less honorable position

chociaż znacznie mniej zaszczytne miejsce

– on our dinner plates.

na naszych talerzach obiadowych.

The modern chicken is descended primarily from the Red Junglefowl,

Współczesna kura pochodzi głównie od kura bankiwa

and partially from three other closely related species,

oraz trzech innych, blisko spokrewnionych gatunków,

all native to India and Southeast Asia.

występujących naturalnie w Indiach i południowo-wschodniej Azji.

The region’s bamboo plants produce

W tym obszarze bambus daje

massive amounts of fruit

ogromne ilości owoców

just once every few decades.

raz na kilka dekad.

Junglefowls’ ability to lay eggs daily

Zdolność kura do składania jaj każdego dnia mogła wyewoluować,

may have evolved to take advantage of these rare feasts,

żeby czerpać korzyści z tych rzadkich uczt,

increasing their population when food was abundant.

zwiększając ich populację, kiedy jedzenia było w bród.

This was something humans could exploit

To było coś, co ludzie mogli wykorzystać

on a consistent basis,

w sposób ciągły,

and the birds’ weak flight capabilities

a słabo rozwinięta zdolność latania

and limited need for space made them

i ograniczona potrzeba miejsca sprawiły, że kury można bez trudu

easy to capture and contain.

złapać i trzymać w zamknięciu.

The earliest domesticated chickens,

Udomowienie kur

dating at least back to 7,000 years ago,

datuje się przynajmniej na 7000 lat wstecz,

weren’t bred for food,

i nie były one hodowane na mięso czy jaja,

but for something considered less savory today.

ale po coś dziś mniej apetycznego.

The aggressiveness of breeding males,

Agresywność hodowlanych samców,

armed with natural leg spurs,

wyposażonych w naturalne ostrogi,

made cockfighting a popular entertainment.

uczyniły walki kogutów popularną rozrywką.

By the second millennium BCE,

W II tysiącleciu przed naszą erą

chickens had spread from the Indus Valley to China

kury rozprzestrzeniły się z Doliny Indusu do Chin

and the Middle East to occupy royal menageries

i na Bliski Wschód, aby zająć królewskie menażerie

and to be used in religious rituals.

i miejsce w religijnych rytuałach.

But it was in Egypt

Jednak w Egipcie

where the next chapter in the bird’s history began.

rozpoczął się nowy rozdział w historii tych ptaków.

When a hen naturally incubates eggs,

Kiedy kura wysiaduje jaja,

she will stop laying new ones

przestaje składać nowe

and sit on a “clutch” of 6 or more eggs for 21 days.

i siedzi na 6 lub więcej jajach przez 21 dni.

By the middle of the 1st millennium BCE,

W połowie I tysiąclecia przed naszą erą

the Egyptians had learned

Egipcjanie nauczyli się

to artificially incubate chicken eggs

inkubacji kurzych jaj

by placing them in baskets over hot ashes.

przez umieszczenie ich w koszach nad rozżarzonymi popiołami.

That freed up hens to continue laying daily,

Dzięki temu kury mogły składać jaja codziennie,

and what had been a royal delicacy

i to, co było królewskim przysmakiem

or religious offering

lub religijną ofiarą,

became a common meal.

stało się zwykłym posiłkiem.

Around the same time as Egyptians were incubating eggs,

W tym samym czasie, kiedy Egipcjanie nauczyli się inkubacji jaj,

Phoenician merchants introduced chickens to Europe,

feniccy handlarze wprowadzili kury do Europy,

where they quickly became an essential part

gdzie szybko stały się istotną częścią

of European livestock.

żywego inwentarza.

However, for a long time,

Jednak przez długi czas

the chicken’s revered status continued to exist

ten wyższy status istniał

alongside its culinary one.

obok kulinarnego.

The Ancient Greeks used fighting roosters

Starożytni Grecy używali walczących kogutów

as inspirational examples for young soldiers.

jako inspirującego przykładu dla młodych żołnierzy.

The Romans consulted chickens as oracles.

Rzymianie używali kur jako wyroczni.

And as late as the 7th Century,

A jeszcze w VII wieku

the chicken was considered a symbol for Christianity.

kura była uważana za symbol chrześcijaństwa.

Over the next few centuries,

Przez kilka kolejnych wieków

chickens accompanied humans wherever they went,

kury towarzyszyły ludziom, gdziekolwiek by się nie udali,

spreading throughout the world through trade,

rozprzestrzeniając się za sprawą handlu,

conquest,

and colonization.

podbojów

i kolonizacji.

After the Opium Wars,

Po wojnach opiumowych

Chinese breeds were brought to England

chińskie rasy były sprowadzane do Anglii

and crossed with local chickens.

i krzyżowane z lokalnymi kurami.

This gave rise to a phenomenon called

To dało początek zjawisku zwanemu

“Hen Fever”

"kurzą gorączką"

or “The Fancy”,

lub The Fancy czyli "modą",

with farmers all over Europe

podczas której rolnicy w całej Europie

striving to breed new varieties

starali się wyhodować nowe odmiany

with particular combinations of traits.

o określonych kombinacjach cech.

This trend also caught the attention

Ten trend przykuł również uwagę

of a certain Charles Darwin, who wondered if

Charlesa Darwina, który zastanawiał się,

a similar selective breeding process occurred in nature.

czy podobny proces hodowli selektywnej zachodzi w naturze.

Darwin would observe hundreds of chickens

Darwin obserwował setki kur,

while finalizing his historic work

kończąc swoje historyczne dzieło

introducing the theory of Evolution.

przedstawiające teorię ewolucji.

But the chicken’s greatest contribution to science

Jednak największy wkład kur w naukę

was yet to come.

miał dopiero nadejść.

In the early 20th century,

Na początku XX wieku

a trio of British scientists

troje brytyjskich naukowców

conducted extensive crossbreeding of chickens,

przeprowadziło krzyżowanie kur na szeroką skalę,

building on Gregor Mendel’s

opierając się na badaniach Grzegorza Mendla

studies of genetic inheritance.

nad genetycznym dziedziczeniem.

With their high genetic diversity,

Dzięki dużej różnorodności genetycznej,

many distinct traits,

wielu różnym cechom

and only 7 months between generations,

i tylko 7 miesiącami różnicy między pokoleniami

chickens were the perfect subject.

kury były idealnym przedmiotem badań.

This work resulted in the famous Punnett Square,

Wynikiem tej pracy jest słynna szachownica Punnetta,

used to show the genotypes that would result

używana do pokazania, jakie genotypy można uzyskać

from breeding a given pairing.

z hodowli danej pary.

Since then,

Od tego momentu

numerous breeding initiatives have made chickens

wiele inicjatyw hodowlanych uczyniło kury

bigger and meatier,

większymi i bardziej mięsistymi

and allowed them to lay more eggs than ever.

oraz pozwoliło im znosić więcej jaj niż wcześniej.

Meanwhile,

W tym czasie

chicken production has shifted to an industrial, factory-like model,

hodowla kur zmieniła się w przemysłowy, fabryko-podobny model,

with birds raised in spaces with a footprint

z ptakami hodowanymi na przestrzeni

no larger than a sheet of paper.

nie większej niż kartka papieru.

And while there’s been a shift towards free-range farming

I chociaż nastąpiła zmiana w stronę chowu na wolnym wybiegu

due to animal rights and environmental concerns,

ze względu na prawa zwierząt i troskę o środowisko,

most of the world’s more than 22 billion chickens today

większość kur, których jest dziś ponad 22 miliardy

are factory farmed.

jest hodowanych klatkowo.

From gladiators and gifts to the gods,

Od gladiatorów i darów dla bogów,

to traveling companions and research subjects,

do towarzyszy podróży i obiektów badawczych,

chickens have played many roles over the centuries.

kury odegrały wiele ról na przestrzeni wieków.

And though they may not have come before the proverbial egg,

I mimo że nie pojawiły się przed przysłowiowym jajkiem,

chickens’ fascinating history tells us a great deal about our own.

fascynująca historia kur mówi wiele o nas samych.